Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	2.5MB
Покупки	2
Дата загрузки	25 Август 2024
Расширение	docx
Категория	Медицина

Betalaktamid guruh preparatlari tahlili. Sefalosporinlar

Sefalosporin hosilalarini gidroksamat tuzlar hosil qilish reaksiyasi bo‘yicha
aniqlashda ham, avval ulaming eritmalariga natriy gidroksid va gidroksilamin
eritmalari qo'shiladi va biroz o'tgach aralashmaga bir necha tomchidan sirka kislota
bilan mis (II) sulfat eritmasi qo'shilganda yashil cho'kma paydo bo'ladi. Agar mis
(II) sulfat eritmasi o'miga suyultirilgan xlorid kislota bilan temir (III) xlorid
eritmasi qo'shilsa, u holda qizil-binafsha rangii sefalosporinlarning temirli
gidroksamat tuzlari hosil bo'ladi.
Sefaleksinga yuqorida keltirilgan umumiy reaksiyalardan tashqari, uning
kimyoviy tuzilishidagi D-a-aminofenilsirka kislotasirka kislotadagi eritmasi mis
(II) sulfat va natriy gidroksid eritmalari ta’sirida sarg'imtir-yashil rangii kompleks
tuz hosil qilishidan ham, uni aniqlashda xususiy reaksiya sifatida
foydalaniladi.Sefalotin-natriydagi natriy ioni odatdagicha alanganing rangsiz
qismini sariq rangga bo'yashi orqali yoki rux uranilatsetat bilan sarg'imtir rangli
cho'kma hosil qilishiga ko'ra aniqlanadi.
Sefalosporinlaming chinligini yana IQ-spektroskopiya usuli bo'yicha ulaming
har qaysisi uchun maxsus tayyorlangan standart namunasi bilan taqqoslab ham
aniqlanadi. Bu guruh preparatlaming chinligini aniqlashda spektrofotometriya
12

Cephalosporium salmosynnematum mog‘orini topdi va u ba’zi bir bakteriyalarning
o‘sishiga to'sqinlik ko‘rsatishini ham aniqladi. Keyinchalik bu mog‘or o‘stirilgan
suyuqlikdan yetti xil antibiotik modda ajratib olinib, ulardan sefalosporin «C» va
kimyoviy tuzilishi jihatidan penitsillin xilidagi antibiotik penitsillin - N kuchli
antimikrob ta’sirga ega ekanligi aniqlandi:
Bu antibiotiklardan penitsillin - N ni biosintez yo‘li bo'yicha olish murakkab
va iqtisodiy jihatdan qimmatligi hamda hozirgi vaqtda tibbiyotda ko‘pdan ko‘p
yangi va yuqori ta’sirli yarimsintetik penitsillinlaming kashf qilinishi, unga bo’lgan
talabga ehtiyoj qoldirmadi. Sefalosporin «С» esa kislotali muhitga va penitsillinaza
fermentiga nisbatan birmuncha barqaror bo'lsada, ammo ba’zi bakteriya va
aktinomitsetlar hosil qiladigan - atsetilesteraza ferment ta’sirida sirka kislota va
dezatsetilsefalosporin «C»ga parchalanib, antimikrob ta’sirini birmuncha
yo‘qotadi:
Sefalosporin «C»ning biosintez yo‘l bilan olinishi ham benzil- penitsillinnikiga
o'xshash bo'lib, uning hosil bo'lishida D-a-amino- adipin kislota, sistein, valin va
sirka kislotasi ishtirok etishini ko'rsatadi.
Bu sefalosporin «С» ning kimyoviy tuzilishini tashkil qilgan elementlardan
yaqqol ko'rinadi:
9

Barcha sefalosporin guruhidagi antibiotiklar tuzilishining asosini7-
aminosefalosporan kislotasi (7-ASK) tashkil qiladi. Bu kislotaning kimyoviy
tuzilishi penitsillindagi 6-aminopenitsillan kislotaga birmuncha o'xshash:
Sefalosporin guruhiga tabiiy antibiotiklardan sefalosporin «C» va bir qator 7-
ASK asosida olingan yarimsintetik antibiotiklar kiradi.
1945-yilda Italiya mikrobiologi Botzi Sardina orolining dengiz bo‘yi
atrofidagi mikrofloralami o‘rganish vaqtida Cephalosporium oilasiga kiruvchi
8

KIRISH
Hozirgi paytda O’zbekistonda farmatsevtika faoliyatini amalga oshirish huquqini
beruvchi litsenziyaga ega bo‘lgan 130 ta korxona bor. Ushbu faoliyat dori vositalari hamda
tibbiy ehtiyojdagi buyumlarni va diagnostika vositalarini ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan. Ayni
paytda “O’zfarmsanoat” AK o‘z tarkibida 132 ta korxonani birlashtirgan. Bular — uchta ilmiy-
tadqiqot instituti, birlashma, aksiyadorlik jamiyati, mulkchilikning barcha shaklidagi ishlab
chiqarish korxonalari, shu jumladan, qo‘shma hamda chet el korxonalari, xususiy mas’uliyati
cheklangan jamiyatlardir.
Dori prеparati- farmatsiyada o`ziga xos nom bo`lib, dori vositasining yoki
moddasining davo ko`rsatadigan ma'lum bir dori shaklidagi ko`rinishi. Dori
vositasi-kasallikni aniqlash, davolash yoki oldini olish maqsadida tavsiya etilgan
tabiiy yoki sintеz yo`li bilan olingan (toza yoki aralashma) farmakologik modda.
Dori shakli-davolovchi ta'sir ko`rsatadigan dori moddasi yoki vositasi
bo`lib, ishlatish uchun qulay va davo samarasini saqlagan ma'lum bir ko`rinishi-
shakli.
Umuman olganda yangi dori moddalarini topish, tеkshiruvdan o`tkazish va
ularni amaliyotga joriy etish, turli mutaxassislar faoliyatining natijasi bo`lib, bunda
ko`proq kimyo, farmakologiya va farmatsiya sohalari xodimlarining ahamiyati
kattadir. Bu o`ziga xos ancha murakkab, ko`p mablag` va vaqt talab etadigan
vazifadir.
Yurtimizda dori vositalarini ishlab chiqarish va ular bilan aholi hamda
davolash-profilaktika muassasalarini ta’minlash maqsadida mazkur sohadagi
ishlarni tashkil etishning mustahkam huquqiy asoslari yaratildi. Yigirmadan ortiq
qonun, bir yuz yigirmadan ziyod me’yoriy-huquqiy hujjatlar bu yo‘nalishdagi
vazifalarni hayotga izchil tatbiq qilishda muhim huquqiy asos bo‘lmoqda. Ayniqsa,
2016 yilning 4 yanvarida “Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to‘g‘risida”gi
O’zbekiston Respublikasi Qonunining yangi tahrirda qabul qilinishi soha
yuksalishining keyingi bosqichini boshlab berdi.
Ta’kidlash kerakki, oxirgi o‘n yil mobaynida farmatsevtika tarmog‘iga
300 mln. AQSh dollaridan ziyod investitsiyalar, shu jumladan, 100 mln. dollar
3

mahsulotlami yod bilan oksidlab aniqlashga asoslangan. Bunda ro'y beradigan
reaksiya jarayonini sefaleksin misolida quyidagicha ifodalash mumkin:
Reaksiyani amalga oshirishda, ma’lum miqdorda olingan preparatning
suvdagi eritmasiga 5 ml 1 mol/l natriy gidroksid eritmasi qo'shib, 20 minutga
qo'yib qo'yiladi. So'ngra unga 20 ml atsetat bufer eritmasi, 5 ml 1 mol/1 xlorid
kislota eritmasi va 25 ml 0,02 mol/1 yod eritmasi qo'shib, uch soat davomida 30 °C
haroratdagi suv hammomiga qo'yiladi. Reaksiyaning oxirgi bosqichida suyuqlikni
sovutib, undagi reaksiyaga kirishmay qolgan yodning ortiqchasi natriy
tiosulfatning 0,02 mol/l eritmasi bilan titrlanadi. Reaksiya natijasining naqadar
aniqligini bilish maqsadida ayni sharoitda preparatni standart namunasida alohida
nazorat tajriba o'tkaziladi.
Sefalosporin preparatlarining miqdori yana spektrofotometriya usulida ham
aniqlanadi. Masalan, 20 mkg/ml suvdagi sefalaksin eritmasining optik zichligi 260
nm to'lqin uzunligida aniqlanadi.
Miqdori yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulida aniqlanadi.
Miqdori yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulida aniqlanadi.
14

Sefoperazon natriyli tuzining chinligi va miqdori yuqori samarali suyuqlik
xromatografiya usulida aniqlanadi.
1.4 Betalaktamid guruh preparatlari ning tibbiyotda qo’llanishi
Sefaleksin, sefalotin-natriy grammanfiy va grammusbat mikroorganizmlarga
kuchli hamda keng ta’sir ko'rsatishlari hamda penitsil- linaza fermentiga nisbatan
barqarorliklari bilan benzilpenitsillin preparatlaridan farqlanadi.
Sefalotin-natriy va sefaloridin nafas a’zolari, siydik yo'llari hamda yarali
infeksiyalarda, sepsis va boshqa ba’zi yuqumli kasalliklami davolashda ishlatiladi.
Ulami, odatda, eritma holida inyeksiyalarda mushak orasiga yoki venaga
yuboriladi.
Sefalotin-natriy mushak orasiga har 4-6 soatda 0,5-1 g dan1 -2 %li
novokaindagi eritmasi yuboriladi.
Sefaloridinni esa 40-60 mg/kg miqdordagisini bir sutkada 2-3 marta mushak
orasiga yuboriladi. Uni flakonlarda 0,25; 0,5 va 1 g dan chiqariladi.Sefaleksinni
kapsulalar yoki osilma (suspenziya) dori shaklida 0,25-0,5 g dan ichiriladi. Bir
sutkada qabul qilishga mo'ljallangan doza 1-2 g gacha. Uning 0,25 g dan
kapsulalarda va suspenziya tayyorlash uchun mo'ljallangan 2,5 g faol modda
umumiy miqdori 35 g yetguniga qadar, indiferent moddalar bilan bo'lgan kukun
holdagi aralashmasi 150 ml hajmdagi qo'ng'ir shisha idishlarda chiqariladi.
Sefaleksin, sefalotin-natriy «В» ro'yxati bo'yicha yorug'lik ta’siridan
himoyalangan holda, quruq va salqin joylarda saqlanadi.
Tibbiyotda antibiotik vosita sifatida qo'llaniladi.
15

Kirish
I. Adabiyotlar sharxi
I.1 Betalaktamid guruh preparatlari ning olinishi , Sefalosporinlar
I.2 Betalaktamid guruh preparatlari chinligini aniqlash
I.3 Betalaktamid guruh preparatlari ning miqdoriy tahlil usullari
I.4 Betalaktamid guruh preparatlari ning tibbiyotda qo’llanishi
II. Tajriba qism
2.1 Retinol atsetat ning Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
2. 2 Olingan natijalarni matematik statistika usuli bo’yicha qayta
ishlash
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Mundarija

2

birmuncha o'xshash bo'lsada, ammo ulardan quyidagi xususiyatlari bilan
farqlanadi.
1. Penitsillinlarda faqat bitta 6-vaziyatdagi aminoguruhgagina turli kislota
qoldiqlari biriktirib, uning yangi yarimsintetik preparat- larini olish mumkin bo'lsa,
sefalosporinlarda esa 7-holatdagi amino va 3-holatdagi metilen guruhlarga
radikallami biriktirish yo'li bilan uning yarimsintetik preparatlarini olish
mumkin.Bu esa sefalosporinlaming yangi preparatlarini yarimsintetik usul bo'yicha
olishga katta imkon yaratadi.
2. Sefalosporinlar penitsillinlarga nisbatan stafilokokklar hosil qiladigan
penitsillinaza fermentiga barqarorligi va keng doira antibakterial ta’siri bilan
farqlanadi. Ular nafas yo'llari kasalliklarini (pnevmoniya, o'pka absessi, plevralar,
emfizema va boshqalarda), siydik yo'llari hamda boshqa yuqumli (meningit,
peritonit, septitseliya va boshqalar) kasalliklami davolashda yaxshi samara beradi.
3. Sefalosporinlar penitsillinlarga nisbatan organizmda sekin parchalanadi va
allergiya deyarli kuzatilmaydi. Yarimsintetik sefalosporin antibiotiklaridan
sefaleksin, sefalotin-natriy va sefaloridinlar va boshqalar tibbiyotda keng
qo’llaniladi.
1.2 Betalaktamid guruh preparatlari chinligini aniqlash
Sefalosporin qator antibiotiklarning chinligini aniqlashda turli kimyoviy va
fizik-kimyoviy usullardan foydalaniladi. Masalan, ular tarkibida 1 % nitrat kislota
saqlagan 80 %li sulfat kislota ta’sirida oksidlanib, turli rangga bo‘yalgan
birikmalar hosil qiladi. Bunda sefaleksin sariq rangga, sefalotin-natriy qizil-
qo‘ng‘ir rangga o‘tib ketuvchi sarg‘imtir-yashil rangli, sefaloridin esa yashil-havo
rangli birikma hosil qiladi.
11

Bu antibiotikning kimyoviy va fizikaviy xossalarini mukammal o'rganish
natijasida uning kuchli hamda keng ta’sirga ega bo'lgan yangidan yangi
yarimsintetik hosilalari kashf etila boshlandi.1961-yilda Xale o'z kasbdoshlari
bilan birgalikda sefalosporin «C»ning piridin va boshqa uchlamchi azot saqlagan
geterosiklik birikmalar ta’sirida, unga nisbatan birmuncha kuchli ta’sirga ega
hosilalarini oldi. Masalan, ulardan sefalosporin «C» piridin bilan o'zaro
birikishidan hosil bo'lgan preparati, unga nisbatan Micrococcus pyogenes
varourens mikroorganizmiga 12 baravar, Salmonella typhi bakteriyalariga esa 2
baravar kuchli ta’sir ko'rsatadi hamda mikroorganizmlar hosil qiladigan
atsetilesteraza fermentiga nisbatan chidamlidir:
Sefalosporin «С» asosida uning turli uchlamchi azot saqlagan geterosiklik
birikmalar bilan boMgan hosilalarini olish va ulaming fizikaviy, kimyoviy va
antimikrob xossalarini mukammal o'rganish olimlami yarimsintetik sefalosporin
antibiotiklarini yaratish borasida olib borayotgan ishlarini yanada rivojlantirishga
sabab bo’ldi. Ayniqsa bu yo'nalishda sefalosporin «C»dan kuchsiz kislotali
muhitda, uning molekula tuzilish asosi 7-aminosefalosporin kislotasini (7-ASK)
sof holda gidroliz qilib olish va u asosida keng doira hamda kuchli antimikrob
ta’sirga ega bo'lgan yarimsintetik antibiotiklarni yaratish ishlari yangi tus oldi.
Barcha tibbiyot ehtiyojlarida ishlatiladigan sefalosporinlar kimyoviy
tuzilishlari, farmakodinamik va farmakokinetik xossalari jihatidan penitsillinlarga
10

mikroorganizmlar o'rtasidagi antagonizmdan foydalanib, odam organizmida turli
kasaliiklar qo'zg'atuvchi mikroblarga qarshi kurashish mumkinligini aniqladi.[2]
Antibiotiklar kimyoviy tuzilishi va antimikrob ta’siriga ko'ra yana quyidagicha
tasniflanadi.
1) betalaktamidlar. Bu guruh o'z ichiga tabiiy va yarimsintetik penitsillin va
sefalosporinlami oladi;
2) aminoglikozid antibiotiklar. Bu guruhni streptomitsin, kanamitsin,
gentamitsin, neomitsin, tobramitsin va boshqalar tashkil qiladi;
3) aromatik guruh antibiotiklarga levomitsetin va uning efirlaridan levomitsetin
stearat, levomitsetin suktsinat kiradi;
4) tetrasiklin qator antibiotiklar. Bunga tabiiy antibiotiklardan tetrasiklin,
oksitetrasiklin va ulaming yarimsintetik hosilalaridan mor- fosiklin, metasiklin,
doksisiklin va boshqalar kiradi;
5) aureol kislota qator va boshqa rak kasalligiga qarshi antibiotiklar.
Olivomitsin, rubomitsin, karminomitsinlar bu guruhlaming vakillaridir;
6) turli guruhlardan tashkil topgan antibiotiklar. Bu qator antibiotiklarga,
lakmoidlardan - eritromitsin; polipeptidlardan - grami- tsidin C; polienlardan -
levorin; rifamitsinlardan - tabiiy rifamitsin SV va yarimsintetik rifamitsinlar kiradi.
Hozirda antibiotiklami mikroorganizmlarga nisbatan ta’sir qilishi asosida
guruhlarga bo'lishga ham e’tibor berib kelinmoqda.
Bu qator antibiotiklarga, lakmoidlardan - eritromitsin; polipeptidlardan -
gramitsidin C; polienlardan - levorin; rifamitsinlardan - tabiiy rifamitsin SV va
yarimsintetik rifamitsinlar kiradi.
Hozirda antibiotiklami mikroorganizmlarga nisbatan ta’sir qilishi asosida
guruhlarga bo'lishga ham e’tibor berib kelinmoqda.
Sefalosporin guruhiga kirgan antibiotiklar
5

miqdorida to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalari jalb etildi. Bu sohani yanada
ravnaq toptirishda muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.
I. Adabiyotlar sharxi
1.1 Betalaktamid guruh preparatlari ning olinishi, Sefalosporinlar
Hozirgi zamon tibbiyotini penitsillin, sefaleksin, tetrasiklin, streptomitsin va
boshqa aminoglikozidlar, aromatik guruh, antibiotiklar hamda ularning ko'p sonli
yarimsintetik yo'l bilan olingan hosilalarisiz tasawur qilib bo'lmaydi. Antibiotiklar
faqatgina tibbiyot ehtiyojlari uchun qo‘llanib qolmay, balki ulardan qishloq
xo'jaligida, veterinariyada va oziq-ovqat sanoatida ham keng foydalaniladi.1942-
yilda amerikalik Z.A.Vaksman mikroorganizmlar hosil qiladigan antimikrob
ta’sirga ega barcha moddalami ayrim sinfga ajratish maqsadida «antibiotik» degan
atamani kiritdi.Olimlar Z.V. Yermoleva (1946-yil), keyinchalik M.M.Shemyakin,
A.S.Xoxlov (1961) va boshqalaming ta’rifiga ko'ra mikroorganizmlarni (bakteriya,
virus, mog‘or va boshqalar) tanlab o'ldirish (kirish) yoki ulaming o‘sishini
to'xtatish xossasiga ega bo’lgan turli organizmlarning (mikroorganizm, o'simlik
hayvon) moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'ladigan mahsulotlari
antibiotiklar deb nomlanadi.[1]
Antibiotiklar kimyoterapevtik, ya’ni kasallik paydo qiluvchi
mikroorganizmlarga nisbatan, tanlab ta’sir qiluvchi preparatlar guruhiga kiradi.
Mikroorganizmlaming yashash va ko'payish jarayonida ro'y beradigan o'zaro
kurash va qarama-qarshiliklar, ya’ni ular orasidagi antagonizm qadimdan ma’lum
bo'lib kelgan.
Birinchi marta Lui Paster, chirituvchi bakteriyalar ma’lum sharoitda kuydirgi
kasalligini paydo qiluvchi tayoqchalaming ko'payishini to'xtatganligini, hatto
ulami o'ldirganligini kuzatadi.
Mashhur mikrobiolog olim 1.1. Mechnikov birinchi bo'lib, qatiq tarkibidagi sut
kislota hosil qiluvchi bakteriyalar yordamida ichakdagi chirituvchi patogen
mikroorganizmlarga qarshi kurashni tavsiya etish bilan bir qatorda,
4

usulidan ham keng foydalaniladi. Masalan, sefaleksinning maksimal nur yutishini
260 nm to‘lqin uzunligida, sefalotin-natriyning suvdagi eritmasini esa 237 nm
to'lqin uzunligida aniqlanadi.
Sefotiksin natriyning chinligi 0,002 %li suvli eritmasining 237 nm va 265 nm
lardagi yutilish maksimumi bo'yicha spektrofotometrik usul bilan shuningdek,
yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi yordamida miqdori esa yuqori samarali
suyuqlik xromatografiyasi usuli yordamida aniqlanadi.
Sefotaksim natriy va seftriakson natriy chinligi yuqori samarali suyuqlik
xromatografiya usulida aniqlanadi. IQ-spektrofotomet- rik usulda 3800 sm-1 dan
650 sm-1 va 2000 sm-1 dan 625 sm-1 oralig‘idagi to'lqin uzunligida standart
namuna eritmasi bilan taqqoslab aniqlanadi. Chinligi natriy ioniga xos, alangani
och sariq rangga bo‘yash orqali sifati baholanadi.
Sefuroksim natriyli tuzi chinligi IQ-spektrofotometrik usulda standart namuna
bilan taqqoslab aniqlanadi. Yupqa qatlam xromatografik usulda aniqlashda
silikagel plastinkasidan foydalanib, bir nechta qo'zg'aluvchan fazalar ishtirokida
254 nm to'qin uzunligida UB nurida ko'rib aniqlanadi.
Uni kaliy karbonatning 15 %li eritmasi bilan birga qizdirib, ustiga kaliy
antimonat eritmasi qo'shiladi hamda qizdirilib muzda sovutiladi, natijada oq
cho'kma hosil qilishi lozim.
1.3 Betalaktamid guruh preparatlari ning miqdoriy tahlil usullari
Sefalosporin guruhi preparatlaming miqdori yodometriya va
spektrofotometriya usullari yordamida aniqlanadi.
Yodometriya usulining mohiyati, ularni ham penitsillinlarga o'xshash avval
ishqor yordamida gidrolizlab, so'ngra reaksiya natijasida hosil bo'lgan
13

KURS ISHI

Betalaktamid guruh preparatlari tahlili.
Sefalosporinlar
Reja:
1

Betalaktamid guruh preparatlari tahlili. Sefalosporinlar

Купить