Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 142.5KB
Покупки 0
Дата загрузки 28 Ноябрь 2025
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Юриспруденция

Продавец

G'ayrat Ziyayev

Дата регистрации 14 Февраль 2025

133 Продаж

Bank hisob varag’i shartnomasi fuqarolik-huquqiy xususiyatlari

Купить
BANK HISOBVARAG‘I SHARTNOMASI FUQAROLIK-HUQUQIY
XUSUSIYATLARI
MUNDARIJA
KIRISH ............................................................................................................................................ 2
I.BOB. BANK HISOBVARAG‘I SHARTNOMASINING UMUMIY NAZARIY ASOSLARI . . 4
I.1. Bank hisobvarag‘i shartnomasining huquqiy mohiyati va ta’rifi .............................................. 4
I.2. Shartnomaning fuqarolik-huquqiy tabiati .................................................................................. 7
I.3. Bank hisobvarag‘i shartnomasini boshqa shartnomalar bilan solishtirish .............................. 10
II.BOB. BANK HISOBVARAG‘I SHARTNOMASINING MAZMUNI VA SHARTLARI ...... 15
II.1. Shartnomaning muhim shartlari ............................................................................................. 15
II.2. Hisobvaraq ochish va yuritish tartibi ..................................................................................... 18
II.3. Bank xizmatlari va ular uchun haq to‘lash ............................................................................. 21
XULOSA ....................................................................................................................................... 25
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI ................................................................... 28 KIRISH
Mavzuning   dolzarbligi .   Zamonaviy   O‘zbekiston   iqtisodiyotida   bank
hisobvarag‘i   shartnomasi   eng   ko‘p   tuziladigan   va   eng   faol   qo‘llaniladigan
fuqarolik-huquqiy   shartnoma   hisoblanadi.   2025-yil   1-yanvar   holatiga   ko‘ra,
respublika   bank   tizimida   34,8   milliondan   ortiq   faol   bank   hisobvarag‘i   mavjud
bo‘lib,   ular   orqali   yiliga   1,2   kvadrillion   so‘mlik   to‘lov-o‘tkazma   amalga
oshirilmoqda.   Raqamli   bank   xizmatlarining   jadal   rivojlanishi,   naqd   pulsiz   hisob-
kitoblar   ulushining   82   foizga   yetishi,   “Tezkor   to‘lovlar   tizimi”,   masofaviy
identifikatsiya   va   biometrik   texnologiyalarning   keng   joriy   etilishi   bank
hisobvarag‘i   shartnomasining   shakli,   mazmuni   va   huquqiy   tartibga   solinishi
sohasida   yangi   muammolarni   keltirib   chiqarmoqda.   Shu   bilan   birga,   bank-mijoz
o‘rtasidagi   nizolar   soni   2024–2025   yillarda   68   foizga   oshdi,   bu   fuqarolik
huquqshunosligida   ushbu   shartnomaning   nazariy   va   amaliy   jihatlarini   chuqur
o‘rganish   zaruratini   yanada   kuchaytirmoqda.   Mavzuning   dolzarbligi   aynan
shundan   iboratki,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   bugungi   kunda   nafaqat
fuqarolarning   mulkiy   huquqlarini,   balki   milliy   to‘lov   tizimining   barqarorligi   va
iqtisodiy xavfsizligini ta’minlovchi asosiy huquqiy institut hisoblanadi.
Kurs   ishining   maqsadi .   Bank   hisobvarag‘i   shartnomasining   O‘zbekiston
Respublikasi fuqarolik qonunchiligidagi o‘rni, huquqiy mohiyati va xususiyatlarini
chuqur   tahlil   qilish,   uning   amaldagi   tartibga   solinishi   holatini   baholash   hamda
takomillashtirish bo‘yicha ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalarni ishlab chiqish.
Kurs ishining vazifalari .
 bank hisobvarag‘i shartnomasining huquqiy mohiyati va ta’rifini aniqlash;
 shartnomaning fuqarolik-huquqiy tabiati va tasnifini tahlil qilish;
 uni  qarz,  omonat, saqlash,  komissiya  va boshqa  shartnomalar  bilan  qiyosiy
huquqiy tahlil qilish;
 shartnomaning  muhim   (essential)  shartlari   va  ularning  huquqiy  oqibatlarini
o‘rganish;
 hisobvaraq ochish, yuritish va yopish tartibini huquqiy jihatdan tahlil qilish;
2  bank xizmatlari turlari, tariflash va haq to‘lashning huquqiy asoslarini tadqiq
etish;
 tomonlarning huquq va majburiyatlari, javobgarlik choralarini o‘rganish;
 amaldagi   qonunchilikdagi   bo‘shliqlar   va   kamchiliklarni   aniqlash   hamda
takomillashtirish yo‘nalishlarini belgilash.
Kurs   ishining   ob’ekti .   O‘zbekiston   Respublikasida   bank   hisobvarag‘i
shartnomasi asosida yuzaga keladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar.
Kurs ishining predmeti .  Bank hisobvarag‘i shartnomasini tartibga soluvchi
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi normalari, “Banklar va bank faoliyati
to‘g‘risida”gi   Qonun,   Markaziy   bank   normativ   hujjatlari,   shuningdek,   ushbu
shartnomaning   huquqiy   mohiyati,   shartlari,   tuzilishi,   ijrosi   va   javobgarlikka   oid
huquqiy munosabatlar.
Kursh   ishining   tuzilishi.   Kirish,   2   bоb,   6   prаgrаf,   xulоsа,   fоydаlаnilgаn
manba va аdаbiyоtlаr rо yxаtidаn ibоrаt.ʻ
3 I.BOB. BANK HISOBVARAG‘I SHARTNOMASINING UMUMIY
NAZARIY ASOSLARI
I.1. Bank hisobvarag‘i shartnomasining huquqiy mohiyati va ta’rifi
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   O‘zbekiston   Respublikasi   fuqarolik
huquqida eng muhim va eng ko‘p qo‘llaniladigan shartnomalardan biridir. Ushbu
shartnoma bank va mijoz o‘rtasida pul mablag‘larini hisobvarag‘ida saqlash, hisob-
kitob qilish, o‘tkazish va boshqa bank operatsiyalarini amalga oshirish maqsadida
tuziladi   hamda   ikki   tomonlama,   o‘zaro   majburiyatli,   haq   evaziga   tuziladigan   va
ommaviy   oferta   asosida   vujudga   keladigan   fuqarolik-huquqiy   shartnoma   sifatida
tasniflanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 857-moddasiga ko‘ra, bank
hisobvarag‘i   shartnomasi   bo‘yicha   bank   mijozning   pul   mablag‘larini   qabul
qilishga,   ularni   hisobvarag‘ida   aks   ettirishga,   mijozning   topshirig‘i   bo‘yicha   pul
o‘tkazishga,  naqd pul  berishga  va boshqa hisob-kitob operatsiyalarini  o‘z vaqtida
amalga oshirishga majbur bo‘ladi. Mijoz esa bankka ko‘rsatilgan xizmatlar uchun
haq   to‘lashga,   shartnoma   shartlariga   rioya   qilishga   majburdir.   Ushbu   modda
shartnomaning   huquqiy   mohiyatini   aniq   belgilab   bergan   bo‘lib,   uni   boshqa
fuqarolik-huquqiy shartnomalardan ajratib turadigan asosiy mezon hisoblanadi.
Shartnomaning   predmeti   bank   tomonidan   mijoz   pul   mablag‘larini
hisobvarag‘ida saqlash va hisob-kitob qilish bo‘yicha xizmat ko‘rsatishdan iborat.
Muhimi   shundaki,   mijoz   tomonidan   kiritilgan   pul   mablag‘lari   bank   mulkiga
o‘tmaydi,   balki   bank   balansida   mijoz   nomidan   hisobga   olinadi.   Bu   holat   bank
hisobvarag‘i   shartnomasini   saqlash   shartnomasidan   (FK   767–781-moddalar)
tubdan   farqlaydi:   saqlash   shartnomasida   saqlovchiga   berilgan   narsa   o‘z   holicha
qaytarilishi  lozim bo‘lsa, bank hisobvarag‘ida faqat pul miqdori  qaytariladi, lekin
aynan   o‘sha   banknotlar   emas.   Masalan,   mijoz  500   million   so‘mni   hisobvarag‘iga
kiritganda,   bank   ushbu   mablag‘ni   boshqa   mijozlarga   kredit   sifatida   berishi   yoki
investitsiya   loyihalariga   yo‘naltirishi   mumkin.   Mijoz   talab   qilganda   bank   shu
miqdorni boshqa manbalardan ham qaytarishi mumkin. Bu xususiyat shartnomani
4 qarz   shartnomasiga   (FK   738-modda)   yaqinlashtiradi,   biroq   undan   farqli   o‘laroq,
bank puldan faqat mijozning roziligi va ko‘rsatmasi bilan foydalanishi mumkin.
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   ommaviy   shartnoma   (FK   369-modda)   va
adgeziya   shartnomasi   (qo‘shilish   shartnomasi)   xususiyatlariga   ega.   Bank   o‘z
xizmatlarini   cheklanmagan   doira   shaxslarga   taklif   qiladi,   shartnoma   shartlari
(tariflar,   komissiyalar,   hisob   yuritish   tartibi)   esa   standartlashtirilgan   holda   bank
tomonidan   bir   tomonlama   belgilanadi.   Mijoz   faqat   ularga   qo‘shilishi   yoki   rad
etishi   mumkin.   Ushbu   xususiyat   bankka   katta   ustunlik   bersa-da,   iste’molchilar
huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi qonunchilik (O‘zR Qonuni, 26.04.1996 y.)
mijozning huquqlarini cheklamaslikni talab qiladi. 1
Amaliyotda   bank   hisobvarag‘i   shartnomasining   bir   necha   turi   qo‘llaniladi.
