• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 25000UZS
Размер 83.7KB
Покупки 0
Дата загрузки 19 Июнь 2025
Расширение docx
Категория Педагогика

Продавец

Abdulatif Valijonov

Дата регистрации 14 Май 2025

0 Продаж

3 sinfda matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish

mumkin. Bu esa ularning ichki motivatsiyasini yanada oshiradi va o‘qishga bo‘lgan mehrini kuchaytiradi. O‘qituvchi doimiy ravishda o‘z metodikasini takomillashtirishi, yangi pedagogik yondashuvlar va texnologiyalarni o‘rganishi zarur. Bu esa sinfdan tashqari ishlarning samaradorligini oshirishga yordam beradi. O‘z navbatida, o‘quvchilarning qiziqishlari va natijalari pedagogik faoliyatni doimiy tahlil qilish orqali baholanadi va kerak bo‘lganda rejalashtirish jarayoni takror ko‘rib chiqiladi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning muvaffaqiyati o‘qituvchi, o‘quvchi va ota- onalar o‘rtasidagi samarali hamkorlikka ham bog‘liq. Ota-onalarning faol ishtiroki, ularning bolalarining fanga bo‘lgan qiziqishini qo‘llab-quvvatlashi, uyda ham muntazam ravishda yordam berishi bolalarning natijalarini yaxshilaydi. Natijada, 3-sinf o‘quvchilari uchun sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirish tizimli, o‘quvchilarning yosh va psixologik xususiyatlariga mos, interfaol va hayotiy amaliyotga yo‘naltirilgan bo‘lishi zarur. Bu nafaqat matematika fanini o‘rganishda muvaffaqiyatga erishish, balki o‘quvchilarning mustaqil fikrlash va ijodiy yondashuv ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim poydevor hisoblanadi. 2.Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari va shakllari. Sinfdan tashqari ishlar — ta’lim jarayonining ajralmas qismi bo‘lib, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish, qiziqishlarini rag‘batlantirish va bilimlarini chuqurlashtirish uchun muhim imkoniyatlar yaratadi. Bu faoliyatlar o‘quv jarayonidan tashqari bo‘lishiga qaramay, ta’lim maqsadlariga bevosita xizmat qiladi va o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Sinfdan tashqari ishlarni samarali tashkil etish uchun turli pedagogik usullar va shakllardan foydalanish talab etiladi. Ularning tanlanishi o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari, ta’lim mazmuni va sharoitlarga mos bo‘lishi zarur. 20 etibgina qolmay, balki ularning tushunishini sezilarli darajada yengillashtiradi. Bu usullarni sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda keng qo‘llash, bolalarning o‘rganish jarayoniga faol jalb etilishini ta’minlaydi. Yakuniy fikr sifatida ta’kidlash joizki, matematika fani boshlang‘ich ta’limda o‘quvchining fikrlash jarayonini rivojlantiruvchi, muammoli vaziyatlarga nisbatan mustaqil yondashuvni shakllantiruvchi va hayotda duch keladigan masalalarni yechish kompetensiyasini beruvchi asosiy vositalardan biridir. 2.Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va turlari. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini chuqurlashtirish, fanga bo‘lgan qiziqishni oshirish va shaxs sifatida rivojlanishiga yordam beruvchi muhim vositadir. Ushbu ishlarning mazmuni va turlari o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlariga mos ravishda tanlanadi. Mazmuni Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni o‘quvchilarning darsda olingan bilimlarini mustahkamlash, yangi tushunchalarni o‘zlashtirish va amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan bo‘ladi. Bu ishlar o‘quvchilarga matematikani real hayot bilan bog‘lash, muammolarni hal qilishda ijodiy yondashuvni rivojlantirish imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilarni kundalik hayotdagi masalalarni matematik usullar bilan yechishga o‘rgatish, ularning analitik fikrlash qobiliyatini oshiradi. Turlari Sinfdan tashqari ishlarning turli shakllari mavjud bo‘lib, ular o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga qarab tanlanadi. Quyida ba'zi asosiy turlarini ko‘rib chiqamiz:  Matematik o‘n minutliklar : Bu qisqa muddatli mashg‘ulotlar bo‘lib, o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularning faol ishtirokini ta'minlashga qaratilgan. O‘n minutliklar o‘quvchilarga yangi mavzuni tanishtirish yoki mavjud bilimlarni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi. 8 Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari ko‘plab pedagogik yondashuv va metodlarni o‘z ichiga oladi. Ularning asosiylari quyidagilar:  Faol o‘qitish usullari : Ushbu usullarga o‘yin, muammoli vaziyatlarni tahlil qilish, muhokama, rolli o‘yinlar va loyihalar asosida ishlash kiradi. Bu usullar o‘quvchilarni faol ishtirok etishga undaydi va ularning fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi.  Individual yondashuv : O‘quvchilarning individual xususiyatlari, qobiliyatlari va ehtiyojlarini hisobga olgan holda tashkil etiladi. Bu usul orqali har bir bola o‘z darajasida rivojlanadi va o‘ziga mos ko‘mak oladi.  Guruhda ishlash : Guruh ichida o‘quvchilar bir-biriga yordam berishadi, fikr almashadilar, hamkorlikda muammolarni yechishadi. Bu usul ijtimoiy ko‘nikmalarni shakllantirishga xizmat qiladi.  Loyiha usuli : O‘quvchilar mustaqil yoki guruh bo‘lib biror mavzu yoki muammoni chuqur o‘rganib, natijalarini taqdim etadilar. Bu usul o‘rganish jarayonini qiziqarli va ma’nodor qiladi.  Multimedia va interaktiv texnologiyalar : Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish orqali o‘quvchilarni qiziqtirish va ta’lim jarayonini samarali tashkil etish mumkin. Masalan, videodarslar, onlayn viktorinalar, interaktiv taqdimotlar. Sinfdan tashqari ishlarning shakllari esa pedagogik amaliyotda quyidagicha tasniflanadi:  To‘garaklar va studiyalar : Ma’lum bir mavzu yoki fan doirasida muntazam ravishda o‘tkaziladigan ixtisoslashtirilgan guruh mashg‘ulotlari. Bu shaklda o‘quvchilar fanlarni chuqurroq o‘rganish imkoniga ega bo‘ladilar.  Viktorinalar va musobaqalar : O‘quvchilar bilimlarini sinash, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish hamda raqobat muhiti yaratish uchun o‘tkaziladi. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda mustaqil fikrlash va tezkor qaror qabul qilish ko‘nikmalarini shakllantiradi. 21 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA IN N OVATSIY ALAR VAZIRLIGI TOSHKEN T AMALIY FAN LAR UN IVERSITETI MATEMATIKA ÓQITISH METODIKASI FANIDAN TAYORLAGAN KURS ISHI MAVZU: “3 SINFDA MATEMATIKADAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISH” VALIJONOV ABDULATIF muallif TOSHKENT – 202 5  Faoliyatga asoslangan yondashuv : O‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlash, ularni mustaqil ishlashga rag‘batlantirish.  Integratsiyalashgan yondashuv : Matematikani boshqa fanlar bilan bog‘lash, o‘quvchilarga fanlararo bog‘lanishlarni tushuntirish.  Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish : Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash orqali o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va o‘rganish jarayonini samarali tashkil etish. Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, ularning fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, fanga bo‘lgan qiziqishni oshirishga xizmat qiladi. Ushbu ishlarni samarali tashkil etish uchun o‘qituvchilar o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda faoliyatlarni rejalashtirishlari lozim. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarning shaxs sifatida har tomonlama rivojlanishiga, ularning ijodkorligini yuzaga chiqarishga xizmat qiluvchi muhim pedagogik vosita hisoblanadi. Ayniqsa, matematika fanidan tashkillashtirilgan bunday faoliyatlar bolalarning noan’anaviy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi, ularda mustaqil o‘rganishga, izlanishga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otadi. Har bir sinfdan tashqari ish turi o‘ziga xos maqsad va vazifalarga ega. Ularda o‘quvchilarning aqliy salohiyati, didaktik tafakkuri, muloqot madaniyati, jamoada ishlash, fikrni asoslash, mulohaza yuritish kabi ko‘nikmalari shakllanadi. Bunday mashg‘ulotlarning mazmuni darslik doirasidan tashqariga chiqadi, ammo ularning asosiy yo‘nalishi – o‘quv dasturidagi bilimlarni mustahkamlash va kengaytirishga qaratilgan bo‘ladi. Ko‘pgina sinfdan tashqari ishlar ixtiyoriy va erkin shaklda tashkil qilinadi. Ularning asosiy ustunligi – o‘quvchining faolligini, tashabbuskorligini ochib berishidadir. Masalan, dars davomida kam ishtirok etadigan, biroq yuqori salohiyatga ega o‘quvchilar sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda porlashi, o‘z qobiliyatini namoyish etishi mumkin. Bu esa o‘quvchini qo‘llab-quvvatlash, rag‘batlantirish orqali uning o‘ziga bo‘lgan ishonchini mustahkamlaydi. 10 Bugungi kunda ta’lim jarayonida o‘quvchining shaxs sifatida rivojlanishi, uning individual xususiyatlarini inobatga olgan holda dars va undan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil qilish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shunday yondashuv matematika fanida ham o‘z aksini topmoqda. Bu fanni o‘qitishda nafaqat bilim berish, balki o‘quvchini izlanishga, kuzatishga, savol berishga va o‘z fikrini asoslashga o‘rgatish muhimdir. Aynan shunday faoliyatlar orqali o‘quvchining mustaqil fikrlash salohiyati ortadi. Matematika fanidan tashkil etiladigan sinfdan tashqari ishlar esa bu jarayonni to‘ldiradi va mustahkamlab boradi. Darsdan tashqari faoliyatlarda o‘quvchilarning qiziqishi, erkin ifoda imkoniyati kengayadi, ijodiy yondashuvga yo‘naltiriladi. Bunday ishlar orqali fan dasturidan chetda qolgan, lekin hayotiy ko‘nikmalarni shakllantiruvchi mavzular bilan tanishtirish imkoniyati yuzaga keladi. Masalan, o‘yinlar, matematik kechalar, aqliy hujumlar, krossvordlar, topqirlikka oid topshiriqlar nafaqat bilimni mustahkamlaydi, balki o‘quvchining darsda erishmagan muvaffaqiyatini darsdan tashqari muhitda qozonishiga xizmat qiladi. Ta’lim-tarbiyada o‘yin va musobaqa asosidagi metodlar ayniqsa samarali bo‘lib, ular orqali o‘quvchilarning e’tibori, tafakkuri, tezkorligi va ijodiy fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi. Bunda o‘qituvchining kuzatuvchanligi va individual yondashuvi katta ahamiyatga ega. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos qobiliyatlari, ehtiyojlari va qiziqishlari asosida tuzilgan sinfdan tashqari ishlar ularda motivatsiyani oshiradi, muvaffaqiyatga ishonch uyg‘otadi. Shu bilan birga, matematika fanini chuqur o‘zlashtirishda axborot-kommunikatsion texnologiyalar yordamidan foydalanish, interaktiv dasturlar va ta’limiy platformalardan foydalanish ham dolzarbdir. Bu jarayon sinfdan tashqari ishlar orqali o‘zining amaliy samarasini ko‘rsatadi. Multimedia vositalarida yaratilgan matematik topshiriqlar, videodarslar, tajriba asosidagi loyihalar orqali o‘quvchilar bilimlarini amalda qo‘llashni o‘rganadilar. Shuningdek, matematikani vizual tarzda tushuntirish – bu yoshdagi o‘quvchilar uchun eng samarali metodlardan biridir. Sonlar bilan ishlashda rangli grafiklar, geometrik shakllar, chizmalar, harakatdagi tasvirlar o‘quvchilar e’tiborini jalb 7 Zamonaviy ta’limda matematika fani o‘qitishda ijodiy yondashuvlar va innovatsion metodlardan foydalanishning ahamiyati ortib bormoqda. Masalan, Singapore Math metodikasi o‘quvchilarda chuqur tushuncha va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. Bu metodika o‘quvchilarga har bir tushunchani asosiy darajada puxta o‘zlashtirishni ta’minlaydi. Shuningdek, interfaol metodlar, didaktik o‘yinlar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari kabi vositalar o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, faol ishtirokini ta’minlaydi va o‘rganish jarayonini samarali qiladi. 9. Matematikadan sinfdan tashqari ishlarning o‘quvchilarga ta’siri Sinfdan tashqari ishlar matematika fanini o‘qitishda o‘quvchilarning qiziqishini oshirish, ularning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda muhim vosita hisoblanadi. Masalan, Building Blocks PreK dasturi o‘quvchilarga matematikani o‘ynab o‘rganish imkonini beradi. Bunday dasturlar o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularning o‘rganish jarayonini yanada samarali qiladi. 10. Sinfdan tashqari ishlarning pedagogik asoslari Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda pedagogik asoslarni hisobga olish zarur. Pedagogik yondashuvlar o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini, qiziqishlarini, ehtiyojlarini inobatga olishni taqozo etadi. Shuningdek, faoliyatlarni rejalashtirishda o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish, ijodiy yondashuvni qo‘llash, amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga e’tibor qaratish lozim. Matematika fanining boshlang‘ich ta’limdagi o‘rni beqiyosdir. Bu fan o‘quvchilarning faqat bilim saviyasini oshiribgina qolmay, balki ularni atrof- muhitga ongli yondashishga, tafakkur qilishga, fikrlarini aniq va ravon ifodalashga o‘rgatadi. Ayniqsa, yosh o‘quvchilarda matematika vositasida fikrlash moslashuvchanligi shakllanadi. Har qanday tushuncha, har qanday nazariy qarash yoki uslubiy yondashuv, avvalo, bu yoshdagi bolaning qiziqishi va o‘zlashtirish darajasiga mos bo‘lishi lozim. 6 3-sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish ta’lim jarayonining samaradorligini oshirish, o‘quvchilarning fan bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Sinfdan tashqari faoliyatlar nafaqat o‘quvchilarning mavzuga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, balki ularning mustaqil fikrlash va ijodiy yondashuv ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va shakllari xilma-xil bo‘lib, ular o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qobiliyatlari va ehtiyojlariga moslashtirilgan holda rejalashtirilishi lozim. Ushbu faoliyatlar o‘quvchilarning nafaqat nazariy bilimlarini, balki amaliy ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni samarali tashkil etish uchun pedagoglar metodik tayyorgarlikni kuchaytirishi, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llashi va o‘quvchilarni faol ishtirokga jalb qilishlari zarur. Shu bilan birga, ota- onalar bilan yaqindan hamkorlik qilish, ularni ta’lim jarayoniga jalb etish ta’lim sifatini oshirishda muhim omildir. O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda sinfdan tashqari ishlar interaktiv, ijodiy va amaliy usullardan foydalanish orqali ta’lim jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi. Bu esa bolalarning ta’limga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi, ularning mustaqil fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi. Shu bois, 3-sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlarni puxta rejalashtirish va samarali tashkil etish ta’lim sifatini yuqori darajada ta’minlashga xizmat qiluvchi muhim pedagogik faoliyat hisoblanadi. Bu esa kelajakda o‘quvchilarning mukammal bilim olishlari va hayotga tayyor bo‘lishlariga mustahkam poydevor yaratadi. 30 I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFDA MATEMATIKA FANIDAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNING NAZARIY ASOSLARI. 1.Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining ahamiyati. Boshlang‘ich ta’lim bosqichi bolalar uchun dunyoni anglashning, fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishning va shaxs sifatida shakllanishning muhim davridir. Ushbu davrda matematika fani o‘quvchilarga nafaqat hisoblash ko‘nikmalarini, balki mantiqiy fikrlash, tahlil qilish, umumlashtirish kabi muhim kompetensiyalarni ham rivojlantiradi. Matematika fanining boshlang‘ich ta’limdagi o‘rni va ahamiyatini quyidagi jihatlar orqali ko‘rib chiqish mumkin: 1. Matematik tafakkur va mantiqiy fikrlashni shakllantirish Matematika fani o‘quvchilarda mantiqiy fikrlashni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Masalan, arifmetik amallarni bajarish, geometrik shakllarni tasavvur qilish, tenglamalarni yechish kabi faoliyatlar bolalarda analitik tafakkur va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini shakllantiradi. Bu esa ularning umumiy intellektual rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 2. Kundalik hayot bilan bog‘liq ko‘nikmalarni rivojlantirish Matematika fani o‘quvchilarga kundalik hayotda uchraydigan muammolarni hal qilishda zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni o‘rgatadi. Masalan, xarid qilishda pulni hisoblash, vaqtni boshqarish, masofani o‘lchash kabi faoliyatlar matematika fanining amaliy ahamiyatini ko‘rsatadi. Bu esa o‘quvchilarning hayotiy kompetensiyalarini oshiradi. 3. Fanlararo integratsiyani ta’minlash Matematika fani boshqa fanlar bilan integratsiyani ta’minlashda muhim vosita hisoblanadi. Masalan, tabiiy fanlar, texnologiya, san’at kabi sohalarda matematika 4 Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Qodirov, A. (2021). Boshlang‘ich ta’lim metodikasi. Toshkent: «Fan va texnologiya» nashriyoti. 2. Normurodov, I. (2019). Matematika o‘qitish metodikasi. Toshkent: TDPU nashriyoti. 3. To‘xtasinova, M. (2020). Boshlang‘ich sinflarda fanlarni o‘qitish usullari. Samarqand: Ilm ziyo. 4. Qosimov, S., Karimova, M. (2018). Didaktika asoslari. Toshkent: O‘qituvchi. 5. Islomov, A. (2017). Boshlang‘ich sinflarda matematikaga o‘rgatish. Buxoro: Nasaf. 6. Xoliqova, Z. (2022). Matematik o‘yinlar orqali ta’lim berish. Toshkent: Ilm nuri. 7. Jumayeva, S. (2020). Boshlang‘ich ta’limda innovatsion texnologiyalar. Qarshi: Ilm dargohi. 8. Rahmonova, D. (2018). Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar va ularning o‘quvchi rivojlanishiga ta’siri. Andijon: Barkamol avlod. 9. Jalolova, M. (2016). Pedagogik psixologiya. Toshkent: Yangi asr avlodi. 10. Mavlonova, R. (2015). Pedagogik texnologiyalar. Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi. Foydalanilgan internet manbalar: 1. www.edu.uz — O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining rasmiy sayti 2. www.tdpu.uz — Toshkent davlat pedagogika universiteti sayti 3. www.ziyonet.uz — Ta’lim resurslari portali 4. www.natlib.uz — O‘zbekiston Milliy kutubxonasi 5. www.pedagog.uz — Pedagogika va psixologiyaga oid maqolalar 6. www.bilimlar.uz — Boshlang‘ich ta’lim fanlari bo‘yicha onlayn resurslar 7. www.ilmfan.uz — Ilmiy maqolalar va ta’lim yangiliklari 8. https://arxiv.org — Ilmiy maqolalarning xalqaro arxivi 9. www.researchgate.net — Ilmiy tadqiqotlar almashish platformasi 10. https://scholar.google.com — Google Scholar orqali ilmiy maqolalar qidiruvi 31 bilimlarni ongli va ishtiyoq bilan o‘zlashtiradi. Shu sababdan sinfdan tashqari faoliyatlarning o‘quvchining fanga qiziqishini oshirishdagi roli beqiyosdir. Bundan tashqari, zamonaviy texnologiyalarning sinfdan tashqari ishlar bilan uyg‘unlashuvi o‘quvchining darsga bo‘lgan munosabatini keskin o‘zgartiradi. Masalan, interaktiv dasturlar, onlayn viktorinalar, mobil ilovalardagi topshiriqlar orqali matematika bolalarga zamonaviy, qiziqarli va qulay ko‘rinadi. Bu esa ularni mustaqil ravishda fanni o‘rganishga undaydi. Qiziqishning yana bir ijobiy tomoni – u bola ichki intizomini shakllantiradi. O‘quvchi fanga qiziqqani sari o‘z-o‘zini boshqarishni, vaqtni rejalashtirishni, mustaqil izlanishni boshlaydi. Bu esa o‘quv jarayonining faqat o‘qituvchiga emas, balki bolaning o‘ziga ham bog‘liq bo‘lishiga olib keladi. Ya’ni ta’lim jarayonining subyekti sifatida o‘quvchi shakllana boshlaydi. Shunday qilib, sinfdan tashqari ishlar nafaqat bilimni mustahkamlaydi, balki o‘quvchining matematikaga bo‘lgan ichki motivatsiyasini kuchaytiradi, uning shaxsiy o‘sishida muhim o‘rin tutadi. Bu faoliyatlar orqali bola matematikani hayotiy fan sifatida anglaydi, uni qiyinchilik emas, balki imkoniyat deb biladi. II BOB. 3-SINFDA MATEMATIKADAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISH AMALIYOTI 1. 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini rejalashtirish 3-sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish, o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirish, bilim va ko‘nikmalarini chuqurlashtirish hamda mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. Ushbu bo‘limda 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini rejalashtirishning metodik asoslari va amaliyotga oid tavsiyalar keltiriladi. 1. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning mohiyati va ahamiyati Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar — bu o‘quvchilarning darsdan tashqari vaqtda, o‘qituvchining rahbarligida, o‘quv dasturiga muvofiq bo‘lmagan, lekin o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan faoliyatlar to‘plamidir. Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirish, 16 ta’limning sifatini oshirishda, o‘quvchilarning bilim darajasini barqarorlashtirishda, shuningdek, ularning intellektual salohiyatini kengaytirishda muhim ahamiyatga ega. Ta’lim jarayonida o‘quvchilarning bilimlarini faqatgina yangi ma’lumotlarni o‘rgatish bilan chegaralab qolmasdan, bu bilimlarni takrorlash, amaliyotda qo‘llash va tahlil qilish imkoniyatini yaratish zarur. Shu tariqa, o‘quvchilar o‘zlashtirgan ma’lumotlarni doimiy ravishda mustahkamlash orqali ularni uzoq muddatli xotirada saqlashga o‘rgatiladi. Bu jarayon o‘quvchilarning o‘rganish motivatsiyasini oshiradi va o‘zlashtirish jarayonini samarali qiladi. O‘quvchilarning ko‘nikma va malakalarini rivojlantirish esa ta’limning amaliy qismi hisoblanadi. Bilimlarni nazariy jihatdan o‘zlashtirish bilan bir qatorda, ularni turli vaziyatlarda qo‘llash, muammolarni hal etish, tahliliy va ijodiy yondashuvlarni shakllantirish ko‘nikmalari mustahkamlash jarayonining ajralmas qismidir. Bu esa o‘quvchilarning mustaqil fikrlash va qaror qabul qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi. Mustahkamlash faoliyatida o‘quvchilarning faolligi va ishtirokini ta’minlash katta ahamiyatga ega. Ularni rag‘batlantirish, o‘z bilimlarini sinash, o‘z-o‘zini baholash va guruhdagi faoliyatda qatnashish imkoniyatlari o‘quv jarayonining samaradorligini oshiradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning individual o‘ziga xosliklarini inobatga olish ta’limni yanada shaxsiylashtirishga xizmat qiladi. Pedagogik jarayonda turli metod va usullardan foydalanish o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda samaradorlikni oshiradi. Bu usullar o‘quvchilarning yoshiga, qobiliyatlariga va o‘rganilayotgan mavzuga mos ravishda tanlanadi. Shuningdek, interaktiv metodlar, muammoli vaziyatlarni hal etish, o‘yin texnologiyalari va zamonaviy axborot-kommunikatsiya vositalarini qo‘llash jarayonni yanada samarali qiladi. Mustahkamlash jarayonining natijadorligini oshirish uchun o‘quvchilarni baholash tizimini shakllantirish zarur. Doimiy va sifatli baholash o‘quvchilarning o‘z-o‘zini tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish, o‘z kuchli va zaif tomonlarini 25 ko‘proq jalb qiladi. O‘yin orqali o‘quvchilar matematik tushunchalarni o‘zlashtirishda qiyinchiliklarni sezmaydilar, chunki ular jarayondan zavq olishadi. Interaktiv metodlarni qo‘llash ham samaradorlikni oshiradi. O‘quvchilarga interfaol masalalar berish, guruh yoki juftliklarda ishlash imkonini yaratish ular o‘rtasida fikr almashish va jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shu tarzda o‘quvchilar bir-biridan o‘rganadilar va yangi bilimlarni yanada mustahkam egallaydilar. Sinfdan tashqari ishlarni rejalashtirishda zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish ham juda muhim. Masalan, taqdimotlar, video darsliklar, interaktiv taqdimotlar va onlayn platformalar yordamida o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish mumkin. Bunday texnologiyalar o‘quvchilarga mavzuni vizual tarzda qabul qilishga imkon beradi, murakkab tushunchalarni soddalashtiradi va o‘rganish jarayonini qiziqarli qiladi. Mashg‘ulotlarning mazmuni hayotiy misollar va vaziyatlarga asoslangan bo‘lishi kerak. Bu o‘quvchilarda matematikaning amaliy ahamiyatini anglashga yordam beradi va fanga bo‘lgan qiziqishni oshiradi. Masalan, xarid qilish, vaqtni hisoblash, me’yorlarni taqqoslash kabi kundalik hayotiy vaziyatlar orqali o‘quvchilar matematik tushunchalarni amalda qo‘llash imkoniga ega bo‘ladilar. Rejalashtirilayotgan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning moslashuvchanligi ham muhim. Har bir sinf va har bir o‘quvchi guruhining o‘ziga xosligi hisobga olinib, mashg‘ulotlar shakli, mazmuni va davomiyligi mos ravishda o‘zgartirilishi lozim. Shu tariqa, barcha o‘quvchilar faol ishtirok etishlari ta’minlanadi. Pedagogik jihatdan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil qilishda psixologik sharoitni yaratish ham muhim. O‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin ifoda etishlari, xatolarni qo‘rqqan holda emas, balki o‘rganish jarayonining bir qismi sifatida qabul qilishlari uchun ijobiy muhit yaratilishi lozim. Bu ularning matematikaga bo‘lgan ishonchini oshiradi va mustaqil fikrlashga undaydi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘quvchilarni rag‘batlantirishning turli shakllaridan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, sertifikatlar, diplomlar, kichik sovg‘alar yoki oddiy maqtovlar orqali bolalarni faol ishtirok etishga undash 19 o‘rgatishda samarali hisoblanadi. Ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar orqali o‘quvchilar murakkab masalalarni qiziqarli shaklda o‘rganishadi. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishning metodikasi Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda quyidagi metodik yondashuvlar qo‘llaniladi:  Differensial yondashuv : O‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda topshiriqlar berish.  Faoliyatga asoslangan yondashuv : O‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlash, ularni mustaqil ishlashga rag‘batlantirish.  Integratsiyalashgan yondashuv : Matematikani boshqa fanlar bilan bog‘lash, o‘quvchilarga fanlararo bog‘lanishlarni tushuntirish.  Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish : Zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash orqali o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va o‘rganish jarayonini samarali tashkil etish. Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, ularning fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, fanga bo‘lgan qiziqishni oshirishga xizmat qiladi. Ushbu ishlarni samarali tashkil etish uchun o‘qituvchilar o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda faoliyatlarni rejalashtirishlari lozim. Sinfdan tashqari faoliyatlar o‘quvchini maktabdagi an’anaviy ta’lim doirasidan tashqariga olib chiqib, uni mustaqil fikrlash, izlanish va amaliy faoliyatga jalb etadi. Aynan shu jihati bilan bunday mashg‘ulotlar o‘quvchining fanga nisbatan qiziqishini kuchaytiradi. Qiziqish – o‘rganishning ichki harakatlantiruvchi kuchi sifatida, bola ongida bilimga ehtiyoj shakllanishida hal qiluvchi omil hisoblanadi. O‘quvchilar uchun matematika ko‘pincha murakkab, quruq va ko‘ngilsiz fan sifatida ko‘rinishi mumkin. Dars jarayonida mavzularning o‘zlashtirilishida qiyinchiliklar yuzaga kelganda, bu fanga bo‘lgan salbiy munosabat shakllanishi ehtimoli yuqori bo‘ladi. Biroq sinfdan tashqari mashg‘ulotlar bu holatni bartaraf etish, matematikani quvonchli, o‘yinli, ijtimoiy faoliyat bilan uyg‘unlashgan shaklda namoyon etish orqali boladagi qiziqishni uyg‘otadi. 14 mustaqil ishlash ko‘nikmalarini shakllantirish, ijodiy tafakkurlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. 2. 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini rejalashtirish 3-sinfda sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirishda quyidagi turlarga e'tibor qaratish lozim:  Matematik o‘n minutliklar : Bu qisqa muddatli, lekin mazmunli mashg‘ulotlar bo‘lib, o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularning faol ishtirokini ta'minlashga qaratilgan. O‘n minutliklar o‘quvchilarga yangi mavzuni tanishtirish yoki mavjud bilimlarni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi.  Qiziqarli matematika soatlari : Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan. Ular o‘yinlar, viktorinalar, masalalar va boshqa interfaol faoliyatlarni o‘z ichiga oladi. Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi va matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.  Matematik to‘garaklar : Bu doimiy faoliyat shakli bo‘lib, o‘quvchilarga matematikani chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. To‘garaklarda o‘quvchilar murakkab masalalarni yechish, yangi mavzularni o‘rganish va ilmiy tadqiqotlar bilan tanishishadi.  Matematik viktorinalar va olimpiadalar : Bu musobaqalar o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini sinovdan o‘tkazish, ularning raqobatbardoshligini rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda maqsadga erishish uchun mehnat qilish va qat'iyatlilikni shakllantiradi.  Matematik ekskursiyalar : Bu tashriflar o‘quvchilarga matematikani amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Ekskursiyalar davomida o‘quvchilar matematik tushunchalarni real hayotdagi ob'ektlar va hodisalar bilan bog‘lashadi. 3. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirishda e'tibor berilishi lozim bo‘lgan jihatlar 17 O‘quvchilarning malakalarini mustahkamlashda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o‘rni oshib bormoqda. Elektron ta’lim vositalari yordamida o‘quvchilar bilimlarni interaktiv tarzda egallaydilar, bu esa ularning motivatsiyasini oshiradi. Misol uchun, onlayn testlar, video darslar, ta’lim platformalari o‘quvchilarga bilimlarni mustahkamlashda qulay imkoniyatlar yaratadi. Sinfdan tashqari ishlar doirasida o‘quvchilarning ijodiy ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun turli loyihalar va tadbirlar tashkil etish muhimdir. Bu jarayon o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, yangi g‘oyalar yaratish, mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi. Pedagogik jarayonda o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash uchun muntazam ravishda faol va passiv metodlarni uyg‘unlashgan holda qo‘llash muhimdir. Masalan, ma’ruzalar va mustaqil o‘rganish faoliyatlarini birlashtirish, guruhdagi muhokama va individual tahlillarni uyg‘unlashtirish o‘quv jarayonining samaradorligini oshiradi. Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash va refleksiya qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish ham katta ahamiyatga ega. O‘quvchilar o‘z faoliyatini tahlil qilib, kuchli va zaif tomonlarini aniqlash orqali yanada samarali o‘rganishga yo‘naltiriladi. Bu esa ularning mustaqil o‘rganish madaniyatini shakllantiradi. Shuningdek, o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashda ota-onalar bilan doimiy muloqot olib borish zarur. Ota-onalar ta’lim jarayonida faol ishtirok etishi, uy sharoitida qo‘llab-quvvatlashi va bola bilan birgalikda o‘rganish jarayonida qatnashishi samarani oshiradi. Shu maqsadda ota-onalar uchun maxsus seminarlar va maslahatlar tashkil etish tavsiya etiladi. Tashkiliy jihatdan ta’lim jarayonida individual va guruhdagi ishlarni uyg‘unlashtirish lozim. Individual ishlar o‘quvchilarning shaxsiy ehtiyojlariga moslashishni ta’minlasa, guruhdagi faoliyat ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu ikki yo‘nalishning uyg‘unlashuvi o‘quvchilarning bilim va malakalarini mustahkamlashda yuqori samaradorlikka erishishni ta’minlaydi. 28 Mustahkamlash jarayonining samaradorligini oshirish uchun o‘quvchilarni motivatsiyalash usullarini ham faol qo‘llash zarur. O‘quvchilarning harakatlarini rag‘batlantirish, ularni maqsadga yo‘naltirish va muvaffaqiyatlarini e’tirof etish ta’lim jarayoniga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi. Ta’limda innovatsion yondashuvlar, masalan, loyihaviy faoliyat, muammoli o‘rganish, kooperativ o‘rganish, interaktiv texnologiyalar yordamida mustahkamlash jarayonini yanada samarali qilish mumkin. Ushbu metodlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlash, muammolarni hal etish va o‘z fikrlarini aniq ifoda etish qobiliyatlarini rivojlantiradi. O‘quvchilar bilimlarini mustahkamlash jarayonida pedagoglarning doimiy malaka oshirishlari va ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanishlari katta ahamiyatga ega. Bu jarayon yangi metod va usullarni o‘rganish, sinovdan o‘tkazish va amaliyotga tatbiq etishga imkon yaratadi. Shuningdek, o‘quvchilarni o‘zlashtirish jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni aniqlash va bartaraf etish uchun diagnostika va korreksiya ishlarini muntazam amalga oshirish muhimdir. Bu pedagogga har bir o‘quvchining ehtiyojlariga mos individual yondashuvni yaratishga yordam beradi. Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilarni faol ishtirokga jalb qilish uchun interfaol metodlardan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, rolli o‘yinlar, muloqotli mashg‘ulotlar, kreativ vazifalar o‘quvchilarning fikrlash va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Tajriba va amaliy mashg‘ulotlar orqali o‘quvchilar o‘rgangan nazariy bilimlarni hayotiy holatlarga tatbiq etish imkoniga ega bo‘ladilar. Bu esa ularning bilimlarini mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni yanada mustahkamlaydi. XULOSA 29  Ekskursiyalar va tashriflar : Amaliy tajriba orttirish va bilimlarni hayotiy sharoitda qo‘llash uchun tashkil etiladi. O‘quvchilar fanlarni real hayot bilan bog‘lash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.  Loyihalar bajarish : Mustaqil yoki guruh bo‘lib amalga oshiriladigan ilmiy- tadqiqot yoki ijodiy ishlar. Bu shakl o‘quvchilarning mustaqilligi va ijodkorligini rivojlantiradi.  Ilmiy-amaliy konferensiyalar : O‘quvchilar o‘z ishlarini taqdim etish, fikr almashish va bahslashish imkoniga ega bo‘ladigan tadbirlar. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda muvaffaqiyatga erishish uchun pedagogik jamoaning faolligi, o‘qituvchilar malakasi, ota-onalar bilan hamkorlik va maktabning moddiy-texnik bazasi muhim omillar hisoblanadi. Yuqoridagi usullar va shakllar o‘quvchilarning qiziqishini oshirish, ularni mustaqil ishlashga o‘rgatish, ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish hamda chuqur bilimlarni shakllantirishda samarali vositalar hisoblanadi. Shu bilan birga, ularning uyg‘unligi va tizimli qo‘llanilishi ta’lim si Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari va shakllari doirasida eng muhim jihatlardan biri bu — o‘quvchilarning qiziqishlarini uyg‘unlashtirish va ularning faol ishtirokini ta’minlashdir. Buning uchun pedagoglar o‘quvchilarning individual imkoniyatlarini va jamoaviy muhitni hisobga olib, turli innovatsion metod va usullarni tatbiq etishlari zarur. O‘yin metodlari sinfdan tashqari ishlarni yanada qiziqarli va samarali qiladi. O‘yinlarda o‘quvchilar o‘zaro muloqotda bo‘lib, muammolarni hal qilishga intilishadi, bu esa bilimlarni chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. O‘yin shaklidagi faoliyatlar matematik tushunchalarni amaliy misollar orqali o‘rganishga, shuningdek, ijodiy fikrlashni rivojlantirishga xizmat qiladi. Muhokama va bahs-munozara shaklida o‘tkaziladigan sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarning tahliliy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. Bu usullar o‘quvchilarga turli nuqtai nazarlarni o‘rganish, o‘z fikrlarini isbotlash va boshqalar bilan o‘rtoqlashish imkonini yaratadi. Shu tariqa ular o‘z qarashlarini yanada mustahkamlashga o‘rganadilar. 22 tushunchalaridan foydalanish o‘quvchilarning fanlararo bog‘lanishlarni tushunishiga yordam beradi. Bu esa ularning dunyoqarashini kengaytiradi va kompleks fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. 4. Tarbiyaviy va axloqiy jihatlar Matematika fani o‘quvchilarda puxtalik, tartib-intizom, sabr-toqat kabi axloqiy fazilatlarni shakllantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Masalan, masalalarni yechishda qat’iyatlilik, xatolarni tahlil qilishda sabr-toqat, natijalarga erishishda tirishqoqlik kabi fazilatlar matematika fani orqali rivojlanadi. Bu esa o‘quvchilarning shaxs sifatida shakllanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 5. Innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalar Zamonaviy ta’limda matematika fani o‘qitishda innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalardan foydalanishning ahamiyati ortib bormoqda. Interfaol metodlar, didaktik o‘yinlar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari kabi vositalar o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, faol ishtirokini ta’minlaydi va o‘rganish jarayonini samarali qiladi. Bu esa matematika fanining o‘qitilish sifatini yaxshilashga yordam beradi. 6. Sinfdan tashqari ishlarning o‘rni Sinfdan tashqari ishlar matematika fanini o‘qitishda o‘quvchilarning qiziqishini oshirish, ularning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda muhim vosita hisoblanadi. Masalan, matematika to‘garaklari, viktorinalar, olimpiadalar kabi faoliyatlar o‘quvchilarning mustaqil ishlash qobiliyatini rivojlantiradi, jamoada ishlash ko‘nikmalarini oshiradi va fanlarga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi. 7. Matematikadan qo‘shimcha faoliyatlar orqali o‘quvchilarning rivojlanishi Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining o‘quvchilarning rivojlanishiga ta’siri faqat dars jarayoni bilan cheklanmaydi. Sinfdan tashqari faoliyatlar, masalan, matematika to‘garaklari, viktorinalar, olimpiadalar kabi tadbirlar o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, ularning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. Shu bilan birga, bu faoliyatlar o‘quvchilarda jamoada ishlash, mas’uliyatni his qilish, vaqtni boshqarish kabi ijtimoiy ko‘nikmalarni ham rivojlantiradi. 8. Matematikada ijodiy yondashuv va innovatsion metodlar 5 aniqlashda yordam beradi. Bu esa o‘qituvchiga individual yondashuvni takomillashtirishga imkon beradi. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda ota- onalarning roli ham beqiyosdir. Ota-onalar o‘quv jarayoniga faol jalb qilinishi, uy sharoitida qo‘llab-quvvatlashi va motivatsiyani oshirishga ko‘maklashishi bolaning o‘rganish samaradorligini oshiradi. Shu bois ota-onalar bilan yaqin hamkorlik o‘rnatish pedagogik jarayonning muhim qismidir. O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda sinfdan tashqari ishlarning o‘rni juda katta. Sinfdan tashqari faoliyatlar o‘quvchilarga bilimlarni amalda qo‘llash, yangi qiziqarli vazifalarni bajarish, ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish va ijodiy fikrlashni rag‘batlantirish imkonini beradi. Bu jarayon o‘quvchilarda mustaqil o‘rganish madaniyatini shakllantirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, sinfdan tashqari ishlarni rejalashtirishda pedagoglarning ijodkorligi va metodik bilimlari muhimdir. Ular o‘quvchilarning qiziqishlarini aniqlab, faoliyatning mazmuni va shaklini doimiy takomillashtirishi kerak. Bu esa ta’lim sifatini oshirish va o‘quvchilarning bilimlarini barqaror mustahkamlash imkonini beradi. Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilarning bilimlarini nazariy va amaliy jihatdan uyg‘unlashtirishga e’tibor qaratish lozim. Bu o‘quvchilarning o‘rganganlarni har xil kontekstlarda qo‘llay olishlariga, masalalarni turli yo‘llar bilan hal eta olishlariga imkon yaratadi. Shuningdek, bu yondashuv o‘quvchilarning mustaqil fikrlash va ijodkorlik salohiyatini rivojlantirishga yordam beradi. Ta’limda individual va guruhdagi ishlarni uyg‘unlashtirish ham mustahkamlash jarayonida samaradorlikni oshiradi. Individual ish o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlarini qondirsa, guruhdagi faoliyat esa ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Shu sababli, ta’lim jarayonida bu ikki yondashuvni uyg‘unlashgan holda qo‘llash zarur. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda samarali baholash tizimining mavjudligi ta’lim jarayonining asosiy shartlaridan biridir. 26 Shu o‘rinda zamonaviy texnologiyalarni sinfdan tashqari mashg‘ulotlarga jalb qilish ham yuqori natijalarga olib kelmoqda. Mobil ilovalar, veb-portal testlar, interaktiv matematik o‘yinlar, onlayn olimpiadalar orqali o‘quvchilar mustaqil ravishda mashg‘ulotlar olib borishadi. Bu esa ularni raqamli savodxonlikka, axborotni tanlash va tahlil qilish madaniyatiga o‘rgatadi. Sinfdan tashqari ishlar matematika fanini o‘rganishda asosiy darslarni to‘ldiruvchi, o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ichki motivatsiyasini rag‘batlantiruvchi, ularning shaxsiy rivojlanishiga xizmat qiluvchi keng qamrovli pedagogik vositadir. Bu faoliyatlarning turli-tumanligi va erkin shaklda tashkil etilishi o‘quvchilarni darsdan tashqari vaqtlarda ham o‘quviy faoliyatga jalb etadi, ularni o‘rganishdan zavqlanishga, intellektual o‘sishga undaydi. 3.Sinfdan tashqari ishlarning o‘quvchilarning qiziqishini oshirishdagi roli. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini chuqurlashtirish, fanga bo‘lgan qiziqishni oshirish va shaxs sifatida rivojlanishiga yordam beruvchi muhim vositadir. Ushbu ishlarning mazmuni va turlari o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlariga mos ravishda tanlanadi. Mazmuni Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni o‘quvchilarning darsda olingan bilimlarini mustahkamlash, yangi tushunchalarni o‘zlashtirish va amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan bo‘ladi. Bu ishlar o‘quvchilarga matematikani real hayot bilan bog‘lash, muammolarni hal qilishda ijodiy yondashuvni rivojlantirish imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilarni kundalik hayotdagi masalalarni matematik usullar bilan yechishga o‘rgatish, ularning analitik fikrlash qobiliyatini oshiradi. Turlari 12 KIRISH Ta’lim jarayonida boshlang‘ich sinflar, xususan, 3-sinf bosqichi o‘quvchilarning aqliy rivojlanishi, mustaqil fikrlash malakalari va ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishda muhim o‘rin tutadi. Ayniqsa, matematika fani bu jarayonda yetakchi rol o‘ynaydi. Chunki matematika nafaqat hisob-kitob ishlariga o‘rgatadi, balki mantiqiy fikrlash, tahlil qilish, umumlashtirish kabi muhim ko‘nikmalarni ham rivojlantiradi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan olib boriladigan sinfdan tashqari ishlar esa darsda o‘zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash, ularni amaliyotda qo‘llay olish, fanlarga bo‘lgan qiziqishni oshirish va erkin ijodiy fikrlashga yo‘naltirilgan faoliyatni tashkil qilishda muhim omildir. Ayniqsa, 3-sinf o‘quvchilari uchun sinfdan tashqari mashg‘ulotlar to‘g‘ri tashkil etilsa, ularning matematik savodxonligi yanada ortadi, bilimlarga mustahkam asos yaratiladi. Mazkur ishda 3-sinf o‘quvchilari bilan matematikadan sinfdan tashqari ishlarni qanday tashkil etish, uning shakllari, mazmuni va uslublari, shuningdek, bu faoliyatning o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalariga ta’siri yoritiladi. Shuningdek, zamonaviy yondashuvlar va innovatsion metodlar asosida tashkil etilgan mashg‘ulotlar namunalariga ham e’tibor qaratiladi. 3 O‘quvchilarning yosh xususiyatlari inobatga olingan holda tanlangan sinfdan tashqari ishlar ular uchun qiziqarli, mazmunli va samarali bo‘lishi lozim. Jumladan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematik ertaklar, rolli o‘yinlar, rangli kartochkalar bilan ishlash, konstruksiyalar yasash kabi vizual va didaktik usullar orqali tashkil etilgan mashg‘ulotlar eng samarali hisoblanadi. Bu faoliyatlar yordamida o‘quvchilar murakkab matematik tushunchalarni osonroq o‘zlashtiradilar. Sinfdan tashqari ishlarning yana bir muhim jihati – ularning jamoaviylikka asoslanishidir. Guruhda ishlash orqali o‘quvchilar bir-biridan o‘rganadilar, fikr almashadilar, muammolarni hal etishda birgalikda harakat qilishni o‘rganadilar. Bu esa nafaqat matematika fanida, balki butun umrbod foydali bo‘ladigan ijtimoiy ko‘nikmalarni shakllantiradi. Amaliyotda sinfdan tashqari ishlarda quyidagi metodlar keng qo‘llanadi: dramatizatsiya (matematik voqealarni sahnalashtirish), rol o‘ynash (masalan, o‘quvchi “muammo qo‘yuvchi”, “yechim taklif qiluvchi”, “nazorat qiluvchi” kabi rollarda qatnashadi), loyihalash (muayyan mavzuga oid matematik loyihalarni tayyorlash), muammoli vaziyatlar yaratish va ularni hal etish, intelektual musobaqalar tashkil qilish, topqirlikka asoslangan o‘yinlar o‘ynash. Shuningdek, matematikani badiiy adabiyot, tabiatshunoslik, texnologiya kabi fanlar bilan uyg‘unlashtirib olib boriladigan sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarni keng fikrlashga, umumlashtirishga va mantiqiy tahlilga undaydi. Masalan, "Qishloq xo‘jaligidagi matematik amallar", "Tabiatdagi simmetriya", "Badiiy adabiyotda sonlar", "Iqlim ma'lumotlarini tahlil qilish" kabi mavzular o‘quvchilarning bilimlarini real hayot bilan bog‘lashga xizmat qiladi. Yana bir muhim jihat shundaki, sinfdan tashqari ishlar orqali matematik tafakkur madaniyati shakllanadi. O‘quvchilar biror masalani yechishda faqat javob olishga emas, balki fikrlash jarayonining o‘ziga e’tibor qaratadilar. Bu jarayon ularda mantiqiy ketma-ketlikni kuzatish, taxmin qilish, natijani asoslash va o‘z fikrini izchil ifodalash ko‘nikmalarini shakllantiradi. 11 Guruhda ishlash usuli o‘quvchilar orasida hamkorlikni kuchaytiradi, o‘zaro hurmat va ishonchni rivojlantiradi. Sinfdan tashqari ishlarni guruh yoki jamoalar shaklida tashkil etish o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantiradi va murakkab vaziyatlarda ham jamoaviy yechimlarni topish qobiliyatini oshiradi. Loyiha asosida o‘rganish usuli o‘quvchilarning mustaqil faoliyatini rag‘batlantiradi. Loyihalar yordamida o‘quvchilar mavzuni chuqur o‘rganish, kerakli ma’lumotlarni izlash, tahlil qilish va natijalarni taqdim etish ko‘nikmalarini egallaydilar. Bu usul nafaqat matematika, balki boshqa fanlarga bo‘lgan qiziqishni ham oshiradi. Zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish sinfdan tashqari ishlarni yanada interfaol va samarali qiladi. Interaktiv taqdimotlar, virtual laboratoriyalar, onlayn viktorinalar va ta’lim portallari o‘quvchilarga o‘zlashtirishni yanada qulay va qiziqarli qiladi. Texnologiyalar yordamida murakkab mavzularni oddiy va vizual shaklda ko‘rsatish mumkin, bu esa o‘quvchilarning tushunish darajasini oshiradi. Ekskursiyalar va amaliy mashg‘ulotlar matematikaning real hayot bilan bog‘liqligini namoyon etadi. Bu shaklda o‘quvchilar nazariy bilimlarni amaliyotga tatbiq etish orqali mustahkamlaydilar. Masalan, bozor yoki qurilish maydonchasiga tashrif buyurib, o‘lchovlar, miqdorlar va boshqa matematik ko‘rsatkichlarni amaliy ravishda o‘rganish mumkin. O‘qituvchi sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilishda pedagogik va psixologik bilimlarni o‘zlashtirishi, shuningdek, ijodiy yondashuvni qo‘llashi zarur. Har bir mashg‘ulot o‘quvchilarning shaxsiy xususiyatlari, ehtiyojlari va ijtimoiy-madaniy muhitga mos ravishda tuzilishi lozim. Shu tarzda ta’lim jarayoni yanada samarali va qiziqarli bo‘ladi. O‘quvchilarning mustaqil ishlarini rag‘batlantirish ham muhim usullardan biridir. Buning uchun o‘quvchilar uchun kichik loyihalar, mustaqil topshiriqlar va izlanish ishlari tashkil etiladi. Bu esa ularning o‘z-o‘zini boshqarish qobiliyatini oshiradi, shuningdek, o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi. 23 Masalan, topshiriqlarning o‘yinga aylantirilgan shakli bolada fanga nisbatan ijobiy hissiyot uyg‘otadi. Bola o‘yinda faol qatnashgan sayin, u fan bilan bog‘liq bilim va ko‘nikmalarni bilmasdan turib ham egallay boshlaydi. Bu holat didaktik o‘yinlarning eng kuchli pedagogik afzalligi hisoblanadi. Natijada bola darsdan ko‘ra ko‘proq sinfdan tashqari faoliyat orqali fanga mehr qo‘yadi. To‘garak shaklidagi ishlar esa alohida iste’dodli yoki matematikaga moyil bolalarni aniqlash va ularni rivojlantirishda o‘ta muhim vositadir. Bunday to‘garaklarda oddiy darslikdagi masalalardan farqli ravishda noodatiy, mantiqiy, topqirlikka asoslangan masalalar yechiladi. Bu esa o‘quvchining qiziqishini chuqurlashtiradi, tanqidiy va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi. Sinfdan tashqari faoliyatlarda bolalarning tashabbuskorligi, mustaqilligi, ijodiy takliflar bilan chiqishi rag‘batlantiriladi. Bu o‘quvchilar uchun muhim psixologik omil bo‘lib, ularda fanga nisbatan ijobiy munosabatni mustahkamlaydi. Ularga fikr bildirish, noto‘g‘ri bo‘lsa ham erkin mulohaza yuritishga imkon berilishi, ularni o‘rganish jarayoniga chuqur jalb etadi. Shuningdek, sinfdan tashqari faoliyatlar orqali bolalar real hayotdagi matematik muammolar bilan tanishadi. Masalan, do‘konda xarid qilish, joy va vaqtni hisoblash, masofalarni o‘lchash kabi hayotiy misollar bolaga fanning amaliy ahamiyatini tushunishga yordam beradi. Bu tushuncha esa bolani fan bilan bog‘laydi va uni chin dildan o‘rganishga yo‘naltiradi. Matematika olimpiadalari, intellektual tanlovlar, kichik ilmiy loyihalar sinfdan tashqari ishlarning eng yuqori bosqichi hisoblanadi. Bunday tadbirlar bolaga o‘zini sinash, o‘z bilim va ko‘nikmalarini baholash, boshqalar bilan bellashish imkoniyatini beradi. Raqobat muhitida bola o‘z oldiga aniq maqsad qo‘yishni, unga erishish uchun mehnat qilishni o‘rganadi. Eng muhimi – bu jarayon uning matematikaga bo‘lgan qiziqishini mustahkamlaydi. Ko‘plab psixologik tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, qiziqish bo‘lmagan joyda ta’lim samarasi sezilarli darajada pasayadi. Aksincha, qiziqish uyg‘onganida bola barcha diqqatini o‘sha faoliyatga qaratadi, ichki rag‘bat bilan harakat qiladi, 15 Sinfdan tashqari ishlarning turli shakllari mavjud bo‘lib, ular o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga qarab tanlanadi. Quyida ba'zi asosiy turlarini ko‘rib chiqamiz:  Matematik o‘n minutliklar : Bu qisqa muddatli mashg‘ulotlar bo‘lib, o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularning faol ishtirokini ta'minlashga qaratilgan. O‘n minutliklar o‘quvchilarga yangi mavzuni tanishtirish yoki mavjud bilimlarni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi.  Qiziqarli matematika soatlari : Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan. Ular o‘yinlar, viktorinalar, masalalar va boshqa interfaol faoliyatlarni o‘z ichiga oladi. Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi va matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.  Matematik to‘garaklar : Bu doimiy faoliyat shakli bo‘lib, o‘quvchilarga matematikani chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. To‘garaklarda o‘quvchilar murakkab masalalarni yechish, yangi mavzularni o‘rganish va ilmiy tadqiqotlar bilan tanishishadi.  Matematik viktorinalar va olimpiadalar : Bu musobaqalar o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini sinovdan o‘tkazish, ularning raqobatbardoshligini rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda maqsadga erishish uchun mehnat qilish va qat'iyatlilikni shakllantiradi.  Matematik ekskursiyalar : Bu tashriflar o‘quvchilarga matematikani amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Ekskursiyalar davomida o‘quvchilar matematik tushunchalarni real hayotdagi ob'ektlar va hodisalar bilan bog‘lashadi.  Matematik gazeta va burchaklar : Bu faoliyatlar o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. O‘quvchilar matematik mavzularda maqolalar yozish, rasmlar chizish va boshqa ijodiy ishlarni bajarishadi.  Matematik ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar : Bu usul o‘quvchilarning tasavvurini rivojlantirish, matematik tushunchalarni 13 Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda ota-onalar bilan hamkorlikning ahamiyati katta. Ota-onalar o‘quvchilarning uyda ham matematikaga oid faoliyatlarini qo‘llab-quvvatlashlari, ularning mustaqil ishlariga ko‘maklashishlari ta’lim sifatini oshiradi. Shu bois ota-onalar uchun ham ma’lumotlar, maslahatlar va uslubiy qo‘llanmalar taqdim etilishi lozim. Umuman olganda, sinfdan tashqari ishlarning tashkil etilishida usullar va shakllarning turli xilligi va uyg‘unligi ta’lim jarayonini boyitadi, o‘quvchilarning faolligi va qiziqishini oshiradi. Shu bilan birga, ularning har birining o‘ziga xos xususiyatlari hisobga olinib, maksimal ta’sir ko‘rsatadigan yo‘nalishlar tanlanishi muhimdir. Pedagoglarning doimiy malaka oshirishlari, yangi pedagogik texnologiyalarni o‘zlashtirishlari va amaliyotga joriy etishlari sinfdan tashqari ishlarning sifatini oshirishga xizmat qiladi. Zamonaviy ta’lim muhitida innovatsion yondashuvlar va interfaol usullar yordamida sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish ta’lim jarayonining uzviy qismiga aylanmoqda. Shunday qilib, sinfdan tashqari ishlarning usullari va shakllari o‘quvchilarning faolligini oshirish, bilimlarni mustahkamlash, ijodkorlik va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda asosiy vositalardan biri hisoblanadi. Ushbu jarayon doimiy takomillashtirib borilishi va pedagogik jamoa tomonidan ehtiyotkorlik bilan boshqarilishi zarur. 