XX asr oxiri-XXI asr boshlarida Janubiy Koreya Respublikasi - История - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	30000UZS
Размер	553.2KB
Покупки	0
Дата загрузки	12 Март 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	История

Продавец

G'ayrat Ziyayev

Дата регистрации 14 Февраль 2025

80 Продаж

XX asr oxiri-XXI asr boshlarida Janubiy Koreya Respublikasi

Купить

MUNDARIJA
KIRISH………………………….....………………………………….………......2
I BOB. KOREYA RESPUBLIKASIDA SIYOSIY TIZIMNING
SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI ………………………………………..7
1.1. Koreya Respublikasining tashkil topishi va birinchi Konstitutsiyasining qabul
qilinishi. Birinchi Respublika davrida (1948-1960) siyosiy rejimning rivojlanishi.
……………………………………………………………….. 7
1.2 Koreya Respublikasida partiyaviy tizim va demokratik partiyalarning
shakllanishi. Avtoritarizmdan demokratiyaga o tishga urinishlar.………………..11ʻ
II BOB. VI RESPUBLIKA VA RO MU XYON BOSHQARUVI……21
2.1. VI Respublika davrida siyosiy tizimning shakllanishi va rivojlanishi
……….21
2.2.Ro Mu Xyon boshqaruvi davrida Koreya Respublikasidagi siyosiy
o‘zgarishlar………………………………………………………………………..27
XULOSA………………………………………...………….………………........36
FOYDALANILGAN MANBA VA ADABIYOTLAR RO‘YXATI…………..39
ILOVALAR…………………………………………..…………………………..40
1

KIRISH
O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, o‘zbek davlatchiligi tarixiga katta
e’tibor qaratila boshlandi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
1998-yil 27-iyuldagi “O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Tarix
instituti faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori o‘zbek davlatchiligi
tarixida muhim iz qoldirdi. O‘zbekiston respublikasining birinchi Prezidenti I.
Karimovning bir guruh tarixchi olimlar bilan uchrashuvidagi tarix fani borasida
bildirgan fikrlari o‘zbek xalqi va uning davlatchiligi tarixi konsepsiyasining
yaratilishiga g‘oyaviy asos bo‘lib xizmat qildi. Unda “ilmiy nuqtai nazarga
tayangan davlatchilik tarixini yaratish” asosiy maqsad sifatida belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I. Karimov “o‘zlikni anglash
tarixni bilishdan boshlanadi. Isbot talab bo‘lmagan ushbu haqiqat davlat siyosati
darajasiga ko‘tarilishi zarur. Tarixni yoritishda bir yoqlamalikka, sub е ktiv fikrlarga
yo‘l qo‘ymaslik zarur, faqat bahs, munozara, tahlil m е vasi bo‘lgan xulosalargina
bizga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatadi” 1
- deb takidlaydi. O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti I. Karimov Respublikamiz mustaqil taraqqiyot yo‘lining ijodkori va
rahnamosi sifatida tarix fani, uning bugungi ahvoli va istiqbolini chuqur tahlil
yetib, bu yo‘nalishda tarixchi olimlar oldiga qator vazifalarni qo‘ydilar. Ushbu
vazifalardan eng muhimi-yangi jamiyatimizni isloh qilish va yangilash jarayonini
boshqaradigan va ta’minlaydigan, hozirgi davr talabi asosida yangicha fikrlaydigan
yoshlami tarbiyalash, muhimi, ular ongiga milliy istiqlol, Vatanga sadoqat va
yurtparvarlik g‘oyalarini yanada chuqurroq singdirish va teran anglatishdan
iboratdir. Olimlar e’tirof etganlaridek, dunyo tarixi nihoyatda boy va rang-
barangdir. Har bir hududlar eng qadimgi davrlardan boshlab jahon sivilizatsiyasi
o‘choqlaridan biri hisoblanib, bu yyerda dunyo sivilizatsiyasidagi mahalliy
xalqlarga xos tarixiy-madaniy jarayonlar bo‘lib o‘tgan. Har bir davlatchilik
hududlaridan dunyo sivilizatsiyasi tarixiy taraqqiyotida o‘chmas iz qoldirgan olimu
fuzalolar, davlat arbobiyu, sarkardalar yetishib chiqqanlarki, bugungi xalqlar ular
bilan xaqli ravishda faxrlansa arziydi. Hukumatlar tashabbusi bilan tarixi chuqur
1
Karimov I.А. Tarixiy xotirasiz kelajak yo q. T.: O zbekiston, 1998. ʼ ʼ 136-b
2

o‘rganila boshlandi. Shu jumladan jahon davlatchiligi tarixidagi Koreya
davlatining XVII-XVIII asr davri ham. Bu davr haqida ham izlanishlar olib borildi.
Lekin afsuski Koreya davlatining XVII-XVIII asr davri va uning jahon tarixidagi
o‘rni tog‘risida ma’lumotlar o‘zbek tilida kam uchraydi. Koreya davlatining XVII-
XVIII asr hukmron sulolasi davrida bosqinchilik orqali ko‘plab ichki hududlarni
egallashga muvaffaq bo‘ldilar va bu bilan ko‘plab xalqlarni va ularning tarixini
bevosita o‘zaro daxldorligiga katta hissa qo‘shdilar. Mana shu bosqinchilik holati
Koreyada bir qator xalqlar yashash sharoitlariga ta’sir etdi. Bu esa keyinchalik u
yerda yashayotgan xalqlarning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida katta o‘zgarishlarga olib
keldi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Koreya davlatining XVII-XVIII asr davri
qoldirgan moddiy va madaniy boyliklar va yodgorliklar tarixda muhim iz qoldirdi
hamda bugungi qimmatli arxeologik va etnologik kuzatuvlar uchun katta
imkoniyatlar yaratmoqda.
Mavzuning dolzarbligi. XX asrning ikkinchi yarmida Sharq
mamlakatlarida jiddiy siyosiy o zgarishlar boshlandi, bu davrda avtoritarʻ
boshqaruv rejimidan demokratik rejimga o tish sodir bo ldi. Bu borada
ʻ ʻ
demokratlashtirishning “uchinchi” to‘lqini deb ataladigan jarayonda ishtirok etgan
Koreya Respublikasidagi siyosiy o‘zgarishlar tajribasi bundan dalolat beradi.
Janubiy Koreyaning muvaffaqiyatli siyosiy modernizatsiyasi turli ilmiy
sohalardagi xorijiy mutaxassislar: sharqshunoslar, tarixchilar va
siyosatshunoslarning qiziqishini uyg‘otmoqda. Tanlangan mavzuning dolzarbligi
shundan iboratki, birinchidan, Koreyani modernizatsiya qilish yo‘li muvaffaqiyatli
o‘tdi va bugungi kunda KoreyaRespublikasi jahon hamjamiyatining to‘laqonli
a’zosi, hurmatli, teng huquqli, demokratik va jadal rivojlanayotgan davlatdir.
Shuning uchun Koreyadagi o‘zgarishlar tajribasi demokratik siyosiy rejimga
intilayotgan boshqa davlatlar uchun foydali bo‘lishi mumkin. Janubiy Koreya
ijtimoiy taraqqiyotining hozirgi bosqichi siyosiy jarayondagi sezilarli o‘zgarishlar
bilan tavsiflanadi, uning xususiyatlaridan biri unga aholining keng qatlamlarini jalb
qilishdir. Sharqiy Osiyo davlatlarining zamonaviy ijtimoiy-siyosiy jarayonlari,
3

siyosiy tizimlari va siyosiy madaniyati umuman dinamik o zgarishlar bilanʻ
tavsiflanadi, shuning uchun Janubiy Koreyadagi siyosiy rejimdagi har qanday
o zgarishlar Osiyoning boshqa mamlakatlaridagi siyosiy hayotga ham o z ta sirini
ʻ ʻ ʼ
ko rsatishi mumkin. Janubiy Koreyadagi siyosiy islohotlar va liberallashtirish
ʻ
tajribasi ayniqsa qimmatlidir, chunki u kuchli avtoritar hokimiyat inqirozidan
totalitarizmga qaytish yo‘li bilan emas, balki siyosiy rejimni liberallashtirish, uni
liberallashtirish, e’tirof etish yo‘lida tubdan, dozali bo‘lsa-da, o‘zgartirish yo‘li
bilan yengish mumkinligini ko‘rsatdi.
Kurs ishining maqsadi va vazifasi : Ushbu kurs ishining maqsadi Koreya
davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi davrining jahon tarixidagi o‘rnini
yanada kengroq ochib berish. Bu davlat haqida ma’lumotlar juda kam. shu tufayli
bu davrga doir ma’lumotlar bazasini kengaytirish va uni ilmiy nuqtai nazardan
o‘rganib mohiyatini yanada oydinlashtirishi va mavzuga oid mavjud
ma’lumotlardagi noaniqlik va xatolarga oydinlik kiritish. Shuningdek Koreya
davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi siyosiy ijtimoiy va iqtisodiy hayotiga
aniqlik kiritish va tahlil qilishdan iborat.
Kurs ishining vazifasi: Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi
davlatchiligi tarixida ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning tutgan o‘rnini turli ilmiy
tadqiqot metodlari asosida o‘rganish maqsadida quyidagi vazifalar belgilab olindi:
- Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy
o‘rganilishi natijalarini tahlil qilish;
- ma’lumotlarni umumlashtirish va ularning XX asr oxiri XXI asr boshidagi tarixi
va madaniyatini o‘rganishdagi ahamiyatini ochib berish;
- Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga
oid to‘plangan ma’lumotlarni koreya xalqi davlatchiligi tarixining yangi
sahifalarini yoritishda muhim manba sifatida tahlil etish;
4

- Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy
jarayonlarini qamrab olgan holda tadqiq etish;
- mavjud ma’lumotlarni qiyoslagan holda Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr
boshidagi siyosiy faoliyatini o‘rganish hamda siyosiy masalalariga yangidan baho
berish, manbalar va so‘nggi tadqiqotlar asosida ushbu masalalarni oydinlashtirish,
munozarali masalalarga aniqlik kiritish;
- manba va adabiyotlarni tahliliy o‘rganib, Koreya davlatining XX asr oxiri XXI
asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy siyosiy faoliyatidagi ilmiy muammolarni, ularning
o‘rganilishi natijalari, tadqiqotchilar xulosalarini qiyoslab, yangi asoslarda tadqiq
etish;
- Koreya xalqining o‘rta asrlar davlatchiligi tarixida tutgan o‘rnini va uning
siyosiy-tarixiy jarayonlarda tutgan mavqeyini yoritib berish..
Mavzuning o‘rganilganlik darajasi. Koreya davlatining XX asr oxiri XXI
asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy davri bugungi kungacha olimlar, tarixshunoslar
tomonidan juda ko‘p tadqiq qilingan. Shuningdek bugungi vaqtda ham bu davr
haqida qandaydir bir shaklda ilmiy yoki amaliy izlanishlar olib borilayapti. O‘tgan
asrlarda ham bu davrga doir ilmiy izlanishlar olib borilgan.. Ayrim ilmiy
tadqiqotlar esa hali tugatilmagan. Hozirgi zamonaviy texnologiyalar rivojidan
keyin ham bu tarixiy voqeaga boshqa voqealar singari jiddiy chuqurroq e’tibor
berilayapti. Natijada esa Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi davri
haqida ma’lumotlar bazasi oshdi. Shuningdek Д . Толорая ‘‘ Республика Корея ’’,
M. Горбунова ‘‘ Корея ’’ va Kim Ben Kukning “Koreya Respublikasi Prezidenti
Kim Dae Jung” va Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Dae Jungning “Janubiy
Koreya: Demokratiya dramalari va umidlari” asarlari orqali bu mavzuni churroq
anglash mumkin. Hamda bir qator tarixiy arxivlarida hamda Britaniya va yevropa
va rus ensiklopedik asarlari orqali ham bu mavzu yaxshi o‘rganilgan.
5

Davriy (xronologik) chegaral a nishi: Kurs ishining davriy chegarasi
Koreya davlatining XX asr oxiri XXI asr boshidagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi
va ularning ijtimoiy - iqtisodiy, madaniy hayotini o‘rganib tahlil qilishdan iborat.
Ishning hajmi: Ushbu kurs ishi kirish, uchta bob, xulosa, foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxat idan tashqari 30 betdan iborat.