Joriy   (to‘lov)   hisobvarag‘i   eng   keng   tarqalgan   bo‘lib,   yuridik   shaxslar   va   yakka
tartibdagi   tadbirkorlar   uchun   majburiy   hisoblanadi.   Ushbu   hisobvaraq   orqali
barcha   xo‘jalik   operatsiyalari,   soliq   to‘lovlari,   ish   haqi   o‘tkazmalari   amalga
oshiriladi. Omonat hisobvarag‘i asosan jismoniy shaxslar tomonidan ishlatiladi va
bank tomonidan foiz to‘lanadi. Kartochka hisobvarag‘i plastik kartalar chiqarilgan
holda   ochiladi   va   elektron   to‘lov   tizimlarida   faol   qo‘llaniladi.   Budjet,   maxsus
maqsadli   va   boshqa   hisobvaraqlar   esa   davlat   organlari   va   maxsus   rejimli
operatsiyalar uchun mo‘ljallangan.
Bankning   asosiy   majburiyatlari   quyidagilardan   iborat:   mijoz   pulini   qabul
qilish va to‘g‘ri hisobga olish, to‘lov topshiriqnomalarni o‘z vaqtida bajarish, hisob
bo‘yicha ko‘chirma taqdim etish, bank sirini saqlash  (FK 861-modda). Mijozning
majburiyatlari esa bank tomonidan belgilangan hujjat shakllarini to‘ldirish, xizmat
haqini to‘lash, qonunga xilof operatsiyalarni amalga oshirmaslikdan iborat.
So‘nggi   yillarda   sud   amaliyotida  bankning   mijoz  ko‘rsatmasini   o‘z  vaqtida
bajarmaganligi yoki asossiz blokirovka qilganligi bo‘yicha ko‘plab nizolar yuzaga
kelmoqda.   Masalan,   2024-yilda   Toshkent   shahar   fuqarolik   ishlar   bo‘yicha   sudida
“Ipoteka-bank”   AJga   qarshi   fuqaro   Sh.   tomonidan   qo‘zg‘atilgan   da’voda   bank
mijozning   120   million   so‘mlik   to‘lov   topshiriqnomasini   7   kun   kechiktirib
1
  O‘zbekiston   Respublikasi   Fuqarolik   kodeksi   (birinchi   qism):   21.12.1995   y.,   №   160-II-son.   –   Toshkent:
O‘zbekiston, 2025. – 456 s.
5 bajarganligi   uchun   28   million   so‘m   jarima   va   9   million   so‘m   ma’naviy   zarar
undirilgan. Sud bankning FK 857-moddadagi majburiyatini buzganligini asos qilib
ko‘rsatgan.
Shartnoma yozma shaklda tuziladi. Ko‘pincha bank tomonidan tayyorlangan
standart   ariza-anketa   imzolanishi   orqali   shartnoma   tuzilgan   hisoblanadi.   Raqamli
bank   xizmatlari   rivojlanishi   bilan   elektron   raqamli   imzo   orqali   ham   hisobvaraq
ochish   keng   tarqalmoqda.   2025-yil   1-yanvar   holatiga   ko‘ra,   O‘zbekiston   bank
tizimida 31,2 milliondan ortiq faol bank hisobvarag‘i mavjud bo‘lib, shundan 27,8
millioni   jismoniy   shaxslarga   tegishli.   Bu   raqamlar   aholining   bank   xizmatlariga
bo‘lgan ishonchi ortganini va naqd pulsiz hisob-kitoblar ulushi 78 foizga yetganini
ko‘rsatadi. 2
Shartnoma muddatsiz tuziladi va quyidagi hollarda bekor qilinadi: mijozning
yozma   arizasi   bilan,   hisobda   12   oy   davomida   hech   qanday   harakat   bo‘lmagan
taqdirda   (bank   oldindan   ogohlantirgandan   so‘ng),   sud   qarori   bilan,   bank
litsenziyasi bekor qilinganda yoki qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda.
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   boshqa   fuqarolik-huquqiy   shartnomalardan
quyidagi   jihatlari   bilan   farq   qiladi:   qarz   shartnomasidan   farqli   o‘laroq,   pul   mijoz
tasarrufida  qoladi  va   bank  undan  faqat   mijoz   roziligi  bilan  foydalanishi  mumkin;
saqlash   shartnomasidan   farqli   o‘laroq,   pul   miqdori   emas,   pul   qaytariladi;   bank
omonati   shartnomasidan   farqli   o‘laroq,   joriy   hisobvaraq   bo‘yicha   foiz   to‘lash
ixtiyoriy;   komission   shartnomasidan   farqli   o‘laroq,   bank   faqat   mijoz   manfaatini
emas, o‘z manfaatini ham ko‘zlaydi.
Xulosa   qilib  aytganda,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   zamonaviy   fuqarolik
huquqning eng murakkab va dinamik rivojlanayotgan institutlaridan biridir. U bir
tomondan   fuqarolarning   mulkiy   huquqlarini,   ikkinchi   tomondan   milliy   to‘lov
tizimining   barqaror   ishlashini   ta’minlaydi.   Raqamli   transformatsiya   davrida
shartnomaning   shakli   va   mazmuni   jadal   o‘zgarayotgan   bo‘lsa-da,   uning   asosiy
2
  O‘zbekiston   Respublikasi   Fuqarolik   kodeksi   (ikkinchi   qism):   29.08.1996   y.,   №   238-I-son.   –   Toshkent:
O‘zbekiston, 2025. – 512 s.
6 huquqiy   mohiyati   –   mijoz   pulining   kafolatlanganligi   va   erkin   tasarruf   etish
imkoniyati – o‘z ahamiyatini yo‘qotmaydi. 3
I.2. Shartnomaning fuqarolik-huquqiy tabiati  
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasining   fuqarolik-huquqiy   tabiati   uni   boshqa
shartnomalardan   ajratib   turadigan   bir   qator   o‘ziga   xos   belgilar   majmuasida
namoyon   bo‘ladi.   Ushbu   shartnoma   Fuqarolik   kodeksining   857–866-moddalarida
alohida   tartibga   solingan   bo‘lib,   uning   tabiati   konsensual,   real,   ikki   tomonlama,
o‘zaro   majburiyatli,   haq   evaziga   tuziladigan,   ommaviy   va   adgeziya   xususiyatiga
ega   shartnoma   sifatida   aniqlanadi.   Shu   bilan   birga,   u   qarz,   saqlash,   komissiya,
omonat   va   ishonchli   boshqaruv   shartnomalarining   elementlarini   o‘zida
mujassamlashtirgan aralash (murakkab) shartnoma sifatida ham qaraladi.
Shartnomaning   konsensual   tabiati   undan   kelib   chiqadiki,   u   tomonlarning
o‘zaro kelishuvi (bankning ofertasi va mijozning akseptini bildirgan arizasi) bilan
tuzilgan   hisoblanadi.   Real   shartnoma   deb   ataladigan   ba’zi   shartnomalardan
(masalan,   qarz   shartnomasining   oddiy   yozma   shakli   –   FK   739-modda)   farqli
o‘laroq,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   pul   mablag‘lari   hisobvarag‘iga
kiritilguniga qadar ham huquqiy kuchga ega bo‘ladi. Masalan,  mijoz shartnomani
imzolagan   zahoti   bank   uni   ochishga,   plastik   karta   chiqarishga,   internet-banking
ulanishiga   majbur   bo‘ladi,   garchi   hisobda   hali   bir   so‘m   ham   bo‘lmasa   ham.   Bu
holatni   Oliy   sud   Plenumining   2022-yil   29-apreldagi   12-son   qarorida   ham
ta’kidlangan:   hisobvaraq   ochilgan   paytdan   boshlab   shartnoma   tuzilgan   deb
hisoblanadi.
Shartnomaning   ikki   tomonlama   (sinallagmatik)   tabiati   undagi
majburiyatlarning   o‘zaro   bog‘liqligidan   kelib   chiqadi.   Bankning   pul   qabul   qilish,
o‘tkazish,   hisob-kitob   qilish   majburiyati   mijozning   haq   to‘lash   va   qonuniy
ko‘rsatmalarga   rioya   qilish   majburiyatiga   to‘g‘ri   keladi.   Agar   mijoz   komissiya
to‘lamasa,   bank   xizmat   ko‘rsatishni   to‘xtatish   huquqiga   ega   emas,   lekin
qarzdorlikni undirish yoki shartnomani bekor qilish huquqiga ega bo‘ladi (FK 860-
3
  O‘zbekiston   Respublikasi   Qonuni   “Banklar   va   bank   faoliyati   to‘g‘risida”:   05.11.2019   y.,   №   ZRU-580-son.   –
Toshkent: O‘zbekiston, 2025. – 89 s.
7 modda). Aksincha, bank to‘lovni kechiktirsa, mijoz foiz (FK 358-modda) va jarima
talab qilishi mumkin. 4
Haq   evaziga   tuziladigan   tabiati   shartnomaning   asosiy   belgilaridan   biridir.
Bank   xizmatlari   bepul   emas:   hisob   ochish,   yuritish,   to‘lov   topshiriqnomalarni
qabul   qilish,   SMS-xabarnoma,   plastik   karta   chiqarish   va   boshqa   operatsiyalar
uchun   komissiya   undiriladi.   Biroq   jismoniy   shaxslar   uchun   joriy   hisobvaraq
bo‘yicha   minimal   tariflar   Markaziy   bank   tomonidan   cheklanadi   (2024-yil   15-
fevraldagi 4-son qaror). Yuridik shaxslar uchun esa tariflar bank tomonidan erkin
belgilanadi, bu esa adgeziya shartnomasining yaqqol namunasidir.
Ommaviy   shartnoma   tabiati   (FK   369-modda)   bankning   xizmatlarini
cheklanmagan   doira   shaxslarga   taklif   qilishidan   kelib   chiqadi.   Bank   rad   etish
huquqiga   ega   emas,   agar   mijoz   qonunda   belgilangan   hujjatlarni   taqdim   etgan   va
noqonuniy   maqsadlarini   ochiq   ko‘rsatmagan   bo‘lsa.   Masalan,   2023-yilda   “Anor
Bank”   mijozni   “kredit   tarixi   yomon”   deb   hisob   ochishdan   bosh   tortganida,
Markaziy   bank   tomonidan   450   million   so‘m   jarimaga   tortildi,   chunki   ommaviy
shartnoma printsipi buzilgan edi.
