Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 136.8KB
Покупки 11
Дата загрузки 08 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Banklar, ularning turlari va kredit tizimidagi roli

Купить
O ZBEKISTON RESPUBLIKASIʻ
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT  MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“________________________________________________________”  KAFEDRASI
“ _______________________________________________________________ ” fanidan
        
KURS ISHI
МАVZU:   BANKLAR, ULARNING TURLARI VA KREDIT
TIZIMIDAGI ROLI
Bajardi:_________________________
Qabul qildi:______________________
RO’YXATGA OLINDI
“ ____ ”  _______20 23  y.
№_________
Imzo _________ Kurs ishi himoya ga tavsiya
qilingan sana
“____” _______20 23  y.
Ilmiy rahbar __ ________
Imzo _______________
Kurs ishi himoya
qilingan sana
 «____» _______202 3   y .
Baho  « _____ »  _________ ___________
  ( imzo )
     _ _ _________
        ( imzo )
___________
        ( imzo ) Komissiya a’zolari :
__________________
_________________ _
_________________
TOSHKENT – 20 23 Mavzu:  Banklar, ularning turlari va kredit
tizimidagi roli
Reja:
Kirish 3
1. Banklarning evolyutsiyasi, bozor iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati 5
2. Markaziy va tij о rat banklarining ahamiyati va vazifalari 13
3. O’zbekiston banklarining rivojlanish yo’llari va islohotlari 17
4. Pul-kredit siyosatining asosiy yo’nalishlari 20
Xulosa 22
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati 23
2 Kirish
Bizga   ma’lumki,   pul   mablag’lariga   ko’p   hоllarda   krеditlarga   оlingan
mablag’lar, kоrxоnalarning hisоb varaqasidagi mablag’lar va naqd pullar, aylanma
mablag’lar va mоliyaviy rеsurslar kiradi.
Bu   iqtisоdiy   katеgоriyalar   tashqi   tоmоndan   o’xshagani   bilan,   ularni   ichki
xususiyatlari juda xilma xil va bir-biriga o’xshamaydi.
Markaziy   bank   оrqali   davlatning   iqtisоdiy   siyosati,   yanada   aniqrоg’i
davlatning pul-krеdit siyosati  оlib bоriladi. Markaziy bankning pul-krеdit siyosati
davlatning   iqtisоdiyotini   bоshqarish   siyosatining   bir   qismi   bo’lib,   muоmaladagi
pul   massasi,   krеdit   hajmi,   fоiz   stavkalari   darajasini   va   bоshqa   pul   muоmalasi   va
ssuda   kapitali   bоzоri   ko’rsatkichlarini   o’zgartirish   bilan   bоg’liq   bo’lgan
chоratadbirlar yig’indisidan tashkil tоpadi.
O’zbеkistоn   Rеspublikasi   iqtisоdiyotida   bоzоr   munоsabatlarini   qarоr
tоptirish   dоlzarb   tadbirlardan   bo’lgan   pul,   krеdit   va   bank   tizimida   ham   chuqur
o’zgarishlarni amalga оshirishni taqоzо qildi.
Bоzоr   munоsabatlariga   o’tish   iqtisоdiy   katеgоriya   sifatida   pulning,
krеditning,   fоiz,   sоliq   va   bоshqa   katеgоriyalarning   mоhiyati   va   ahamiyatiga
yangicha yondashish zarurligini taqоzо qiladi.
Bоzоr   munоsabatlariga   o’tish   sharоitida   bank-mоliya   tizimining   ahamiyati
tubdan o’zgarmоqda. Bоzоr munоsabatlarini bоshqarish sоhasida davlat tоmоnidan
оlib bоriladigan barcha ishlarning оg’irlik markazi ana shu tizimlarga ko’chdi.
Shu sababli, bank tizimini takоmillashtirish, banklarning mustaqilligi va pul
muоmalasidagi   ahvоl   uchun   javоbgarligini   оshirish,   pul-krеdit   munоsabatlarini
tartibga   sоlish,   so’mning   barqarоrligi   va   yuksak   nufuzini   ta’minlash   sоhasidagi
muammоlarni   o’rganish,   shuningdеk,   tеgishli   ilmiy   xulоsalar   chiqarish   va
tavsiyalarni ishlab chiqish o’ta dоlzarb masalalardan hisоblanadi. 1
Bоzоr   munоsabatlarini   talab   darajasida   tashkil   qilish,   ishlab   chiqarishni
rivоjlantirish, kеngaytirish va shu asоsda iqtisоdiy taraqqiyotga erishish krеditdan
fоydalanishni,   banklar   faоliyatining   samaradоrligini   оshirishni,   krеditdan
1
  Karlibayeva R.X. Investitsiyalarni tashkil etish va moliya lashtirish. T.: Cho’lpon nomidagi nashr., 
2011y.
3 fоydalanishda  salbiy   hоlatlarni  оldini  оlishni  taqоzо   qiladi.  Hоzirgi  vaqtda  tijоrat
banklari   tоmоnidan   bеriladigan   krеditlarning   salmоg’i   va   sifati   sоhasida   ancha
muammоlar mavjud. 
Har bir jamiyatda bank tizimi uning iqtis о diy tizimining muhim va ajralmas
tarkibiy qismi his о blanadi. Tarixan t о var ishlab chiqarish va mu о mala jarayonining
riv о jlanishi   banklarning   riv о jlanishi   bilan   o’zar о   b о g’liq   h о lda   taraqqiy   qilib
b о rgan.   Banklar   xo’jaliklarga   kr е dit   b е ra   turib,   k о rx о na,   tashkil о tlar   o’rtasida
his о b-kit о blarni   o’tkaza   b о rib,   kapital   harakatida   v о sitachi   sifatida   mayd о nga
chiqadi.
Tijorat banklari tomonidan 2019 yil 1 dekabr holatiga (yil boshidan)
ajratilgan investitsion kreditlar to’g’risida
MA’LUMOT
Iqtisodiyotimizni modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash, uning
raqobatdoshligini keskin oshirish, eksport salohiyatini yuksaltirish, innovatsion va
energiyani   tejaydigan   texnologiyalarga   asoslangan   yangi   ishlab   chiqarishlarni
tashkil  etish, barqarorligini  ta’minlashda  bank tizimi  tomonidan olib borilayotgan
investitsion siyosat o’z samarasini bermoqda. 2
2
  «Bank axborotnomasi 2019 y. yil aprel – dekabr sonlari
4 1. Banklarning evolyutsiyasi, bozor iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati
O’zbekiston   banklari   milliy   iqtisodiyotga   ta’ sir   etuvchi   qudratli   tuzilmaga
aylanish   uchun   rivojlanishning   uzoq   evolyutsion,   ya’ni   tadrijiy   yo’lini   bosib
o’tishiga,   anchagina   mashaqqatlarni   bartaraf   etishiga   to’g’ri   keldi.
1991   yilda   qator   banklar   shakllana   boshladi.   Ular   O’zbekiston   iqtisodiyoti
rivojlanishining   o’zgaruvchan   sharoitlarida   faoliyat   yuritib,   zamo naviy   ish
uslublarini o’zlashtirgan holda tobora yangi qirralarga ega bo’la bordi. 1991-1992
yillar   banklar   faoliyatiga   doir   qarashlarda   chinakam   burilish   yillari   bo’ldi.