I BOB KOREYA RESPUBLIKASIDA SIYOSIY TIZIMNING
SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI
6

1.1. Koreya Respublikasining tashkil topishi va birinchi Konstitutsiyasining
qabul qilinishi. Birinchi Respublika davrida (1948-1960) siyosiy rejimning
rivojlanishi
Bir necha asrlar davomida Koreya yarim oroli boshqaruv shakli mutlaq
monarxiya bo‘lgan davlat bo‘lib, Koreya jamiyatida konstitutsiyaviylik
tushunchasi umuman yo‘q edi. 1910-yilda Koreya yarim oroli Yaponiya imperiyasi
tomonidan bosib olindi va 1945-yilgacha mamlakat mustamlakachilik qaramligida
edi. 1945-yilda Yaponiya AQSH tomonidan mag lubiyatga uchragach, Janubiyʻ
Koreya ustidan nazorat AQSh ma muriyatiga o tdi (Yalta va Potsdam
ʼ ʻ
konferentsiyalarida qabul qilingan qaror bilan). Natijada Koreya yarim orolining
janubiy qismi AQSH qurolli kuchlari tomonidan bosib olindi, bu esa Koreya
Respublikasida yangi siyosiy tizim va demokratik rejimni shakllantirish jarayonini
boshladi. 2
Koreya yarim orolining janubiy qismida demokratik jarayonlar 1945-yil
avgustida, SSSR armiyasi tomonidan ozod qilinganidan keyin boshlangan va 1945-
yil sentabrda Janubiy Koreyaning AQSh qo shinlari tomonidan bosib olinishi
ʻ
tufayli to xtab qolgan. Shunday qilib, Koreya siyosatiga birinchi navbatda
ʻ
Yaponiya, so‘ngra AQShning doimiy tashqi ta’siri tufayli tegishli mafkuraning
paydo bo‘lishi va uning tashuvchilarining birlashishini o‘z ichiga olgan
tayyorgarlik bosqichi siyosiy modernizatsiya jarayonidan amalda chiqib ketdi.
Koreyada. Jamiyatda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy o‘zgarishlar zarurligini anglash
tashqi turtki ta’sirida shakllandi. 1945-yildan keyin mustaqillikka erishgan boshqa
ko‘plab davlatlar singari Koreya Respublikasi ham demokratik boshqaruv shaklini
tanladi. 3
Insoniyat tomonidan yaratilgan turli xil siyosiy tizimlar ichida shaxs
erkinligi kafolatlarini ijtimoiy tuzumni saqlash bilan eng muvaffaqiyatli
birlashtirgan demokratiyadir. Demokratiyaning mazmun-mohiyati va kuchi
shundan iboratki, demokratik jamiyatda tartibni saqlashning asosi fuqarolarning
o‘z-o‘zini tarbiyalashi va mas’uliyati, jamiyat taraqqiyotining harakatlantiruvchi
kuchi esa ularning shaxsiy erkinligi va ijodkorligidir. Shuning uchun ham
2
Summersqill M. Korea on Western Front: Britain's Korean Work Force in the XX century. L ., 1982. - P .58.
3
Ларин А. Г. Корея мигранты в России. История и современность. М.: Восточная книга, 2009. – C .543.
7

demokratik boshqaruv shaklini tanlash to‘g‘ri bo‘ldi. Janubiy Koreya
modernizatsiyaning uchinchi eshelonidagi mamlakatlar guruhiga kiradi, unda
global o‘zgarishlar faqat Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan keyin boshlangan.
Siyosiy modernizatsiyaga jiddiy to‘sqinlik qilgan Koreyani demokratlashtirish
uchun haqiqiy shartlarning yo‘qligi tashqi omil - Amerika bosqinchi kuchlari va
fuqarolik mutaxassislari va maslahatchilarining katta guruhi tomonidan qoplanishi
kerak edi. Ular AQShda uzoq vaqt yashab, ta’lim olgan repatriantlar orasidan
maxsus tanlangan milliy kadrlar va vakillar bilan yaqindan hamkorlik qildilar.
Mafkuraviy sohada mustamlakachilik jamiyati sharoitlari faqat ikkita mafkuraviy
oqimning rivojlanishi uchun imkoniyat qoldirdi. Shu sababli, Koreyaning
mustamlaka, yarim feodal jamiyatida ozod bo‘lishi davrida modernizatsiya
jarayoniga o‘tish uchun na ijtimoiy-iqtisodiy, na siyosiy shartlar etuk bo‘lmagan,
chunki ularning rivojlanishi Yaponiya hukumati tomonidan to‘xtatilgan edi.
ikkinchisining Koreya iqtisodiyotini texnik qayta jihozlash va sanoatlashtirishdan
manfaatdorligiga qaramay. Tabiiyki, mamlakatda siyosiy modernizatsiya
boshlanishi bilan demokratik boshqaruv tizimini barpo etish uchun hech qanday
shart-sharoit yo‘q edi. 4
Koreyadagi Konfutsiy davlatining mustamlakachilar
tomonidan bosib olinishidan oldingi tarixi qattiq davlat tuzilmasi va maxsus
ijtimoiy-siyosiy tashkilotning shakllanishiga olib keldi, undan yapon hokimiyati
muvaffaqiyatli foydalandi, barcha ma muriy organlar tarkibidan milliy unsurlarniʼ
chiqarib tashladi. Natijada, XX asr o‘rtalarida mamlakat. jamiyatni siyosiy qayta
qurish dasturini ilgari surishga va ishlab chiqishga qodir siyosatchilarga ega emas
edi. Bundan tashqari, hatto milliy suverenitetni tiklash g‘oyasi ham Konfutsiy
davlatini qayta qurish yoki sotsialistik inqilobni amalga oshirish bilan bog‘liq edi,
bu esa siyosiy modernizatsiyaga o‘tishni qiyinlashtirdi. Konfutsiy absolyutizmi
shaxsning individual tashabbusi rivojlanishiga to‘sqinlik qildi, tegishli siyosiy
madaniyat va tafakkur muxolifat hissiyotlari va muqobil rivojlanish variantlarini
istisno qildi. Shuning uchun Koreya Respublikasi tashkil topishi davrida (1945-
1948) Amerika ma’muriyati yarim orolning janubiy yarmidagi siyosiy jarayonlarni
4
Xidoyatov .G. Jahon tarixi.T.:”Sharq” 2001 B-455
8

to‘liq nazorat qildi. Uning asosiy vazifasi mamlakatda demokratiyaning
institutsional asoslarini shakllantirish, buning uchun milliy qonunchilik bazasini,
birinchi navbatda, konstitutsiyani yaratish, davlat boshqaruvining demokratik
modeliga o‘tishni ta’minlashdan iborat edi. Keyinroq Kim Dae Jung AQShning
Koreya yarim orolidagi siyosati haqida shunday dedi: “Koreys xalqi doimo
o‘zining demokratik intilishlarini namoyish etib keladi. Boshqa tomondan, u
demokratiya uchun kurashda tajribaga ega emas edi. Tabiiyki, mustamlakachilik
davrida biz bu kurashni to‘liq olib bora olmaymiz. 1945-yilda ozod
bo‘lganimizdan keyin biz Ittifoqchilar hukmronligi ostida edik. Biz o‘z
demokratiyamizga erisha olmadik, bu bizga yuklangan. Bu demokratiyaning
Koreyada ildiz otishining asosiy sababidir. Demokratiya yo‘lidagi yana bir to‘siq
Amerika harbiy hukumatining yaponparast mustamlakachi boshqaruv elementlari
bilan byurokratik faoliyati edi. Biroq, Amerika qo‘shinlari yarim orolga tushgunga
qadar Koreyada Ye Un Xyon boshchiligida Milliy mustaqillikka tayyorgarlik
ko‘rish qo‘mitasi (Joseon konguk chunbi wiwonhwa) tuzildi. Qo mita tarkibigaʻ
asosan mo tadil millatchilar va bir qator so l qanot vakillari kirardi.
ʻ ʻ 5
O‘ng
kuchlarning boykotiga qaramay, ushbu qo‘mita barcha siyosiy mahbuslarni
qamoqxonalardan zudlik bilan ozod qilishga, shuningdek, ijtimoiy va siyosiy
faoliyat uchun asosiy demokratik erkinliklarning kafolatlarini, vatanparvarlarning
ixtiyoriy guruhlarini yaratish huquqini e’lon qilishga muvaffaq bo‘ldi. jamoat
tartibini himoya qilish va anarxiyaning oldini olish. Asta-sekin qo‘mitaning
tashkiliy tuzilmalari janubning ko‘plab shaharlarida shakllana boshladi. 1945-yil
sentabrda Tayyorlov qo mitasi mustamlakachilikdan chiqarish va milliy tiklanish
ʻ
yo lida olg a siljishning radikal siyosiy dasturini e lon qildi. Dasturda yapon
ʻ ʻ ʼ
mustamlakachilarini to liq quvib chiqarish, mustamlaka mulkini tekin musodara
ʻ
qilish va Koreya xalqiga o tkazish, umumiy saylov huquqini joriy etish, asosiy
ʻ
demokratik erkinliklarning, jumladan, diniy e tiqod erkinligining qonunchilik
ʼ
kafolatlari, 8- soatlik ish kuni, eng kam ish haqini ta’minlash, "dehqonlar uchun
yer" tamoyiliga asoslangan tub agrar islohotni amalga oshirish, asosiy tarmoqlarni
5
Hwang 2010 ,- p. 2.
9

milliylashtirish, transport, aloqa, davlat boshqaruvi (yoki tartibga solish). Ye Un
Xyon Li Sin Manga Koreya Xalq Respublikasining birinchi prezidenti etib
saylanishini tavsiya qildi. Ushbu tavsiyanoma Milliy mustaqillikka tayyorgarlik
ko‘rish qo‘mitasining vakillik konferensiyasida ma’qullandi. Biroq Singman Ri va
boshqa millatchilar konferensiya qarorini boykot qilishdi, bundan tashqari,
tayyorgarlik qo‘mitasi faoliyati AQSh va Janubiy Koreya konservatorlarining
strategik rejalariga to‘g‘ri kelmadi.
1947-yil 19-iyulda Janubiy koreyalik vatanparvarlarning Koreya
mustaqilligini tiklash uchun olib borgan kurashlari o‘rtasida Ye Un Xyon halok
bo‘ldi. Shu munosabat bilan Koreyaning Seul va bir qator viloyat markazlarida
Tayyorlov qo‘mitasi faoliyati to‘xtatildi. Bu AQSh ishg‘ol ma’muriyatiga Sinqman
Ri boshchiligidagi o‘ng qanot millatchi guruhini yanada samaraliroq hokimiyatga
surish imkonini berdi. Amerika harbiy ma’muriyati ochiqdan-ochiq amerikaparast
yo‘nalishdagi o‘ng qanot millatchi kuchlarni janubda har tomonlama qo‘llab-
quvvatlash yo‘lini belgilab oldi. Oktyabr oyida Sinman Li Koreya mustaqilligining
tezlashtirilgan assotsiatsiyasi (Dorpip chokseong jungang hyeopuihoe) tashkil
etilganini e’lon qildi, u Shanxay Muvaqqat hukumati va Koreya Xalq Respublikasi
tarafdorlariga qarshi kurashda zarba beruvchi kuchga aylanib bormoqda. 1945-yil
dekabrda Amerika harbiy ma’muriyati Koreya Xalq Respublikasi faoliyatini
qonundan tashqari deb e’lon qildi 6
va 1946-yil 15 mayda Kommunistik partiya
faoliyatini taqiqladi. 1946-yilda Singman Ri janubda alohida Koreya hukumatini
yaratish zarurligini e’lon qildi. Ushbu siyosiy bayonot AQShning Koreya
masalasidagi siyosiy pozitsiyalariga to‘liq mos edi. 1947-1948-yillarda.
Koreyaning milliy suvereniteti masalasida AQShning pozitsiyasi belgilandi.
Vasiylik g‘oyasi AQShning ittifoqdosh Janubiy Koreya davlatini yaratish
yo‘nalishi bilan almashtirildi. 1947-yilda AQSh tashabbusi bilan tuzilgan Koreya
bo‘yicha BMT Muvaqqat komissiyasining siyosiy dasturini rad etgan janubning
so‘l kuchlariga qarshi kurashda Qo‘shma Shtatlar alohida Janubiy Koreya
davlatchiligini yaratish bo‘yicha o‘z rejasini ishlab chiqishga kirishdi. . 1948-
6
Salimov.T.U.,Maxkamov S.Jahon tarixi.T.:”Sharq” 1999. -B.582.
10

yilning 1-martida Amerika harbiy ma muriyati Koreyada umumiy parlamentʼ
saylovlari 1948-yil 9-10-noyabr kunlari bo lib o tishini e lon qildi. Bu
ʻ ʻ ʼ
Vashingtonning so l va mo tadil millatchi kuchlar pozitsiyasiga zid ravishda, o z
ʻ ʻ ʻ
qaroriga muvofiq harakat qilishga qaror qilganini anglatardi. Birlashgan Millatlar
Tashkiloti tomonidan tasdiqlangan uning bir tomonlama stsenariysi bo‘lib, bu erda
AQSh ko‘pchilikni tashkil qiladi. 1948-yil 10 mayda, chap kuchlarning
qarshiliklariga qaramay, Janubiy Koreyada Koreya Respublikasining (Taexan
Minguk) tug‘ilishini e’lon qilgan mamlakatning yangi konstitutsiyasini e’lon
qilgan Konstitutsiyaviy Assambleyaga (Jeguk Guk-Xve) saylovlar bo‘lib o‘tdi. )
15 avgust. Sinman Li Koreya Respublikasining birinchi prezidenti etib saylandi.
Koreya Respublikasining 1948-yil 17 iyundagi Konstitutsiyasi 1910-yilda
yaponiyaliklar tomonidan noqonuniy ravishda tugatilgan monarxiyani tiklashning
potentsial imkoniyatlari haqidagi munozaralarga chek qo‘ydi. Mamlakat tarixida
birinchi marta inson huquqlarining zamonaviy kontseptsiyasi shaxs erkinligi va
umumbashariy tenglikni himoya qilish tamoyillariga, shuningdek, parlament
demokratiyasining uchta tarmog‘ini ajratishni nazarda tutgan parlament
demokratiyasi kontseptsiyasiga asoslangan holda institutsionallashtirildi. kuch.
Qo‘shma Shtatlar va boshqa G‘arb davlatlari Koreya Respublikasi bilan zudlik
bilan diplomatik munosabatlar o‘rnatdi va shu bilan Koreya yarim orolining
janubida yaratilgan davlatni rasman tan oldi.
1.2 Koreya Respublikasida partiyaviy tizim va demokratik partiyalarning
shakllanishi. Avtoritarizmdan demokratiyaga o tishga urinishlar
ʻ
1948-yilgi Konstitutsiyaga ko ra, respublika hududi Koreya yarim oroli va
ʻ
unga tutash orollar bo lib, shu orqali butun koreys xalqining vakili bo lishga da vo
ʻ ʻ ʼ
qiladi.
Mamlakatning demokratik konstitutsiyasi na xalq tomonidan talab
qilinmagan, na jamoatchilik konsensusiga asoslanmagan. Milliy Konstitutsiyaviy
Assambleya tashkil etilganiga qaramay, uning loyihasini tayyorlash bo‘yicha
asosiy ish Koreyadagi AQSh harbiy ma’muriyatining yuridik bo‘limi xodimlari
11