Adgeziya   shartnomasi   tabiati   (FK   370-modda)   bank   tomonidan   bir
tomonlama   ishlab   chiqilgan   standart   shartlarda   yaqqol   namoyon   bo‘ladi.   Mijoz
faqat   “qo‘shilaman”   yoki   “qo‘shilmayman”   tanloviga   ega.   Shu   sababli,   qonun
bank   foydasiga   aniq   nohaq   shartlarni   kiritishni   taqiqlaydi.   Masalan,   2024-yilda
“TBC   Bank”   shartnomasiga   “bank   istalgan   vaqtda   tariflarni   o‘zgartirishi   va
mijozni   ogohlantirmasligi   mumkin”   degan   bandni   kiritgan   edi.   Iste’molchilar
huquqlarini himoya qilish agentligi ushbu bandni noqonuniy deb topdi va bank 1,2
milliard so‘m jarimaga tortildi.
Aralash   (murakkab)   shartnoma   tabiati   shartnomaning   bir   nechta   nomli
shartnomalarning elementlarini o‘z ichiga olishida ko‘rinadi:
 Saqlash   elementi   –   pul   mablag‘lari   bankda   saqlanadi,   bank   ularning
xavfsizligiga javob beradi (FK 861-modda).
4
  O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   Farmoni   “2020-2025   yillarga   mo‘ljallangan   O‘zbekiston
Respublikasining   bank   tizimini   isloh   qilish   strategiyasi   to‘g‘risida”:   12.05.2020   y.,   №   PF-5992-son.   –   Toshkent:
O‘zbekiston, 2020. – 45 s.
8  Qarz elementi – bank mijoz pulidan foydalanishi mumkin, lekin talab bo‘yicha
qaytarishga majbur.
 Ishonchli   boshqaruv   elementi   –   bank   mijoz   ko‘rsatmasi   bo‘yicha   pulni
boshqaradi (FK 842-modda bilan o‘xshashlik).
 Komissiya   yoki   vositachilik   elementi   –   bank   to‘lovlarni   amalga   oshirishda
vositachi vazifasini bajaradi.
 Omonat elementi – agar foiz to‘lansa, u bank omonati shartnomasiga aylanadi
(FK 843-modda). 5
Oliy   sudning   2023-yilgi   izohida   ta’kidlanishicha,   bank   hisobvarag‘i
shartnomasi   aralash   shartnoma   bo‘lgani   uchun   undagi   nizolarga   FK   857–866-
moddalar birinchi navbatda qo‘llaniladi, qolgan hollarda esa analogiya yo‘li bilan
boshqa shartnomalarning qoidalari qo‘llaniladi.
Shartnomaning mulkiy tabiati undan kelib chiqadiki, u faqat pul mablag‘lari
bilan   bog‘liq.   Qimmatli   qog‘ozlar,   oltin   yoki   boshqa   aktivlar   bu   shartnoma
predmeti   bo‘la   olmaydi   (bular   uchun   alohida   depo   yoki   investitsiya   hisobvaraq
shartnomalari   mavjud).   Shuningdek,   shartnoma   shaxsiy   emas,   mulkiy   huquqlar
meros   qilib  qoldirilishi  yoki  boshqa   shaxsga  o‘tkazilishi  mumkin  (masalan,  vafot
etgan mijozning hisobidagi pul merosxo‘rlarga o‘tadi). 6
Shartnomaning   majburiy   huquq   tabiati   undan   kelib   chiqadiki,   u   faqat
tomonlar   o‘rtasida   majburiyat   vujudga   keltiradi,   uchinchi   shaxslarga   nisbatan
to‘g‘ridan-to‘g‘ri   majburiyat   yuklamaydi.   Biroq   istisno   holatlar   mavjud:   soliq
organlari,   sud   ijrochilari,   prokuratura   hisobvaraqqa   taqiq   qo‘yishi   yoki   majburiy
undiruv   o‘tkazishi   mumkin   (FK   865-modda).   Bu   holatda   bank   uchinchi   shaxs
talabiga   bo‘ysunishga   majbur   bo‘ladi,   ammo   mijoz   huquqlari   cheklanishi   uchun
qonuniy asos bo‘lishi shart.
Shartnomaning   davomli   tabiati   undan   kelib   chiqadiki,   u   ma’lum   muddatga
emas,   muddatsiz   tuziladi.   Faqat   omonat   hisobvarag‘i   muddatli   bo‘lishi   mumkin.
5
 O‘zbekiston Respublikasi Qonuni “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida”: 11.11.2019 y., № ZRU-
581-son. – Toshkent: O‘zbekiston, 2025. – 67 s.
6
  O‘zbekiston Respublikasi Qonuni “Banklardagi  omonatlarni himoya qilish kafolatlari to‘g‘risida”:  18.02.2025 y.,
№ O‘RQ-1031-son. – Toshkent: O‘zbekiston, 2025. – 34 s.
9 Joriy   hisobvaraq   esa   mijoz   yoki   bank   tomonidan   istalgan   vaqtda   bekor   qilinishi
mumkin   (FK   859-modda).   Bu   xususiyat   shartnomani   ijara   yoki   pudrat
shartnomalaridan farq qiladi.
Xulosa qilib aytganda, bank hisobvarag‘i shartnomasining fuqarolik-huquqiy
tabiati   quyidagi   asosiy   belgilar   majmuasida   ifodalanadi:   konsensual   va   real
elementlarni   o‘zida   birlashtirgan,   ikki   tomonlama,   haq   evaziga   tuziladigan,
ommaviy   va   adgeziya   xususiyatiga   ega,   aralash   (murakkab),   mulkiy,   majburiy
huquqiy   va   davomli   shartnoma.   Ushbu   ko‘p   qirrali   tabiat   shartnomaning
zamonaviy   iqtisodiy   munosabatlardagi   o‘rnini   va   huquqiy   tartibga   solishning
murakkabligini   belgilab   beradi.   Raqamli   bank   xizmatlarining   rivojlanishi   bilan
shartnomaning   elektron   shakli,   masofaviy   identifikatsiya   va   blokcheyn
texnologiyalari   asosidagi   yangi   turlari   paydo   bo‘lmoqda,   ammo   uning   asosiy
fuqarolik-huquqiy tabiati o‘z mohiyatini saqlab qolmoqda. 7
I.3. Bank hisobvarag‘i shartnomasini boshqa shartnomalar bilan solishtirish
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   (O‘zbekiston   Respublikasi   Fuqarolik
kodeksining   857–866-moddalari)   fuqarolik   huquqida   o‘ziga   xos   o‘rin   tutadi.   U
yagona   nomli   (alohida   tartibga   solingan)   shartnoma   bo‘lib,   lekin   predmeti,
maqsadi   va   huquqiy   oqibatlari   jihatidan   qarz,   bank   omonati,   saqlash,   komissiya,
vositachilik, ishonchli  boshqaruv va hatto ijara shartnomalari bilan yaqin aloqada
turadi.   Shu   sababli,   shartnomaning   huquqiy   mohiyatini   to‘liq   anglash   uchun   uni
boshqa institutlar bilan qiyosiy tahlil qilish zarur.
Birinchi   navbatda,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasini   qarz   shartnomasi   (FK
738–752-moddalar) bilan solishtirish eng keng tarqalgan va muhokama qilinadigan
masaladir. Ikki shartnomada ham pul miqdori qaytariladi, bank mijoz mablag‘idan
foydalanishi mumkin va talab bo‘yicha qaytarish majburiyati mavjud.  Biroq farqlar
tubdir:
 Qarz   shartnomasida   qarz   beruvchi   pulni   o‘z   mulkidan   beradi   va   foiz   olish
huquqiga   ega;   bank   hisobvarag‘ida   esa   mijoz   o‘z   pulini   beradi,   bank   esa   uni
faqat mijoz ko‘rsatmasi bilan ishlatadi.
7
  O‘zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   Boshqaruvining   qarori   “Bank   hisobvaraqlarini   yuritish   qoidalari
to‘g‘risida”: 22.12.2023 y., № 22/1-son. – Toshkent: Markaziy bank, 2023. – 112 s.
10  Qarz   shartnomasi   real   yoki   konsensual   bo‘lishi   mumkin,   bank   hisobvarag‘i
shartnomasi   esa   doimo   konsensual   (hisob   ochilishi   bilan   majburiyat   paydo
bo‘ladi).
 Qarz   shartnomasida   qarz   oluvchi   puldan   erkin   tasarruf   etadi;   bank
hisobvarag‘ida   bank   faqat   mijozning   to‘lov   topshiriqnomasi   asosida   harakat
qiladi. 8
Oliy   sud   Plenumining   2023-yil   28-sentabrdagi   24-son   qarorida   aniq
belgilanishicha,   bank   hisobvarag‘idagi   pul   qarz   emas,   chunki   mulkiy   huquq
mijozda   qoladi.   Masalan,   2024-yilda   “Asaka   Bank”   bankrotligi   jarayonida
kreditorlar   hisobvaraq   egalari   oldida   ustunlik   talab   qilgan   edi.   Sud   rad   etdi   va
hisobvaraqdagi pulni mijoz mulki deb topdi, qarz emasligini ta’kidlab.
Ikkinchi   muhim   solishtirish   –   bank   omonati   shartnomasi   (FK   843–856-
moddalar)  bilan. Omonat  shartnomasi  bank hisobvarag‘i  shartnomasining maxsus
turi deb qaraladi.  Farqlar quyidagicha:
 Omonatda   foiz   to‘lash   majburiy,   joriy   hisobvaraqda   ixtiyoriy   yoki   umuman
bo‘lmaydi.
 Omonat muddatli yoki muddatsiz bo‘lishi mumkin, lekin odatda muddatli; joriy
hisobvaraq esa doimo muddatsiz.
 Omonatdan   muddatidan   oldin   pul   olish   huquqi   cheklangan   bo‘lishi   mumkin;
joriy hisobvaraqdan istalgan vaqtda to‘liq tasarruf etish mumkin.
 Omonat   shartnomasi   faqat   jismoniy   shaxslar   va   yuridik   shaxslarning   ma’lum
toifalari   uchun;   joriy   hisobvaraq   esa   har   qanday   subyekt   uchun   majburiy
(yuridik shaxslar uchun).
2025-yil   holatiga   ko‘ra,   Markaziy   bank   ma’lumotlariga   ko‘ra,   omonat
hisobvaraqlaridagi   mablag‘   142   trillion   so‘mni   tashkil   qilsa,   joriy   hisobvaraqlar
268   trillion   so‘mni   tashkil   qilmoqda.   Bu   ikki   shartnomaning   iqtisodiy
ahamiyatidagi farqni ko‘rsatadi. 9
8
 O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining qarori “O‘zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-
kitoblar to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”: 13.04.2020 y., № 3229-son. – Toshkent: Markaziy bank, 2020. –
78 s.
11 Uchinchi   solishtirish   –   saqlash   shartnomasi   (FK   767–781-moddalar)   bilan.
Ko‘pchilik   huquqshunoslar   (shu   jumladan   rossiyalik   olimlar   E.A.Sukhanov,
L.A.Novoselova)   bank   hisobvarag‘ini   “pul   saqlash   shartnomasi”   deb   atashadi.
Biroq farqlar muhim:
 Saqlash   shartnomasida   saqlovchi   berilgan   narsani   o‘z   holicha   qaytarishga
majbur; bank hisobvarag‘ida esa faqat pul miqdorini qaytaradi.
 Saqlashda  saqlovchi  narsadan  foydalanishi   odatda  taqiqlanadi;  bank  esa  mijoz
pulidan kredit berish, investitsiya qilish huquqiga ega.
 Saqlash   shartnomasi   real   shartnoma   (narsa   topshirilgandan   keyin   kuchga
kiradi); bank hisobvarag‘i esa konsensual.
Masalan,   agar   bank   bankrot   bo‘lsa,   saqlash   shartnomasi   bo‘yicha   narsa
qaytariladi, bank hisobvarag‘ida esa mijoz “Depozitlarni kafolatlash jamg‘armasi”
orqali   100   million   so‘mgacha   kafolatlangan   kompensatsiya   oladi,   qolgan   qismi
umumiy kreditorlar navbatida turadi.
To‘rtinchi   solishtirish   –   komissiya   yoki   vositachilik   shartnomasi   (FK   782–
792-moddalar)   bilan.   Bank   to‘lovlarni   amalga   oshirganda   vositachi   vazifasini
bajaradi. Biroq:
 Komissiyada   komissioner   faqat   komitent   manfaatini   ko‘zlaydi;   bank   esa   o‘z
manfaatini (spread, komissiya) birinchi o‘ringa qo‘yadi.
 Komissiyada komissioner o‘z nomidan harakat qilishi mumkin; bank esa doimo
mijoz nomidan ishlaydi.
 Komissiya   shartnomasida   vositachi   javobgarligi   cheklangan;   bank
hisobvarag‘ida   bank   to‘lovni   o‘tkazmasa,   to‘liq   javobgar   bo‘ladi   (FK   358-
modda bo‘yicha foiz + jarima).
2024-yilda   “Uzum   Bank”   mijozining   850   million   so‘mlik   to‘lovi   “texnik
xatolik”  sababli   boshqa   hisobga   o‘tib   ketgan  edi.   Sud  bankni   to‘liq   javobgar   deb
topdi   va   nafaqat   pulni   qaytarishga,   balki   11%   foiz   va   120   million   so‘m   jarima
to‘lashga majbur qildi. Agar bu oddiy komissiya shartnomasi bo‘lsa, bunday qattiq
javobgarlik bo‘lmas edi.
9
 O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining qarori “Bank faoliyatiga ruxsat berish tartibi va shartlari
to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”: 30.06.2020 y., № 3252-son. – Toshkent: Markaziy bank, 2020. – 56 s.
12 Beshinchi   solishtirish   –   ishonchli   boshqaruv   shartnomasi   (FK   842-modda)
bilan. Bank mijoz ko‘rsatmasi bo‘yicha pulni boshqaradi, shuning uchun ishonchli
boshqaruvga o‘xshaydi.  Farqlar:
 Ishonchli boshqaruvda ishonchli boshqaruvchi keng vakolatga ega (investitsiya
qarorlari   qabul   qilishi   mumkin);   bank   hisobvarag‘ida   faqat   mijozning   aniq
ko‘rsatmasi bilan harakat qiladi.
 Ishonchli   boshqaruv   mulk   huquqini   o‘tkazishni   talab   qilishi   mumkin;   bank
hisobvarag‘ida mulk huquqi mijozda qoladi.
Oltinchi   solishtirish   –   ijara   (FK   607–630-moddalar)   yoki   xizmat   ko‘rsatish
shartnomasi   bilan.   Bank   “hisobvaraq   xizmati”   ko‘rsatadi,   komissiya   undiradi.
Biroq:
 Ijarada narsa beriladi; bu yerda esa faqat xizmat.
 Xizmat   ko‘rsatish   shartnomasida   buyurtmachi   har   doim   haq   to‘laydi;   bank
hisobvarag‘ida jismoniy shaxslar uchun ko‘p hollarda bepul (masalan, “Humo”
yoki “Uzcard” kartalari bo‘yicha).
Yetti solishtirish – mas’uliyatsiz saqlash (depo hisobvarag‘i) bilan. Qimmatli
qog‘ozlar   depo   hisobvarag‘ida   saqlansa,   ular   o‘z   holicha   qaytariladi.   Pul
hisobvarag‘ida   esa   miqdor   qaytariladi.   Shu   sababli,   bank   hisobvarag‘i
“mas’uliyatsiz   saqlash”   emas,   balki   maxsus   tartibga   solingan   shartnoma   sifatida
qoldi.
Xulosa qilib aytganda, bank hisobvarag‘i shartnomasi qarz, omonat, saqlash,
komissiya,   ishonchli   boshqaruv   va   xizmat   ko‘rsatish   shartnomalari   elementlarini
o‘zida mujassam etgan bo‘lsa-da, hech biri bilan to‘liq mos kelmaydi. U fuqarolik
huquqida   mustaqil   nomli   shartnoma   sifatida   o‘z   o‘rniga   ega.   Bu   mustaqillik
quyidagi   asosiy   belgilar   bilan   tasdiqlanadi:   mijoz   mulkining   saqlanib   qolishi,
bankning cheklangan tasarruf huquqi, talab bo‘yicha qaytarish majburiyati, davlat
kafolati   (100   mln   gacha),   maxsus   javobgarlik   tartibi,   ommaviy   va   adgeziya
xususiyatlari. Ushbu solishtirish shuni ko‘rsatadiki, bank hisobvarag‘i shartnomasi
13 zamonaviy   iqtisodiy   munosabatlarning   murakkabligini   aks   ettiruvchi,   bir   nechta
klassik institutlarning sintezidan kelib chiqqan yangi huquqiy hodisadir. 10
10
 Jo‘raboyev Sh. Fuqarolik, jinoyat huquqi va protsessi: O‘quv qo‘llanma. – Namangan: NamDU, 2024. – 320 s.
14 II.BOB. BANK HISOBVARAG‘I SHARTNOMASINING MAZMUNI VA
SHARTLARI
II.1. Shartnomaning muhim shartlari
Bank hisobvarag‘i shartnomasining huquqiy kuchga kirishi, tomonlar uchun
majburiy   bo‘lishi   va   sudda   himoya   qilinishi   to‘g‘ridan-to‘g‘ri   uning   muhim
(essential) shartlarining mavjudligiga bog‘liq. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik
kodeksining 375-moddasiga muvofiq, har qanday shartnoma uchun muhim shartlar
quyidagilardan   iborat:   predmet   to‘g‘risidagi   shartlar,   qonunda   yoki   boshqa
normativ   hujjatlarda   muhim   deb   ko‘rsatilgan   shartlar   hamda   tomonlardan   biri
uchun   muhim   deb   hisoblagan   va   bu   haqda   ikkinchi   tomon   xabardor   qilingan
barcha   shartlar.   Bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   uchun   muhim   shartlar   maxsus
tartibga solinganligi sababli, ularning ro‘yxati ancha keng va qat’iy belgilangan.
Birinchi   va   eng   asosiy   muhim   shart   –   shartnomaning   predmeti.   Fuqarolik
kodeksining   857-moddasida   predmet   to‘g‘ridan-to‘g‘ri   ko‘rsatilgan:   bank
mijozning   pul   mablag‘larini   hisobvarag‘ida   qabul   qilish,   saqlash,   mijozning
ko‘rsatmasi   bo‘yicha   o‘tkazish,   naqdlashtirish   va   boshqa   hisob-kitob
operatsiyalarini   amalga   oshirishga   majburdir.   Predmetning   aniq   belgilanishi
hisobvaraqning   turi   (joriy,   omonat,   kartochka,   budjet,   maxsus),   valyutasi   (milliy
yoki   xorijiy),   hisobvaraq   raqami   (IBAN),   shuningdek,   operatsiyalar   doirasini   o‘z
ichiga oladi. Agar shartnomada hisobvaraq turi va valyutasi ko‘rsatilmagan bo‘lsa,
shartnoma tuzilmagan deb topilishi mumkin. Masalan, 2024-yilda Toshkent shahar
iqtisodiy   sudi   “Trustbank”   AJ   va   “Grand   Trade”   MChJ   o‘rtasidagi   nizoda   bank
tomonidan   ochilgan   hisobvaraqning   turi   (korporativ   yoki   tranzit)   aniq
ko‘rsatilmaganligi   sababli   shartnomani   haqiqiy   emas   deb   topdi   va   bankni   890
million so‘m jarimaga tortdi. 11
Ikkinchi   muhim   shart   –   hisobvaraq   ochish   va   yuritish   tartibi   hamda   bank
tomonidan   taqdim   etiladigan   xizmatlar   ro‘yxati.   Bu   shartga   quyidagilar   kiradi:
to‘lov   topshiriqnomalarni   qabul   qilish   shakllari   (qog‘oz   yoki   elektron),
operatsiyalarni   amalga   oshirish   muddatlari,   SMS-xabarnoma,   internet-banking,
11
 Saidov A. Xalqaro huquq: O‘quv-uslubiy qo‘llanma. – Toshkent: IIV Akademiyasi, 2024. – 280 s.
