Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 6.0MB
Покупки 0
Дата загрузки 25 Август 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Медицина

Продавец

Bohodir Jalolov

Betalaktamidlar guruh preparatlari tahlili. Penitsillinlar

Купить
KURS ISHI Betalaktamidlar guruh preparatlari tahlili. Penitsillinlar 1 Reja: KIRISH I. ADABIYOTLAR SHARXI 1.1 Penitsillinlarning olinishi 1.2 Penitsillin lari ning chinligini aniqlash 1.3 Penitsillinlarning miqdorini aniqlash 1.4 Penitsillinlarning tibbiyotda qo’llanilishi 1.5 Yarimsintetik penitsillinlar II. TAJRIBA QISM 2.1 Benzilpenitsillinning natriy li tuzining X DF bo’yicha to’liq tahlili 2.2 Fenoksimetilpenitselinning X DF bo’yicha to’liq tahlili 2.3 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 2 KIRISH Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev rahnamoligida mamlakatimiz kimyo sanoatini izchil rivojlantirish, sohadagi korxonalar quvvatidan oqilona foydalanish, eksportbop raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni ko`paytirishga alohida e`tibor qaratilmoqda. Davlatimiz tomonidan yoshlarga ko`rsatilgan yuksak e`tiborni va qo`llab-quvvatlashlarni xis qilgan holda bizlar ham mamlakatimiz rivojiga o`z ulushimizni qo`shishimiz darkor. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tomonidan 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasi da farmasevtika sohasini tubdan isloh qilish bo’yicha quyidagi maqsadlarni amlga oshirish ko’zda tutilgan: -farmasevtika sanoatini yanada rivojlantirish, aholi va tibbiyot muassasalarining arzon, sifatli dori vositalari va tibbiyot buyumlari bilan ta’minlanishini yaxshilash, dori-darmonlar narxlarining asossiz o’sishiga yo’l qo’ymaslik bo’yicha chora- tadbirlarni amalga oshirish; -aholi o’rtasida kasallanish ko’rsatkichlari pasayishini va umr uzayishini ta’minlash. Albatta ushby so’zlar amalda ham o’z tasdig’ini topmoqda xususan farmasevtiak sohasiga oid yangi dastur, qarorlaarning qabul qilinishi, dori sifatii yaxshilashga qaratilgan bir qancha buyruqlarning tasdiqalanishi bunga misoldir. Oliy ta’limning maqsadi respublikamizning ijtimoiy-iqtmsodiy va madaniy rivojini ta’minlashga, o‘zi tanlagan mutaxassislik bozor iqtisodiyoti sharoitida mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan iborat. Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalardagi mavjud talablarga alohida e’tibor qaratilgan holda, o‘sib kelayotgan yosh avlodga ta’lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash, undan oqilona va samarali foydalanishni ta’minlash, davlat ta’lim standartlarini, o‘quv dasturlari va o‘quv uslubiy adabiyotlarini takomillashtirish ishlari kо!rib chiqildi. 3 I. ADABIYOTLAR SHARXI 1.1 Penitsillinlarning olinishi Birinchi bo'lib antibiotik modda sifatida penitsillin kashf etilishi hamda uning kuchli va keng doiradagi antimikrob ta’sirga ega ekanligining aniqlanilishi, tibbiyotda yuqumli kasalliklarni davolashda yangi davr boshlanishiga asos soldi. Hozirgi zamon tibbiyotini penitsillin, sefaleksin, tetrasiklin, streptomitsin va boshqa aminoglikozidlar, aromatik guruh, antibiotiklar hamda ularning ko'p sonli yarimsintetik yo'l bilan olingan hosilalarisiz tasawur qilib bo'lmaydi. Antibiotiklar faqatgina tibbiyot ehtiyojlari uchun qo‘llanib qolmay, balki ulardan qishloq xo'jaligida, veterinariyada va oziq-ovqat sanoatida ham keng foydalaniladi.1942- yilda amerikalik Z.A.Vaksman mikroorganizmlar hosil qiladigan antimikrob ta’sirga ega barcha moddalami ayrim sinfga ajratish maqsadida «antibiotik» degan atamani kiritdi.Olimlar Z.V. Yermoleva (1946-yil), keyinchalik M.M.Shemyakin, A.S.Xoxlov (1961) va boshqalaming ta’rifiga ko'ra mikroorganizmlarni (bakteriya, virus, mog‘or va boshqalar) tanlab o'ldirish (kirish) yoki ulaming o‘sishini to'xtatish xossasiga ega bo’lgan turli organizmlarning (mikroorganizm, o'simlik hayvon) moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'ladigan mahsulotlari antibiotiklar deb nomlanadi.[1] Antibiotiklar kimyoterapevtik, ya’ni kasallik paydo qiluvchi mikroorganizmlarga nisbatan, tanlab ta’sir qiluvchi preparatlar guruhiga kiradi. Mikroorganizmlaming yashash va ko'payish jarayonida ro'y beradigan o'zaro kurash va qarama-qarshiliklar, ya’ni ular orasidagi antagonizm qadimdan ma’lum bo'lib kelgan. Birinchi marta Lui Paster, chirituvchi bakteriyalar ma’lum sharoitda kuydirgi kasalligini paydo qiluvchi tayoqchalaming ko'payishini to'xtatganligini, hatto ulami o'ldirganligini kuzatadi. Mashhur mikrobiolog olim 1.1. Mechnikov birinchi bo'lib, qatiq tarkibidagi sut kislota hosil qiluvchi bakteriyalar yordamida ichakdagi chirituvchi patogen mikroorganizmlarga qarshi kurashni tavsiya etish bilan bir qatorda, mikroorganizmlar 4 o'rtasidagi antagonizmdan foydalanib, odam organizmida turli kasaliiklar qo'zg'atuvchi mikroblarga qarshi kurashish mumkinligini aniqladi.[2] Antibiotiklar kimyoviy tuzilishi va antimikrob ta’siriga ko'ra yana quyidagicha tasniflanadi. 1) betalaktamidlar. Bu guruh o'z ichiga tabiiy va yarimsintetik penitsillin va sefalosporinlami oladi; 2) aminoglikozid antibiotiklar. Bu guruhni streptomitsin, kanamitsin, gentamitsin, neomitsin, tobramitsin va boshqalar tashkil qiladi; 3) aromatik guruh antibiotiklarga levomitsetin va uning efirlaridan levomitsetin stearat, levomitsetin suktsinat kiradi; 4) tetrasiklin qator antibiotiklar. Bunga tabiiy antibiotiklardan tetrasiklin, oksitetrasiklin va ulaming yarimsintetik hosilalaridan mor- fosiklin, metasiklin, doksisiklin va boshqalar kiradi; 5) aureol kislota qator va boshqa rak kasalligiga qarshi antibiotiklar. Olivomitsin, rubomitsin, karminomitsinlar bu guruhlaming vakillaridir; 6) turli guruhlardan tashkil topgan antibiotiklar. Bu qator antibiotiklarga, lakmoidlardan - eritromitsin; polipeptidlardan - grami- tsidin C; polienlardan - levorin; rifamitsinlardan - tabiiy rifamitsin SV va yarimsintetik rifamitsinlar kiradi. Hozirda antibiotiklami mikroorganizmlarga nisbatan ta’sir qilishi asosida guruhlarga bo'lishga ham e’tibor berib kelinmoqda. Bu guruhga tibbiyotda ko‘p qo'llanadigan kuchli va keng doira antimikrob ta’sirga ega tabiiy penitsillinlardan benzilpenitsillinning kaliy, natriy va novokainli tuzlari hamda uning N,N- dibenziletilen- diamin bilan bo'lgan qo'sh molekular birikmasi - bitsillin-1, shuningdek, fenoksimetilpenitsillin, yarimsintetik yo'l bilan olingan metatsillin natriy, oksatsillin-natriy, dikloksatsilin-natriy, ampitsillin, karbenitsillin-natriy va boshqalar kiradi. [1,2] 5 Penitsillin hosil qiluvchi mog'orlaming turlari ko'p bo'lsada, ammo sanoatda asosan yuqori unumli Penicillium chrysogenum va Penicillium notatum mog'orlaridan foydalaniladi. Odatda, penitsillin olishda Penicillium chrysogenum ishlatiladi. Ushbu mog'or o'z hayot faoliyatida kimyoviy tuzilishi bir-biriga yaqin bo'lgan penitsil- linning bir qancha turlarini hosil qiladi. Ular o'zaro penitsillin tuzi- lishining C6 holatdagi aminoguruhga birikkan, turli organik kislota qoldiqlari bilan farqlanadi: Jadvalda keltirilgan penitsillin turlaridan benzilpenitsillin (penitsillin G) va fenoksimetilpenitsillin (pentsillin V)lar antimikrob ta’sir jihatdan eng kuchli bo‘lib, davolashda yaxshi naf beradi. Penitsillinlar tuzilishining C3 holatdagi karboksil guruh ularga kislotali xususiyat yaratadi. Shuning uchun ham penitsillinlar ishqoriy va ishqoriy yer metallari (K, Na, Ca, Mg va boshqalar) shuningdek, organik asoslar (novokain, dibenziletilendiamin va boshqalar) bilan tuzlar beradi. Organik kislotalar ichida penitsillinlar birmuncha kuchli kislotalar hisoblanadi. Benzilpenitsillinning dissotsiatsiyalanish konstanti 10- 2-76 ga teng. [2] Penitsillinlar, jumladan, kislota shaklidagi benzilpenitsillin juda ham gigroskopik kristall modda bo‘lib, tezlikda o‘z antimikrob faolligini yo‘qotadi. Shuning uchun ham tibbiyot ehtiyojlari uchun uning turli tuzlari ishlatiladi. Penitsillinlar optik faol modda bo'lib, qutblangan nur tekisligini o'ngga buradi. Masalan, benzilpenitsillinning kaliyli va natriyli tuzlarining (2 %li suvdagi eritmasi) solishtirma buruvchanligi +270° ga teng. Penitsillinlar kimyoviy tuzilishining asosini o'zaro kondensirlangan to'rt a’zoli p- laktam va besh a’zoli tiazolidin halqalari tashkil qiladi. Ulardan (3-laktam halqasi birmuncha beqaror bo‘lib, u ishqoriy va kislotali muhitda, shuningdek, ba’zi 6 streptokokk shtammlari o'z hayot faoliyatida hosil qiladigan penitsillinaza fermenti ta’sirida gidrolitik parchalanib ketadi va o'zining biologik faolligini yo'qotadi: [1] Gidrolitik parchalanish natijasida hosil bo'lgan penitsilloin kislota o'z navbatida ishqoriy muhitda biroz turishi bilan yanada parchalanib, penaldin kislota va penitsillaminga o'tib ketadi (reaksiya benzilpenitsillinning miqdorini aniqlashda keltirilgan). Kislotali muhitda penitsillindagi p-laktam halqasining o'zgarishi birmuncha boshqacha bo'lib, awal u kaliy va natriyli tuzlardan kristall, cho'kma holida kislota shaklida ajralib chiqadi. So'ngra, kislotaning ortiqchasida erigan holda parchalanadi va izomerlanishga uchrab, natijada antimikrob faolligi bo'lmagan penill va penitsill kislotalarga o'tadi: [1] Penitsillinlar spirt, glitserin va turli oksidlovchilarga nisbatan ham beqaror. Shunday qilib, penitsillinlaming mikroblarga qarshi ta’siri saqlanib qolishi uchun birinchidan, ulaming tarkibidagi P-laktam va tiazolidin halqalari buzilmasdan qanday o‘zaro birikkan bo‘lsa, shunday qolishi va ularni boshqa halqalarga almashtirmaslik kerak. Ikkinchidan, ulaming tuzilishidagi C6 holatidagi aminoguruhga birikkan radikallaming xususiyatiga ham bevosita bog'liq. Bu holat yangidan yangi yuqori antimikrob ta’sirga ega yarimsintetik penitsillinlami olishga imkon yaratadi. Shuni ham aytib o'tish kerakki, penitsillin tuzilishidagi aminoguruhdan tashqari, boshqa vaziyatga biror o'zgarish kiritilishi yaxshi natija bermaganligi aniqlangan. 7 Penitsillinni biosintez usulida olish juda murakkab jarayon bo'lib, uni asosan quyidagi ikki bosqichga bo'lish mumkin:1) fermentatsiya jarayoni;2) fermentatsiya jarayoni tugab bo'lgach, kultural (mikroorganizm o'stirilgan) suyuqlikdan penitsillinni ajratib olish va tozalash. [2] I. Fermentatsiya jarayoni. Bu jarayon, odatda, (steril sharoitda) zanglamaydigan po'latdan ishlangan idish (fermentator) larda jadal aralashtirish va sterillangan havo yuborish (aeratsiya) bilan olib boriladi. Buning uchun yuqori unumli Penicillium chrysogeni- um mog'orini tarkibi quyidagilardan iborat oziqli muhit va sharoitda fermentatsiya qilinadi. Oziqli muhit tarkibiga kiradigan moddalar (% miqdorida): Laktoza 3-5% Glukoza 1 -2 % Jo'xoridan tayyorlangan ekstrakt 1-4 (hajmiy %) Kalsiy karbonat 0,5- 0,8 % Hayvon yoki o'simlik moyi 0,2-0,5 % Kaliy gidrofosfat 0,15 %Natriy nitrat 0,6 % Natriy sulfit yoki natriy tiosulfat 0,2-0,3Magniy sulfat 0,05 Rux sulfat va ba’zi boshqa (~Fe, Si) metall tuzlaridan juda kam miqdorda. Boshqa penitsillin turlariga nisbatan benzilpenitsillinning unumini oshirish uchun oziqli muhitga ma’lum miqdorda fenilatsetatkislota yoki fenilatsetamid, fenoksimetilpenitsillin unumini oshirishda esa fenoksiatsetat kislota qo'shiladi. Fermentatsiya jarayoni normal borishi uchun quyidagi eng qulay sharoit bo’lishi kerak: a) harorat 23-24° bo'lishi lozim; b) muhit pH 6-6,5 ga teng bo'lishi kerak; d) aeratsiya darajasi 1 ga teng bo'lishi kerak (1 litr fermentatsion suyuqlikka har bir minutda 1 litr havo yuborilishi kerak); e) fermentatsiya jarayonining to'la borish muddati 72-120 soat (3-5 kungacha). II. Penitsillinni ajratib olish va tozalash. Fermentatsiya jarayoni tugagach, suyuqlikdan penitsillinni quyidagi chizma bo'yicha ajratib olinadi: [2] 8 Penitsillin biosintezi bir qator bosqichlardan iborat jarayon bo'lib, unda penitsillin molekulasining hosil boMishiga ko‘ra quyidagi tenglamalar bo‘yicha ifodalanadi: Yuqoridagi tenglamalardan ko‘rinib turibdiki, biosintez jarayonida hosil bo’lgan aminokislotalar sistein, valin va mikroorganizmlami o‘stirish uchun tayyorlangan ozuqa tarkibiga maxsus qo'shilgan fenilsirka kislota va fenoksimetilpenitsillin olishda fenoksiatsetat kislota o‘zaro birikib, benzilpenitsillin yoki fenoksimetilpenitsillin molekulasini hosil qiladi. [2] 9 Benzilpenitsillinning kaliyli va natriyli tuzlari taxir mazali, oq mayda kristall kukun bo‘lib, suvda juda oson eriydi, etil hamda metill spirtlarida eriydi, ular biroz gigroskopik xossaga ega.Toza kukun holdagi benzilpenitsillin tuzlari ancha barqarordir. Uy harorati sharoitida ular o‘z antimikrob faolligini uzoq vaqt saqlab turadi. Aksincha, preparatlar suvdagi eritmalarida birmuncha beqarordir. Ayniqsa eritmada haroratning oshishi bilan penitsillin tuzlarining parchalanishi tezlashadi. Bunda ham parchalanish preparatdagi P-laktam halqasining buzilishiga olib keladi. Preparat taxir mazali, hidsiz, oq kristall kukun bo‘lib, suvda, etil va metil spirtlarida kam eriydi, xloroformda esa qiyin eriydi. Bu preparat ham, penitsillinning boshqa tuzlariga o'xshash, optik faol modda (2 %li metil spirtdagi eritmasida), uning solishtirma buruvchanligi +165° dan +185° gacha bo’ladi Fenoksimetilpenitsillin yuqorida aytilib o‘tilganidek, kimyoviy tuzilishi jihatidan benzilpenitsillindan undagi C6 - vaziyatdagi aminoguruhga birikkan fenilsirka kislota qoldig'i o'miga fenoksisirka kislota qoldig'i birikkanligi bilan farq qiladi. 10 Fenoksimetilpenitsillinni Penicillium notatum yoki unga yaqin boshqa mog'orlar maxsus tayyorlangan ozuqa suyuqlikda o'stirib olinadi. Fenoksimetilpenitsillin oq hidsiz, nordonroq-achchiq mazali kristall kukun bo'lib, suvda juda kam eriydi. Metil, etil spirti, xloroform va glitserinlarda eriydi. U 115- 124°C haroratda suyuqlanadi. Fenoksimetilpenitsillin ham optik faol modda bo'lib, qutblangan nur tekisligini o'ngga buradi. Uning solishtirma buruvchanligi 1 %li spirtdagi eritmada +180° dan -200° gacha bo'ladi. Preparat benzilpenitsillinga nisbatan kuchsiz kislotali muhitda turg'un bo'lib, biologik faolligini yo'qotmaydi. U oksidlovchilar, yuqori harorat, ishqoriy muhit va penitsillinaza ferment ta’siridagina parchalanib, faolligini yo'qotadi. [1,2] 1.2 Penitsillin lari ning chinligini aniqlash Benzilpenitsillin tuzlari va fenoksimetilpenitsillinning chinligini P-laktam hosilalariga xos, yashil rangii mis gidroksamat tuzi hosil qilish reaksiyasi bo'yicha aniqlanadi. Buning uchun benzilpenitsillin tuzlari yoki fenoksimetilpenitsillin solingan chinni idishga 2-3 ml suv, 0,1 g gidroksilamin gidroxlorid va 1 ml natriy gidroksidning1 mol/1 eritmasini qo'shib, 5 minutgacha qo'yib qo'yiladi. So'ngra aralashmaga bir necha tomchi sirka kislota va mis (II) nitrat eritmasi qo'shiladi. Natijada yashil cho'kma holida penitsillinning yoki fenoksimetilpenitsillinning gidroksamat tuzi cho'kadi. Reaksiya benzilpenitsillin misolida quyidagi kimyoviy tenglamalar orqali ifodalanadi: 11 Bu reaksiyada mis (II) nitratning o'rniga xiorid kislota ishtirokida temir (III) xlorid olinsa, preparatlaming to‘q qizil rangii temir gidroksamat tuzlari hosil bo'ladi. Gidroksamat tuzlarining hosil bo'lish reaksiyasi P-laktamidlarga maxsus reaksiya bo'lib qolmasdan, balki uning yordamida murakkab efirlar, laktonlar va karbon kislota amidlari ham aniqlanadi. Penitsillin tuzlarining chinligi spektrofotometrik usul bo'yicha ham aniqlanadi. Masalan, benzilpenitsillinning kaliyli tuzidan yangi tayyorlangan 0,18 %li suvdagi eritmasining 280 nm to'lqin uzunlikdagi optik zichligi 0,18 ga teng. [3] Fenoksimetilpenitsillinning chinligini, mis gidroksamat tuzi holida cho'ktirib aniqlashdan tashqari, uni ham spektrofotometrik usul bo'yicha aniqlash mumkin. Bunda fenoksimetilpenitsillinning 0,02 foizli natriy gidrokarbonat ishtirokida suvdagi eritmasining 268 nm to'lqin uzunlikdagi optik zichligining 274 nm to'lqin uzunligida4420‘lchangan optik zichligiga bo’lgan nisbati 1,21 dan kam va 1,24 dan oshiq bo'lmasligi kerak. Benzilpenitsillinning tuzlaridagi kaliy va natriyni aniqlashda, avval ulaming quruq kukun holidagisini yuqori haroratda qizdirib parchalanadi. So'ngra kuydirilgan qoldiqda natriy ionini alanganing rangsiz qismini sariq rangga bo'yashi bo'yicha, kaliy ionini esa eritmadan vino kislota eritmasi ta’sirida oq cho'kma holida cho'ktirib aniqlanadi. Benzilpenitsillinning novokainli tuzi tarkibidagi novokain qoldig'i undagi aromatik aminoguruh asosida azobo'yoq hosil qilish reaksiyasi bo'yicha aniqlanadi. Buning uchun preparatning eritmasiga suyultirilgan xlorid kislota na natriy nitrit eritmasi qo'shib chayqatiladi. Keyinchalik eritmaga p-naftolning ishqordagi eritmasi qo'shilsa, qizil rangii azobo'yoq hosil bo'ladi. Tabiiy penitsillin preparatlarini yana xromatrop kislotaning konsentrlangan sulfat kislotadagi eritmasi ta’sirida, har xil rangii birikmalar hosil qilishiga ko'ra ham aniqlanadi. Masalan, benzilpenitsillinning kaliy va natriyli tuzlari reaktiv ta’sirida qo'ng'ir, uning novokainli tuzi qizil-qo'ng'ir, fenoksimetilpenitsillin esa ko'k-binafsha rangga bo'yaladi. [2] 12 Me’yoriy hujjatda benzilpenitsillin tuzlarining tozaligiga katta e’tibor berilgan. Uning talabiga ko'ra, preparatlaming toksikligi, pirogenligi, sterilligi tekshiriladi. Benzilpenitsillinning kaliy va natriy tuzlarining suvdagi eritmalari tiniq va rangsiz bo'lishi shart. Penitsillin preparatlarining eritmalar va suspenziyalardagi muhit sharoitini tekshirishga ham e’tibor beriladi. Masalan, benzilpenitsillin kaliy va natriy tuzlarining 2 %li suvdagi eritmasini pH qiymati 5,5-7,5 ga, uning novokainli tuzining 30 %li suspenziyadagi pH qiymati 5,0-7,5 ga, fenoksimetilpenitsillinning.0,5 %li suvli suspenziyasining pH qiymati esa 2,4-4,0 ga teng bo'lishi kerak. [2] 1.3 Penitsillinlarning miqdorini aniqlash Benzilpenitsillinning tuzlari va fenoksimetilpenitsillinning miqdorini aniqlash ikki bosqichdan iborat bo'lib, uning birinchi bosqichida preparat tarkibidagi penitsillinlar yig'indisining umumiy miqdori (ulaming tarkibiga biosintez jarayonida hosil bo'ladiganpenitsillinning boshqa hosilalari ham qo'shilgan bo'lishi mumkin) yodometrik usul bo'yicha aniqlanadi. Miqdoriy tahlilning ikkinchi bosqichida, benzilpenitsillin tuzlarining har qaysisini ayrim holda tortma usuli bo'yicha, fenoksimetilpenitsillinni esa spektrofotometriya usuli yordamida uning 0,02 %li natriy gidrokarbonat saqlagan suvli eritmasini 268 nm to'lqin uzunligida optik zichligini o'lchab aniqlanadi. [2] Benzilpenitsillin tuzlari va fenoksimetilpenitsillinlar tarkibidagi, penitsillinlar yig'indisining umumiy miqdorini yodometriya usuli bo'yicha aniqlashning mohiyati, ulami avval ishqoriy muhitda parchalab, so'ngra yod bilan oksidlashdan iborat. Buning uchun tortib olingan preparatning suvdagi eritmasiga 1 mol/1 natriy gidroksid eritmasini qo'shib, 20 minutgacha qo'yib qo'yiladi. So'ngra unga ma’lum miqdorda mol/1 xlorid kislota eritmasi, atsetatli bufer eritmasi (pH 4,5) va aniq miqdorda 0,01 mol/1 yod eritmasini qo'shib, yana 20 minut qo'yib qo'yiladi va reaksiyaga kirishmay qolgan yodning ortiqchasini kraxmal indikatori ishtirokida natriy tiosulfatning 0,01 13 mol/1 eritmasi bilan titrlanadi. Bu usulda reaksiyalarning borishini quyidagi kimyoviy tenglamalar bo'yicha ifodalash mumkin. Reaksiyaning boshlang'ich bosqichida eritmaga qo'shilgan natriy gidroksid ta’sirida penitsillindagi P-laktam halqasi buzilib, u penitsilloin kislotaning natriyli tuziga o'tadi: Penitsilloin kislotaning natriyli tuzi o'z navbatida eritmada hosil boMgan kislotali muhitda penaldin kislota va penitsillamin (dimetilsistein) larga parchalanadi. Keyinchalik ular suyuqlikdagi atsetatli bufer ishtirokida pH 4,5 muhitda, yod ta’sirida oksidlanib, fenilatsetilaminomalon va penitsillamin kislotalariga o'tadi: [3] Benzilpenitsillinning kaliyli, natriyli va novokainli tuzlaridagi, benzilpenitsillin miqdorini tortma usul bo'yicha aniqlashda, avval fosfat kislota ishtirokida (benzilpenitsillinni tuz holidan kislota shakliga o'tkazish maqsadida qo'shiladi), 14 amilatsetat yordamida sof benzilpenitsillinni ekstraksiya qilib olinadi va uni N- etilpiperidinli tuzi holida cho'ktiriladi: So'ngra cho'kmani ajratib olinadi va doimiy og'irlikgacha quritib, tortiladi.Benzilpenitsillinning novokainli tuzida penitsillinlar yig'indisining miqdori va undagi benzilpenitsillinning o'zini aniqlashdan tashqari, preparat tarkibidagi novokain miqdorini ham aniqlash talab qilinadi. Buning uchun, preparatning eritmasidan natriy karbonat eritmasi ta’sirida novokainni asos holida cho'ktiriladi. So'ngra cho'kmani xloroform yordamida ekstraksiya qilib ajratib olinadi va unga aniq bir hajmda xlorid kislotaning 0,1 mol/1 eritmasidan qo'shib chayqatiladi. Reaksiyaga kirishmay qolgan kislotaning ortiqchasi natriy gidroksidning 0,1 mol/1 eritmasi bilan fenolftalein indikatori ishtirokida titrlanadi: [4] Benzilpenitsillin novokainli tuzining tarkibidagi sof novokain- ning miqdori 37,5 %dan kam va 40,5 %dan ortiq bo'lmasligi kerak. Penitsillinlaming antimikrob ta’sir darajasini mikrobiologik usul bo'yicha aniqlab ham ulaming sifati baholanadi. Bunda 15 maxsus agar- agarda tayyorlangan ozuqa muhitiga shimdirilgan (diffuziyalangan) Bacillus subtilis ATCC 6633 test-mikrobga penitsillinlaming ta’siri kuzatiladi. 1.4 Penitsillinlarning tibbiyotda qo’llanilishi Penitsillinlaming antimikrob faolligi ta’sir birligi (TB) bilan ifodalanadi. Bir ta’sir birlik 0,5988 mikrogramm toza kristall benzilpenitsillinning natriyli tuzi ta’siriga teng deb qabul qilinadi, 1 mg preparat 1675 TB ga teng keladi. Benzilpenitsillinga chidamli mikroorganizmlaming paydo bo'lishi va ulaming tarqalishi olimlami turli muhitga chidamli penitsillinlaming yangi hosilalarini kashf qilish ustida mukammal ilmiy izlanishlar olib borishlarini talab qilar edi. 1962-yilda Penicillium chrysogenum o'stirilgan fermentativ suyuqlikdan benzilpenitsillin bilan bir qatorda, barcha penitsillinlar kimyoviy tuzilishining asosi bo'lgan 6- aminopenitsillan kislotaning (6-APK) ajratib olinishi va. uni har tomonlama chuqur o'rganilishi, keyinchalik esa ushbu kislota asosida, yarim sintez usuli bo'yicha yangidan yangi kislotali muhitga va penitsillinaza fermentiga chidamli hamda keng doirali antimikrob ta’sirga ega penitsillinning turli xillarini yaratish borasida ilmiy ishlar olib borishga zamin yaratdi. [2] 1.5 Yarimsintetik penitsillinlar Sof holdagi 6-aminopenitsillan kislota oq, kristall modda bo'lib, kuchsiz biologik faollikka ega: 6-aminopenitsillan kislotadagi C6 holatiga o'mashgan aminoguruhdagi vodorodni turli organik kislota qoldiqlariga almashtirish asosida penitsillinning yarimsintetik yangi preparatlari olinadi. Hozirgi vaqtda 6-APKni kerakli miqdorda benzilpenitsillin yoki fenoksimetilpenitsillinni penitsillinatsilaza fermenti yordamida gidroliz qilib olinadi: 16 Penitsillinatsilaza fermentini mikrobiologik usul bo'yicha olishda turli bakteriyalaming shtammlaridan foydalaniladi. 6-APKni ben- zilpenitsillinni ma’lum sharoitda kimyoviy usul bo'yicha deatsillab olinadi. Hozirgi vaqtda tibbiyot amaliyotida yarimsintetik penitsillinlaming uchinchi avlodiga mansub preparatlari qo'llanilmoqda. [2] Yarimsintetik penitsillinlaming turli hosilalarini, asosan 6-APK ni tegishli karbon kislotalarning xloralgidridi bilan o'zaro biriktirib olinadi. Uni metitsillin va oksatsillinni olish misolida quyidagi chizma bo'yicha ifodalash mumkin: 17 Ampitsillinni olish birmuncha murakkab bo'lganligi sababli tavsiya qilingan usullardan fenilamiloatsetat kislota asosida quyidagi tenglama bo'yicha sintez qilib olish ancha qulay hisoblanadi: Yarimsintetik yo‘l bilan olingan penitsillinlar asosan kislotali muhit va penitsillinaza fermentiga bo’lgan munosabatlari hamda antimikrob ta’sir doirasi bo'yicha farqlanadi. Yarimsintetik penitsillinlardan hozirgi vaqtda metatsillin, oksatsillin, dikloksatsillin, ampitsillin, karbenitsillin va ampitsillin bilan oksatsillin aralashmasidan (2:1) iborat dori turi ampioks va boshqalar keng qo’llanmoqda. [2] 18 Metitsillin-natriy mayda kristall kukun, suvda juda yaxshi eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, efirda esa erimaydi. Optik faol modda. Uning solishtirma buruvchanligi (5 %li eritmasida) +215° dan +233 °C gacha. Preparat achchiq ta’mli, mikrokristall kukun, suvda oson eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, xloroformda kam eriydi, atseton, efir va benzolda erimaydi. U optik faol modda bo‘lib, qutblangan nur tekisligini o‘ngga buradi. 1 %li eritmasining solishtirma buruvchanligi +189° gateng. Dikloksatsillin natriy o‘ziga xos hidli, achchiq ta’mli, oq mayda kristall kukun boMib, suvda oson eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, xloroform va efirda esa deyarli erimaydi. Optik faol modda bo‘lib451uning solishtirma buruvchanligi (1 %li suvdagi eritmasida) +133° dan +143° gacha.Preparat kuchsiz gigroskopik xossaga ega. [2] 19 Ampitsillin taxir mazali va hidsiz yoki biroz o‘ziga xos hidli, oq mayda kristall kukun bo‘lib, suvda kam eriydi, 95 %li spirtda, xloroformda va efirda deyarli erimaydi. Preparat optik faol moddadir. Uning solishtirma buruvchanligi (0,25 %li suvdagi eritmasida) +280° dan +300° gachadir. Ampitsillinning tarkibida uch molekula kristall suv saqlagan uch gidrat preparat (Ampicillinum trihydricum) va natriyli tuzi tibbiyotda keng qo‘llanadi. Ulardan ampitsillin natriyli tuzi suvda yaxshi eriydi, spirtda ham eriydi. Ampitsillinning preparatlari kislota muhitiga barqarordir [1] II. TAJRIBA QISM 2.1 Benzilpenitsillinning natriy li tuzining X DF bo’yicha to’liq tahlili Benzilpenitsilinning natriyli tuzi Penitsillinum notatum yoki boshqa tegishli organizmlar tomonidan ishlab chiqariladigan va antimikrob ta’sirga ega bo’lgan penitsilinning yangi kislotasidir. Preparat tarkibida sof benzilpenitsilinning natriyli tuzi eng kamida 96 ％ ni tashkil qilishi zarur. belgilangan aniqlik shunday bo’lishi kerakki bunda chetlanish ±5 dan oshmasligi kerak.(943 bet) 20 Tasvirlanishi: oq rangli nozik kristall kukun. Hidsiz achchiq mazali. Suvli eritmalarda biroz qizdirilganda yoki penitsillinaza fermenti ta’sirida boshqa oksidlovchilar, kislotalar ta’sirida tezda parchalanuvchan modda. Eruvchanlik: Suvda juda yaxshi eriydi, etil hamda metil spirtlarida eriydi. Chinligi: preparat “Benzilpenitcillinum-kalium” maqolasida keltirilgan birinchi haqiqiylik reaksiyasini berishi kerak. Preparat natriyga xos reaksiyasini beradi (745 bet) Eritmaning shaffofligi, ranggi, kislotali yoki ishqoriyligi, quritishdagi og’irlikning yo’qotilishi, toksiklik, pirogenlik, sterillik, termik stabillik “Benzilpenitcillinum-kalium” maqolasida keltirilgan talablarga javob berishi kerak. Miqdoriy tahlil: quruq preparatdan 0. 06 g (aniq tortma) olib 100 ml li titrlanuvchi kolbaga solinadi ustidan 100 ml yangi qaynatilgan suv solinib eritiladi. Titrlash xuddi DF dagi 980- betdagi usul bo’yicha olib boriladi. Benzilpenitsilinning natriyli tuzi standart preparatida 1 mg., b enzilpenitsilinning natriyli tuzi bo’yicha penitsillinning miqdori jami 1.0 mg ni tashkil qilishi lozim. Benzilpenitsillin. Bennzilpenitsillining borligini aniqlash “Penitsillin tarkibida benzilpenitsillinni aniqlash” maqolasi bo’yicha olib boriladi. (979 bet) Qadoqlash: shisha idishlarda, kauchuk tiqin bilan germetik tarzda yopilgan shisha idishlarda, aluminiy qopqoqli idishlarda saqlanadi. Har bir flakonetiketkasida ko’rsatilgan ED miqdoridan kamida 90 ％ va 110 ％ dan oshmasligi kerak. Saqlash: B ro’yhati bo’yicha quruq salqin xonalarda. Dozalar. DF 1023 betdagiga asosan. Antibiotik. 21 2.2 Fenoksimetilpenitselinning X DF bo’yicha to’liq tahlili Fenoksimetilpenitselin Penitsillinum notatum yoki boshqa tegishli organizmlar tomonidan ishlab chiqariladigan va antimikrob ta’sirga ega bo’lgan penitsilinning fenoksimetilpenitsilin- linova kislotasidir. Preparat tarkibida Fenoksimetilpenitselin eng kamida 90%dan 95 ％ gacha tashkil qilishi zarur. Belgilangan aniqlik shunday bo’lishi kerakki bunda chetlanish ±5 dan oshmasligi kerak.(943 bet) Tasvirlanishi: oq rangli kristall kukun. Hidsiz achchiq mazali. Suvli eritmalarda biroz qizdirilganda yoki penitsillinaza fermenti ta’sirida boshqa oksidlovchilar, kislotalar ta’sirida tezda parchalanuvchan modda. Eruvchanlik: Suvda juda kam eriydi, etil hamda metil spirtlarida, xloroform, butilatsetat, glitserinda eriydi. Chinligi: preparat SF usulida 268-274 nm to’lqin uzunligida optic zichligi o’lchanganda 1.21 dan kam 1.24 dan oshmasligi lozim. Eritmaning shaffofligi, ranggi, kislotali yoki ishqoriyligi, quritishdagi og’irlikning yo’qotilishi, toksiklik, pirogenlik, sterillik, termik stabillik “Benzilpenitcillinum-kalium” maqolasida keltirilgan talablarga javob berishi kerak. Benzilpenitsillin. Bennzilpenitsillining borligini aniqlash “Penitsillin tarkibida benzilpenitsillinni aniqlash” maqolasi bo’yicha olib boriladi. (979 bet) Miqdoriy tahlil: 22 Tortma usulida: quruq preparatdan 0. 06 g (aniq tortma) olib 100 ml li titrlanuvchi kolbaga solinadi ustidan 20 ml 1/15 mol fosfatli buffer bilan Ph qiymati 7.0 ga keltiriladi va 100 ml gacha yangi qaynatilgan suv solinib eritiladi. Titrlash xuddi DF dagi 980- betdagi usul bo’yicha olib boriladi. Fenoksimetilpenitselin standart preparatida 1 mg., Fenoksimetilpenitselin bo’yicha penitsillinning miqdori jami 1.0 mg ni tashkil qilishi lozim. SF usulida: quruq preparatdan 0.1 g (aniq tortma) olib 500 ml li kolbaga solinadi ustidan 4 ml 5 % li natriy gidrokarbonat eritmasida eritilib song kolba belgisigacha suv bilan yetkaziladi. To’lqin uzunligi 268 nm da optik zichligi qalinligi 1 sm li kyuvetada o’lchanadi. Standart eritma sifatida 4 ml 5%li natriy gidrokarbonat eritmasi ishlatiladi. Qadoqlash: shisha idishlarda, kauchuk tiqin bilan germetik tarzda yopilgan shisha idishlarda, aluminiy qopqoqli idishlarda saqlanadi. Har bir flakonetiketkasida ko’rsatilgan ED miqdoridan kamida 90 ％ va 110 ％ dan oshmasligi kerak. Saqlash: B ro’yhati bo’yicha quruq salqin xonalarda. Dozalar. DF 1023 betdagiga asosan. Antibiotik. 2.3 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash Fenoksimetilpenitselin ning miqdoriy tahlili a=0.06 E= 207 x ％ = 0.06⋅500 ⋅100 207 ⋅0.1⋅10 ==97.65 ％ 23 Optik zichlikd1 d2 d3 d4 d5 Son qiymati 0.6 0.58 0.61 0.57 0.55 Davlat farmakopeyasining XI nashriga asosan tahlil natijalarii matematik statistika usuli bilan ishlab chiqish uchun quyidagilar aniqlandi: 1) X ％ = 0.6⋅250 ⋅100 298 ⋅0.05⋅10 =100.67 ％ 2) X ％ = 0.58⋅250 ⋅100 298 ⋅0.05⋅10 =97.31 ％ 3) X ％ = 0.61⋅250 ⋅100 298 ⋅0.05⋅10 =102.34 ％ 4) X ％ = 0.57⋅250 ⋅100 298 ⋅0.05⋅10 =95.63 ％ 5) X ％ = 0.55⋅250 ⋅100 298 ⋅0.05⋅10 =92.28 ％ Tahlil soni 1 2 3 4 5 xi ％ 100.67 97.31 102.34 95.34 92.28 O’rtacha qiymat X ni hisoblash X = X 1+X 2+X 3+X 4+X 5 5 = 100 .67 +97 .31 +102 .34 +95 .34 +92 .28 5 =97.588 Chetlanish qiymati va erkinlik darajasi qiymati d 1= X 1−X 24 d1=│100.67-97.588│=3.082 d2 =│97.31-97.588│=0.278 d3 =│102.34-97.588│=4.752 d4 =│95.63-97.588│=1.958 d5 =│92.28-97.588│=5.3 f=n-1 f=5-1=4 Standart chetlanishning qiymati S ning qiymatini tasodifiy xatolik deb qaraladi. Bu kattalikning kvadrati S 2 - dispersiya deyiladi. U quyidagicha topiladi: S 2 = ∑1 5¿d 1 2 f = 3.082 2 ⋅0 .278 2 ¿4 .752 2 ¿1.958 2 ¿5.3 2 4 =16.0203 S= √S 2 = √16 .0203 =4.00253 S X= S √n = 4.0025 √5 =1.7899 Qiymatlar oralig’i R quyidagicha topiladi: R=( X max −X min )=(102.34-92.28)=10.06 Bajarilgan tahlil soni n<10 bo’lganda qiymatlarning bir xilligi statistik tavsifnomani hisoblamasdan ham aniqlash mumkin. Buning uchun nazorat mezoning amaliy qiymati - Q hisoblanib, u nazorat mezonining nazariy qiymati bilan solishtiriladi: Q 1= |x1−x2| R = |100 .67 −97 .31 | 10 .06 =0.33333 25 Q 2= |x2−x3| R= |97 .31 −102 .34 | 10 .06 =0.5 Q 3= |x3−x4| R = |102 .34 −95 .34 | 10 .06 =0.7 Q 4= |x4−x5| R = |95 .34 −92 .28| 10 .06 =0.3 Nazorat mezoning hisoblab chiqilgan sonlardan birortasining qiymati jadvaldagi qiymatdan katta bo’lsa Q>Q(P,n) x1 va x2 qiymatlar tashlab yuborilib, statistik hisoblash boshqattan bajariladi va bir xil qiymatlardan X, S 2 va s1 , sx kattaliklarini hisoblash uchun foydalaniladi. Nazorat mezonining nazariy qiymatini jadvaldan Q(5.95 ％ ) topamiz. Nazorat mezoni Q(P,n) ning son qiymati P=95 ％ va n=5 bo’lganda nazorat mezoning nazariy qiymati Q(P,n)=0.64 Q 1 ; Q 2 ; Q 3 ; Q 4 < Q (P,n) Demak varianntlarni tashlab yuborishga hojat yo’q. Ishonchlilik oraliqlari va ular kattaliklarini baholash Bu yerda t(P,f) Styudent mezonining jadvaldan olingan qiymati X i ± X = X i ±t(P,f)s= X i ±t(95 ％ ,4)s= X i ±2.78×0.4219= X i ±1.172882 X i ± ∆ X =x± t(P,f)s √n =97.588± 2.79⋅0.4219 √5 =97.588±0.5245 Bu oraliq har bir aniqlash uchun ishonchlilik oralig’i bo’lib hisoblanadi. Unga ishonchlilik ehtimolligi P bilan o’zaro bog’liqlik sharti amal qiladi: 26 X i−ΔX ≤μ≤ X i+ΔX X i−ΔX ≤ X i≤ X i+ΔXBulardan nisbiy xatolik va o’rtacha nisbiy xatolik ɛ ε hisoblab topiladi. ε= ΔX X ×100 ％ = 1.17288 97 .588 ×100 =1.201 ％ ε= ΔX X ×100 = 0.5245 97 .588 ×100 =0.53746 ％ XULOSA Men kurs ishimni bajarish davomida Betalaktamidlar guruh preparatlari tahlili. Penitsillinlar mavzusi bo’yicha quyidagi bilim ko’nikma va malakalarga ega bo’ldim: Penitsillinlaming antimikrob faolligi ta’sir birligi (TB) bilan ifodalanadi. Bir ta’sir birlik 0,5988 mikrogramm toza kristall benzilpenitsillinning natriyli tuzi ta’siriga teng deb qabul qilinadi, 1 mg preparat 1675 TB ga teng keladi. Benzilpenitsillinga chidamli mikroorganizmlaming paydo bo'lishi va ulaming tarqalishi olimlami turli muhitga chidamli penitsillinlaming yangi hosilalarini kashf qilish ustida mukammal ilmiy izlanishlar olib borishlarini talab qilar edi. Benzilpenitsillinning tuzlari va fenoksimetilpenitsillinning miqdorini aniqlash ikki bosqichdan iborat bo'lib, uning birinchi bosqichida preparat tarkibidagi penitsillinlar yig'indisining umumiy miqdori (ulaming tarkibiga biosintez jarayonida 27 hosil bo'ladiganpenitsillinning boshqa hosilalari ham qo'shilgan bo'lishi mumkin) yodometrik usul bo'yicha aniqlanadi. Benzilpenitsillin tuzlari va fenoksimetilpenitsillinning chinligini P-laktam hosilalariga xos, yashil rangii mis gidroksamat tuzi hosil qilish reaksiyasi bo'yicha aniqlanadi. Buning uchun benzilpenitsillin tuzlari yoki fenoksimetilpenitsillin solingan chinni idishga 2-3 ml suv, 0,1 g gidroksilamin gidroxlorid va 1 ml natriy gidroksidning1 mol/1 eritmasini qo'shib, 5 minutgacha qo'yib qo'yiladi. So'ngra aralashmaga bir necha tomchi sirka kislota va mis (II) nitrat eritmasi qo'shiladi. Natijada yashil cho'kma holida penitsillinning yoki fenoksimetilpenitsillinning gidroksamat tuzi cho'kadi. Men ushbu chiqargan bilimlarimdan albatta kelajakda keng foydalanishga, ushbu preparatlarning yangi vakillarini o’rganishga harakat qilaman. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.Q. A. Ubaydullayev va boshqalar. “Farmasevtik kimyo”, “O’zbekiston faylasuflar milliy jamiyati nashryoti”. T.,2006 2. Ibodov A.Yu. Farmatsevtik kimyo. 11. T., Abu Ali ibn Sino,1996. 3. Государственная фармакопея, XI изд, Т. 2. М., Медицина,1990. 4. Государственная фармакопея, XI изд, Т. -1. М., Медицина,1987. 5 .The united states pharmacopoeia, 2003 6 .European pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. Strasbourg, 1997 28 7.O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev tahriri ostida), I kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001 8.O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001 9.Farmasevtik kimyo, 1-2 qism T., “Ekstremium press”, 2011 10.Арзамасцев А.П., Печенников В.М., Радионова Г.М. и др. Анализ лекарственнмх смесей. М., «Спутник», 2000 г. 11. Арзамасцев А.П., Яскина Д.С. Ультрофиолетовме и инфракраснме спектри лекарствешшх вецеств, М., «Медицина», 1975. 12. Арзамасцев А.П. и др. Фармацевтическая химия. М., «Г еотар-Мед», 2005. 13. Арзамацев А.П. и др. Анализ лекарственнмх смесей. М.,«Спутник», 2000 r . 14. . European Pharmacopoeia, Technical Guide for the Elaboration of Monographs, 3rd ed., Strasbourg: Council of Europe; 1999. 15. O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001 16. Thin-Layer Chromatography, general method 2.02.27.00. In: Ph. Eur. 4th ed. Strasbourg: Council of Europe; 2002 17. Internet ma’lumotlari: www.ziyouz.com www.wikipwdia.com/drug www.pharmaceutical_drugs_of_forms 29 MUNDARIJA KIRISH……………………………………………………………………….3 I. ADABIYOTLAR SHARXI……………………………………………….4 1.1 Penitsillinlarning olinishi………………………………………………….4 1.2 Penitsillin lari ning chinligini aniqlash………………………………….…11 1.3 Penitsillinlarning miqdorini aniqlash……………………………………..13 1.4 Penitsillinlarning tibbiyotda qo’llanilishi…………………………...……16 30 1.5 Yarimsintetik penitsillinlar………………………………………………16 II. TAJRIBA QISM………………………………………………………...21 2.1 Benzilpenitsillinning natriy li tuzining X DF bo’yicha to’liq tahlili……..21 2.2 Fenoksimetilpenitselinning X DF bo’yicha to’liq tahlili………………..22 2.3 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash.................24 XULOSA…………………………………………………………………....28 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………….29 31

Betalaktamidlar guruh preparatlari tahlili. Penitsillinlar

Купить