O’zbekiston   Respubli kasi   "Banklar   va   bank   faoliyati   to’g’risida”gi   Qonunining
qabul  qilinishi  ikki  darajali  bank tizimining tarkib topishi  va mamlakat  Marka ziy
banki zimmasiga yangi vazifalar yuklanishi uchun asos bo’lib xizmat qildi. Uning
oldiga pul muomalasini tartibga solish, tijorat bankla ri tizimi hamda to’lov tizimini
shakllanti rish vazifalari qo’yildi. Iqtisodiyotning turli tarmoqlarini moliyalashtirish
endi   tashkil   etiladigan,   zamonaviy   tamoyil   va   talablar   asosida   faoliyat   yurituvchi
ixtisoslashgan   tijorat   bank lari   tomonidan   amalga   oshirilishi   lozim   edi.
1993–1994 yillarda bank tizimidagi islo hotlar davom etdi. 1994 yilning 1 iyulidan
e’ tiboran   milliy   valyuta   —   so’mning   muomalaga   kiritilgani   mustaqil   bank
tizimining, umuman, O’zbekiston iqtisodiyotining shakllanishida muhim ahamiyat
kasb etdi. Bu  Markaziy bank  o’z faoliyatida to’liq mustaqil  bo’lganini, kelgu sida
bozor   instrumentlari   orqali   milliy  pul   tizimini   tartibga   solish   samarali   tashkil   eti -
lishiga   yordam   berishi   mumkin   ekanini   ang latar   edi.   Aynan   shu   vaqtdan   boshlab
Markaziy   bank ning   pul-kredit   siyosatini   yuritish,   valyutaga   oid   ishlarni   tartibga
solish, bank faoliyatini boshqarish va keyinchalik samarali to’lov tizimi ni yaratish
bo’yicha faoliyati to’laqonli ravishda milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash -
ga qaratildi.
1995   yil   bank   qonunchiligini   takomillashti rish   davri   bo’lgani   bilan   ajralib
turadi.   Tari xiy   muhim   hujjat   —   “O’zbekiston   Respublikasi ning   Markaziy   banki
to’g’risida”gi   Qonun   nafaqat   bank   tizimining   huquqiy   asosini   boyitdi,   balki
O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   bankining   yangi,   alohida   maqomi   va
vakolatlarini, asosiy maqsad-vazifalarini aniq-ravshan belgilab ber di. Shu bilan bir
5 qatorda   mazkur   yilda   aholiga   xizmat   ko’rsatish   sifatini   yaxshilash,   shuningdek,
kredit va depozit bozorlarida raqobat muhitini shakllantirish uchun zarur sharoitlar
yaratildi.   Banklarning   kapital   hajmiga   jalb   etiladigan   aholi   jamg’armalari
miqdorini cheklovchi qoida bekor qilingach, bank muassasalarining imkoni yatlari
sezilarli darajada kengaydi va raqobat kuchaydi. Buning samarasi darhol namoyon
bo’ldi. Agar 1994 yil boshida aholi jamg’armalarining 98,5 foizi Jamg’arma banki
(hozirgi Xalq banki), 1,5 foizi  esa  boshqa banklar hissasiga  to’g’ri kelgan bo’lsa,
o’sha   yil   oxirida   boshqa   tijorat   banklarining   hissasi   ham   ko’payib,   bu   boradagi
ko’rsatkich   12,8   foizga   etdi.   Bugungi   kunga   kelib,   bu   boradagi   ko’rsatkich   83,2
foizni   tashkil   etmoqda.   1996   yil.   Ushbu   yilda   qabul   qilingan   O’zbe kiston
Respublikasining   “Banklar   va   bank   fao liyati   to’g’risida”gi   Qonuni   ikkinchi
darajali   bank   tizimi   —   tijorat   banklari   faoliyatining   huquqiy   asosini
konkretlashtirdi.
Bank tizimiga taalluqli ikki asosiy hujjat — “O’zbekiston Respublikasining
Markaziy   ban ki   to’g’risida”gi   hamda   “Banklar   va   bank   faoliya ti   to’g’risida”gi
O’zbekiston   Respublikasi   Qonun larining   ishlab   chiqilishida   rivojlangan   moliya
tizimiga   ega   mamlakatlar   tajribasi   inobatga   olinganini   alohida   ta’kidlash   joiz.
Mazkur   qonunlar,   shuningdek,   “Aktsiyadorlik   jamiyatla ri   va   aktsiyadorlar
huquqlarini   himoya   qilish   to’g’risida”gi   Qonun   nodavlat   banklarning   xususiy   va
aktsiyadorlik-tijorat   shaklida   tashkil   etili shiga   qulay   huquqiy   sharoit   yaratdi. 3
  Bu
davrda   bank   tizimi   rivojiga   alohida   ta’sir   etgan   ikki   omilni   ajratib   ko’rsatish
mumkin.   Birinchisi,   olib   borilgan   islohotlar   natijasida   1996   yilda   O’zbekiston
Respublikasi   Markaziy   banki   monetar   boshqaruv   va   bank   nazoratining   to’la
huquqli   organi   bo’ldi.   Ikkinchisi,   O’zbekiston   Respubli kasi   “Banklar   va   bank
faoliyati   to’g’risida”gi   Qonuni   ikkinchi   darajali   bank   tizimi   –   tijorat   banklari
faoliyatining   huquqiy   asosini   aniq-puxta   belgilab   berdi.   Unda   bank   aktivlarini
diversifikatsiyalash va xorijiy kapital jalb qilish asosida universal tijorat banklarini
shakllantirish   printsiplari   mustahkamlangan.   Bu   davrda   iqtisodiyotning   alohida
tarmoqlari ga xizmat ko’rsatuvchi kredit-moliya tashkilotlari tashkil etildi. Bunday
3
  Abdullayeva Sh.Z., Omonov A.A. “Tijorat banklari kapitali va uni boshqarish”. O‘quv qo‘llanma./ –T.: 
“Iqtisod-Moliya” 2006.-120b.
6 ixtisoslashuv   qishloq   xo’jaligi,   avtomobil   sanoati,   aviasozlik   kabi   xalq
xo’jaligining muayyan soha va tarmoqlarini moliyalashtirish zarurati bilan bog’liq
edi.   Kel gusida   ixtisoslashgan   banklar   o’z   operatsiyalari   va   mijozlari   doirasini
mamlakat   iqtisodiyoti   ri vojlanishining   yangi   darajasi   va   biznes-muhit   talablariga
ko’ra kengaytira boradi.