tomonidan amalga oshirildi va bu birinchi nashrga nisbatan o‘ta murakkab va
munozarali munosabatga olib keldi. jamiyatning turli qatlamlari tomonidan asosiy
qonun. Konstitutsiyani jamoatchilik tomonidan tan olish tartibi yo‘q edi: parlament
eshituvlari, loyihaning jamoatchilik muhokamasi, ekspertlar bilan ochiq
maslahatlashuvlar o‘tkazilmadi. Koreya Respublikasi mavjudligining dastlabki
bosqichida KXDR va KXDR o‘rtasidagi qarama-qarshilikning kuchayishi
sharoitida uzoq vaqt davomida Janubiy Koreya davlatining taqdirini belgilab
bergan yana bir qonun hujjati qabul qilindi: 7
19 yanvar kuni Prezident Li Singman
imzoladi va 1949-yil 20 yanvarda parlamentga davlat xavfsizligi to‘g‘risidagi
qonunni tasdiqlash uchun taqdim etdi, bu antikommunistik qonunchilikni
tayyorlashda birinchi qadam bo‘ldi. U Milliy Assambleyadan o‘tib, 1949-yil 1
dekabrda kuchga kirganidan so‘ng, Janubiy Koreya rahbariyati hukumatga qarshi
ommaviy qatag‘on va chap kuchlarga bosim o‘tkazishning har qanday aksil-
hukumat faoliyatini blokirovka qilish uchun misli ko‘rilmagan vositaga ega bo‘ldi.
Koreya urushi 1950-1953 , - janubda. Shu bilan birga, Koreya davlatlarining har
biri butun yarim orolda o‘z yurisdiktsiyasini rasmiy ravishda amalga oshirdi. O‘sha
paytdan boshlab, ikki Koreya davlatining siyosiy madaniyati turli yo‘nalishlarda
harakatlana boshladi, chunki rasmiy ravishda mamlakatlar ikki ishg‘ol zonasiga
bo‘lingandan so‘ng, SSSR va AQSH o‘z mafkurasi va ijtimoiy-mafkurasini joriy
etishga harakat qildi. o‘z ta’sir zonasida unga aloqador siyosiy institutlar. Biroq,
bunday mafkurani moslashtirish jarayoni ancha murakkab bo‘lib chiqdi va ikkala
holatda ham "klassik" sotsializm yoki liberal demokratiya mahalliy o‘ziga xosliklar
ta’sirida asta-sekin o‘zgarib, "koreys qiyofasiga" ega bo‘ldi. 8
Koreya urushidan
oldingi-yillarda, ya’ni 1950-yilgacha Janubiy Koreyani ijtimoiy-iqtisodiy
modernizatsiya qilish uchun bir qator shart-sharoitlar yaratildi. Bu, birinchi
navbatda, AQSH harbiy ma muriyati ishtirokida va Dastlabki mulk asosida amalgaʼ
oshirilgan yapon kompaniyalari va “milliy xoinlar”ning mustamlaka mulkini
milliylashtirish yo li bilan iqtisodiyotning davlat sektorini yaratishdir. Shartnoma
ʻ
7
Embree, Ainslie Thomas (1988). Encyclopedia of Asian history .- p.346.
8
Grant, Reg G. (2011). 1001 Battles That Changed the Course of World History .- P.21.
12

(1948-yil 11 sentyabr), shuningdek, “Milliy xoinlarni jazolash to g risida”giʻ ʻ
qonun. Navbatdagi modernizatsiya tadbirlari 1940—50-yillar bo sag asidagi agrar
ʻ ʻ
islohot davrida yer egaligini tugatish va yer uchastkalarini bo lib-bo lib sotish yo li
ʻ ʻ ʻ
bilan mayda yer egalarining keng qatlamini yaratish bo ldi. Li Singman
ʻ
ma’muriyatining bunday harakatlari nafaqat bozor asoslarini shakllantirishni
rag‘batlantirdi, balki uzoq vaqt davomida mamlakat dehqonlarini Janubiy Koreya
rejimining ijtimoiy tayanchiga aylantirdi. Biroq, modernizatsiya rejasini amalga
oshirish 1950-1953-yillardagi voqealar tufayli to‘xtatildi. Koreya yarim orolidagi
urush yosh Janubiy Koreya davlatining yangi iqtisodiy va konstitutsiyaviy
normalari uchun jiddiy sinov bo‘ldi. Favqulodda vaziyat sharoitida fuqarolik
boshqaruvi organlarining vakolatlari sezilarli darajada qisqartirildi, shaxsiy huquq
va erkinliklar cheklandi. Shu bilan birga, favqulodda holat va u bilan bog‘liq
favqulodda vaziyatlar to‘g‘risidagi huquqiy hujjatlarning kiritilishi o‘sha paytda
amalda bo‘lgan Konstitutsiya normalariga to‘liq mos kelishini alohida ta’kidlash
zarur.
Ikki Koreya davlati o rtasidagi qurolli to qnashuv nafaqat Shimol va Janub
ʻ ʻ
o rtasidagi o zaro adovatni kuchaytirdi, balki Qozog iston Respublikasidagi
ʻ ʻ ʻ
siyosiy modernizatsiyaga ham salbiy ta sir ko rsatdi. Janubiy Koreya ommaviy
ʼ ʻ
axborot vositalarida millatchilik ruhi bilan sug‘orilgan antikommunistik isteriya
o‘z bayonotlarining mafkuraviy yo‘nalishi va ohangi bilan davlat mexanizmini
yanada mustahkamlash uchun qulay zamin yaratdi, paydo bo‘lgan ba’zi
demokratik institutlardan voz kechish zarurligini himoya qildi. 9
faqat bir necha-yil
oldin Koreya tuprog‘ida. Urush va undan keyingi uzoq davom etgan qarama-
qarshilik janubda demokratik qadriyatlar va institutlarni o‘rnatishga yordam
bermadi. Urush-yillarida hokimiyat prezident Ri Singman qo‘lida to‘plangan edi.
Qattiq tsenzura sharoitida matbuot unga milliy istiqlol uchun atoqli kurashchi,
xalqni kommunistik tajovuzdan himoya qiluvchi obrazni yaratdi. Prezidentning
shaxsiy siyosiy ambitsiyalari ham kuchaydi. Natijada 1950-yillar boshida
demokratik konstitutsiyaga zid ravishda u shakllana boshladi va 1950-yillarning
9
Xidoyatov .G. Jahon tarixi.T.:”Sharq” 1999. -B .345.
13

o rtalariga kelib Ri Singmanning avtoritar boshqaruv rejimi nihoyat shakllandi.ʻ
Urushdan keyingi davrda prezident asosiy sa’y-harakatlarini KXDRni yakuniy
mag‘lubiyatga uchratish orqali mamlakatni birlashtirishga qaratishga qaror qildi.
Prezidentning kuchli shaxsiy hokimiyati ajralmas sharti bo‘lgan kuchli Janubiy
Koreya davlatini yaratmasdan bunga erishish qiyin edi. Unga demokratik
g‘oyalarni inkor etuvchi harbiy doiralar va mafkurasi an’anaviy siyosiy tizim
asoslarini tiklashga qaratilgan boshqa ijtimoiy kuchlar qo‘shildi. Janubiy Koreya
jamiyatining avtoritar tashkiloti, uning salohiyatini davlat rahbari atrofida
birlashtirish KoreyaRespublikasi huquq-tartibot idoralari va davlat xavfsizlik
organlari manfaatlariga to‘liq mos keldi va armiyaning davlat siyosiy hayotidagi
rolini oshirdi. mamlakat. Kuchli milliy davlat g‘oyasi uning shakllanishining
dastlabki bosqichlarida ham xarakterli bo‘lib, u til hamjamiyatiga va rivojlangan
madaniyatga asoslanadi. Koreys millatchiligining rivojlanishida jamiyatning
barcha qatlamlarining qo‘shni xalqlar: xitoylar, yaponlar va Manchuriya aholisi
tomonidan doimo mavjud bo‘lgan tahdidni qaytarish uchun sa’y-harakatlarini
birlashtirish zarurati alohida rol o‘ynadi. Koreyslar uchun milliy o‘ziga xoslik
g‘oyasi Koreya yarim orolida gegemonlik uchun kurash bilan bevosita bog‘liq edi.
Mamlakatning dastlabki va o‘rta asrlar tarixining muayyan bosqichlariga xos
bo‘lgan doimiy o‘zaro raqobatni inkor etib bo‘lmaydi, ammo tashqaridan tahdid
paytida Vatanni himoya qilish vazifasi doimo birinchi o‘ringa chiqdi. 1910—1945-
yillarda koreys xalqi milliy davlatchilikdan mahrum bo ldi. Xalqaro vasiylikni
ʻ
tartibga solish va undan keyingi voqealar nafaqat yarim orolni, balki xalqning
o‘zini ham ikkiga bo‘lib, ikki dushman lageriga bo‘ldi. Hukmron elita hukmron
ijtimoiy qarama-qarshiliklar va qarama-qarshiliklar sharoitida o‘z hokimiyatining
asoslarini, jumladan, konstitutsiyaviy huquq orqali mustahkamlashga katta e’tibor
berdi. Singman rejimi mavjud bo‘lgan davrda, aniqrog‘i, ikki yarim-yil ichida
(1952-yil 4 iyul - 1954-yil 27 noyabr) Janubiy Koreya konstitutsiyasi ikki marta va
juda tubdan qayta ko‘rib chiqildi. An’anaga ko‘ra, Koreya Respublikasida davlatni
mustahkamlash har doim siyosiy, harbiy va iqtisodiy qurilishning asosiy vazifasi
bo‘lib kelgan. Birinchi Respublika davrida Janubiy Koreya davlatining
14

shakllanishi va uning boshlig‘i qo‘lida hokimiyatni bosqichma-bosqich
mustahkamlash jarayonida Li Singman shunday siyosiy tizimni konstitutsiyaviy
asosda mustahkamlashga muvaffaq bo‘ldi. kuchli prezident hokimiyati markaziy
o‘rinni egalladi. Buning uchun mamlakat konstitutsiyasini o‘zgartirish kerak edi.
Konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritish tartibidan foydalanib, Prezident Li birinchi
konstitutsiyaviy islohot g‘oyasini 1952-yil 4 iyulda prezidentlik saylovlari
arafasida o‘ylab topdi va amalga oshirdi. Yana bir tuzatish davlat rahbarini Milliy
majlis tomonidan saylash tartibini bekor qildi; Konstitutsiyaning yangi, 53-
moddasiga ko‘ra, prezident yashirin ovoz berish yo‘li bilan umumiy, teng va
to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylovlar orqali saylana boshladi. Rasmiy ravishda,
Konstitutsiyaning ikkinchi nashri ko‘proq darajada prezidentlik saylovlarini
demokratlashtirishni ta’minladi, ammo konstitutsiyaviy islohotning haqiqiy
sabablari parlamentda prezidentga qarshi kuchayib borayotgan muxolifatga qarshi
kurash va Singman Rining saylovlarda muvaffaqiyatsizlikka uchrashidan qo‘rqish
edi. Milliy Assambleya devorlari ichida saylovlar. 1952-yilgi islohot ham davlat
rahbarini oliy qonun chiqaruvchi organ oldidagi bevosita javobgarlikdan ozod
qildi. 10
E’tiborlisi, ikkinchi holatda konstitutsiyaviy qoida qo‘pol ravishda buzilgan
bo‘lib, unga ko‘ra, bunday muhim qonun loyihasini ma’qullash uchun
deputatlarning 2/3 ovozi talab qilingan. O‘shanda parlamentda 203 deputat bor edi,
shuning uchun qonun loyihasini qabul qilish uchun kamida 135,33 ovoz yig‘ish
kerak edi. Konstitutsiyani qayta ko‘rib chiqish uchun faqat 135 deputat ovoz berdi.
Biroq, spiker qonun loyihasi qabul qilinganini e’lon qildi. O‘zboshimchaliklarga
chidashni istamagan muxolifat partiyalari deputatlari 1954-yil 30 noyabrda
Konstitutsiyani himoya qilish jamiyatini tuzdilar. Shuni ta’kidlash kerakki,
konstitutsiyani qayta ko‘rib chiqish hech qanday holatda eng yuqori davlat
mulohazalari bilan emas, balki faqat Prezident Singman Rining o‘z hokimiyatini
kengaytirish va mustahkamlash istagi bilan bog‘liq. Bu maqsadga asosan 1948-yil
1-dekabrda qabul qilingan Milliy xavfsizlik qonuni xizmat qildi. Prezidentning
shaxsiy hokimiyati rejimini mustahkamlash maqsadida 1954-yil noyabrda
10
Ring, Trudy; Watson, Noelle; Schellinger, Paul (2012-11-12). Asia and Oceania: International Dictionary of
Historic Places .- P .456.
15

konstitutsiyaga yangi tahrir kiritildi. Uning uchinchi nashri bir kishini
prezidentlikka ikki martadan ortiq qayta saylash imkoniyatini nazarda tutgan edi.
Prezidentga qo shimcha vakolatlar ham berildi – barcha vazirlar va eng muhimʻ
davlat institutlari faoliyatini shaxsan nazorat qilish. Prezident boshchiligidagi yosh
Janubiy Koreya davlati rahbariyati bir qancha sabablarga ko‘ra o‘z sa’y-
harakatlarini, eng avvalo, siyosiy muammolarni hal qilishga qaratgan. Li
Singmanning o‘zi iqtisod sohasidagi mutaxassis emas edi, u amerikalik
ekspertlarning iqtisodiy islohotlarni boshlash va milliy iqtisodiyotni liberal asosga
o‘tkazish bo‘yicha maslahatlariga amalda quloq solmadi. Koreya sanoatlashtirish
bosqichiga o‘tish uchun etarli iqtisodiy va moliyaviy salohiyatga ega emas edi,
Amerika yordami faqat oziq-ovqat muammosini hal qilishga va mamlakatning
mudofaa qobiliyatini ta’minlashga qaratilgan edi. Iqtisodiyotning asosi hali ham
qishloq xo‘jaligi edi, lekin agrar siyosat ham muvaffaqiyatli emas edi. Bu yerda
islohot bir necha-yillarga cho zildi, 1950-yillarning o rtalariga kelib yirik yer
ʻ ʻ
egaligi va ijara tizimi tugatildi, dehqonlarning yer egaligi ustun mavqega ega
bo ldi. Biroq, iqtisodiyot ibtidoiy texnik asosda olib borildi, Koreya qoloq agrar
ʻ
mamlakat bo‘lib qoldi. Avtoritar tendentsiyalarning kuchayishi, 1950-yillarning
oxirlarida iqtisodiy vaziyatning yomonlashuvi fonida Li Singman shaxsiga
sig‘inishning shakllanishi, hukumatning Koreya xalqini prezidentlik saylovlari
paytida o‘z xohish-irodasini erkin ifoda etish imkoniyatidan mahrum qilishga
qaratilgan navbatdagi urinishi. 1960-yil Syngman Rhi rejimining qulashini
aniqladi. 1960-yil 15 martdagi saylov natijalarini ochiqdan-ochiq soxtalashtirish
xalqning g‘azabi to‘lqinini keltirib chiqardi va aprel oyida Birinchi Respublikaning
oxiriga kelib shakllangan avtoritar tizimni yorib yubordi. Ri Singmanga muxolif
kuchlar avtoritar tuzumni ag‘darishda faol ishtirok etmasdan, xalq qo‘zg‘oloni
samarasidan foydalangan yetakchi muxolifatdagi Demokratik partiya (Minjudang)
atrofida birlashdilar. Demokratik partiya siyosiy hokimiyat tepasida tursa,
mamlakatdagi vaziyatni, xalqning og‘ir hayotini o‘zgartirishga tayyor va qodir
ekanini e’lon qildi. Uning rahbarlari umumiy demokratik normalar va erkinliklarni
tiklashga, davlat apparatida ishsizlik va korruptsiyaga qarshi kurashishga, uni
16

saqlash xarajatlarini kamaytirishga, ish haqini sezilarli darajada oshirishga, soliq
tizimini tartibga solishga va hokazolarga va’da berishdi.Kuchli targ‘ibot
kampaniyasi paytida Minjudan bergan va’dalar amalga oshdi. umumiy aholining
intilishlari , shuning uchun u 1960-yil 29 iyulda bo‘lib o‘tgan parlament
saylovlarida g‘alaba qozonishga muvaffaq bo‘ldi.
Iyun oyining o rtalarida Milliy Majlisga saylovlar arafasida parlament oliyʻ
hokimiyat organlarini qayta tashkil etishni nazarda tutuvchi yangi, to rtinchi,
ʻ
konstitutsiyani qabul qildi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatning ikki palataga
bo‘linishi tasdiqlandi. Prezident saylovi yana Milliy Assambleya devorlari ichida
har ikki palata deputatlarining malakali (2/3) ko‘pchilik ovozi bilan o‘tkazildi.
Prezidentga davlat rahbarining faqat vakillik funksiyalari berildi, u ijro etuvchi
hokimiyatdan chetlashtirildi. Masalan, uning hukmronligi davrida matbuot
erkinligi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri prezidentlik saylovlari, mahalliy boshqaruvning
muxtoriyati va muxolifatga nisbatan bag‘rikeng munosabat mavjud edi”. Urushdan
keyingi-yillarda Koreya urushi davrida 1951-yil 23-dekabrda tuzilgan Liberal
partiya respublikaning ko p pog onali siyosiy tizimida asosiy rol o ynadi.
ʻ ʻ ʻ 11
Ikkinchi Jahon urushi davrida ittifoqchi kuchlar tomonida harakat qilgan ozodlik
tiklanish armiyasi (Kvonbokgung) shtab boshlig‘i bo‘lgan yapon qarshilik Li
Beom Song (?? ?). Koreya Respublikasining birinchi hukumati tarkibida unga
mudofaa vaziri, keyin esa ichki ishlar vaziri lavozimlari berildi. Biroq, Li Seung-
manning Li Beom-Son bilan konservativ bloki nihoyatda chayqalib ketdi va tez
orada butunlay qulab tushdi. 1953-yil sentabrida Li Singman Li Beomsonni
Chayudan partiyasidan chiqarib yuborishga muvaffaq bo‘ldi va bir necha oy o‘tib
(1954-yil mart) uning o‘zi hukmron partiya yetakchisi lavozimini egalladi. 12
Davlat-partiyaviy hokimiyatning bunday konsentratsiyasi va kombinatsiyasi orqali
Liberal partiya 1956-yilgi keyingi saylovlarda uchinchi muddatga mamlakat
prezidentligini o‘z qo‘lida saqlab qolishga umid qildi. Biroq, Chayudan monopol
siyosiy va mafkuraviy pozitsiyani saqlab qola olmadi. Unga ochiq va ancha
11
О. Курбанов «Курс лекций по истории Кореи с древности до конца XX века». СПб., 2002.- c .342.
12
Farmonov . R . Sodiqov . O . Jahon tarixi T .: ” O ’ qituvchi ”.2001.- B.32.
17

ta’sirchan muxolifat 1955-yil sentabrda Koreya urushi tugagandan so‘ng tashkil
etilgan Demokratik partiya (Mingjudan) edi. Mingjudanning ijtimoiy o‘zagi asosan
yangi milliy-burjua doiralari vakillaridan iborat edi. Ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy
modernizatsiyaning g‘arbiy modellari. Chayudan siyosatidagi avtoritar
tendentsiyalarni rad etib, Mingzhudang tarafdorlari "adolatli va erkin saylovlarga"
asoslangan siyosiy tizimning demokratik tamoyillarini, tadbirkorlik faoliyatida
teng imkoniyatlarni, "erkin iqtisodiyot" ni joriy etishni, kichik va o‘rta korxonalar
homiyligini himoya qildilar. kattalikdagi milliy korxonalar. Hukumatning
mustabid usullarini qoralash, yirik kapital o‘zboshimchaliklarini cheklash,
demokratik ijtimoiy siyosat yuritish xalqning keng qatlamlari xayrixohligini
uyg‘otdi va yangi partiya shiddat bilan siyosiy kuchga ega bo‘la boshladi. 1957-yil
noyabrda tashkiliy jihatdan yana bir siyosiy tuzilma – “Birlik” partiyasi
(Tongyildan) shakllandi, uning tayanchini jamiyatning Mingjudandan chiqib
ketgan radikal o rta va mayda burjua qatlamlari tashkil etdi. Yangi partiyaningʻ
dasturiy ta minoti keng umumdemokratik talablarga asoslanib, milliy tiklanish
ʼ
yo llari va “ijtimoiy adolat”ga erishish haqidagi populistik shiorlar bilan to ldirildi.
ʻ ʻ
Milliy ozodlik harakatining taniqli yetakchisi Kim Ju Nyong partiya yetakchisi
bo‘ldi. U 1958-yil may oyida KoreyaRespublikasi Milliy Majlisiga deputat etib
saylangan Tongyildan partiyasining yagona vakili bo‘lib chiqdi. Urushdan keyingi
jadal qayta qurish shartlari 1950-1953-yillardagi urushning fojiali saboqlariga
asoslanib, bo‘lingan davlatni qayta birlashtirishga yo‘l ochish uchun janubdagi
milliy-vatanparvar kuchlarning maksimal birlashishi va birlashishini talab qildi. .
Biroq, partiyaviy-siyosiy institutsionalizatsiya jarayonida Koreya jamiyatining
uzoq vaqtdan beri davom etayotgan kasalligi o‘zining yaxlitligi bilan namoyon
bo‘ldi – qabilachilik, guruhbozlik, mahalliychilik, hatto yaponlarga qarshi
qarshilikning og‘ir-yillarida ham jamiyatning shakllanishiga imkon bermagan.
Yaponlarga qarshi kurashning yagona umummilliy platformasi.
1956-yil o rtalaridan boshlab janubda Respublikachilar partiyasi
ʻ
(Gonghvadan) faoliyat ko rsata boshladi, uning yuqori rahbariyati Li Beom Sok
ʻ
18

edi. Partiyaning dasturiy ko‘rsatmalari mamlakatda komprador-monopolist kapital
hukmronligiga yo‘l qo‘yilmasligi, burjua erkinliklari va fuqarolar huquqlarini
cheklashdan kelib chiqdi. Partiya mustaqil va o‘zini-o‘zi ta’minlovchi iqtisodiyotni
rivojlantirish, mehnatkash aholining ijtimoiy ta’minoti va ma’rifat darajasini
oshirish tarafdori edi. Biroq, 1956-yilgi prezidentlik saylovlarida vitse-prezidentlik
uchun kurashgan Li Beom Seok og‘ir mag‘lubiyatga uchradi, shundan so‘ng
Gongvadanning alohida siyosiy guruhlarga haqiqiy parchalanishi boshlandi.
Janubiy Koreyaning siyosiy tarixida sezilarli iz qoldirgan yana bir partiya 1956-yil
10-noyabrda paydo bo lgan, so l radikal ziyolilar vakili Cho Bo Namʻ ʻ
boshchiligidagi Taraqqiyot partiyasi (Chinbodan) bo ldi. Jinbodan milliy
ʻ
ziyolilarning radikal qatlamlari, o‘rta va mayda burjuaziya va ishchilar sinfining
bir qismi ("ko‘k yoqalar") hissiyotlarini aks ettirgan holda, bir vaqtning o‘zida
Shimoliy Koreyadagi kommunistik zo‘ravonlik va avtoritar tendentsiyalarni
qoraladi. Li Singman ma’muriyati. Partiya demokratik xarakterdagi iqtisodiy,
siyosiy va ijtimoiy islohotlarni amalga oshirish tarafdori edi. Bir qator boshqa
siyosiy partiyalardan farqli o‘laroq, Chinbodan Shimoliy va Janub o‘rtasidagi
siyosiy konsensusni rivojlantirish asosida bo‘lingan Koreyani tinch yo‘l bilan
birlashtirish bo‘yicha keng qamrovli dasturni ilgari surdi. Milliy-vatanparvarlik
pozitsiyasidan chiqqan Jinbodan ta’sirining kuchayishi, ayniqsa, uning Shimol
bilan tinch yo‘l bilan yaqinlashish va birlashish dasturi Seuldagi hukmron
konservativ reaksion doiralar tomonidan o‘ta xavfli "kommunistik fitna" sifatida
talqin qilindi. 13
1958-yil 25-fevralda KoreyaRespublikasi Konstitutsiyasiga zid
ravishda Chinbodan shimol bilan antimilliy yo‘nalish va yashirin aloqalar olib
borishda aybdor tashkilot sifatida qonundan tashqari deb topildi. Chinbodang,
Mingjudang, Konxvadan va boshqalar saflaridagi ichki siyosiy nizolar siyosiy
kuchlarning yangidan guruhlanishiga, doimo yangi partiyalar va tashkilotlarning
paydo bo lishiga olib keldi. Aynan shu asosda 1957-yil oktabrda avtoritar
ʻ
Chayudan rejimiga qarshi turuvchi turli xil burjua-millatchi doiralarni birlashtirgan
demokratik yangilanish partiyasi (Minchu Hexidan) vujudga keldi. Mingju
13
Lee, Ki-Baik (1984), A New History of Korea .- P . 323 .
19

Hexidanning populistik dasturi unga vaqtincha mehnatkashlar ommasi manfaatlari
yo‘lida mamlakatda sotsial-demokratik xarakterdagi ijtimoiy-iqtisodiy
o‘zgarishlarni talab qiladigan islohotchi Ishchi va dehqonlar partiyasiga
(Nonondan) yaqinlashishga imkon berdi. 1958-yil iyun oyida ikki radikal chap
millatchi partiyalar tashkiliy birlashish bo‘yicha muzokaralarni boshladilar, bu
o‘sha-yilning noyabr oyida Demokratik sotsializmning milliy partiyasi (Minjokjuy
Minju Sahvedan) tashkil etilishiga olib keldi. Biroq, janubiy hokimiyatlarning
qattiq qatag‘onlari Minjokjuy Minju Sahvedanning jamiyatning siyosiy tuzilishida
ildiz otishiga imkon bermadi, bu erda yirik kapital partiyalari mutlaqo ustunlik
qildi.
4 II-V respublikalar davrida avtoritarizmdan demokratiyaga o‘tishga urinishlar
(1960-1987).
1960-yilda e’lon qilingan Ikkinchi Respublika <#"justify">2-bob. Zamonaviy
Koreya jamiyati siyosiy tizimining shakllanishi va rivojlanishi
II BOB ZAMONAVIY KOREYA JAMIYATI SIYOSIY TIZIMINING
SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI
2.1. VI Respublika davrida siyosiy tizimning shakllanishi va rivojlanishi
Mamlakatdagi iqtisodiy o‘sish uning siyosiy tuzilishini o‘zgartirish
zaruratini keltirib chiqardi. Yangi sharoitda mamlakatni boshqarishning avtoritar
modeli nafaqat ko‘pchilik "quyi tabaqalar" ga, balki o‘rta shahar qatlamlari
sonining sezilarli darajada ko‘payishiga, shuningdek, "yuqori" ning nufuzli
guruhlariga ham mos kelmay qoldi. 1987-yilga kelib, avtoritar usullar jadal
modernizatsiya sharoitida yuzaga kelgan muammolarni, shuningdek, jamiyat
20

talablari va manfaatlarini hal qilishda endi kerakli samarani bermasligi aniq bo‘ldi.
1987-yil may oyida muxolifatdagi demokratik kuchlar DPV (Qayta birlashish
uchun Demokratik partiya) yetakchi roli bilan Kim Yong Sam boshchiligidagi
Demokratik Konstitutsiya uchun Fuqarolik Harakati shtab-kvartirasini tuzdilar va u
misli ko‘rilmagan ommaviy muxolifat harakatini boshlashga muvaffaq bo‘ldi. .
1987-yil 10 iyunda mamlakatning 18 yirik shahrida hukumatga qarshi olomon
mitinglar bo‘lib o‘tdi. 14
Fuqarolik harakati shtab-kvartirasini sof tinch yo‘l bilan
harakat qilishga chaqirganiga qaramay, hokimiyat o‘rtasidagi to‘qnashuvlar va
anarxiya kuzatilmadi. So‘lchi Milliy talabalar vakili assotsiatsiyasi
(Chongdaehyup) safidagi radikal jangarilar politsiya uchastkalari va boshqa
ma’muriy idoralarga hujum qildi. Shiddatli to‘qnashuvlarda yuzlab namoyishchilar
va huquq-tartibot idoralari xodimlari jarohat oldi. Demokratik muxolifatning
asosiy talablari yangi konstitutsiyani qabul qilish, barcha siyosiy mahbuslarni ozod
qilish va to‘g‘ridan-to‘g‘ri prezidentlik saylovlarini o‘tkazish, tinch
namoyishchilarga qarshi ko‘zdan yosh oqizuvchi gazdan foydalanishni taqiqlash
edi. 15
1987-yilning kuzida mamlakat tarixida birinchi marta yangi konstitutsiya
loyihasi hukmron va muxolifat partiyalari tomonidan birgalikda tanlandi,
parlamentda ma’qullandi, keyin esa umumxalq referendumida qabul qilindi. Yangi
asosiy qonun ijro va qonun chiqaruvchi hokimiyatlar o‘rtasidagi muvozanatni
mustahkamlash yo‘lidagi muhim qadamni ta’minladi - bundan buyon respublika
prezidenti parlamentni tarqatib yuborish huquqidan mahrum bo‘ldi. Oltinchi
Respublika Konstitutsiyasi mamlakatning davlat tuzumini “demokratik” deb
belgilab berdi, unda xalq ajralmas suveren huquqlar va fuqarolar erkinliklariga ega.
Asosiy iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy huquqlarga quyidagilar kiradi: mulk huquqi,
mehnat qilish huquqi, kasb tanlash erkinligi va jamoa shartnomasi, fan va san’at
bilan shug‘ullanish huquqi. Konstitutsiyada fuqarolarning vijdonan mehnat qilish,
soliqlarni muntazam to‘lash, konstitutsiyaviy tuzumni himoya qilish burchi ham
14
Xidoyatov . G . Jahon tarixi . T .:” Sharq ” 2001 .- B .341.
15
С. О. Курбанов «История Кореи с древности до начала XXI века». СПб ., 2009
- c .231.
21

e’lon qilingan. Konstitutsiyaga ko‘ra, bir besh-yillik muddatga lavozimda bo‘lishi
mumkin bo‘lgan prezident huzurida va uning ishtirokida Davlat kengashi tuziladi.
U parlament a zolarining roziligi bilan prezident tomonidan tayinlanadigan boshʼ
vazir boshchiligidagi hukumat a zolari va deputatlari to rt-yillik muddatga bevosita
ʼ ʻ
saylanadigan Milliy majlis a zolaridan iborat. Saylovlarda ikkita tizim mavjud:
ʼ
ko‘pchilik va proporsional vakillik. Shunday qilib, 1988-yil fevral oyida Koreya
Respublikasi davlatning butun tarixida o‘z mazmuniga ko‘ra eng demokratik
konstitutsiyani kiritdi. 1988-yil aprel oyida bo lib o tgan saylovlarda hukmron
ʻ ʻ
prezidentlikdagi “Demokratiya va adolat uchun” partiyasi Milliy assambleyadagi
299 o rindan atigi 125 tasini qo lga kiritdi. Shunday qilib, Konstitutsiyaga ko‘ra,
ʻ ʻ
Prezidentdan mustaqil bo‘lgan mamlakatning qonun chiqaruvchi organi yagona
hokimiyatning muvozanatiga aylandi. Muxolifatning asosiy talablarini o‘z
dasturiga kiritgan Ro Dae Vu saylov kampaniyasida tashabbusni o‘z qo‘liga oldi.
Keyingi besh-yil shuni ko‘rsatdiki, bu siyosiy islohotlar va liberallashtirish
foydasiga ongli tanlov bo‘lib, uning maqsadi siyosiy jarayonni qarama-qarshilik va
kurash orqali emas, balki muloqot va hamkorlik orqali amalga oshirishga
bosqichma-bosqich o‘tish edi. , masalan, parlament doirasida ilgari e’tibordan
chetda qolgan yoki chetlatilgan siyosatchilar va guruhlar Prezidentlik lavozimini
egallagan Ro Dae Vu muxolifat kuchlari bilan hamkorlikka tayanadi va aholi bir
qator repressiv qonunlarning bekor qilinishini, siyosiy mahbuslarning ozod
etilishini, hukumatning axborot agentliklari faoliyatiga aralashuvining
to‘xtatilishini va qonunning qabul qilinishini olqishladi. mahalliy o‘zini o‘zi
boshqarish to‘g‘risidagi qonun. Ro Dae Vu boshqaruvi-yillarida Janubiy Koreya
jamiyatini birlashtirish, iqtisodiyotni rivojlantirish va aholi farovonligini oshirishda
sezilarli muvaffaqiyatlarga erishildi. Koreya Respublikasining xalqaro maydondagi
imiji ijobiy tomonga o‘zgardi va Seul 1988-yilgi yozgi Olimpiya o‘yinlariga katta
muvaffaqiyat bilan mezbonlik qildi. 16
198-yilda qabul qilingan qonunlar va sud qarorlarining konstitutsiyaga
muvofiqligi to g risida fikr bildirish huquqiga ega bo lgan Konstitutsiyaviy
ʻ ʻ ʻ
16
Shuxrat Ergashev Jahon tarixi . Toshkent -2014.- B.211.
22

sudning tashkil etilishi sud hokimiyatining eng muhim voqeasi bo ldi. Deklaratsiyaʻ
e’lon qilinganidan so‘ng o‘tgan besh-yil ichida shaxsning huquq va erkinliklarini
yanada ta’minlash maqsadida 1673 ta qonun hujjatlari yoki ularning umumiy
sonining yarmiga yaqini, jumladan, Jinoyat kodeksi qayta ko‘rib chiqildi. Siyosiy
muxolifatga qarshi kurashda foydalanishni to‘xtatish maqsadida davlat xavfsizligi
to‘g‘risidagi qonunga ham o‘zgartirishlar kiritildi. 1992-yil dekabr oyida saylangan
Kim Yong Sam 1961-yilgi harbiy to‘ntarishdan keyin birinchi fuqarolik prezident
bo‘ldi. 1993-yil 25-fevralda qasamyod qilish chog‘ida Kim Yon Sam “Yangi
Koreya” qurish va “o‘zgarish va islohot” siyosatini amalga oshirish, korrupsiyani
yo‘q qilish, iqtisodiyotni jonlantirish va ijtimoiy intizomni tiklashga va’da berdi.
Kim Yong Sam jamiyatni ma’naviy yuksaltirishga qaratilgan islohotlarni amalga
oshira boshladi, bu esa mamlakat aholisining salmoqli qismi tomonidan
ma’qullandi. Uning islohotlarining mazmun-mohiyati koreys xalqining ma’naviy
an’analarini Konfutsiy axloqiy tamoyillari asosida tiklashga urinish edi, bu esa
yangi iqtisodiy muvaffaqiyatlar uchun imkoniyatlar ochishi kerak edi. Kim Yong
Sam ma’muriyatining barcha islohot faoliyatida siyosiy yo‘nalish eng muhimi edi.
Uning ma’muriyati Ro Dae Vu davrida boshlangan davlat boshqaruv tizimini
demilitarizatsiya qilishni davom ettirdi va kengaytirdi. Harbiy-byurokratik tuzum-
yillarida o‘z faoliyatini qayta tiklagan harbiylar orasidan ko‘plab keksa avlod
vakillari ishdan bo‘shatildi. Maxsus ma muriy komissiyalar tomonidan 1000 dan
ʼ
ortiq yuqori lavozimli mansabdor shaxslarning rasmiy faoliyatini “taftish”
o tkazildi. Ulardan faqat bir nechtasi xizmatda qolishga muvaffaq bo‘ldi. Fuqarolik
ʻ
amaldorlar va ofitserlarning yosh avlodi yangi prezident jamoasidagi bo sh
ʻ
o rinlarga, birinchi navbatda, Kim Yong-Samaning vatani Janubiy Kyonsan
ʻ
viloyatidan nomzod qilib ko rsatilgan. Avtoritar davrdagi siyosiy cheklovlarni
ʻ
bartaraf etish yo nalishi parlament tomonidan bir qator qonun hujjatlarini ishlab
ʻ
chiqish va qabul qilish asosida amalga oshirildi. 1993-yil dekabr oyida “Siyosiy
partiyalar faoliyati to‘g‘risida”gi qonun qabul qilindi, unda partiyalarni ro‘yxatga
olish tartibi va ularning qonuniy huquqlari ancha soddalashtirildi. 1994-yil mart
oyida qabul qilingan “Muqobil saylov tizimi to‘g‘risida”gi qonun fuqarolik
23

boshqaruvini faqat tanlov asosida shakllantirishni nazarda tutgan edi. Ushbu
huquqiy normani buzganlik jinoiy javobgarlikka tortildi. 1994-yil iyun oyida
“Milliy majlis to g risida”gi qonunga qo shimchalar kiritildi, uning asosidaʻ ʻ ʻ
muxolifat fraksiyalari va ozchilik harakatlariga hukmron ko pchilik fraksiyasi
ʻ
bilan bir xil qonuniy huquqlar berildi. 1994-yil aprel oyida demokratik kuchlar
bosimi ostida Koreya Respublikasida Jinoyat kodeksining eng qadimiy
moddalaridan biri bekor qilindi, unda zino uchun 2-yilgacha qamoq jazosi nazarda
tutilgan, boshqa jinoiy harakatlar bilan og‘irlashtirilmagan. “Yangi Koreya”
dasturini amalga oshirish uchun kurashda korrupsiyaga barham berish muhim o‘rin
tutdi. Davlat rahbari barcha yuqori martabali davlat amaldorlaridan boshqa
demokratik davlatlarda bo‘lgani kabi barcha mol-mulki va daromadlarini ixtiyoriy
ravishda deklaratsiya qilishlarini talab qildi. Milliy assambleya deputatlarining bir
qismi, hukumat vazirlari va ma muriyat xodimlari iste foga chiqishga majbur
ʼ ʼ
bo ldi, boshqalari ustidan tergov boshlandi. Vazirlar, yuqori martabali harbiy va
ʻ
politsiya xodimlari, bankirlar qamoqqa olindi. Qonun ustuvorligini tiklash
kampaniyasi mamlakatning avvalgi ikki prezidenti Jung Du Xvan va Ro Dae Vu
ustidan sud jarayoni bilan yakunlandi, ular Kvanjudagi namoyishchilar o‘limiga
aloqadorlik va korrupsiyada ayblanib, qamoq jazosiga hukm qilindi. 1996-yil aprel
oyida navbatdagi parlament saylovlari bo‘lib o‘tdi, unda Yangi Koreyaning
Hukmron partiyasi faqat uchdan bir ovoz va Milliy Assambleyadagi 299 o‘rindan
139 o‘rinni oldi. Ikkinchi o rinda Kim Dae Jung boshchiligidagi Yangi siyosatlar
ʻ
milliy kongressi (NCNP) bo ldi. Uchinchi o‘rinni Kim Chen boshchiligidagi
ʻ
Birlashgan liberal-demokratik partiya egalladi. Demokratik partiya 15 ta, mustaqil
deputatlar esa 16 mandatga ega bo lishga muvaffaq bo ldi. Birinchi fuqarolik
ʻ ʻ
boshqaruvi siyosiy islohotlarining natijasi ma’muriy boshqaruv sohasida
demokratlashtirishning kuchayishi, armiya elitasi vakillarini hokimiyat
dastaklaridan siqib chiqarish, yangi o‘rta qatlamlarning pozitsiyalarini
mustahkamlash, saylov qonunchiligi va tartib-qoidalaridagi qator buzilishlarni
bartaraf etish. Kim Yong Sam boshqaruvi davrida jamiyat hayotini yanada
demokratlashtirish amalga oshirildi, intizom mustahkamlandi, mehnatsevarlik,
24

axloqiy va ma’naviy tamoyillarga sodiqlik rag‘batlantirildi.1997-yil dekabr oyida
bo lib o tgan prezidentlik saylovlarida birinchi marta demokratiya uchun taniqliʻ ʻ
kurashchi, 1998-yil 25-fevralda lavozimni egallagan muxolifat yetakchisi Kim Dae
Jung g alaba qozondi.
ʻ 17
Kim Dae Jungning ma’muriyati bir qator Osiyo
mamlakatlarida moliyaviy inqiroz boshlangan paytga to‘g‘ri keldi. Katta tashqi
kreditlarni qaytarish va iqtisodiy tanazzuldan chiqish uchun butun xalqning aql
bovar qilmaydigan sa’y-harakatlari, shuningdek, Xalqaro valyuta jamg‘armasi va
boshqalarning 50 milliard dollardan ortiq kuchli moliyaviy in’ektsiyalari talab
qilindi. Prezident Kim Dae Jung o‘zining inauguratsiya nutqida demokratiya va
iqtisodiyot u yoki bu tomonga suyanmasdan parallel ravishda rivojlanishi
kerakligini ta’kidladi. Uning asosiy siyosiy qarashlari siyosiy va iqtisodiy hayotni
har tomonlama demokratlashtirish orqali barqaror rivojlanishga erishish
mumkinligiga qaynab ketdi. 18
Uning tashabbusi bilan Osiyo-Tinch okeani
mintaqasi demokratik yetakchilari forumi - qit’ani demokratlashtirishga qaratilgan
tarixdagi birinchi xalqaro tashkilot tashkil etildi. Demokratiyada Kim Dae Jung
"insoniyat tarixidagi eng ajoyib insoniyat tuzumi"ni "xalq tomonidan amalga
oshirilayotgan siyosat" ni ko‘rdi, bu esa xalqning tanqidi va talablari rahbariyatga
etib kelganida "siyosat yuzasidan fikr-mulohaza" beradi. . U "demokratik davlat
kapitalistik yoki sotsialistik bo‘lishidan qat’iy nazar gullab-yashnaydi.
Kommunistik davlatlar sotsializmga yopishganlari uchun emas, balki demokratiya
yo‘qligi uchun falokatga duchor bo‘ldilar", deb hisoblardi. Kim Dae Jung nafaqat
siyosatda, balki iqtisodiyotda ham demokratiya tamoyillarini izchil himoya qildi. U
erkin iqtisodiyotga qat’iy ishongan va hukumatning iqtisodiy faoliyatga
aralashuvini rad etgan. Hukumatning roli, uning fikricha, bozorning samarali
ishlashini ta’minlash va adolatli raqobatni rag‘batlantirishdan iborat. Ishchilar,
shuningdek, ish beruvchilar va boshqaruv apparati o‘z manfaatlarini himoya qilish
17
Summersqill M. Korea on Western Front: Britain's Korean Work Force in the XX century. L., 1982. – P.58.
18
Xidoyatov .G. Jahon tarixi.T.:”Sharq”, 1999. – B.683.
25

uchun erkin birlasha olishlari kerak, hukumatning roli esa ular o‘rtasidagi
munosabatlarni hakamlik qilishdir.
Kim Dae Jung Shimoliy va Janubiy Koreya o‘rtasidagi munosabatlarni
normallashtirishga katta hissa qo‘shdi. Uning mamlakatni birlashtirishga qaratilgan
siyosiy dasturi “quyosh” siyosati nomi bilan keng ma’lum bo‘ldi. U mavjud
bo‘lishi uchun ikkita zarur shartga ega bo‘lishi kerak bo‘lgan respublikalar
konfederatsiyasini (CR) tuzishni taklif qildi. Birinchidan, Janubiy Koreyada
chinakam demokratik hukumat o‘rnatilishi, Shimoliy Koreya esa janubni bosib
olish rejasidan voz kechishi kerak. Ikkinchidan, AQSh, Rossiya, Xitoy va
Yaponiya bilan birgalikda Koreya yarim orolida tinchlik kafolatlanishi kerak. Bu
ikki shart bajarilsa, XDni tashkil etishni uch bosqichda, ya’ni tinch-totuv yashash,
tinch almashinuv va tinch birlashishda amalga oshirish mumkin bo‘ladi. ROC
ostida, Shimol ham, Janub ham mustaqil hukumatlarga ega bo‘ladi. “Quyosh nuri”
siyosati shundan iboratki, janub shimolni sovuq urushdan beri saqlanib qolgan
qarama-qarshilik va nafratni yengib o‘tishga, murosaga erishishga va ikki
tomonlama hamkorlik orqali tinch-totuv yashash munosabatlarini o‘rnatishga taklif
qiladi. 19
2000-yil oktabr oyida Kim Dae Jung Janubiy Koreya va Sharqiy Osiyoda
demokratiya va inson huquqlarini himoya qilish, shuningdek, Shimoliy Koreya
bilan tinchlik va hamjihatlik uchun qilgan ishlari uchun Tinchlik uchun Nobel
mukofoti bilan taqdirlandi. Kim Dae Jung o‘z ma’muriyatini hukmron va
muxolifat partiyalari a’zolaridan tuzgan va shuning uchun uning ba’zi sheriklari
unga kirishmagan. Uning eng yuqori lavozimni egallaganidan keyingi birinchi
farmonlaridan biri uning asosiy raqiblari - sobiq prezidentlar Chung Du Xvan va
Ro Dae Vuni qamoqdan ozod qilish edi. 20
millatning yarashuvi va totuvligi.
Siyosiy madaniyatning demokratik me’yorlarini amalga oshirish va mamlakat
taraqqiyotida yangi yo‘lni boshlash uchun Kim Dae Jung uchta taqiqlash qoidasini
19
Shuxrat Ergashev Jahon tarixi. Toshkent-2014. B-218
20
С. О. Курбанов «История Кореи с древности до начала XXI века». СПб., 2009
-c.231.
26

ilgari surdi: “Siyosiy repressiya yo‘q; Hech qanday kamsitish; Siyosatda
qarindoshchilik va qarindoshchilik yo‘q”.
2.2. Ro Mu Xyon boshqaruvi davrida Koreya Respublikasidagi siyosiy
o‘zgarishlar
2002-yil dekabr Janubiy Koreyada prezidentlik saylovlari bo‘lib o‘tdi.
Buyuk mamlakatning o‘ng qanot konservativ partiyasi - bu safar g‘ayrioddiy
birlashgan saflarda harakat qilgan, yirik konglomeratlar va qudratli byurokratik
kastaga tayangan holda, oliy hokimiyatga ishonch bilan bordi. Va haqiqatan ham,
ovoz berish natijalariga ko‘ra, nomzod Xannaradana rekord miqdordagi ovozni
oldi - 46,6%. Natijada 11 million ovoz Li Xve Changa, 11,5 million ovoz esa No
Mu Xyonga, ya ni 500 ming ovoz farqi bilan berilgan. 2002-yil dekabr oyidaʼ
bo lib o tgan keskin va ko p jihatdan oldindan aytib bo lmaydigan prezidentlik
ʻ ʻ ʻ ʻ
poygasi, bir tomondan, o ng qanot konservativ kuchlarning siyosiy
ʻ
pozitsiyalarining muttasil torayib borayotganini, jamiyatda demokratik va liberal
tendentsiyalarning kuchayishini, dinamik yosh avlodning faollashuvini aks ettirdi.
boshqa. Bu jarayon Kim Chen Pil boshchiligidagi konservativ Birlashgan liberal-
demokratik partiyaning jiddiy mag‘lubiyatida va prezidentlik poygasiga birinchi
bo‘lib qo‘shilgan so‘l Demokratik ishchilar partiyasi (DRP) nomzodi Kvon Yong
Gilin kutilmagan muvaffaqiyatida o‘z aksini topdi. vaqt va 3,9% ovoz oldi. DRP
radikal demokratik va sotsialistik islohotlarning keng qamrovli dasturini ilgari
surdi, jumladan, bepul ta’lim tizimini joriy etish, yuqori darajada rivojlangan G‘arb
mamlakatlarida amal qiluvchi ijtimoiy kafolatlar, progressiv soliqqa tortish
tizimini joriy etish va hokazo. Shu sababli, eng g‘ayratli tarafdorlari ". ijtimoiy
adolat" DRP uchun ovoz berdi. Kim Dae Jungning mafkuraviy merosxo‘ri sifatida
harakat qilgan Ro Mu Xyun haqiqiy demokratiya g‘alabasi uchun sharq (asosan
Konfutsiy) va g‘arbiy tsivilizatsiyalarni sintez qilish zarurligiga murojaat qildi.
Globallashuv muammolari Janubiy Koreya jamiyatida G‘arb dunyosida
demokratik, liberal taraqqiyot tajribasiga intilishning kuchayishiga olib keldi.
27

Jamiyatning o‘zi talablariga javob berib, Ro Mu Xyun avtoritarizm va demokratiya
o‘rtasida o‘ta aniq ajratuvchi chiziqni chizdi. DPNTning milliy birlashish
masalalari bo‘yicha pozitsiyasi juda foydali bo‘lib chiqdi. Xannaradan nomzodi Li
Xve Chandan farqli o‘laroq, Ro Mu Xyon KXDRga nisbatan “quyosh nuri”
siyosatiga ba’zi o‘zgartirishlar va tushuntirishlar kiritishda davom etishdan
tortinmadi. (Shu bilan birga, u Koreya Respublikasidagi 37 ming kishilik Amerika
qo‘shinlari kontingentining ekstraterritorial maqomidan noroziligini bildirdi va bu
masala bo‘yicha Vashington bilan kelishuvlarni qayta ko‘rib chiqish zarurligini
ta’kidladi.) Koreyalararo kelishuv yo‘llarini izlashda. , Ro Mu Xyon Shimol va
Janub o rtasidagi fuqarolar urushi davrida “g alaba” va “mag lubiyat” kabiʻ ʻ ʻ
tushunchalarni qo llashdan ehtiyot bo lgan va bir mamlakatning ikki qismini
ʻ ʻ
ajratmagan A. Linkolnning siyosiy an analariga murojaat qiladi. kim to‘g‘ri va kim
ʼ
noto‘g‘ri bo‘lsa. KoreyaRespublikasi poytaxtini Seuldan mamlakatning boshqa
shahriga qisman ko‘chirish g‘oyasi DPNTning saylovoldi harakati uchun juda
foydali bo‘ldi. Seulning 12 million aholisi, davlat idoralari va biznes idoralarining
ulkan kontsentratsiyasi bo‘lgan megapolis olomon, tirbandlik va normal hayotni
qo‘llab-quvvatlashning etishmasligi bilan tom ma’noda bo‘g‘ilib qolgan. Ilgari,
Pak Chung Xi davrida bu muammoni qandaydir yo‘l bilan hal qilishga urinishlar
mablag‘ yetishmasligi va davlat byurokratiyasining faol qarshiliklari tufayli
muvaffaqiyatsizlikka uchradi. O‘tmishdagi salbiy tajribani hisobga olgan holda, Ro
Mu Xyon hatto siyosiy muxolifatning bir qismi tomonidan qo‘llab-
quvvatlanadigan dastur ishlab chiqdi. “Dunyoning eng yaxshi shahri” yangi
poytaxt hududi ochiq xalqaro tanlov asosida Seuldan 160 km janubda
Chungcheongnam-do provinsiyasida yotqizish taklif qilindi. Rekord muddatda
(2012-yilgacha) davlat va xususiy mablag‘lar (taxminan 45 milliard dollar)
hisobidan ulkan qurilish ishlarini amalga oshirish taklif etildi, bu esa 18 ta
vazirlikdan 12 tasini, yuzlab boshqa muassasalar va boshqa muassasalarni ishga
joylashtirish imkonini beradi. umumiy aholisi 500 ming kishi bo‘lgan savdo va
boshqa tuzilmalar Inson . (2005-yilda, ya’ni Ro Mu Xyon prezidentlik lavozimini
egallaganidan so‘ng, Koreya Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi hukumat rejasini
28

bir qator muhim tuzatishlar bilan qo‘llab-quvvatladi: prezident ma’muriyati,
parlament, bir qator asosiy vazirliklar, xorijiy missiyalar, metropoliya Poytaxtning
funksiyalarini hanuzgacha saqlab kelmoqda.) Yangi metropoliten markazini
yaratish g‘oyasi, hatto bunday zahiralar bilan ham, nafaqat poytaxt, balki viloyat
elektorati tomonidan ham keng qo‘llab-quvvatlandi, chunki u o‘n minglab
markazlar ochilishini va’da qiladi. 21
yangi ish o‘rinlari, chekka hududlarda
ishbilarmonlik faolligini jonlantirish, metropoliten odamlar tarmog‘ini - iqtisodiy
ob’ektlarni tarqatish, iqtisodiy muhitni yaxshilash. 2002-yil dekabr oyida bo‘lib
o‘tgan prezidentlik saylovlari natijalarida mintaqaviy separatistik omilning
neytrallanishi muhim rol o‘ynadi, bunda turli shahar va viloyatlar elektorati "o‘z
vatandoshi" uchun ovoz beradi. Ko‘p-yillar davomida Gyeongsangbukto,
Gyeongsangnamdo provinsiyalari, Pusan, Tegu, Yeongnam va boshqa shaharlar
janubdagi Xannaradanning sodiq tayanchi bo‘lgan. Shu bilan birga, Jeolla-Buk-do,
Jeolla-Nam-do provinsiyalari, Kvanju, Chonju, Xonam va boshqa shaharlar
DPNTning saylov qal’alari bo‘lgan. DPNTning mintaqaviy xudbinlik
tendentsiyalarini zararsizlantirishga intilib, u Xannaradanning muqaddas joylariga,
uning saylovoldi hokimiyatiga qat’iy ravishda bostirib kirdi. 22
Ammo Koreyaning
o‘sha janubi-sharqiy mintaqasida tug‘ilgan odamgina DPNT nomzodi No Mu
Xyon bo‘lgan bunday qiyin missiyani bajara oldi. O‘tmishda hech qachon nomzod
konservatorlardan bu gal DPNT foydasiga bo‘lgan ta’sirchan ovozni tortib
ololmagan. Roh Mu Xyun Pusanda 29,9%, Teguda 18,7%, Ulsanda 35,3%,
Kyonsangbukdoda 21,7%, Kyonsan-Namdoda 27,1% ovoz olishga muvaffaq
bo‘ldi. Tabiiyki, mamlakatning demokratlar kuchli hududlarida o‘tkazilgan saylov
natijalari yanada ishonchli bo‘ldi. Ro Mu Xyonga berilgan ovozlar soni Daejonda
55,1%, Chungcheongbukdoda 50,4%, Chungcheongnamdoda 52,2% va
hokazo.Provinsiyalar mintaqaviylikni afzal ko‘rgan, ammo bu safar bu halokatli
bo‘ldi. ultra-konservativ koalitsiyaga zarba. Ro Mu Xyun saylovoldi poygasida
DPNT saflarida faol bo‘lgan yosh avlodning yorqin vakili sifatida ishtirok etdi.
21
Farmonov.R.Sodiqov.O. Jahon tarixi T.: ”O’qituvchi”.2001. B-32
22
Lee, Ki-Baik (1984), A New History of Korea .- P . 323 .
29

Faoliyatini avtoritar tuzumning hukmron partiyasi saflarida boshlagan keksa
siyosatchilar to liq hukmronlik qilgan Xannaradandan farqli o laroq, DPNTningʻ ʻ
yangi rahbarlari o zlarini demokratiya va ijtimoiy adolatning sodiq himoyachilari
ʻ
sifatida ko rsatishdi. Ommaviy so‘rovlar shuni ko‘rsatdiki, yosh avlod ko‘pchilik
ʻ
Ro Mu Xyonga ovoz bergan, asosiy o‘ng qanot konservativ elektorat esa keksa
avlod saylovchilaridan iborat. DPNTning shubhasiz yutug‘i 21-asrning Xalq
ittifoqi bilan o‘ziga xos ittifoq edi, uning rahbari kuchli Hyundai konglomerati
asoschisining kenja o‘g‘li Chong Mong Jun edi. Chung Mon Jun yirik Hyundai
Heavy Industry kompaniyasiga egalik qilishdan tashqari, Janubiy Koreya
termasining Jahon chempionatidagi muvaffaqiyatli o‘yinlaridan so‘ng mamlakatda
favqulodda shuhrat qozongan Koreya futbol federatsiyasi prezidenti lavozimida
ham ishlagan. Chjon Mong-jun DPNTni nafaqat moliyalashtirdi, balki faol
tashviqot olib bordi va Demokratlar bilan XXI asr xalq ittifoqi saylovdan biroz
oldin rasman tarqalib ketgan bo lsa-da, yoshlar elektoratining katta qismi Jeon
ʻ
Mong ruhida harakat qildi. Junning dastlabki qo‘ng‘iroqlari, Roh Moo Xyun
foydasiga bir oz ko‘pchilik ovoz bilan rol o‘ynadi. Yosh oligarxning DPNT bilan
saylov blokidan chiqishiga Ro Mu Xyonning “Jung Mon Jun – bizning navbatdagi
prezidentimiz!” shiorini qo‘llab-quvvatlashdan bosh tortgani sabab bo‘ldi, garchi
tanaffusning rasmiy sababi yoshlar yetakchisining Roh Mu bilan kelishmovchiligi
bo‘lsa ham. 23
Xyonning bayonoti, agar Pxenyan va Pxenyan o‘rtasida urush
boshlansa, "Janubiy Koreya urushayotgan tomonlarni to‘xtatish uchun hamma
narsani qilishi kerak".
2003-yil fevralida Milliy assambleya binosi oldidagi keng maydonda Ro Mu
Xyonning mamlakat prezidentligiga inauguratsiya marosimi bo‘lib o‘tdi.
Marosimda 200 nafar chet ellik mehmonlar va KoreyaRespublikasining 45 mingga
yaqin fuqarolari ishtirok etdi, ularning yarmi mamlakatning turli viloyatlaridan
kelgan aholi vakillari edi. Bayramning asosiy shiori “Birlashgan xalq Yangi
Koreya Respublikasini yaratadi!” shiori bo‘ldi. Prezidentimiz o‘zining yangi
siyosatining strategik maqsadlarini ochib berar ekan, asosiy e’tibor milliy
23
О. Курбанов «Курс лекций по истории Кореи с древности до конца XX века». СПб ., 2002.- c .342.
30

iqtisodiyotni tiklash, xalqning ijtimoiy farovonligini sezilarli darajada oshirish,
qo‘shni davlatlar bilan do‘stona hamkorlikni mustahkamlash, Pxenyan bilan
hamkorlikni chuqurlashtirishga qaratilishini alohida ta’kidladi. Ro Mu Xyon
prezident sifatidagi faoliyatining dastlabki kunlaridanoq avval e’lon qilingan
saylovoldi platformasiga muvofiq, korrupsiya, samarasizlikka chek qo‘yish, uni
yanada yaqinlashtirish maqsadida davlat-boshqaruv apparatini qayta qurishga
kirishdi. xalq, boshqaruvga yangi yosh avlodni jalb etish. 2002-yil 19-dekabrda
bo lib o tgan prezidentlik saylovlaridan keyingi birinchi ustuvor vazifa Milliyʻ ʻ
assambleya a zosi Li Se Jong boshchiligida hokimiyatni topshirish bo yicha
ʼ ʻ
aralash komissiya tuzish edi. Parlamentda vakili bo‘lgan siyosiy partiyalar,
jumladan, muxolifatdagi Xannaradan bilan maslahatlashuvlardan so‘ng avval bosh
vazir lavozimini egallab kelgan Seul meri Ko Gong bosh vazir lavozimiga tavsiya
etildi. Prezident ma muriyatida kotibiyat rahbari lavozimini Shin Ge Ryon
ʼ
egalladi, Li Na Kyun esa matbuot kotibi lavozimiga tayinlandi. Milliy assambleya
deputati Mun Xi San davlat rahbari ma muriyati rahbari, Lyu Yingde esa
ʼ
prezidentning siyosiy masalalar bo yicha katta kotibi lavozimini egalladi. Ularning
ʻ
barchasi prezidentning yaqin doirasiga mansub bo‘lib, siyosatchi-menejerlarning
yangi, yosh, raznochin avlodi edi. Ro Mu Xyun tashabbusi bilan ma’muriy
tuzilmalarda asosiy lavozimlarni egallashning ochiq, raqobatbardosh tizimi joriy
etila boshlandi. Maxsus ekspert komissiyalari kadrlarning kasbiy tayyorgarligini
tekshirdi. Kadrlar bo‘sh ish o‘rinlari va ularga da’vogarlar haqidagi ma’lumotlar
internet saytlarida e’lon qilindi. Natijada, boshqaruv tizimiga kasaba uyushmalari
va jamoat tashkilotlari faollari, demokrat va liberal fikrlovchi olimlar, ziyolilar va
boshqa toifadagi yangi o‘rta qatlam vakillari jalb etila boshlandi. Koreya
Respublikasining davlat-ma’muriy tizimining bunday tubdan silkinishini o‘tmishda
fuqarolik jamiyatini yaratishga o‘tishning barcha-yillari davomida hech qachon
bilmagan bo‘lsa kerak. Shu bilan birga, birinchi navbatda, milliy vazifa sifatida Ro
Mu Xyon har bir davlat xizmatchisining axloqiy va axloqiy o‘zini o‘zi tarbiyalash
vazifasini qo‘ydi. Prezidentimizning yana bir nutqida demokratiya va demokratik
davlatlar borligi aytildi. Haqiqiy demokratiya esa mamlakatni boshqarishda,
31

siyosiy jarayonlarda oddiy fuqarolar va xalq ishtirok etgan taqdirdagina mavjud
bo‘ladi. DPNT g‘alabasi o‘ng qanot konservativ Xannaradan koalitsiyasiga og‘riqli
zarba bo‘ldi. Shunga qaramay, ovoz berish natijalari e’lon qilinganidan so‘ng, Li
Xve Chan G‘arb siyosiy madaniyati an’analari asosida harakat qilib, Ro Mu
Xyonni g‘alabasi bilan rasman tabriklab, unga bor kuchini xalqqa xizmat qilishga
bag‘ishlagan “buyuk prezident bo‘lishini” tilagan. va davlat. Deyarli bir vaqtning
o‘zida Li Xve Chan nihoyat va doimiy ravishda katta siyosatni tark etayotgani
haqida qisqacha xabar tarqaldi. 24
Biroq o‘ng qanot konservativ kuchlar jangsiz o‘z
pozitsiyalaridan voz kechish niyatida emas edilar. Saylovning rasmiy natijalarini
muhokama qilib, yangi davlat rahbarining rasmiy inauguratsiyasini kutmasdan,
KoreyaRespublikasi Oliy sudi oldiga bir qator uchastka saylov komissiyalaridagi
ovozlarni qo‘lda qayta sanash masalasini ko‘tardilar. Agar bunday tartib jiddiy
qonunbuzarliklarni aniqlaganida, saylov natijalari haqiqiy emas deb topilar edi. 25
Ammo sinchkovlik bilan, ko‘p vaqt talab qiladigan qo‘lda qayta sanash shuni
ko‘rsatdiki, saylov natijalarini sarhisob qilishda yo‘l qo‘yilgan xatolar nihoyatda
ahamiyatsiz bo‘lib, “Buyuk Yurt” partiyasi rahbariyati uzr so‘rashga, prezidentlik
saylovi natijalarini rasman va nihoyat tan olishga majbur bo‘ldi. Prezidentlik
saylovlari bilan bog‘liq siyosiy tartibsizliklar tugashi bilanoq, PVS Chaminryong
bilan koalitsiyada Koreyalararo sammitda ishtirok etishga rozi bo‘lgani uchun Kim
Dae Jungning Shimoliy Koreya rejimiga 500 ming dollar "noqonuniy o‘tkazilishi"
masalasini ko‘tardi. Muxolifat Roh Mu Xyun va Kim Dae Jungdan to‘liq tergov va
tushuntirish talab qildi. Dastlab, Kim Dae Jung Pxenyanga katta mablag‘
o‘tkazilgani faktini inkor etmasdan, bu korporatsiya o‘rtasidagi “xususiy biznes
kelishuvi” asosida tuzilganini isbotlashga urindi.Sud va parlament instansiyalari bu
bilan kelishib olishlari kerak edi. ushbu versiya va DPNT rahbarlariga qarshi
sanktsiyalar talabidan voz keching. O‘ng qanot konservativ koalitsiyaning uchinchi
siyosiy qarshi hujumi 2004-yil 12 martda, ya’ni inauguratsiya marosimidan bir-yil
va ikki hafta o‘tgach boshlandi. O‘sha kuni Milliy assambleya muxolifatning Ro
24
Embree, Ainslie Thomas (1988). Encyclopedia of Asian history ,- p.349.
25
Grant, Reg G. (2011). 1001 Battles That Changed the Course of World History .- P . 24 .
32

Mu Xyonga davlat rahbari sifatida impichment e’lon qilish haqidagi shov-shuvli
rezolyutsiya loyihasini ma’qulladi. Ro Mu Xyonning hokimiyatdan
chetlatilishining rasmiy sababi uning 2003-yil 24 fevralda telekamera oldidagi
bayonoti bo‘lib, unda u hukumatparast Ochiq Milliy partiya (UNP) chiqishi uchun
qo‘lidan kelganini qilishi aytilgan edi. ) 15 aprel kuni bo‘lib o‘tadigan parlament
saylovlarida g‘alaba qozondi - Yellin uridan. Konservativ muxolifat davlat
rahbarini konstitutsiyaga zid harakatda ayblab, ushbu nazoratni qo‘lga oldi. Shu
bilan birga, prezident atrofidagi korruptsiya, uning "iqtisodga zaif etakchiligi",
qarindoshlari tomonidan tadbirkorlik faoliyatida hokimiyatning noqonuniy
homiyligi, Shimol bilan muloqotda asossiz yon berishlar va boshqalar haqida aql
bovar qilmaydigan shov-shuv ko‘tarildi. Xalqaro fond birjalarida Janubiy Koreya
kompaniyalarining aktsiyalari tez pasayib ketdi va mamlakat fond indeksi
taxminan 4 foizga tushdi. Koreyalararo muzokaralar to‘xtatildi va Shimoliy
Koreya ommaviy axborot vositalari Seuldagi voqealar ortida Vashington turganini,
bu esa Koreya Respublikasida hokimiyatga o‘ziga qarshi bo‘lgan rahbarning
kelishidan aniq g‘azablanganini da’vo qildi. Ro Mu Xyon tarafdorlari Milliy
Assambleya binosi oldida tinimsiz mitinglar o‘tkazdi. Ulardan birida prezidentga
qarshi harakatlarni qoralash belgisi sifatida ko‘rgazmali o‘z-o‘zini yoqish harakati
amalga oshirilib, faqat o‘t o‘chiruvchilar yordamida to‘xtatildi. 2004-yil mart
oyida Janubiy Koreya Milliy Assambleyasi prezidentga noprofessionallik va o‘z
partiyasini konstitutsiyaga zid lobbichilikda ayblab impichment e’lon qildi.
Impichment taklifi o‘ng qanot konservativ muxolifatdagi Buyuk Mamlakat
partiyasi edi. Ro Mu Xyunning vakolatlari to‘xtatildi, biroq ikki oy o‘tib mamlakat
Konstitutsiyaviy sudi impichment qarorini bekor qildi va prezident parlamentdagi
ko‘pchilik va demokratik fikrdagi saylovchilarning qo‘llab-quvvatlashiga
asoslangan kuchliroq vakolatlarga ega bo‘lgan hukumatga qaytdi.
Ana shunday keskin muhitda 2004-yil 15-aprelda mamlakatda navbatdagi
parlament saylovlari bo‘lib o‘tdi va bu saylovlar, kutilganidek, 299 o‘rindan 152
tasini qo‘lga kiritgan, prezidentlik tarafdori, so‘l markazchi Yelin Uridanga
33

ishonchli g‘alaba keltirdi. 10 o‘ringa ega bo‘ldi. Shunday qilib,
KoreyaRespublikasi tarixidagi eng so‘l demokratik parlament paydo bo‘ldi. 26
Agar
Xannaradan tomonida siyosiy maydonda yangi siyosiy yulduz - sobiq prezident
Pak Chung Xining qizi Pak Kin Xe paydo bo‘lmaganida, o‘ng qanot
konservatorlarning mag‘lubiyati yanada dahshatli bo‘lishi mumkin edi. barcha
hisoblar, katta oilaviy-klan xarizmasi va populistik jozibasi bor. 2004-yil may
oyida, parlament saylovlaridan bir oy o‘tgach, Konstitutsiyaviy sud davlat rahbari
Ellin Uridan foydasiga o‘zining beparvo bayonoti bilan siyosiy xolislik tamoyilini
buzganligi haqida qaror qabul qildi, ammo bu noto‘g‘ri hisoblash boshni olib
tashlash uchun etarli emas. hokimiyatdan davlatni olib, muddatidan oldin
prezidentlik saylovlarini o‘tkazadi. Ushbu qaror uchun ovoz bergan sudyalarning
soni va shaxsiy tarkibi sirligicha qoldi. (KoreyaRespublikasi Konstitutsiyasiga
ko‘ra, MK kollegiyasining 9 nafar a’zosidan kamida 6 nafari oliy sud hukmi uchun
ovoz berishi kerak.) KMning yakuniy yig‘ilishi jonli efirda namoyish etildi va
sudyalar diqqatiga. 40 daqiqalik hukmni o‘qishga butun mamlakat qiziqdi.
Muvaffaqiyatli parlament saylovlari va Konstitutsiyaviy sud hukmidan so‘ng, Ro
Mu Xyon parlamentdagi ko‘pchilik va demokratik fikrdagi elektoratning muhim
qo‘llab-quvvatlashiga asoslangan kuchliroq vakolatlarga ega bo‘lgan holda
hokimiyatga qaytdi. Ichki siyosiy kurashning kuchayishi natijasida progressiv
rivojlanish jarayonining jiddiy sekinlashuviga qaramay, Ro Mu Xyon ma’muriyati
demokratlashtirishni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini
mustahkamlash, parlamentning hukumatdagi rolini oshirishga qaratilgan yangi faol
harakatlarni amalga oshirdi. shakllantirish, va KXDRga nisbatan “tinchlik va
farovonlik siyosati”ni amaliy amalga oshirish (iqtisodiy diplomatiyaga alohida
e’tibor qaratilgan) va globallashuv muammolariga eng samarali javob izlash.
Aynan mana shu tinchlikparvar kontekstda Janub va Shimol yetakchilarining
ikkinchi sammitiga tayyorgarlik ko‘rildi. Koreya Respublikasini jahon
iqtisodiyotining organik va o‘ta mas’uliyatli bo‘g‘iniga aylantirish ichki va tashqi
bozorlar uchun sanoatni rivojlantirishdagi katta nomutanosibliklarni bartaraf
26
Непомнин О. Е. История Корея: Х X - XXI век. М.: Крафт, 2011. - C.487.
34

qilmasdan mumkin emas. Eksport mahsulotlarining sifati keng miqyosda birlik va
butlovchi qismlarning qimmat importi bilan ta’minlanadi, bu esa ishlab chiqarish
rentabelligiga salbiy ta’sir qiladi. Boshqa tomondan, mahalliy ishlab chiqarish
(asosan kichik va o‘rta biznes) investitsiyalarning keskin taqchilligini boshdan
kechirmoqda va texnologik yangilanishda orqada qolmoqda. tovarlar. 2007-yil
dekabr oyida Janubiy Koreyada navbatdagi prezidentlik saylovi bo‘lib o‘tdi.
Buyuk mamlakat partiyasi nomzodi Li Myon Bak prezidentlik poygasida katta farq
bilan g‘alaba qozondi. Li Myon Bak prezidentlikka kirishar ekan, inflyatsiya,
korruptsiya va uy-joy qimmatligiga qarshi faol kurash olib borishini ma’lum qildi.
Qozog istonda uning dasturiga ko ra, aholi jon boshiga o rtacha milliy daromadʻ ʻ ʻ
qisqa muddatda 40 ming dollarga yetishi kerak.Yangi prezident AQSh va Rossiya
bilan munosabatlarni faollashtirish tarafdori, Koreyalararo muloqotda qat iyroq
ʼ
pozitsiyaga intilmoqda.
XULOSA
Koreya Respublikasi bir necha o‘n-yilliklar davomidagi yarim asrdan ortiq
siyosiy taraqqiyot davomida harbiy diktatura rejimidan erkin ommaviy axborot
vositalari, ochiq va adolatli saylovlarga ega bo‘lgan demokratik ko‘ppartiyaviy
jamiyat sari murakkab yo‘lni bosib o‘tdi. Siyosiy tizimni isloh qilish avtoritarizm
sharoitida boshlangan iqtisodiy islohotlarning ijobiy natijalari asosida amalga
oshirildi. Shunday qilib, 21-asr boshiga kelib Qozog iston siyosiy va ijtimoiy-
ʻ
iqtisodiy taraqqiyotda salmoqli muvaffaqiyatlarga erishib, Osiyoning “to rt
ʻ
ajdahosi” dan biriga aylandi. Asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha Koreya
Respublikasi dunyodagi eng rivojlangan o‘nta davlatdan biri hisoblanadi,
dunyodagi eng yirik investor hisoblanadi, uning banklari jahon valyuta moliya
bozorida muhim rol o‘ynaydi. Janubiy Koreya jamiyatining muvaffaqiyatli siyosiy
35

modernizatsiyasisiz bu muvaffaqiyatlarga erishib bo‘lmas edi. Bu yerdagi
demokratik tuzumning institutsional asoslari va institutlari urushdan keyingi
davrda AQSH ishg ol hokimiyatining sa y-harakatlari bilan mustahkamlangan.ʻ ʼ
Ular konstitutsiyaviy demokratiyaning huquqiy asoslarini shakllantirishga turtki
berdi. Mamlakatda rasmiy ko‘ppartiyaviylik tizimi shakllandi va faoliyat
ko‘rsatmoqda. Janubiy Koreya huquqiy normalari fuqarolarga va ularning ijtimoiy-
siyosiy birlashmalariga davlat boshqaruvida ishtirok etish, har qanday davlat va
davlat lavozimlarini egallash huquqini beradi. Konfutsiy dunyosiga xos
hokimiyatning avtoritar-paternalistik tashkiloti siyosiy vakillik tizimining
rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi. Parlament uzoq vaqtdan beri Koreya Respublikasi
siyosiy tizimida ikkinchi darajali mavqeini saqlab kelmoqda. O‘nlab-yillar
davomida mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish mexanizmi mavjud emas edi. Ommaviy
siyosiy jarayonning rivojlanishi va fuqarolik jamiyati asoslarining shakllanishi
KoreyaRespublikasida faqat 1990-yillarning o‘rtalarida boshlangan. Tarix
ko‘rsatganidek, G‘arb ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy tushunchalarini Sharqqa
muvaffaqiyatli o‘tkazib bo‘lmaydi. Zamonaviy Janubiy Koreyada siyosiy an’ana
va madaniyat Konfutsiy merosini iloji boricha saqlab qoladi; zamonaviy koreyslar
ongida davlat hali ham alohida o‘rin tutadi: jamiyat uni imperativ deb biladi, unga
alohida rol beradi va hayratda qoladi. davlat xizmati ommaviy ongda tarbiyalanadi.
Konfutsiy munosabatlarining ta’sir darajasi, ularning jamiyatning turli sohalarida
tutgan o‘rni, siyosiy modernizatsiya rivojlanishi bilan o‘zgaradi, lekin kuchli
davlat hokimiyatiga jalb qilish saqlanib qolmoqda, bu esa XX asrning so‘nggi o‘n
besh-yiligacha avtoritar tartiblarni saqlashni osonlashtirdi. Janubiy Koreyaning
siyosiy modernizatsiyasining o‘ziga xos xususiyati uning avtoritar rejim
o‘zgarishining tinch xarakterini ta’minlagan "yuqoridan" islohotlar ko‘rinishida
amalga oshirilishidir. Koreya jamiyatining milliy-madaniy xususiyatlari va mavjud
avtoritar tuzumning o‘ziga xos xususiyatlari Koreyaning tezlashtirilgan
evolyutsion yo‘l bilan amalga oshirilgan demokratiyaga o‘tish shakli va
sur’atlarida o‘z aksini topdi. Shu bilan birga, demokratik jamoatchilik va o‘rta sinf
timsolidagi siyosiy muxolifat, davlat vakillari, jumladan, harbiy rahbarlik ham
36

jarayonning harakatlantiruvchi kuchi bo‘ldi. Bularning barchasi Koreya
Respublikasini rasmiy demokratiya asoslarini qurayotgan davlatlar guruhiga
kiritish imkonini beradi.
Ushbu ishda Koreya Respublikasidagi siyosiy jarayonning tarixiy va siyosiy
tahlili uning asosiy bosqichlarini ajratib ko‘rsatish imkonini beradi. Bu Janubiy
Koreya jamiyatini siyosiy modernizatsiya qilishning birinchi urinishi bo‘lib, uning
umumiy mazmunini demokratiyaning asosiy institutlari va konstitutsiyaviy
asoslarini shakllantirish va I va II respublikalar siyosiy tizimi doirasida avtoritar
tendentsiyalarga qarshi kurash sifatida belgilash mumkin. Davlat to ntarishiʻ
natijasida hokimiyat harbiy diktatura qo liga o tadi, asta-sekin III-V
ʻ ʻ
respublikalarning harbiy-byurokratik rejimiga aylanadi. Uning rahbarligida asosiy
e’tibor iqtisodiyotni modernizatsiyalash va sanoat tipidagi iqtisodiyotni yaratish
muammolariga qaratildi. Ikkinchi bosqichning mazmunini III - V
respublikalarning avtoritar tuzumi sharoitida demokratik konstitutsiyaviylikka
qaytish uchun kurash va keyingi demokratlashtirishning ijtimoiy-iqtisodiy va
siyosiy shartlarini shakllantirish sifatida belgilash mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA MANBAALAR RO‘YXATI:
Rahbariy adabiyotlar:
1.Karimov I.А. Tarixiy xotirasiz kelajak yo q. T.: O zbekiston, 1998. 76-b.
ʼ ʼ
Umumiy va maxsus adabiyotlar:
1. Xidoyatov .G. Jahon tarixi.T.:”Sharq” 2001.
2. Ларин А. Г. Корея мигранты в России. История и современность. М.:
Восточная книга, 2009.
3. Непомнин О. Е. История Корея: Х X - XXI век. М.: Крафт, 2011.
4. Farmonov . R . Sodiqov . O . Jahon tarixi T .: ” O ‘ qituvchi ”.2001.
5. Shuxrat Ergashev Jahon tarixi. Toshkent-2014.
37

6. Salimov.T.U.,Maxkamov S.Jahon tarixi.T.:”Sharq” 1999.
7. Lafasov.M.Xoliqov.E.Qodirova.D. Jahon tarixi . T.: ”O‘qituvchi”.2001.
8. Strange Meeting // The Economist. 2010. 26 April.
9. Summersqill M. Korea on Western Front: Britain’s Korean Work Force in the
XX century. L., 1982.
10. Xidoyatov .G. Jahon tarixi.T.:”Sharq” 1999.
Qo‘shimcha va internet manbaalari:
1.www.Britanica.com
2.www.History.ru
3.www.Info.ru
4.www.Hrono.ru
ILOVALAR
1-ilova
38

Koreya urushi davridagi harakatlar xaritasi.
2-ilova
39

Koreya davlati. xx asr.
3-ilova
40

Janubiy Koreya davlatining boshqaruv tizimi.
41

Купить

Похожие документы
Sovet ittifoqida siyosiy mojarolar
O'rta asrlarda yer-suv munosabatlari
Koreya Choson XVIII- XIX asrlarda
Somoniylar davlati va oʻrta Osiyoda tutgan oʻrni
Abdullaxon II davrida Buxoro xonligi