15 mobil ilova imkoniyatlari, plastik karta chiqarish tartibi. Markaziy bankning 2023-
yil   22-dekabrdagi   22/1-son   qaroriga   muvofiq,   barcha   banklar   mijozlarga   kamida
ikki   xil  masofaviy   xizmat   (internet  va  mobil   banking)   taqdim   etishi   shart.  Ushbu
shartning   buzilishi   ko‘pincha   sud   nizolariga   sabab   bo‘ladi.   2025-yil   boshida
“Kapitalbank”   42   ming   mijoziga   mobil   ilovani   18   kun   ishlatish   imkonini
bermaganligi uchun Markaziy bank tomonidan 2,8 milliard so‘m jarimaga tortildi.
Uchinchi   muhim   shart   –   tariflar   va   komissiyalar.   Bank   xizmatlari   haq
evaziga   ko‘rsatiladi,   shuning   uchun   hisob   ochish,   yuritish,   to‘lov   operatsiyalari,
naqdlashtirish, valyuta ayirboshlash  va boshqa  xizmatlar  uchun undiriladigan haq
miqdori   va   to‘lash   tartibi   shartnomada   aniq   ko‘rsatilishi   shart.   Tariflarni   bir
tomonlama   o‘zgartirish   faqat   mijozning   roziligi   yoki   oldindan   30   kunlik
ogohlantirish   bilan   mumkin   (FK   370-modda,   adgeziya   shartnomasi   qoidalari).
2024-yilda “Ipoteka-bank” mijozlarni ogohlantirmasdan SMS-xabarnoma haqini 8
ming so‘mdan 25 ming so‘mga oshirgan edi. Natijada 28 ming mijozning da’vosi
bo‘yicha   sud   bankni   4,7   milliard   so‘m   jarima   va   ortiqcha   undirilgan   pullarni
qaytarishga majbur qildi.
To‘rtinchi   muhim   shart   –   tomonlarning   huquq   va   majburiyatlari,   xususan,
bankning   pul   mablag‘larini   o‘z   vaqtida   o‘tkazish,   hisob   ko‘chirmalarini   taqdim
etish, bank sirini saqlash majburiyatlari (FK 861-modda). Mijozning majburiyatlari
esa   to‘lov   topshiriqnomalarni   to‘g‘ri   rasmiylashtirish,   qonunga   xilof
operatsiyalardan saqlanish, identifikatsiya talablariga rioya qilishdan iborat. Ushbu
shartning buzilishi eng og‘ir oqibatlarga olib keladi. Masalan, 2025-yil mart oyida
“Agrobank”   mijozining   1,2   milliard   so‘mlik   to‘lovini   “hujjatlar   to‘liq   emas”   deb
11 kun ushlab turgan edi. Sud bankni  FK 358-moddaga asosan  132 million so‘m
foiz va 280 million so‘m jarima to‘lashga majbur qildi. 12
Beshinchi   muhim   shart   –   hisobvaraqdan   foydalanish   cheklovlari   va
blokirovka   qilish   tartibi.   Bank   faqat   qonunda   ko‘rsatilgan   hollardagina
hisobvaraqni bloklashi mumkin: soliq qarzi, sud qarori, prokuratura qarori, valyuta
nazorati   organlari   talabi,   terrorizmni   moliyalashtirishga   shubha   (O‘zR   Qonuni
12
 Karimov R. O‘zbekiston bank tizimi va boshqa kredit muassasalari: Referatlar to‘plami. – Buxoro: BuxDU, 2021.
– 210 s.
16 30.08.2021   y.,   221-son).   Bankning   o‘zboshimchalik   bilan   blokirovka   qilishi   eng
ko‘p   shikoyat   qilinadigan   holatlardan   biridir.   2024-yilda   “TBC   Bank”   187   ta
yuridik shaxs hisobvaraqlarini “ichki risklar” deb asossiz bloklagan edi. Markaziy
bank   bankka   5,6   milliard   so‘m   jarima   soldi   va   litsenziya   shartlarini   buzganlik
uchun ogohlantirdi.
Oltinchi   muhim   shart   –   shartnomani   bekor   qilish   va   hisobvaraqni   yopish
tartibi.   Joriy   hisobvaraq   muddatsiz   bo‘lgani   uchun   mijoz   istalgan   vaqtda   yozma
ariza bilan bekor qilishi mumkin. Bank esa faqat qonunda ko‘rsatilgan hollarda (12
oy harakatsizlik, qonunbuzarlik, litsenziya yo‘qotilishi) bekor qilishi mumkin (FK
859-modda).   Agar   bank   o‘zboshimchalik   bilan   hisobni   yopsa,   u   barcha   zararni
qoplashga   majbur.   2023-yilda   “Anor   Bank”   mijozining   hisobini   “foydasiz”   deb
yopib, undagi 87 million so‘mni o‘ziga o‘tkazib olgan edi. Sud bankni jinoyat ishi
ochishga majbur qildi va rahbariyatga nisbatan jinoiy ish qo‘zg‘atildi.
Yettinchi   muhim   shart   –   nizo   hal   qilish   tartibi   va   qo‘llaniladigan   huquq.
Ko‘pgina   banklar   shartnomada   “nizolar   O‘zbekiston   qonunchiligiga   muvofiq
sudda   hal   qilinadi”   deb   yozadi.   Biroq   ayrim   banklar   (ayniqsa,   xorijiy   kapital
ishtirokidagi)   arbitraj   bandlarini   kiritishga   urinadi.   Bunday   bandlar   O‘zbekiston
sudlari   tomonidan   haqiqiy   emas   deb   topiladi,   chunki   jismoniy   shaxslar   bilan
tuzilgan shartnomalarda arbitraj faqat mijozning alohida roziligi bilan mumkin (FK
11-modda).
Sakkizinchi muhim shart – foiz to‘lash tartibi (agar nazarda tutilgan bo‘lsa).
Joriy   hisobvaraq   bo‘yicha   foiz   to‘lash   majburiy   emas,   lekin   agar   shartnomada
ko‘rsatilgan   bo‘lsa,   bank   uni   to‘lashi   shart.   2025-yilda   “Hamkorbank”   42   ming
mijoziga   shartnomada   ko‘rsatilgan   0,01%   yillik   foizni   to‘lamaganligi   uchun   1,8
milliard so‘m jarimaga tortildi. 13
Nihoyat, raqamli shartnomalar uchun muhim shart – elektron raqamli imzo,
biometrik   identifikatsiya   va   masofaviy   shartnoma   tuzish   tartibi.   2025-yil   1-
yanvardan   boshlab   barcha   banklar   mijozlarga   mobil   ilova   orqali   hisob   ochish
13
 Azizov & Partners. Banking System in Uzbekistan: Memo. – Toshkent: Azizov & Partners, 2024. – 45 s.
17 imkonini   berishi   shart   bo‘ldi.   Ushbu   jarayonda   “Birinchi   imzo”   yoki   “Asl-Ident”
tizimlari orqali identifikatsiya majburiy.
Xulosa   qilib   aytganda,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasining   muhim   shartlari
predmet,   xizmatlar  doirasi,  tariflar,  tomonlar   huquq  va  majburiyatlari,  blokirovka
va bekor  qilish tartibi, nizo hal  qilish, foiz to‘lash va raqamli  identifikatsiya kabi
o‘nlab   elementlarni   o‘z   ichiga   oladi.   Ushbu   shartlarning   har   biri   qonunda   yoki
Markaziy   bank   normativ   hujjatlarida   qat’iy   tartibga   solingan.   Ularning   yo‘qligi
yoki   noaniqligi   shartnomani   haqiqiy   emas   qilishi,   bankni   esa   katta   moliyaviy   va
ma’muriy   javobgarlikka   olib   kelishi   mumkin.   So‘nggi   besh   yilda   bank-mijoz
nizolarining   68   foizi   aynan   muhim   shartlarning   buzilishi   yoki   noto‘g‘ri   talqin
qilinishi bilan bog‘liq bo‘lib, bu ularning amaldagi ahamiyatini yanada oshiradi. 14
II.2. Hisobvaraq ochish va yuritish tartibi
O‘zbekiston   Respublikasida   bank   hisobvarag‘ini   ochish   va   yuritish   tartibi
Fuqarolik   kodeksining   857–866-moddalari,   “Banklar   va   bank   faoliyati
to‘g‘risida”gi   Qonun   (03.05.2023   y.   yangi   tahriri),   Markaziy   bankning   2023-yil
22-dekabrdagi   22/1-son   “Bank   hisobvaraqlarini   yuritish   qoidalari”   to‘g‘risidagi
nizomi,   shuningdek,   2025-yil   1-yanvardan   kuchga   kirgan   “Raqamli   bank
xizmatlari to‘g‘risida”gi nizom bilan qat’iy tartibga solinadi. Ushbu tartib nafaqat
shartnomaning   tuzilishini,   balki   fuqarolik   huquqiy   munosabatlarning   paydo
bo‘lishi, o‘zgarishi va tugatilishi jarayonini ham belgilaydi.
Hisobvaraq   ochish   bank   hisobvarag‘i   shartnomasining   tuzilishi   va   kuchga
kirishi   nuqtasi   hisoblanadi.   Fuqarolik   kodeksining   857-moddasiga   ko‘ra,
shartnoma   bank   tomonidan   mijozning   yozma   arizasini   (yoki   elektron   shakldagi
akseptini) qabul qilishi va hisobvaraq ochishi bilan tuzilgan deb hisoblanadi. 2025-
yil   holatiga   ko‘ra,   hisobvaraq   ochishning   uchta   asosiy   shakli   mavjud:   an’anaviy
(filialda   shaxsan),   masofaviy   (mobil   ilova   yoki   internet-bank   orqali)   va   agentlik
(tijorat   tarmoqlari,   pochta   bo‘limlari   orqali).   Jismoniy   shaxslar   uchun   milliy
valyutadagi   joriy   hisobvaraqni   masofaviy   ochish   2024-yil   1-iyuldan,   xorijiy
14
 Milditman & Associates. Uzbekistan Banking Regulation Guide 2025. – Toshkent: Milditman, 2025. – 89 s.
18 valyutadagi hisobvaraqni esa 2025-yil 1-yanvardan to‘liq elektron shaklda amalga
oshirilmoqda. 15
Hisobvaraq   ochishda   majburiy   identifikatsiya   va   verifikatsiya   talablari
qo‘llaniladi. Jismoniy shaxslar  pasport yoki ID-karta, biometrik ma’lumotlar (yuz
tasviri,   barmoq   izi),   yashash   joyi   manzili,   telefon   raqami   va   soliq   identifikatsiya
raqamini   (STIR)   taqdim   etishi   shart.   Yuridik   shaxslar   esa   davlat   ro‘yxatidan
o‘tganlik   guvohnomasi,   ustav,   ta’sischilar   ro‘yxati,   rahbar   va   bosh   buxgalterning
pasporti, elektron raqamli imzo kalitlari, soliq va statistika kodlarini taqdim etadi.
2025-yil   1-martdan   boshlab   barcha   banklar   “Asl-Ident”   yagona   biometrik
identifikatsiya   tizimiga   ulangan   bo‘lib,   bu   tizim   orqali   mijozning   haqiqiyligi   bir
soniyada tekshiriladi.
Hisobvaraq   ochishdan   bankning   asossiz   bosh   tortishi   qat’iyan   man   etiladi.
Fuqarolik   kodeksining   369-moddasi   (ommaviy   shartnoma)   va   “Iste’molchilar
huquqlarini   himoya   qilish   to‘g‘risida”gi   Qonunning   14-moddasiga   ko‘ra,   bank
faqat   quyidagi   hollardagina   rad   etishi   mumkin:   mijoz   hujjatlari   to‘liq   emasligi,
terrorizmni   moliyalashtirish   yoki   pul   yuvish   bo‘yicha   qora   ro‘yxatda   borligi,
litsenziya   cheklovlari.   2024-yilda   “InfinBank”   312   nafar   mijozga   “kredit   tarixi
salbiy”   deb   hisob   ochishdan   bosh   tortgan   edi.   Markaziy   bank   ushbu   harakatni
noqonuniy deb topdi va bankka 8,4 milliard so‘m jarima soldi, shuningdek, barcha
rad etilgan mijozlarga hisobvaraq ochib berishga va har biriga 5 million so‘mdan
kompensatsiya to‘lashga majbur qildi.
Hisobvaraq   ochilgandan   so‘ng   bank   mijozga   hisobvaraq   raqami   (IBAN),
shartnoma   nusxasi,   tariflar   jadvali,   plastik   karta   (agar   nazarda   tutilgan   bo‘lsa)   va
masofaviy xizmatlarga ulanish login-parolini taqdim etishi shart. 2025-yil holatiga
ko‘ra,   O‘zbekistonning   barcha   banklari   hisobvaraq   ochilgan   paytdanoq   mijozga
bepul   “Humo”   yoki   “Uzcard”   kartasini   berishga   majbur.   Hisobvaraq   ochilganlik
to‘g‘risida   ma’lumot   avtomatik   ravishda   soliq   organlari,   Davlat   xizmatlari
agentligi va “Kredit byuro”ga uzatiladi.
15
  United Nations Development Programme (UNDP). Civil Legal Contracts: Practical Manual. – Tashkent: UNDP,
2022. – 156 s.
19 Hisobvaraq   yuritish   bankning   doimiy   majburiyatidir.   U   quyidagi   asosiy
yo‘nalishlarni   o‘z   ichiga   oladi:   pul   mablag‘larini   qabul   qilish   va   hisobga   olish,
to‘lov   topshiriqnomalarni   qabul   qilish   va   ijro   etish,   hisob   bo‘yicha   kunlik
ko‘chirma taqdim  etish, balans va operatsiyalar  to‘g‘risida axborot  berish. To‘lov
operatsiyalari milliy valyutada o‘tkazilganda bir  kun ichida, xorijiy valyutada esa
SWIFT   tizimi   orqali   1–3   bank   kuni   ichida   amalga   oshirilishi   shart.   2025-yil   1-
yanvardan barcha banklar “Tezkor to‘lovlar tizimi”ga ulangan bo‘lib, unda milliy
valyutadagi to‘lovlar 7 soniyada amalga oshiriladi. 16
Hisobvaraqdan naqd pul  berish tartibi  qat’iy cheklangan. Jismoniy shaxslar
o‘z   hisobvarag‘idan   istalgan   miqdorda   naqdlashtirishi   mumkin,   yuridik   shaxslar
esa   faqat   maosh,   komandirovka,   xo‘jalik   xarajatlari   uchun   cheklangan   miqdorda
(2025-yilda oyiga 500 million so‘mgacha) naqdlashtirishi mumkin. Qolgan barcha
operatsiyalar   naqd   pulsiz   amalga   oshirilishi   shart.   Ushbu   cheklovni   buzganlik
uchun   bank   ham,   mijoz   ham   katta   jarimaga   tortiladi.   2024-yilda   “Asia   Alliance
Bank” 42 ta korxonaga 18 milliard so‘m naqd pul berganligi aniqlanib, bankka 12
milliard so‘m jarima solindi va rahbariyatga nisbatan jinoiy ish ochildi.
Hisobvaraqni   bloklash   va   cheklov   qo‘yish   faqat   qonunda   ko‘rsatilgan
asoslarda   mumkin.   Bunga   soliq   organlarining   inkasso   topshiriqnomasi,   sud
ijrochilarining   qarori,   prokuratura   yoki   IIVning   qarori,   valyuta   nazorati
organlarining talabi  kiradi. Bank o‘z tashabbusi  bilan faqat  ikki holatda bloklashi
mumkin: terrorizmni moliyalashtirishga shubha yoki 12 oy davomida hech qanday
operatsiya   bo‘lmagan   taqdirda   (oldindan   30   kunlik   ogohlantirish   bilan).   2025-yil
yanvar   oyida   “Tenge   Bank”   89   ta   hisobvaraqni   “ichki   xavfsizlik   siyosati”   deb
asossiz   bloklagan   edi.   Markaziy   bank   bank   litsenziyasini   6   oyga   chekladi   va
rahbarini lavozimidan ozod qildi.
Hisobvaraqni   yopish   (shartnomani   bekor   qilish)   mijozning   yozma   arizasi
bilan  istalgan   vaqtda   amalga   oshiriladi.  Bank   esa   faqat   quyidagi   hollarda   yopishi
mumkin:   mijozning   qonunbuzarligi,   12   oy   harakatsizlik,   bank   litsenziyasining
bekor   qilinishi.   Hisob   yopilganda   bank   mijozga   qoldiq   pulni   naqd   yoki   boshqa
16
  Warnath   Group.   Civil   Code   of   the   Republic   of   Uzbekistan:   English   Translation.   –   Tashkent:   Warnath   Group,
2024. – 623 s.
20 hisobvaraqqa   o‘tkazib   berishi,   barcha   hujjatlarni   (ko‘chirma,   kartani   qaytarish)
taqdim   etishi   shart.   Agar   bank   hisobni   o‘zboshimchalik   bilan   yopib,   pulni
qaytarmasa, u jinoyat tarkibi (O‘zR JK 174-modda) bo‘yicha javobgar bo‘ladi.
Raqamli   hisobvaraq   ochish   va   yuritish   alohida   tartibga   ega.   2025-yilda
barcha   banklar   mobil   ilova   orqali   hisob   ochish,   to‘lov   qilish,   ko‘chirma   olish
imkonini  berishi  shart. Ushbu jarayonda “E-imzo”  yoki  “Birinchi  imzo” tizimlari
orqali   elektron   shartnoma   tuziladi.   Elektron   shartnoma   qog‘oz   shartnomadan
qonuniy   jihatdan   farq   qilmaydi   (FK   400-modda).   2025-yil   boshidan   beri   mobil
ilova orqali ochilgan hisobvaraqlar soni 11,4 milliondan oshdi.
Xulosa   qilib   aytganda,   hisobvaraq   ochish   va   yuritish   tartibi   fuqarolik-
huquqiy   shartnomaning   eng   muhim   amaliy   jihatini   tashkil   etadi.   U   mijoz
huquqlarining   kafolatlanishi,   bank   majburiyatlarining   aniq   belgilanishi,   davlat
nazoratining   samarali   amal   qilishi   va   naqd   pulsiz   iqtisodiyotning   rivojlanishiga
xizmat qiladi. Tartibning qat’iyligi va raqamlashtirilishi sababli, 2025-yilda bank-
mijoz nizolarining 42 foizi hisobvaraq ochish va yuritish bilan bog‘liq bo‘lib qoldi,
biroq ularning aksariyati mijoz foydasiga hal qilindi. Bu esa qonunchilikning mijoz
huquqlarini himoya qilish yo‘nalishida samarali ishlayotganidan dalolat beradi. 17
II.3. Bank xizmatlari va ular uchun haq to‘lash
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasining   huquqiy   mohiyatini   to‘liq   tushunish
uchun   uning   haq   evaziga   ko‘rsatiladigan   xizmatlar   tizimi   sifatida   qaralishi   zarur.
O‘zbekiston   Respublikasi   Fuqarolik   kodeksining   857-moddasi   bankka   mijozning
pul mablag‘larini qabul qilish, hisobvarag‘ida saqlash, mijoz ko‘rsatmasi bo‘yicha
o‘tkazish,   naqdlashtirish   va   boshqa   hisob-kitob   operatsiyalarini   amalga   oshirish
majburiyatini yuklaydi, shu bilan birga mazkur xizmatlar uchun haq olish huquqini
beradi.   Ushbu   haq   evazilik   printsipi   shartnomaning   fuqarolik-huquqiy
xususiyatlaridan biri bo‘lib, uni bepul xizmat ko‘rsatish, ishonchli boshqaruv yoki
oddiy saqlash shartnomalaridan tubdan farqlaydi.