Mazkur   davrda   O’zbekiston   Respublikasi   Mar kaziy   bankining   bank
sektorini   boshqaruvchi   va   nazorat   qiluvchi   organ   sifatida   shaklla nish   jarayonlari
davom   etdi.   Bank   tizimiga   taalluqli   qonunchilik   bazasi   sifat   jihatidan   yangilanib,
xalqaro   bank   amaliyoti   bilan   muvofiqlashtirildi.   1997   yil.   Ushbu   yilda
islohotlarning strate gik yo’nalishlaridan biri bank sektorida xusu siy kapital oqimini
rag’batlantirishdan   iborat   bo’ldi.   Mazkur   jarayon   1997   yilda   O’zbekiston   Res -
publikasi Prezidentining “Xususiy tijorat banklarini tashkil qilishni rag’batlantirish
chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni e’lon qilinganidan so’ng jadallashdi. Unda
jismoniy   shaxslarning   50   foizdan   kam   bo’lmagan   ulushi   bi lan   banklar   ochish
uchun   imtiyozlar   taqdim   etish   ko’zda   tutilgan   edi.   1997   yil   bank   tizimining
rivojlanish   tarixida   bank   faoliyatida   axborot   tizimlarini   joriy   etish   boshlangani
bilan   ahamiyatlidir.   Ma’lumki,   o’sha   vaqtgacha   respu blika   hududida   amaldagi
barcha   hisob-kitoblar   kun   bo’yi   olib   borilar   edi.   1997   yilning   mart   oyidan   yangi
dasturiy   ta’minot   joriy   etilib,   barcha   hisob-kitoblar   avtomatik   rejimda   amalga
oshirila boshlandi. Bu esa to’lovlarni respubli ka tashqarisida 15 daqiqa mobaynida,
Toshkentdan   chekka   joylarda   atigi   3   daqiqada   amalga   oshirish   imkonini   berdi.
Aynan   o’sha   vaqtda   hisob-kitoblar   mexaniz mi   ishlab   chiqildi   va   banklararo
elektron   to’lovlarning   zamonaviy   tizimi   joriy   etildi.   Banklarga   o’sha   vaqtdagi
noyob imkoniyat — kom pyuter va telekommunikatsiya uskunalarini xa rid qilish va
departamentlarni   ular   bilan   jihozlash   imkoniyati   berildi.   Ular   mablag’larni   o’z
faoliyati   uchun   zarur   uskuna-anjomlarni   mo dernizatsiya   qilishga   yo’naltirishi
hisobga   oli nib,   qator   soliq   to’lovlaridan   ozod   qilindi.   Shu   tariqa,   moliyaviy   va
iqtisodiy   axborot ning   sifat   jihatidan   yangi   iste’molchilari   –   mahalliy   va   xorijiy
investorlar paydo bo’ldi.
7 1998 yil. Ushbu yilda respublika bankla ri Bazel tavsiyalariga muvofiq holda
faoliyat ko’rsatish uchun zarur tadbirlar amalga oshirildi.
Bank   nazorati   va   xalqaro   amaliyoti   bo’yicha   Bazel   qo’mitasining
tavsiyalaridan   kelib   chiqib,   tijorat   banklari   faoliyatini   moliyaviy   hisobotning
xalqaro standartlari doirasida tar tibga soluvchi kompleks me’yoriy hujjatlar ishlab
chiqildi. Bunda tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida
ular   ba lansida   mavjud   muammolarni   oldindan   aniqlash   hamda   bank   likvidligi
pasayishi   va   kapital   tuga shi   yuzaga   kelishidan   oldin   ogohlantiruv   chorala rini
ko’rish tamoyillaridan foydalanildi. 1999–2000 yillar. Ushbu yillarda valyuta siyo -
sati   yanada   liberallashtirilgan   holda,   birjadan   tashqari   valyuta   bozorida   xorijiy
valyutalar savdosi mexanizmi amalga kiritildi.
Mazkur mexanizm vakolatli banklarning xo rijiy valyutada talab va taklifdan
kelib chiqib, o’z  mijozlaridan shartnoma asosida  erkin kurs bo’yicha valyutalarni
sotib   olishini   ko’zda   tutadi.2000-2010   yillar.   Mazkur   davr   O’zbekiston   bank
tizimini   mustahkamlashda   salmoqli   yutuqlarga   erishilgani   bilan   ahamiyatlidir.
Aynan   shu   yil larda   zamonaviy   infratuzilmaga   ega   samarali   bank   tizimini   tashkil
etish   bilan   bog’liq   ishlar   amalga   oshirildi.   Bank   tizimi   oldiga   uning   rivojlanish
istiqbollarini belgilab beruvchi strategik vazi falar qo’yildi. Vazifalarning birinchisi
bank lar   moliyaviy   barqarorligini   oshirish   va   ichki   bozorda   moliyaviy   xizmatlar
doirasini   kengay tirishdan   iborat   bo’lsa,   ikkinchisi   —   O’zbekiston   banklarining
xalqaro   kapital   bozorida   faolli gini   ta’minlashdir.   Mazkur   davrda   O’zbekiston
Respublikasi   Prezidenti   Islom   Karimov   mamlakatimiz   moliya-bank   tizimini
rivojlantirish,   uning   faoliyatini   mustahkamlash   va   sifat   jihatidan   yaxshilash
masalalariga   yanada   ko’proq   e’tibor   qaratdi.   Shu   munosabat   bilan   qator   etakchi
ban klar (“O’zsanoatqurilishbank”, “Asaka” banki va boshqalar)ning kapitallashuv
darajasini   oshi rish   bo’yicha   muhim   qarorlar   qabul   qilindi.   O’zbekiston
Respublikasi   Prezidentining   “Mi krokreditbank”   ustav   fondini   ko’paytirish
to’g’risida”gi   Farmoni   mazkur   bankni   kichik   biznes   va   xususiy   tadbirkorlikni
moliyalashti rish   bo’yicha   asosiy   kredit   markazlaridan   biri ga   aylantirgan   holda
uning   faoliyatini   sifat   jihatidan   yanada   yaxshiladi.   Ushbu   davrdagi   har   bir   yil
8 mamlakat bank-moliya tizimining izchil rivojlanishida yangi bosqich sifatida qayd
etiladi.   2001   yil.   Ushbu   yilning   1   iyulidan   e’tibo ran   kichik   biznes   korxonalari
o’zlari   ishlab   chiqargan   eksport   tovarlar   (ish   va   xizmatlar)ni   bank   muassasalari
kassalari   orqali   belgilangan   tartibda   valyuta   ulushini   o’z   hisobiga   o’tkazish   yo’li
bilan   naqd   xorijiy   valyutada   amalga   oshi rish   imkoniyatiga   ega   bo’ldi.
Respublikamiz hukumati kichik biznes va xususiy tadbirkor likni rag’batlantirishni
hamda uning tashqi iqtisodiy faoliyatdagi ishtirokini kengay tirish borasida muhim
qadam   qo’ydi.   Aynan   shu   yili   erkin   ayirboshlovchi   valyutadagi   Birlash gan
barqarorlashgan   jamg’arma   tashkil   etildi.   Bu   o’z   navbatida,   O’zbekistonda
birjadan tashqari va lyuta bozorini yanada rivojlantirishning muhim vositasi bo’lib
xizmat qildi.
Bu   vaqtda   bank   tizimi   bilan   xususiy   sektor   o’rtasidagi   hamkorlik   sezilarli
darajada   ri vojlandi.   Mazkur   hamkorlik   rivojiga   turtki   bergan   muhim   omillar
sifatida   banklar   tomoni dan   xizmat   ko’rsatish   sifatining   tobora   yaxshila nishi,
banklarda raqo batchilik muhitining yuzaga kelishi, mamlakatimizda tadbirkorlikni
qo’llab-quvvatlash   bilan   bog’liq   jarayonlarni   ko’rsatish   mumkin.   Aynan   shu
davrda banklar kreditlash siyo sati kuchayganini, mijozlar so’rovlarini sinchkov lik
bilan   o’rgana   boshlaganini   va   bank   xodimlari da   mijozlarning   talab-ehtiyojlariga
javoban tez harakat qilish qobiliyati shakllanganini yaqqol kuzatish mumkin.  2002
yil   aholining   banklardagi   omonatlarini   himoyalashning   ishonchli   va   samarali
mexanizmi yaratildi.  4
O’zbekiston   Respublikasining   “Fuqarolarning   banklardagi   omonatlarini
himoyalash   kafo latlari   to’g’risida”gi   Qonuni   doirasida   Fuqa rolarning   banklardagi
omonatlarini kafolat lash fondi tashkil etildi. Davlat-tijorat Xalq bankidan tashqari,
respublikamiz   hududida   o’z   faoliyatini   olib   boruvchi   barcha   banklar   unga   a’zo
bo’ldi.   Ishonchlilik,   xizmat   ko’rsatishning   yuqori   sifati,   barcha   mijozlar   bilan
o’zaro   sheriklik   munosabatlari   O’zbekiston   banklari   faoliyatida   asosiy
printsiplarga aylana bordi.
4
  «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida» gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni   http://www.lex.uz .;
9 Bank   tizimi   faoliyatining   institutsional   asoslari   takomillashtirildi.   Bank
sektorini   liberallashtirish   va   isloh   qilishni   ko’zda   tu tib   qabul   qilingan   dasturiy
hujjatlar uning samaradorligini oshirishni oldindan belgilab berdi. Mazkur hujjatlar
zamirida   bank   fao liyatini   liberallashtirish   jarayonining   ti zimli   va   bosqichma-
bosqichlik tamoyillari yota di. Ushbu tamoyillarga amal qilish aholining mamlakat
banklariga   nisbatan   ishonchini   yanada   mustahkamlash   imkonini   berdi.   Bunday
yondashuv, shubhasiz, barqaror va ishonchli bank tizimini tashkil qilish jarayonida
ulkan yutuqdir. 2003–2004 yillar. Mamlakatimizda liberal lashtirish va islohotlarni
yanada chuqurlashtirish jarayonida bank tizimini rivojlantirish davri. 
Bu davrda aholining bank tizimiga ishonchini mustahkamlash, banklarni res -
publikamizdagi   yan gilanishlarning   moliyaviy   tayanchiga   aylantirish   maqsadi
qo’yildi. Uning muvaffaqiyati bank larning kelgusi rivojida dolzarb ahamiyat kasb
etishi lozim edi. Korxonalarni aktsiyadorlashti rish va ularning mulkchilik shaklini
o’zgartirish   jarayonlari   jadallashdi.   Banklar   mamlakatimiz   iqtisodiy
taraqqiyotining   yangi   bosqichi   talab laridan   kelib   chiqib,   o’z   rivojlanish   kontsep -
tsiyasiga   rioya   etgan   holda   strategiyasini   tako millashtirib   bordi.   Ularning   resurs
bazasini   kengaytirish   va   kapitallashuv   darajasini   oshi rish   o’z   faoliyatini
diversifikatsiyalash,   yangi   aktsiyadorlarning   mablag’larini   jalb   etish,   IT-
texnologiyalar   asosida   yangi   bank   mahsulotlari   va  instrumentlarini   ishlab   chiqish
hisobiga amalga oshirildi.
Valyuta   bozorini   liberallashtirishni   davom   ettirish   va   joriy   xalqaro
operatsiyalar bo’yicha so’m konvertatsiyasini ta’minlash uchun zarur shart-sharoit
yaratish   bilan   bog’liq   bo’lgan   omillar   ham   banklar   faoliyatiga   bevosita   ta’sir
ko’rsatdi.   Chu nonchi,   2003   yilning   15   oktyabridan   O’zbekiston   Re spublikasi
Xalqaro   Valyuta   jamg’armasi   Bitimi ning   VIII   moddasidagi   majburiyatni   qabul
qildi.   Natijada   korxonalar   joriy   operatsiyalar   bo’yicha   konvertatsiyani   amalga
oshirish   imkoniyatiga   ega   bo’ldi.   Bu   masala   yuzasidan   O’zbekistonning   tashqi
mablag’larni   jalb   etmay,   amalda   o’z   resurslariga   tayanib   maqsadga   erishgani
yuksak   e’tirofga   sazo vor.   Mazkur   choralar   milliy   valyuta   konvertatsi yasidan
10 foydalangan   mahalliy   tadbirkorlar   fao liyatini   kengaytirishga   yaqindan   yordam
berdi.
Bu   haqiqatan   ham   boy   va   sermahsul   faoliyat ning   qiziqarli   davri   edi.
Markaziy   bankning   valyuta   siyosati   inflyatsiya   darajasini   ushlab   turish   va   milliy
valyuta   kursi   keskin   tebra nishining   oldini   olish   barobarida   eksport ni
rag’batlantirish hamda valyuta resurslari dan samarali foydalanishga qaratilgan edi.
O’zbekistonning asosiy eksport tovarlariga nis batan dunyo bozorlarida qulay narx
kon’yunktura si,   shuningdek,   eksportga   yo’naltirilgan   valyuta   siyosatining   olib
borilishi eksport va oltin-valyuta zaxiralari hajmining oshishiga imkon berdi.
Bank   tizimini   isloh   qilishga   qaratilgan   ish lar   davom   ettirildi.   Uning   asosiy
yo’nalishlari sifatida banklar boshqaruvida aktsiyadorlarning rolini oshirish orqali
korporativ   boshqaruv   tizimini   mustahkamlash,   banklar   moliyaviy   barqarorligini
ularning   aktivlari,   jumladan,   valyuta   aktivlari   sifatini   yaxshilash   evaziga   ku -
chaytirish,   bank   ishini   yanada   takomillashtirish   va   banklar   tomonidan
ko’rsatiladigan   xizmat   turlarini   tobora   kengaytirish,   tijorat   bankla rining
investitsion   jarayonlardagi   rolini   oshi rish   va   mulkchilikning   barcha   shaklidagi
tadbir korlik   tuzilmalarining   kredit   resurslaridan   (jumladan,   xalqaro   moliyaviy
tashkilotlarning   liniyalari   bo’yicha   ham)   foydalanish   mexanizmi
takomillashtirilganini   qayd   etish   joiz.   2005–2006   yillar.   Mamlakatimiz   banklari
kapitallashuv   darajasining   oshishi   va   ular ning   investitsiya   jarayonlarida   hamda
iqtisodiy-tuzilmaviy   o’zgarishlarda   ishtiroki   yanada   faol lashgan   davri.   O’sha
kezlarda   mamlakat   hukumati   banklarning   foyda   (daromad)   solig’idan   ozod
qilinishiga banklar faolligi oshuvining yana bir zahirasi sifatida qaradi. Boz ustiga,
tasdiqlangan davlat dasturlariga muvofiq, ti jorat banklarining mini-banklar tashkil
etish bilan bog’liq xarajatlari ham soliq undirish ba zasidan chiqarildi.
Shu tariqa, asosiy e’tibor pul muomalasini mustahkamlash va milliy valyuta,
uning   ayirbosh lash   kursi   barqarorligini   oshirish   bo’yicha   aniq   chora-tadbirlarni
amalga   oshirishga   qaratildi.   Bu   esa   fuqarolarda   katta   rag’bat   uyg’otib,   ular ning
banklarga   nisbatan   ishonchini   yanada   orttirdi.   Aholining   banklarda   depozit
hisobraqamlar   ochishga   kirishishi   bilan   bog’liq   ijo biy   holatlar   ko’paydi.
11 Banklarning depozit ba zasi hajmi oshdi, bank xizmatlari bozori shakl lana boshladi.
E’tiborlisi,   bank   mahsulotlari   qatoridan   yangi   xizmat   turlari,   masalan,   lizing
xizmatlari joy ola boshladi.
Shu   o’rinda   ta’kidlash   joizki,   mamlakatimiz da   chakana   xizmatlar   rivoji
xalqaro   bank   va   mo liya   kapitalini   keng   jalb   qilgan   holda   qo’shma   banklarning
tashkil   etilishiga   ta’sir   ko’rsatdi.   Respublikamiz   bank   bozori   100   foizli   xususiy
kapital   asosidagi   yangi   banklarning   vujudga   ke lishi   natijasida   tubdan   o’zgardi.
Xususiy   bank larning   xizmatlar   bozoridagi   raqobatni   kuchay tirib   yuborgani
mamlakat bank tizimi rivojida eng muhim bosqichlardan biri bo’ldi. Mamlakati miz
hukumati   va   Markaziy   banki   soliq   imtiyozla ri   va   kadrlarni   tayyorlash   jarayonida
texnikaviy   ko’mak   taqdim   etgan   holda   ularning   rivojlani shini   muntazam
rag’batlantirib   bormoqda.   Ayni   paytda   xususiy   banklar   soni   tijorat   banklari
umumiy sonining qariyb yarmini tashkil etadi.
Respublikamizda   xususiy   banklar   rivojlani shini   izchil   rag’batlantirish
raqobatni kuchayti rishga, ko’rsatilayotgan bank xizmatlari sifatini yaxshilashga va
moliyaviy   resurslarning   samara li   taqsimotiga   turtki   berdi.   Bu   esa,   o’z   navbati da,
xususiy   tadbirkorlikni   rag’batlantirish   va   rivojlantirish   jarayonlariga   ijobiy   ta’sir
ko’rsatmoqda. 
12 2.  Banklarning evolyutsiyasi, bozor iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati
 Markaziy bank - krеdit tizimining bоsh banki bo’lib, mamlakatda pul-krеdit
siyosatini, emissiya jarayonlarini оlib bоradi.
  Birinchi   Markaziy   banklar   bundan   qariyb   uch   yuz   yil   оldin   tijоrat
banklarining   rivоjlanishi   natijasida   vujudga   kеlgan.   Bular   1688   yilda   tashkil
qilingan   SHv е d   Riks   Jir о   banki,   1694   yilda   tashkil   qilingan   Angliya   banklaridir.
Markaziy bank, ya’ni kr е dit tizimini b о shqarib turuvchi, barcha banklar fa о liyatini
naz о rat qilib turuvchi kr е dit institut sifatida nam о yon bo’ladi.
 Markaziy bank quyidagi as о siy funktsiyalarni bajaradi:
-   bankn о tlar   (naqt   pullar)   emissiyasi,   davlatning   о ltin-valyutasi   zaxiralarini
saqlash;
-pul-kr е dit siyosati instrum е ntlari yordamida iqtis о dni muv о fiqlashtirish; 
-kr е dit institutlari fa о liyatini muv о fiqlashtirish;
- davlat banki sifatida fa о liyat ko’rsatish;
- to’l о v-his о b mun о sabatlarini tashkil qilishni b е lgilab b е rish; 
-valyuta kursini muv о fiqlashtirish. 
Jah о nning   barcha   mamlakatlarida   bankn о tlarni   mu о malaga   chiqarish
funktsiyasi   Markaziy   banklarning   as о siy   funktsiyalaridan   biri   his о blanadi   va   bu
ah о lida m о n о p о l huquqqa ega. 
Davlatning  о ltin - valyuta zahiralarini b о shqarish funktsiyasi. 
Markaziy   bank   davlatning   о ltin,   qimmatbah о   m е tall   va   kamyob   t о shlarni,
valyuta   zaxiralarini   b о shqaradi.   Markaziy   banklar   mamlakat   valyuta   zahiralarini
o’zida   yig’adi   va   bu   zahiralar   xalqar о   his о b-kit о blarni   amalga   о shirish,   to’l о v
balansi   d е fitsitini   q о plash   va   mamlakat   milliy   valyutasi   kursining   barqar о rligini
ta’minlash uchun ishlatiladi. 
Pul   -   kr е dit   siyosatining   as о siy   maqsadi   milliy   valyuta   barqar о rligini
ta’minlash, valyuta kursi  va f о iz stavkalarini   о qil о na o’rnatish as о sida inflyatsiya
sur’atlarini   kamaytirish,   kr е ditdan   f о ydalanishning   samarad о rligini   о shirish   va
milliy iqtis о diyotning barqar о r o’sishini ta’minlashdan ib о rat. 
13 Markaziy   bankning   pul-kr е dit   siyosatining   as о siy   instrum е ntlari   bo’lib,
quyidagilar his о blanadi:
 -minimal majburiy r е z е vr m е ’yorlarini o’rnatish;
 -f о iz (diskant) siyosati; 
-tij о rat banklarini qayta m о liyalashtirish;
 - о chiq b о z о r siyosati;
 -targ е trlash va b о shqalar. 
B о z о r   iqtis о diyoti   shar о itida   O’zb е kist о n   R е spublikasida   Markaziy
bankning   as о siy   maqsadi   -   pul-kr е dit   tizimi   va   milliy   valyuta   barqar о rligini
ta’minlash as о sida iqtis о diy o’sishga erishishdan ib о rat. 
Pul   -   kr е dit   siyosatini   samarali   amalga   о shirish   uchun   Markaziy   bank
pulkr е dit siyosatini riv о jlantirishning bir yilga mo’ljallangan as о siy yo’nalishlarini
ishlab   chiqadi.   Bu   yo’nalishlar   О liy   Majlis   t о m о nidan   tasdiqlangandan   so’ng
harakat   dasturi   sifatida   qabul   qilinadi.   Markaziy   bankning   vazifalari   xilma   xil
bo’lib, bu q о nunda aks ettirilgan. 
  O’zb е kist о n   R е spublikasi   Markaziy   banki   huquqiy   shaxs   sifatida   davlat
mulkiga   as о slangan   bo’lib,   iqtis о diy   jihatdan   mustaqil   muassasa   sifatida   o’z
harajatlarini dar о madlari his о bidan q о plashi k е rak.
  Milliy   valyutaning   barqar о rligini   ta’minlash   uchun   O’zb е kist о n
R е spublikasi   Markaziy   banki   qat о r   muhim   vazifalarni   hal   etadi.   Ularning
as о siylari quyidagilardan ib о rat: 
-m о n е tar   siyosatni   va   valyutani   b о shqarish   siyosatini   shakllantirish,   qabul
qilish hamda amalga  о shirish;
  -O’zb е kist о n   R е spublikasida   his о b-kit о blarning   samarali   tizimini   tashkil
qilish va ta’minlash;
  -banklar   fa о liyatini   tartibga   s о lish   va   banklar   fa о liyati   ustidan   naz о rat
qilish;
  -O’zb е kist о n   R е spublikasining   rasmiy   о ltin,   valyuta   zahirasini   saqlash   va
ularni b о shqarish; 5
5
  «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida» gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni   http://www.lex.uz .;
14 -M о liya   vazirligi   bilan   birgalikda   davlat   byudj е tining   kassa   ijr о sini   tashkil
etish;
O’zb е kist о n   R е spublikasi   q о nunlariga   as о san   bank   -   bu   tij о rat   muassasasi
bo’lib, jism о niy va huquqiy shaxslarning bo’sh turgan pul mablag’larini jalb qilish
va   ularni   o’z   n о midan,   to’l о vlilik,   muddatlilik,   qaytarib   b о rish   sharti   as о sida
j о ylashtirish  о p е ratsiyalarini va b о shqa bank  о p е ratsiyalarini bajaradi.
Pul agregatlari
*   Keng   ma’nodagi   pul   massasi   (M2)   Xalqaro   valyuta   jamg’armasining
(XVJ)   “Pul-kredit   va   moliyaviy   statistikani   shakllantirish   qo’llanmasi”   dagi
(PMSShQ   2016)   konsepsiya   va   tasniflarga   muvofiq   Markaziy   bank   va   boshqa
depozit   tashkilotlarining   (tijorat   banklari)   majburiyatlari   bo’yicha   olingan
ma’lumotlari asosida hisoblangan. M2 o’z ichiga muomaladagi naqd pullarni (bank
tizimidan   tashqaridagi)   hamda   boshqa   moliyaviy   tashkilotlar,   davlat   nomoliyaviy
tashkilotlar,   xususiy   sektor   hamda   jismoniy   shaxlarning   milliy   va   chet   el
valyutasidagi   talab   qilib   olinguncha,   jamg’arma   va   muddatli   depozitlarni   oladi
(PMSShQ   2016   muvofiq   pul   massasi   tarkibiga   kiritilmaydigan   depozitlardan
tashqari). Shuningdek, M2 boshqa depozit tashkilotlari tomonidan chiqarilgan qarz
qimmatli qog’ozlarni ham o’z ichiga oladi. Ushbu qarz qimmatli qog’ozlar boshqa
moliyaviy   tashkilotlar,   davlat   nomoliyaviy   tashkilotlar,   xususiy   sektor   hamda
jismoniy shaxlar tomonidan saqlanadigan jamg’arma va depozit sertifikatlarini aks
ettiradi.
**   Pul   massasi   (M1)   o’z   ichiga   muomaladagi   naqd   pullar   va   milliy   valyutadagi
talab qilib olinguncha depozitlarni oladi. 6
  Tij о rat   banklarini   fikrimizcha,   shunchaki   k о rx о na   emas,   maxsus   k о rx о na
d е b qarash zarur. Chunki tij о rat banklari ssuda kapitali xarakatini amalga   о shiradi
va   shu   as о sda   bank   o’z   aktsi о n е rlariga,   ya’ni   paychilariga   f о yda   о lishni
ta’minlaydi.   Tij о rat   banklari   bank   tizimining   muhim   bo’g’ini   bo’lib,   kr е dit
r е surslarining   as о siy   qismi   shu   banklarda   yig’iladi   va   bu   banklar   huquqiy   va
jism о niy shaxslarga xizmatlarini ko’rsatadi. 
6
  Karlibayeva R.X. Investitsiyalarni tashkil etish va moliya lashtirish. T.: Cho’lpon nomidagi nashr., 2011y.
15 O’zb е kist о n   R е spublikasida   tij о rat   banklari   bank   tizimining   Markaziy
bankdan k е yingi ikkinchi p о g’ о nasi xis о blanadi. 
Tij о rat   banklarning   b е lgilariga   qarab   quyidagi   turlarga   bo’lish   mumkin.
Mulkchilik   shakliga   qarab   banklar:   davlat   bankiga,   aktsi о n е r   banklarga,
k оо p е rativ,   xususiy,   mintaqaviy,   aralash   mulkchilikka   as о slangan   banklarga
bo’linadi. 
16 3.  O’zbekiston banklarining rivojlanish yo’llari va islohotlari
O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   qarori   Bank   xizmatlari
ommabopligini oshirish bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida:
Amalga   oshirilayotgan   islohotlar   natijasida   bank   tizimida   xizmatlar
ko’rsatishning   bozor   mexanizmlari   joriy   etilmoqda,   ularning   turlari
kengaytirilmoqda, tadbirkorlar va aholi uchun moliyaviy ochiqlik oshib bormoqda.
Aholi   uchun   valyuta   ayirboshlash   amaliyotlarini   amalga   oshirishni
yengillashtiruvchi  yangi   bank  xizmatlari   joriy  etildi, yakka  tartibdagi   tadbirkorlar
tomonidan chet el valyutasini sotib olish uchun imkoniyatlar yaratildi.
Shu   bilan   birga,   bank   xizmatlari   iste’molchilarining   huquqlari   va   qonuniy
manfaatlariga,   ayniqsa,   hududlarda   rioya   etish   hamda   moliyaviy   ochiqlikni
kengaytirish,   shuningdek,   xizmat   ko’rsatish   madaniyati   va   bank   tizimiga   bo’lgan
ishonchni   yanada   oshirishda   bir   qator   muammo   va   kamchiliklar   kuzatilmoqda.
Xususan:
birinchidan,   kreditlarni   ajratish   bo’yicha   qarorlar   qabul   qilishda
vakolatlarning   haddan   tashqari   markazlashganligi   bosh   banklar   va   ularning
filiallari o’rtasidagi javobgarlikning aniq chegaralanishiga to’sqinlik qilmoqda;
ikkinchidan,   kredit   buyurtmalarini   ko’rib   chiqishning   murakkablashgan
mexanizmlari kreditlarni tezkor olish imkoniyatini chegaralamoqda;
uchinchidan,   tijorat   banklari   tomonidan   mikroqarzlar   ajratilishi
imkoniyatining   mavjud   emasligi   mikroqarzlar   olish   darajasini   oshirish   imkonini
bermayapti, mikrokredit tashkilotlar va lombardlarning xizmatlari bo’yicha yuqori
foiz   stavkalari   aksariyat   holatlarda   iste’molchilarning   moliyaviy   holati
yomonlashishiga olib kelmoqda;
to’rtinchidan,   chakana   bank   xizmatlari   bozorining   past   darajada
rivojlanganligi   va   mijozlar   bilan   hamkorlik   munosabatlarini   yo’lga   qo’yishning
zamonaviy   yondashuvlari   mavjud   emasligi   ortiqcha   byurokratiya   va   sansalorlik
uchun zamin yaratmoqda;
beshinchidan,   bank   kartalari   asosida   naqd   pulsiz   hisob-kitoblarni   amalga
oshirish bo’yicha davlat protsessing tashkilotining mavjud emasligi chakana to’lov
17 tizimlarining xavfsizlik, uzluksizlik va ishonchlilik darajasiga ta’sir ko’rsatmoqda
hamda   aholining   keng   qatlamlari   uchun   ochiq   bo’lgan   innovatsion   loyihalarni
amalga   oshirishda   zamonaviy   texnologik   yechimlarni   ilgari   surishga   to’sqinlik
qilmoqda;
oltinchidan,   kreditlarni   (mikroqarzlarni)   ko’rib   chiqish   va   ajratish   uchun
xizmat haqi hamda boshqa to’lovlarning undirilishi qarzning real qiymati oshishiga
olib kelmoqda;
yettinchidan, shartnomalarga xizmatlar tariflarini, ajratilgan kreditlar va jalb
qilingan depozitlar bo’yicha foizlarni bir tomonlama o’zgartirish huquqini nazarda
tutuvchi shartlarning kiritilishi, shuningdek, bir xizmatning qo’shimcha xizmatdan
foydalanish   sharti   bilan   ko’rsatilishi   bank   xizmatlari   iste’molchilarining
huquqlarini buzmoqda;
sakkizinchidan, bank to’lov kartalaridan chet el valyutasini  echish bo’yicha
cheklovlarning   mavjudligi   va   bankomatlar   sonining   yetarli   emasligi   valyuta
ayirboshlash  amaliyotlarini bajarishda talab darajasida xizmat ko’rsatish imkonini
bermayapti.
Mazkur   muammolarni   bartaraf   etish,   bank   xizmatlari   iste’molchilarining
huquqlarini himoya qilishni ta’minlash mexanizmlarini yanada takomillashtirish va
innovatsion   rivojlanishning   tendensiyalarini   inobatga   olgan   holda   moliyaviy
ochiqlik   darajasini   oshirish,   shuningdek,   2017   —   2021-yillarda   O’zbekiston
Respublikasini   rivojlantirishning   beshta   ustuvor   yo’nalishi   bo’yicha   Harakatlar
strategiyasida        belgilangan vazifalarni amalga oshirish maqsadida:
1.   Bank   xizmatlari   ommabopligining   oshirilishini   va   bank   xizmatlari
iste’molchilari   huquqlarining   himoya   qilinishini   ta’minlash   O’zbekiston
Respublikasi   Markaziy   bankining   asosiy   vazifalaridan   biri   ekanligi   belgilab
qo’yilsin. 7
2.   O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   bankining   tuzilmasida   bank
xizmatlari   iste’molchilarining   huquqlari   va   qonuniy   manfaatlari   himoyasini
ta’minlash,   moliyaviy   ochiqlikni   hamda   aholi   va   tadbirkorlik   subyektlarining
7
 Abdullayeva Sh.Z., Omonov A.A. “Tijorat banklari kapitali va uni boshqarish”. O‘quv qo‘llanma. / –T.: 
“Iqtisod-Moliya” 2006.-120b.
18 moliyaviy   savodxonlik   darajasini   oshirish   asosiy   vazifalari   bo’lgan   Bank
xizmatlari iste’molchilarining huquqlarini himoya qilish xizmati tashkil etilganligi
ma’lumot uchun qabul qilinsin.
O’zbekiston   Respublikasi   Markaziy   banki   bank   xizmatlari
iste’molchilarining huquqlarini himoya qilish vazifalarini bajarishda:
bank   tizimida   tizimli   kamchiliklar   va   bank   xizmatlari   iste’molchilarining
huquqlari buzilishlarini aniqlashga, shuningdek, ularning oldini olishga;
bank xizmatlari iste’molchilari huquqlarining buzilishiga yo’l qo’ygan kredit
tashkilotlariga nisbatan javobgarlik choralari ko’rilishini ta’minlashga;
bank xizmatlari iste’molchilarining buzilgan huquqlarini tiklashda maslahat
berish va ko’maklashishga;
moliyaviy   ochiqlik   darajasini   oshirishga   va   bank   xizmatlari
iste’molchilarining savodxonligini yuksaltirishga alohida e’tibor qaratsin.
3. Belgilab qo’yilsinki, 2018-yil 1-iyuldan tijorat banklari:
dastlabki ruxsatlarsiz va shaxsni tasdiqlovchi hujjatlarsiz mijozlarga bevosita
xizmat ko’rsatish hududiga to’sqinliksiz kirish;
mijozlarni   dastlabki   qabul   qilish   ma’muriyat   xodimlaridan   ko’rsatilayotgan
bank xizmatlari to’g’risida dastlabki maslahatlarni olish;
kredit   (mikroqarz)   berish   to’g’risida   qaror   qabul   qilishning   bosqichma-
bosqich jarayonini va kredit (mikroqarz) berish to’g’risida xabardor qilish yoki uni
berishni   asoslantirilgan   holda   rad   etish   tartibini   ko’rsatgan   holda   kredit
buyurtmalarini   shaffoflik   asosida   ro’yxatdan   o’tkazish   va   ko’rib   chiqish   uchun
shart-sharoitlar yaratadi. 8
4.   Pul-kredit siyosatining asosiy yo’nalishlari
8
  Qoraliyev T.M.Qodirov E.T.Muhamedjanov K.A. Xorijiy mamlakatlarda bank ishi.O‘quv 
qo‘llanma.Toshkent-2012
19 Markaziy   bank   2020   va   2021−2022   yillar   uchun   pul-kredit   siyosatining
asosiy yo’nalishlarini e’lon qildi. 2020 yilda YAIM o’sish sur’atlari 5,2−5,5 foiz,
2021−2022 yillarda esa 5,5−5,8 foizgachani tashkil etishi prognoz qilinmoqda.
Iqtisodiy   rivojlanishning   asosiy   ssenariysiga   ko’ra   2020   yilda   yalpi   ichki
mahsulot  (YAIM)  hajmining real o’sishi  5,2−5,5 foizni  tashkil  etishi, 2021−2022
yillarda 5,5−5,8 foizgacha tezlashishi  prognoz qilinmoqda. O’zbekiston Markaziy
banki   e’lon   qilgan   Inflyatsion   targetlashga   o’tish   orqali   pul-kredit   siyosatini
amalga   oshirishning   2020   yil   va   2021−2022   yillar   davriga   mo’ljallangan   asosiy
yo’nalishlari to’g’risidagi bayonotda bu haqda so’z boradi.
Avvalroq   e’lon   qilingan   «Fuqarolar   uchun   byudjet»   loyihasida   2020   yilda
sof YAIM o’sish sur’atlari 5,5 foiz, 2021−2022 yillarda esa 5,8−6,2 foiz darajasida
prognoz qilingan edi.
Markaziy bank 2020 yilda inflyatsion targetlashga o’tishi haqida ham   xabar
berilgan   edi. Inflyatsiya darajasini 2021 yilda 10 foizgacha pasaytirish hamda 2023
yilda   5   foiz   darajadagi   doimiy   inflyatsion   maqsadni   (target)   o’rnatish
rejalashtirilmoqda.
Tijorat   banklari   tomonidan   iqtisodiyotga   ajratiladigan   kreditlar   qoldig’ining
o’sish   sur’atlari   YAIM   nominal   hajmini   o’sish   sur’atlariga   mutanosib   ravishda,
jumladan,   2020   yilda   20−25   foiz   atrofida   (valyuta   kursi   o’zgarishlarini   hisobga
olmaganda) bo’lishi kutilmoqda.
Soliq-byudjet   sohasida   umumiy   fiskal   balans   taqchilligining   ma’lum
miqdorda   qisqarishi   hamda   davlat   tashqi   qarzining   belgilangan   parametrlar
doirasida shakllanishi kutilmoqda. Umumiy fiskal balansning 2020 yilda YAIMga
nisbatan   2,7 foiz da н  oshmasligi, 2022 yilga qadar bosqichma-bosqich   1,5 foiz гача
pasayib   borishi   va   kelgusi   yillarda   ushbu   darajada   saqlanib   qolishi   prognoz
qilinmoqda. 9
Qat’iy pul-kredit siyosati  yuritilishi  va   fiskal  balans taqchilligining qisqarib
borishi   sharoitida   xususiy   va   xorijiy   investitsiyalar   hajmining   oshishi   iqtisodiy
o’sishning   prognoz   ko’rsatkichlariga   erishilishiga   xizmat   qiladi.   Shundan   kelib
9
  «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida» gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni   http://www.lex.uz .;
20 chiqib,   dastlabki   hisob-kitoblarga   ko’ra   kelgusi   yillarda   to’lov   balansining   joriy
operatsiyalar   hisobvarag’i manfiy saldosi YAIMga nisbatan 2020 yildagi   7 foiz da н
2022   yilda   5,9   foiz гача   pasayib   boradi.   Ushbu   taqchillikning   asosan   tashqi
moliyaviy   manbalar,   xususan,   investitsion   resurslar   hisobidan   qoplanib   borishi
natijasida   valyuta   almashuv   kursiga   sezilarli   devalvatsion   bosimni   yuzaga
keltirmasligi kutilmoqda.
21 Xulosa
  Hozirda   iqtisodiyotning   muhim   sohalarida   alohida   xizmat   ko’rsalayotgan
banklar mazkur tarmoqlarni yanada rivojlantirish va undagi mavjud mablag’larni,
bor   imkoniyatlarni   samarali   ishga   soiish   imkonini   yaratib   beradi   va   iqtisodiy
isiohotlarning jadallik bilan amalga oshishiga xizmat qiladi.
  Bank   tizimini   yanada   erkinlashtirish   va   isloh   qilishni   chuqurlashtirishga
qaratilgan   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   farmonlari   va   hukumat   qarorlari
asosida   bank   tizimini   tubdan   mustahkamlashga,   ularning   kredit   berish
imkoniyatlarini   va   ustav   kapitalini   bo’sh   mablag’lar   jalb   qilish   hisobidan
kengaytirishga,   shuningdek,   banklaming   investitsiya   jarayonining   asosiy   bo’g’ini
bo’lgan   korxonalar,   xususan   xususiy   tadbirkorlar,   kichik   va   o’rta   biznes
korxonalarining   chinakam   hamkoriga   aylanishiga,   xorijiy   banklar   bilan
hamkorlikning yanada kengaytirifishiga alohida e’tibor qaratildi. 
H о zir ko’pgina davlatlarda pul mu о malasini tartibga s о lishda  о chiq b о z о rda
о p е ratsiyalar o’tkazish usulidan f о ydalanilm о qda.
  Bu  x о zirgi  ko’p  qo’llaniladigan   m о n е tar  siyosatning  bir   usuli  his о blanadi.
Bu   usul   tij о rat   banklarining   likvidlik   darajasiga   t е zda   ta’sir   o’tkaza   о ladigan
egiluvchan   (m о slashuvchan),   amaliy   va   о p е rativ   usul   his о blanadi.   Bu   usulni
b о shqalaridan   farqi   shundaki,   uni   zaruriyatga   qarab   va   h о hlagan   miqd о rda
o’tkazish   mumkin.   Bu   m е xanizm     b о z о rni   riv о jlanish   t е nd е ntsiyasiga   qarab   pul
mu о malasini barqar о rlashtira  о lishi mumkin. 
Xul о sa     qilib   aytish   mumkinki,   kr е ditning   о by е ktiv   zarurligi   takr о r   ishlab
chiqarish jarayonida f о ndlarning d о iraviy aylanishi q о nuniyatlariga as о slangandir. 
Xulosa   o rnida   shuni   aytishimiz   mumkinki,   mamlakatimizda   resurs   bazasiʼ
mustahkam bo lgan, ishonchli va kafolatli bo lgan tijorat banklari tizimi yaratilgan
ʼ ʼ
bo lib,   ular   faoliyatining   yanada   rivojlanishi   ko rsatilayotgan   xizmatlar   sifati   va	
ʼ ʼ
qulayligiga har tomonlama bog liq bo ladi. 	
ʼ ʼ
22 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.O’zbekiston   Respublikasi   Konstitutsiyasi.   Toshkent,   O’zbekiston,   2014
yil.
2.   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2017   yil   12   sentyabrdagi
“Respublika   bank   tizimini   yanada   rivojlantirish   va   barqarorligini   oshirish   chora-
tadbirlari to’g’risida”gi PQ-3270-sonli Qarori   http://www.lex.uz .;
3.  O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining  2017   yil   13   sentyabrdagi   «Pul-
kredit siyosatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida» gi PQ-3272-
sonli Qarori  http://www.lex.uz .;
4.   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2017   yil   8   sentyabrdagi
« O’zbekiston   Respublikasida   ma’muriy   islohotlar   konsepsiyasini   tasdiqlash
to’g’risida» gi   PF-5185- sonli Farmoni  http://www.lex.uz .;
5.   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2017   yil   20   apreldagi   "Oliy
ta’lim   tizimini   yanada   rivojlantirish   chora-tadbirlari   to’g’risida”gi   PQ-2909-sonli
qarori   http://www.lex.uz .;
6.   “Bank   tizimining   moliyaviy   barqarorligini   yanada   oshirish   va
investitsiyaviy   faolligini   kuchaytirish   chora-tadbirlari   to’g’risida”gi   №PQ-1317
sonli Qarori. 06.04.2010 y.
                   Internet   saytlari
1. Axborot ta’lim tarmog’i / http://ziyonet.uz/
2. O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining ta’lim
portali/ http://edu.uz/
3. Masofaviy ta’lim va kitoblar/ http://e-ilm.uz/ 
4. Jurnal ekonomicheskoye obozreniye// http://rewiev.uz//
5. O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi /http://mf.uz/
6. O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi / http://soliq.uz/
 
23

Banklar, ularning turlari va kredit tizimidagi roli

Купить
  • Похожие документы

  • O’z Milliy bank amaliyot hisoboti
  • Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti amaliyot hisoboti
  • Ipoteka bank amaliyot Mirobod filiali
  • "Trastbank" bitiruv oldi amaliyot
  • Turonbank bitiruv oldi amaliyoti

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha