Voleybolchining tezkorlik jismoniy sifatlarini rivojlantirish usullari 

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I.BOB. VOLEYBOLCHINING TEZKORLIK JISMONIY SIFATLARINI RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI

1.1.Tezkorlikning mohiyati va uning voleyboldagi o‘rni .

1.2.Tezkorlikni rivojlantirishga ta'sir etuvchi omillar.

1.3.Voleybolchilarda tezkorlikni o‘lchash va tahlil qilish.

II.BOB. VOLEYBOLCHINING TEZKORLIK JISMONIY SIFATLARINI RIVOJLANTIRISH USULLARI.

2.1.Tezkorlikni rivojlantirishga mo‘ljallangan mashq turlari.

2.2.Tezkorlikni rivojlantirish uchun vositalar va usullar

2.3. Trening jarayonida tezkorlikni rivojlantirishning individual yondashuvlari

XULOSA…………………………………………………………………………23

FOYDALANILGAN ADABIYIOTLAR…………………………….…………25

I.BOB. VOLEYBOLCHINING TEZKORLIK JISMONIY SIFATLARINI RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI.

1.1.Tezkorlikning mohiyati va uning voleyboldagi o‘rni.

Tezkorlik – bu harakat vaqti, shuningdek, harakatning tezligini ifodalovchi muhim fizika tushunchasidir. O‘yinlarda, ayniqsa voleybolda, tezkorlik sportchining muvaffaqiyatini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Sportchi tezkor harakat qila olishi, raqiblarning harakatlariga tez javob bera olishida, o‘yin jarayonida strategik taktikalarni tezda amalga oshirishida katta ahamiyatga ega.Voleybol o‘yini tezkor harakatlarni talab qiladi. O‘yin davomida sportchilar doimiy ravishda harakatda bo‘lishi, to‘pga tezda erishishi va raqiblarning harakatlariga moslashishi kerak. Tezkorlik, o‘yinchilarni bir-biridan ajratadigan asosiy omil hisoblanadi. Tezkor harakatlar, to‘pni tezda qabul qilish, zarba berish va himoya qilishda muhim rol o‘ynaydi.Tezkorlikni oshirish uchun turli xil mashqlar, treninglar va strategiyalar mavjud. Bular qatorida sprintlar, tezlikni oshirishga qaratilgan maxsus mashqlar, hamda kuch va moslashuvchanlikni rivojlantirishga qaratilgan treninglar mavjud. O‘yinchilar tezkorlikni oshirish orqali o‘z mahoratlarini yanada mukammal qilishlari mumkin.Tezkorlik, shuningdek, o‘yinda strategik qarorlar qabul qilishda ham muhimdir. O‘yinchilar tezkor harakatlar orqali raqibning zaif tomonlarini aniqlashlari va ulardan foydalanishlari mumkin. To‘pni qabul qilishda va zarba berishda tezkorlik, o‘yinda yetakchilikni qo‘lga kiritishga yordam beradi.Tezkorlik voleybolda muvaffaqiyatga erishish uchun zaruriy omil bo‘lib, sportchilar o‘z tezkorligini rivojlantirish orqali o‘yinda yanada samarali bo‘lishlari mumkin. Tezkor harakatlar, strategik fikrlash va jismoniy tayyorgarlik – bularning barchasi voleyboldagi muvaffaqiyat kalitidir.

Tezkorlik voleybol sportida juda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan fazilatlardan biridir. Voleybolning o‘zi juda tezkor va dinamik sport turi bo‘lib, har bir xato yoki sekinlik o‘yin natijasiga bevosita ta'sir ko‘rsatishi mumkin. Bu sportda muvaffaqiyatga erishish uchun sportchilar nafaqat jismoniy, balki ruhiy tezkorlikni ham namoyon eta olishlari zarur. Shunday qilib, tezkorlikning mohiyati va uning voleyboldagi o‘rni o‘yinchilarning muvaffaqiyatli faoliyati uchun hal qiluvchi omilga aylanadi. Tezkorlik nafaqat tez harakat qilish, balki tez qarorlar qabul qilish, vaziyatni tez va aniq tahlil qilish hamda tez o‘zgartirishlarni amalga oshirish qobiliyatini o‘z ichiga oladi.

Voleybol o‘yini juda tez o‘zgargan harakatlarga asoslanadi. Topni qabul qilish, uzatish va zarba berish tezligini kamaytirish yoki burchaklarni to‘g‘ri hisoblab, to‘pni doimiy ravishda o‘ynashning asosiy nuqtalaridan biri bo‘lib qoladi. O‘yinchining har bir harakati va reaktsiyasi o‘zining muvaffaqiyatli natijasiga olib kelishi mumkin. Voleybolchilar, ayniqsa, to‘pni qabul qilish va undan keyin unga qanday tez va to‘g‘ri javob berishlarini aniqlashda tezkorlikni namoyon qilishlari kerak. Har bir qaror, masalan, to‘pni qanday uzatish, zarbani qanday bajarish yoki himoyada qanday pozitsiyani egallash zarurati, o‘yinda muvaffaqiyatga erishish uchun tezkor fikrlashni talab qiladi.

Voleybolda tezkorlik sportchi o‘z harakatlarini nafaqat jismoniy jihatdan tez bajarish, balki aqliy jihatdan ham tez va aniq qarorlar qabul qilish imkonini beradi. O‘yindagi vaziyatni tez tahlil qilish, raqibning xatolaridan foydalanish va o‘zingizning o‘yin uslubingizni moslashtirish juda muhimdir. Masalan, pas berishda yoki zarba qilishda raqibning pozitsiyasi va ularning ehtimoliy harakatlarini tezda hisobga olish kerak. Bu kabi qobiliyatni rivojlantirish nafaqat o‘yindagi tezkorlikni oshiradi, balki umumiy strategik fikrlashni ham yaxshilaydi.

Voleybolchilar o‘zlarining tezkorlik darajalarini o‘yin davomida doimiy ravishda sinovdan o‘tkazadilar. To‘pni qabul qilish va o‘rnatish jarayonida, shuningdek, himoya qilishda tezkor harakat qilish zarurati paydo bo‘ladi. Bunda sportchilar nafaqat o‘z jismoniy kuchlarini, balki reaktsiya tezligini, masalaning tezligini va qaysi yo‘nalishdagi harakatlarni amalga oshirishlarini to‘g‘ri baholay olishlarini ko‘rsatadilar. Ularning muvaffaqiyati tezkorlikning vaqti-vaqti bilan ortishi va murakkab vaziyatlarda eng qisqa yo‘lni tanlash bilan bog‘liq.

O‘yinchilarni yuqori darajada tayyorlash uchun, tezkorlikni rivojlantirish uchun muntazam jismoniy va aqliy mashg‘ulotlar o‘tkazish zarur. Jismoniy mashg‘ulotlar bilan birga, raqibni taxmin qilish va unga qarshi tezkor qarorlar qabul qilishni o‘rgatish ham muhimdir. Tezkorlikni rivojlantirish uchun alohida mashqlar, shu jumladan tezkor harakatlar, zarba berish va topni tez va to‘g‘ri qaytarish ustida ishlash lozim. O‘yinchilarni tezkor fikrlash va vaziyatga tez moslashishga o‘rgatadigan maxsus texnikalar va metodlar mavjud.

Voleybol o‘yinida tezkorlik nafaqat individual o‘yinchilarning xususiyati, balki jamoaning umumiy muvaffaqiyatiga ham ta'sir qiladi. Jamoaviy tezkorlik, o‘zaro hamkorlikda va to‘pni birgalikda o‘ynashda namoyon bo‘ladi. Jamoa o‘rtasidagi muvofiqlik va tezkor o‘tkazmalar, aniq paslar va himoya usullari o‘yin muvaffaqiyatini belgilaydi. Masalan, paslar, blokirovka qilish, zarbalar va himoya qilish jarayonlarida jamoa o‘zining umumiy tezkorligi bilan bir-biriga yordam berishi kerak. Shunday qilib, jamoa o‘rtasidagi tezkorlik nafaqat o‘yinchilarning individual tezkorliklarini oshirish, balki butun jamoaning o‘zaro tushunishini va tezkor javobini ta'minlash uchun muhimdir.

Tezkorlik, shuningdek, voleybolning taktik va strategik jihatlariga ham ta'sir qiladi. O‘yin davomida taktik qarorlar tezkorlik bilan qabul qilinishi zarur. Masalan, raqibning xatolari yoki zaif tomonlarini sezish va bunga tezda javob berish, o‘z o‘yinini tezda moslashtirish, raqibning mudofaasini buzish uchun tezkor zarbalar berish taktik jihatdan muvaffaqiyatli natijalarga olib keladi. Shuningdek, voleybolning tezkorligi o‘yinni yanada qiziqarli va dinamik qiladi, bu esa tomoshabinlarni jalb qilishga yordam beradi.Tezkorlikning o‘yinchining ruhiy holatiga ham ta'siri katta. O‘yinda tezkorlikni o‘rganish va amalga oshirish sportchini o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va o‘yinni yaxshi tashkil etishga yordam beradi. Shunday qilib, voleybol o‘yinida tezkorlik – bu nafaqat jismoniy harakatlar, balki aqliy va ruhiy omillarning ham muvofiqligi.Tezkorlikning o‘zgaruvchan va doimiy ravishda sinovdan o‘tkazilishi sportchilarning yuksak ko‘rsatkichlarga erishish imkonini beradi. Shu bilan birga, tezkorlik o‘yinchining o‘zini o‘rganishi, mashg‘ulotlarda va o‘yinlarda doimiy ishlash orqali rivojlanadi.

1.2.Tezkorlikni rivojlantirishga ta'sir etuvchi omillar.

Tezkorlikni rivojlantirishga ta'sir etuvchi omillar keng va murakkab masala bo‘lib, bu sohada bir qancha jismoniy, aqliy, psixologik va atrof-muhit sharoitlari o‘zaro ta'sir ko‘rsatadi. Tezkorlikni rivojlantirishda har bir omilning o‘z o‘rni bor, va ular sportchilarni nafaqat jismoniy va texnik jihatdan, balki ruhiy va psixologik tomondan ham tayyorlashni talab qiladi. Har bir omilning o‘ziga xos xususiyatlari va ta'sir kuchi bor, shuning uchun tezkorlikni rivojlantirish uchun bu omillarni to‘g‘ri tashkil etish va ulardan samarali foydalanish juda muhimdir.Jismoniy omillar tezkorlikni rivojlantirishda markaziy rol o‘ynaydi, chunki voleybol kabi sport turlarida tezkorlik nafaqat to‘pni tezda qabul qilish va uzatish, balki sportchining har bir harakatini, reaktsiyasini va strategik qarorlarini tezda qabul qilishni talab qiladi. Bunday harakatlar faqatgina jismoniy tayyorgarlik orqali amalga oshiriladi. Voleybolda tezkorlikni rivojlantirish uchun sportchilarga birinchi navbatda kuch, chidamlilik, tezlik va moslashuvchanlik kabi jismoniy omillarni o‘rgatish zarur.