3.O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashdagi rol. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash ta’lim jarayonining eng muhim bosqichlaridan biridir. Bu jarayon orqali o‘quvchilar o‘rgangan yangi ma’lumotlarni chuqurroq o‘zlashtiradilar, mustaqil fikrlash va amaliyotda qo‘llash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Mustahkamlash faoliyati 24 Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirishda quyidagi jihatlarga e'tibor qaratish lozim:  O‘quvchilarning yosh xususiyatlari : 3-sinf o‘quvchilari uchun mashg‘ulotlar qiziqarli, sodda va tushunarli bo‘lishi kerak. Ularning diqqatini uzoq vaqt davomida jalb qilish qiyin bo‘lishi mumkin, shuning uchun mashg‘ulotlar qisqa va mazmunli bo‘lishi zarur.  O‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlari : Mashg‘ulotlar o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga mos ravishda tanlanishi kerak. Bu ularning faol ishtirokini ta'minlash va fanga bo‘lgan qiziqishini oshirishga yordam beradi.  Mashg‘ulotlarning shakli va mazmuni : Mashg‘ulotlar turli shakllarda (o‘yin, viktorina, to‘garak, ekskursiya) va mazmunda (masalalar yechish, yangi mavzularni o‘rganish, ilmiy tadqiqotlar) bo‘lishi mumkin. Ularning kombinatsiyasi o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi va bilimlarini kengaytiradi.  Mashg‘ulotlarning davomiyligi : 3-sinf o‘quvchilari uchun mashg‘ulotlarning davomiyligi 30-40 daqiqadan oshmasligi kerak. Bu ularning diqqatini saqlash va charchamaslikka yordam beradi.  Mashg‘ulotlarning tizimliligi : Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar muntazam ravishda o‘tkazilishi kerak. Bu o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini saqlash va rivojlantirishga yordam beradi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni samarali tashkil etish uchun o‘qituvchi o‘quvchilarning individual xususiyatlarini, qiziqishlarini va ehtiyojlarini chuqur o‘rganishi zarur. Shu bilan birga, darsdagi asosiy mavzular bilan uyg‘unlikda, yangi bilimlarni mustahkamlovchi va amaliyotga yo‘naltirilgan mashg‘ulotlarni ishlab chiqishi muhimdir. Bu o‘quvchilarning matematikani yanada yaxshi tushunishi va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Shuningdek, sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda o‘yin elementlarini qo‘shish muhim ahamiyatga ega. O‘yin shaklidagi mashg‘ulotlar o‘quvchilarning diqqatini uzoq vaqt ushlab turishga yordam beradi va ularni faoliyatga yanada 18  Qiziqarli matematika soatlari : Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan. Ular o‘yinlar, viktorinalar, masalalar va boshqa interfaol faoliyatlarni o‘z ichiga oladi. Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi va matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.  Matematik to‘garaklar : Bu doimiy faoliyat shakli bo‘lib, o‘quvchilarga matematikani chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. To‘garaklarda o‘quvchilar murakkab masalalarni yechish, yangi mavzularni o‘rganish va ilmiy tadqiqotlar bilan tanishishadi.  Matematik viktorinalar va olimpiadalar : Bu musobaqalar o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini sinovdan o‘tkazish, ularning raqobatbardoshligini rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda maqsadga erishish uchun mehnat qilish va qat'iyatlilikni shakllantiradi.  Matematik ekskursiyalar : Bu tashriflar o‘quvchilarga matematikani amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Ekskursiyalar davomida o‘quvchilar matematik tushunchalarni real hayotdagi ob'ektlar va hodisalar bilan bog‘lashadi.  Matematik gazeta va burchaklar : Bu faoliyatlar o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. O‘quvchilar matematik mavzularda maqolalar yozish, rasmlar chizish va boshqa ijodiy ishlarni bajarishadi.  Matematik ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar : Bu usul o‘quvchilarning tasavvurini rivojlantirish, matematik tushunchalarni o‘rgatishda samarali hisoblanadi. Ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar orqali o‘quvchilar murakkab masalalarni qiziqarli shaklda o‘rganishadi. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishning metodikasi Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda quyidagi metodik yondashuvlar qo‘llaniladi:  Differensial yondashuv : O‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda topshiriqlar berish. 9 Baholash nafaqat o‘quvchining qaysi darajada o‘rganganini ko‘rsatadi, balki keyingi faoliyat uchun yo‘nalish va takliflarni beradi. Shu tariqa, baholash jarayoni o‘quvchilarning o‘z ustida ishlashlarini samarali boshqarish uchun vosita bo‘lib xizmat qiladi. Yuqorida ta’kidlanganlarni hisobga olgan holda, o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash jarayonida kompleks yondashuvni qo‘llash zarur. Bu yondashuv o‘quv jarayonining har bir bosqichida doimiy nazorat, tahlil va pedagogik yordamni ta’minlaydi. Natijada o‘quvchilar o‘z bilimlarini chuqurroq egallashga, mustaqil va ijodiy faoliyatga tayyor bo‘lishadi. O‘quvchilarning mustahkamlash jarayonidagi muvaffaqiyati faqatgina o‘qituvchining pedagogik mahoratiga emas, balki o‘quvchilarning o‘zlari tomonidan ko‘rsatiladigan faollikka ham bog‘liq. Shu sababli, ta’lim jarayonida o‘quvchilarning ichki motivatsiyasini kuchaytirish, ularni o‘z-o‘zini rivojlantirishga yo‘naltirish muhim ahamiyat kasb etadi. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash jarayonida ta’lim mazmunining mosligi va samarali taqdimoti juda muhim ahamiyatga ega. Mazmun o‘quvchilar yoshiga, rivojlanish darajasiga va individual qobiliyatlariga moslashtirilishi lozim. Shu tarzda o‘quvchilarning tushunish darajasi oshadi va ular bilimlarni o‘zlashtirishga yanada faol kirishadilar. Ta’limda amaliy mashg‘ulotlarning ahamiyati katta, chunki ular o‘quvchilarga nazariy bilimlarni hayotiy vaziyatlarda qo‘llash imkoniyatini beradi. Masalan, matematikada o‘lchash, hisoblash, hisob-kitob qilish kabi ko‘nikmalarni amaliyotda qo‘llash orqali o‘quvchilar mavzuni yanada yaxshi tushunadilar. Bu jarayon ularning o‘rganilgan bilimlarni mustahkamlashiga xizmat qiladi. Ta’lim jarayonida turli faoliyat turlaridan foydalanish, xususan, interaktiv, kooperativ va ijodiy ishlar o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashda ijobiy natijalar beradi. Masalan, o‘quvchilarni kichik guruhlarga bo‘lib, muammoli vazifalarni hal qilishga jalb qilish ularning hamkorlik qobiliyatlarini rivojlantiradi va bilimlarni chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. 27 MUNDARIJA: KIRISH………………………………………………………………....3 I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFDA MATEMATIKA FANIDAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNING NAZARIY ASOSLARI…………………………..4 1. Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining ahamiyati……………………...4 2. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va turlari……………………………… 8 3. Sinfdan tashqari ishlarning o‘quvchilarning qiziqishini oshirishdagi roli…..12 II BOB. 3-SINFDA MATEMATIKADAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISH AMALIYOTI……………………………………………….16 1. 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini rejalashtirish…………...16 2. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari va shakllari………………….20 3. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashdagi roli……...…………………………………………………………………..24 XULOSA………………………………………………………………29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA INTERNET RO’YXATI 2

3 sinfda matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish

Купить