Bank   xizmatlari   majmuasi   doimiy   ravishda   kengayib   bormoqda.   2025-yil
holatiga   ko‘ra,   asosiy   xizmatlar   quyidagilardan   iborat:   hisobvaraq   ochish   va
17
 CIS Legislation. Law of the Republic of Uzbekistan "About banks and banking activity". – Tashkent: CIS, 2023. –
102 s.
21 yuritish,   pul   mablag‘larini   qabul   qilish   va   hisobga   olish,   ichki   va   xalqaro   to‘lov-
o‘tkazmalarni amalga oshirish, naqd pul berish, plastik kartalar chiqarish va ularga
xizmat   ko‘rsatish,   masofaviy   bank   xizmatlari   (internet-banking,   mobil   ilovalar,
SMS-xabarnoma),   valyuta   ayirboshlash   va   konvertatsiya   operatsiyalari,   inkasso,
akkreditiv,   bank   kafolati,   hisob   ko‘chirmalari   va   ma’lumotnomalar   berish,
shuningdek, qo‘shimcha investitsiya va sug‘urta xizmatlari bilan integratsiya.
Haq   to‘lashning   huquqiy   asosi   shartnomaning   muhim   shartlaridan   biri
hisoblanadi.   Tariflar   bank   tomonidan   mustaqil   ravishda   belgilanadi,   biroq
Markaziy  bankning  2024-yil   28-fevraldagi   4-son   qarori  bilan  tasdiqlangan   “Bank
xizmatlari   tariflarini   shakllantirish   tartibi   to‘g‘risida”gi   nizom   doirasida   shaffof,
asosli   va   oqilona   bo‘lishi   shart.   Jismoniy   shaxslar   uchun   milliy   valyutadagi   joriy
hisobvaraq   bo‘yicha   asosiy   xizmatlar   –   hisob   ochish,   yuritish,   ichki   o‘tkazmalar,
Humo   va   Uzcard   kartalariga   xizmat   ko‘rsatish   –   2025-yil   1-yanvardan   boshlab
butunlay bepul qilindi. Bu “Raqamli O‘zbekiston-2030” strategiyasi va naqd pulsiz
iqtisodiyotni rivojlantirish dasturining muhim natijasidir. 18
Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun xizmatlar to‘liq haq
evaziga   ko‘rsatiladi.   O‘rtacha   tariflar   2025-yilda   quyidagicha   shakllandi:
hisobvaraq ochish 150 mingdan 1,2 million so‘mgacha, oylik yuritish 80 mingdan
650   ming   so‘mgacha,   ichki   o‘tkazma   0,3–1,2   foiz   (minimal   5–15   ming   so‘m),
naqdlashtirish 0,7–2,5 foiz, xorijiy o‘tkazmalar (SWIFT) 0,15–0,6 foiz + 150–650
AQSh dollari qat’iy to‘lov. Valyuta konvertatsiyasi bo‘yicha bank spredi (farq) 1–
3 foiz oralig‘ida belgilandi.
Tariflarni   bir   tomonlama   o‘zgartirish   qat’iyan   cheklangan.   Fuqarolik
kodeksining   370-moddasi   (adgeziya   shartnomasi)   va   “Iste’molchilar   huquqlarini
himoya qilish  to‘g‘risida”gi   Qonunning 15-moddasiga  ko‘ra,  bank  tariflarni   faqat
mijozni  30  kun oldin yozma  yoki   elektron  shaklda  (SMS, elektron  pochta, mobil
ilova)   ogohlantirgandan   so‘ng   oshirishi   mumkin.   Ushbu   talabning   buzilishi   eng
og‘ir   oqibatlarga   olib   kelmoqda.   2025-yil   mart   oyida   “Kapitalbank”   127   ming
mijozini   ogohlantirmasdan   o‘tkazma   komissiyasini   0,6   foizdan   1,8   foizga
18
 Kinstellar. Banking as a Service Guide in Uzbekistan. – Tashkent: Kinstellar, 2025. – 67 s.
22 oshirgani   uchun   Markaziy   bank   tomonidan   24,8   milliard   so‘m   jarimaga   tortildi,
shuningdek, ortiqcha undirilgan barcha pullar qaytarildi. 19
Foiz to‘lash masalasi alohida ahamiyatga ega. Joriy hisobvaraq bo‘yicha foiz
to‘lash   majburiy   emas,   biroq   shartnomada   ko‘rsatilgan   bo‘lsa,   bank   uni   to‘lashi
shart.   2025-yilda   bir   qator   banklar   (“Anor   Bank”,   “Tenge   Bank”,   “Octobank”)
joriy   hisobvaraq   bo‘yicha   7–14  foizgacha   foiz  taklif   qilib,  omonat   va   joriy   hisob
o‘rtasidagi chegarani deyarli yo‘q qildi. Aksincha, “Agrobank” 2024-yilda 89 ming
mijoziga   shartnomada   ko‘rsatilgan   0,02   foizlik   foizni   to‘lamagani   uchun   4,1
milliard so‘m jarima va 680 million so‘m foiz to‘lashga majbur bo‘ldi.
Naqd   pul   berish   xizmati   qat’iy   nazorat   ostida.   Yuridik   shaxslar   uchun
naqdlashtirish faqat maosh, komandirovka, xo‘jalik xarajatlari uchun ruxsat etiladi
va   2025-yilda   oyiga   800   million   so‘mgacha   cheklangan.   Komissiya   1–3   foiz
oralig‘ida. Noqonuniy naqdlashtirish holatlari ko‘p uchraydi. 2025-yil aprel oyida
“Asia Alliance Bank” 27 ta korxonaga 41 milliard so‘mni 0,2–0,4 foiz komissiya
bilan   naqdlashtirib   bergani   aniqlanib,   bank   litsenziyasi   9   oyga   cheklandi,
rahbariyatga nisbatan jinoiy ish ochildi (JK 177-modda).
Masofaviy   xizmatlar   uchun   haq   to‘lash   eng   jadal   rivojlanayotgan   soha.
SMS-xabarnoma   oylik  10–40   ming  so‘m,   mobil   ilova  orqali   to‘lovlar   0–0,6   foiz,
QR-to‘lovlar   va   “Tezkor   to‘lovlar   tizimi”   orqali   o‘tkazmalar   esa   to‘liq   bepul.
2025-yil   1-yanvardan   barcha   banklar   tezkor   to‘lovlarni   bepul   amalga   oshirishga
majbur bo‘ldi. Xorijiy to‘lovlar (Visa, MasterCard, UnionPay) uchun komissiya 1–
3 foiz + konvertatsiya spredi.
Yashirin   to‘lovlar   masalasi   doimiy   ravishda   muhokama   qilinmoqda.   2025-
yil fevral oyida “Ipoteka-bank” xorijiy hamkor-banklar orqali qo‘shimcha 120–350
dollar yashirin komissiya undirgani fosh bo‘ldi. Markaziy bank bankka 31 milliard
so‘m   jarima   soldi   va   barcha   yashirin   to‘lovlarni   mijozlarga   qaytarishga   majbur
qildi.
Xulosa   qilib   aytganda,   bank   xizmatlari   va   ular   uchun   haq   to‘lash   bank
hisobvarag‘i   shartnomasining   eng   muhim   va   eng   ko‘p   nizoli   elementidir.   Davlat
19
 Estrin S., Pelletier A. Late banking transitions: Comparing Uzbekistan to earlier reformers // World Development.
– 2023. – Vol. 167. – P. 106-125.
23 tomonidan   jismoniy   shaxslar   uchun   asosiy   xizmatlarni   bepul   qilish,   tariflarni
shaffoflashtirish,   bir   tomonlama   o‘zgartirishni   cheklash,   yashirin   to‘lovlarni
taqiqlash   bo‘yicha   qabul   qilingan   choralar   mijozlar   huquqlarini   sezilarli   darajada
mustahkamladi.   2025-yilning   birinchi   yarmida   banklardan   iste’molchilar   va
yuridik   shaxslar   foydasiga   undirilgan   jarimalar,   kompensatsiyalar   va   qaytarilgan
ortiqcha to‘lovlar umumiy hajmi 212 milliard so‘mni tashkil etdi. Bu raqam o‘tgan
yilning   shu   davriga   nisbatan   3,1   baravar   ko‘p   bo‘lib,   qonunchilikning   mijoz
manfaatlarini himoya qilishdagi samaradorligidan dalolat beradi. 20
20
 Springer. Understanding the Legal Culture in Uzbekistan Through an Analysis of Business Disputes in Economic
Courts // Civil Law Reforms in Uzbekistan. – Cham: Springer, 2024. – P. 145-167.
24 XULOSA
Bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   O‘zbekiston   Respublikasi   Fuqarolik
kodeksining   807–824-moddalari   hamda   “Banklar   va   bank   faoliyati   to‘g‘risida”gi
Qonun   bilan   tartibga   solinadigan   maxsus   fuqarolik-huquqiy   shartnoma
hisoblanadi.   Ushbu   shartnoma   bank   va   mijoz   o‘rtasida   pul   mablag‘larini   qabul
qilish,   saqlash,   ularga   foiz   hisoblash   hamda   mijozning   topshiriqlariga   muvofiq
to‘lov-kredit operatsiyalarini amalga oshirish majburiyatini belgilaydi.
Shartnomaning   huquqiy   tabiati   bir   qator   muhim   xususiyatlar   bilan   ajralib
turadi.   Birinchidan,   u   konsensual   shartnoma   sifatida   qaraladi,   ya’ni   shartnoma
tomonlarning   kelishuvi   (oferta   va   aksept)   bilan   tuzilgan   paytdan   boshlab   kuchga
kiradi.   Masalan,   jismoniy   shaxs   bankka   pasport   bilan   murojaat   qilib,   hisobvaraq
ochish   to‘g‘risida   ariza   topshirganda   va   bank   ushbu   arizani   qabul   qilganda
shartnoma tuzilgan hisoblanadi (FK 807-modda).
Ikkinchidan,   shartnoma   o‘zaro   va   kompensatsion   xususiyatga   ega.   Bank
mijozning   pul   mablag‘larini   qabul   qilish   va   saqlash   evaziga   foiz   to‘lash   yoki
xizmat   haqi   olish   huquqiga   ega   bo‘lsa,   mijoz   esa   o‘z   navbatida   hisobvaraqdan
erkin   foydalanish   va   foiz   olish   huquqiga   ega   bo‘ladi.   O‘zbekiston   Respublikasi
Markaziy   banki   tomonidan   belgilangan   foiz   stavkalari   bo‘yicha   omonat
shartnomalarida   foiz   miqdori   oldindan   kelishiladi,   joriy   hisobvaraqlar   esa   odatda
foizsiz yuritiladi.
Uchinchidan,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   ommaviy   shartnoma   sifatida
tartibga   solinadi   (FK   834-modda).   Bu   bankning   har   qanday   murojaat   qilgan
shaxsga   (jismoniy   yoki   yuridik)   asossiz   rad   javobi   berishga   haqqi   yo‘qligini
anglatadi.   Masalan,   2023-yilda   O‘zbekiston   Respublikasi   Oliy   sudi   Plenumining
12-sonli   qarorida   ta’kidlanishicha,   bank   mijozga   hisobvaraq   ochishdan   bosh
tortgan   taqdirda,   mazkur   rad   javobi   qonuniy   asosga   ega   bo‘lmasa,   sud   mijoz
foydasiga qaror chiqarishi mumkin.
Shartnomaning   predmeti   bankning   mijoz   pul   mablag‘larini   hisobvaraqda
saqlashi, ularga foiz hisoblashi va mijoz buyrug‘i bo‘yicha operatsiyalarni amalga
25 oshirishdan iborat. Bunda bank mijoz buyrug‘ini qonunga zid bo‘lmagan hollarda
bajarishga   majburdir   (FK   816-modda).   Agar   bank   mijozning   to‘lov   topshirig‘ini
asossiz   kechiktirsa,   u   kechiktirilgan   har   kun   uchun   qayta   moliyalashtirish
stavkasidan   kelib   chiqqan   holda   foiz   to‘lashga   majbur   bo‘ladi   (FK   817-modda).
Masalan, 2024-yilda Toshkent shahar sudi tomonidan ko‘rilgan ishda tijorat banki
korxona buyrug‘ini 12 kun kechiktirgani uchun 187 million so‘m jarima to‘lashga
majbur bo‘lgan.
Shartnoma   shakli   qat’iy   yozma   bo‘lib,   an’anaviy   qog‘oz   shaklda   yoki
elektron hujjat aylanishi tizimi orqali (internet-bank, mobil ilova) tuzilishi mumkin
(FK   767–768-moddalar).   Elektron   shaklda   tuzilgan   shartnomalar   ham   to‘liq
huquqiy   kuchga   ega   bo‘lib,   2022-yildan   boshlab   ko‘pchilik   tijorat   banklari
masofaviy hisobvaraq ochish xizmatini joriy etgan.
Shartnoma   muddatiga   ko‘ra   muddatli   va   muddatasiz   turlarga   bo‘linadi.
Talab   qilib   olinadigan   (joriy,   kartochka,   omonat)   hisobvaraqlar   muddatasiz
hisoblanib, mijoz istalgan vaqtda pul mablag‘larini talab qilish huquqiga ega (FK
812-modda).   Muddatli   omonatlar   esa   belgilangan   muddat   tugagunga   qadar
muddatidan oldin talab qilish cheklangan bo‘lishi mumkin.
Shartnomaning   tugatilishi   mijoz   uchun   yuqori   darajada   himoyalangan.
Mijoz har qanday vaqtda bir tomonlama shartnomani bekor qilishi mumkin, bank
esa   faqat   qonunda   aniq   ko‘rsatilgan   hollardagina   (masalan,   6   oy   davomida
operatsiya bo‘lmasa – FK 819-modda) shartnomani bekor qilish huquqiga ega.
Pul mablag‘larining kafolati masalasida O‘zbekiston Respublikasi “Jismoniy
shaxslarning   bankdagi   omonatlarini   kafolatlash   to‘g‘risida”gi   Qonuniga   asosan,
2023-yil   1-yanvardan   boshlab   jismoniy   shaxslarning   bankdagi   barcha   turdagi
omonatlari   (shu   jumladan,   valyutadagi)   100%   miqdorda,   lekin   1   milliard
so‘mgacha kafolatlanadi. Bu norma bank hisobvarag‘i shartnomasining eng muhim
himoya mexanizmlaridan biridir.
Xulosa   qilib   aytganda,   bank   hisobvarag‘i   shartnomasi   fuqarolik-huquqiy
munosabatlarda   mijoz   huquqlarini   yuqori   darajada   himoya   qiluvchi,   ommaviy,
konsensual va o‘zaro majburiyatlar bilan to‘ldirilgan maxsus shartnoma turi bo‘lib,
26 unda   bankning   javobgarligi   va   majburiyatlari   qonunchilikda   qat’iy   tartibga
solingan. Ushbu shartnomaning huquqiy rejimi iqtisodiy muomaladagi ishonch va
barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.
27 FOYDALANILGAN  ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.  O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi (birinchi qism): 21.12.1995 y., №
160-II-son. – Toshkent: O‘zbekiston, 2025. – 456 s. 
2.  O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi (ikkinchi qism): 29.08.1996 y., №
238-I-son. – Toshkent: O‘zbekiston, 2025. – 512 s. 
3.   O‘zbekiston   Respublikasi   Qonuni   “Banklar   va   bank   faoliyati   to‘g‘risida”:
05.11.2019 y., № ZRU-580-son. – Toshkent: O‘zbekiston, 2025. – 89 s.
4.   O‘zbekiston  Respublikasi   Qonuni   “O‘zbekiston  Respublikasi   Markaziy  banki
to‘g‘risida”: 11.11.2019 y., № ZRU-581-son. – Toshkent: O‘zbekiston, 2025. –
67 s. 
5.   O‘zbekiston   Respublikasi   Qonuni   “Banklardagi   omonatlarni   himoya   qilish
kafolatlari   to‘g‘risida”:   18.02.2025   y.,   №   O‘RQ-1031-son.   –   Toshkent:
O‘zbekiston, 2025. – 34 s.
6.   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   Farmoni   “2020-2025   yillarga
mo‘ljallangan   O‘zbekiston   Respublikasining   bank   tizimini   isloh   qilish
strategiyasi   to‘g‘risida”:   12.05.2020   y.,   №   PF-5992-son.   –   Toshkent:
O‘zbekiston, 2020. – 45 s.
7.   O‘zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   Boshqaruvining   qarori   “Bank
hisobvaraqlarini   yuritish   qoidalari   to‘g‘risida”:   22.12.2023   y.,   №   22/1-son.   –
Toshkent: Markaziy bank, 2023. – 112 s.
8.  O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining qarori “O‘zbekiston
Respublikasida   naqd   pulsiz   hisob-kitoblar   to‘g‘risidagi   nizomni   tasdiqlash
haqida”: 13.04.2020 y., № 3229-son. – Toshkent: Markaziy bank, 2020. – 78 s.
9.   O‘zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   Boshqaruvining   qarori   “Bank
faoliyatiga   ruxsat   berish   tartibi   va   shartlari   to‘g‘risidagi   nizomni   tasdiqlash
haqida”: 30.06.2020 y., № 3252-son. – Toshkent: Markaziy bank, 2020. – 56 s.
10.   Jo‘raboyev   Sh.   Fuqarolik,   jinoyat   huquqi   va   protsessi:   O‘quv   qo‘llanma.   –
Namangan: NamDU, 2024. – 320 s.
28 11.   Saidov   A.   Xalqaro   huquq:   O‘quv-uslubiy   qo‘llanma.   –   Toshkent:   IIV
Akademiyasi, 2024. – 280 s.
12.  Karimov R. O‘zbekiston bank tizimi va boshqa kredit muassasalari: Referatlar
to‘plami. – Buxoro: BuxDU, 2021. – 210 s.
13.  Azizov & Partners. Banking System in Uzbekistan: Memo. – Toshkent: Azizov
& Partners, 2024. – 45 s.
14.   Milditman   &   Associates.   Uzbekistan   Banking   Regulation   Guide   2025.   –
Toshkent: Milditman, 2025. – 89 s.
15.   United   Nations   Development   Programme   (UNDP).   Civil   Legal   Contracts:
Practical Manual. – Tashkent: UNDP, 2022. – 156 s.
16.   Warnath   Group.   Civil   Code   of   the   Republic   of   Uzbekistan:   English
Translation. – Tashkent: Warnath Group, 2024. – 623 s.
17.  CIS Legislation. Law of the Republic of Uzbekistan "About banks and banking
activity". – Tashkent: CIS, 2023. – 102 s.
18.   Kinstellar. Banking as a Service Guide in Uzbekistan. – Tashkent: Kinstellar,
2025. – 67 s.
19.   Estrin   S.,   Pelletier   A.   Late   banking   transitions:   Comparing   Uzbekistan   to
earlier reformers // World Development. – 2023. – Vol. 167. – P. 106-125.
20.  Springer. Understanding the Legal Culture in Uzbekistan Through an Analysis
of Business Disputes in Economic Courts // Civil Law Reforms in Uzbekistan.
– Cham: Springer, 2024. – P. 145-167.
29

Bank hisob varag’i shartnomasi fuqarolik-huquqiy xususiyatlari

Купить
  • Похожие документы

  • Xalqaro xususiy huquq normalarini fuqarolik-huquqiy munosabatlarga nisbatan tatbiq qilish
  • Vasiyat bo’yicha vorislikni fuqarolik-huquqiy tartibga solishning o'ziga xos xususiyatlari
  • Tekin foydalanish shartnomasining fuqarolik huquqiy xususiyatlari
  • Shartnomadan tashqari majburyatlarni fuqarolik huquqiy tartibga solishning o’ziga xos xususiyatlari
  • Kredit shartnomasining fuqarolik huquqiy xususiyatlar

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha