• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 11.1MB
Покупки 4
Дата загрузки 25 Сентябрь 2024
Расширение doc
Категория Информатика и ИТ

Продавец

Lola Mamurova

Дата регистрации 25 Сентябрь 2024

16 Продаж

Blender dasturida sahnani boshqarish va 3d model transformatsiyasi

Bugungi kunda bu to'la mukammal 3D redaktor bo'lib, unda foydalanuvchi to'liq dasturlashtiriladigan interfeys va noyob ichki fayl tizimi bilan tanishadi. Dasturning ko'rinishi bir qarashda noqulay va tushunarsizdek tuyulishi mumkin, ammo tezkor tugmalarni o'rnatgandan so'ng, Blenderda ishlash oson va qulay bo'ladi. Dasturlash tili sifatida dastur Pythondan foydalanadi, unda siz o'zingizning vositalaringizni yaratishingiz, interfeysni tahrirlashingiz va dasturning ishlash tamoyilini o'zgartirishingiz mumkin. Ajoyib bonus - bu har ikkala bit o'lchamdagi turli xil operatsion tizimlarda paketning mavjudligi: OC Windows, GNU/Linux va Mac OSX bilan ishlaydigan kompyuter egalari dasturni o'zlashtirishlari mumkin. 8 Blender imkoniyatlariga nazar solamiz.Keling, ushbu dasturning har bir vositasi ishlashini batafsil ko'rib chiqmasdan, bu noyob tahrirlovchining barcha xususiyatlarini qisqacha yoritishga harakat qilamiz. Barcha dasturlarda bo'lgani kabi, foydalanuvchi bir xil sahnada yoki kompyuter oynasida ishlaydi. Bu yerda 3D model bevosita yaratiladi va tahrirlanadi, shuningdek aylantiriladi, ko'chiriladi, masshtablanadi va hokazo. Shuningdek, u animatsiya, tekstura va vizualizatsiya jarayonlari bilan bog'liq barcha o'zgarishlarni aks ettiradi. Blender dasturi o‘rnatib bo‘linganidan so‘ng dastur ishga tushiriladi. Blender ishga tushirilganda, oynaning markazida muloqot oynasi hosil bo‘ladi. Unda loyihalarni yaratish yoki oldin yaratilgan blend-fayllarni ochish imkoniyatlari mavjud. Blender dasturi 3D grafika va animatsiya yaratuvchi dasturlar kabi murakkab interfeysga ega. Blender dasturi interfeysini foydalanuvchi o‘z xohishiga qarab sozlab olishi mumkin. Blender dasturida klaviaturadagi tugmachalar bilan bir qatorda Numpad (raqamlar) bloki ham faol ishlatiladi. Agar kompyuterda Numpad bloki mavjud bo‘lmasa, sozlamalarni o‘zgartirish yoki interfeysdagi tugmachalardan foydalanish mumkin. 8 U.Yuldashev, M.Mamarajabov, S.Tursunov. Pedagogik Web dizayn. O‘quv qo‘llanma.Toshkent, “Voris”, 2013. 15 2.1.10-rasm 2.1.11-rasm 3D model transformatsiyalarini amalga oshirishda tezkor tugmachalardan ham foydalanish mumkin. 14 G, R, S tugmachalarini bir marta bosish (ushlab turmaslik, shunchaki bosish) orqali quyidagi tarnsformatsiyalar bajariladi: G – Move – tanlash / ko‘chirish; R – Rotate – aylantirish; S – Scale – o‘lchamini o‘zgartirish. 2.2. 3D model transformatsiyasi Blender dasturida modellashtirilmoqchi obyekt turiga qarab tahrirlash rejimlarining har xil turlari mavjud. Har bir rejim turlicha o‘zgarishlarni amalga oshiradi. Tahrirlash rejimlari to‘plami obyekt turiga bog‘liq. Masalan, kubni olti xil rejimda tahrirlash mumkin. Kub obyekti Mesh obyektlar guruhiga mansub bo‘lib, u vertikal (Vertex), qirra (Edge) va yuza (Face) tuzilmalaridan tashkil 14 M.Mamarajabov, S.Tursunov. Kompyuter grafikasi va Web dizayn. Darslik.Toshkent,“Cho‘lpon”, 2013. 22 2.1.3-rasm Har bir sohada bitta muharrir mavjud bo‘lib, uning yordamida sohadagi ko‘rinish holatlarini o‘zgartirish mumkin. 9 Buning uchun har bir tahrirlovchining sarlavhasida maxsus tugmacha bo‘lib, u bosilganda, dasturda mavjud tahrirlovchilar oynasi ro‘yxati paydo bo‘ladi (2.1.3-rasm). 2.1.4-rasm 3D Viewport dasturning asosiy oynasi bo‘lib, unda sahnani tashkil etuvchi uch o‘lchovli obyekt yaratish, tahrir qilish, animatsiya yaratish hamda yuklangan 3D sahnani aks ettirish imkoniyati mavjud. Image Editor ko‘rish sohasi bo‘lib, obyektlar tasviri, 2D grafika va tekstura shaklida aks ettiriladi. UV Editor 3D obyektlarga 9 U.M.Mirsanov, P.E.Nuraliyeva, N.A.Karimova. Kompyuter grafikasi va web dizayn fanidan laboratoriya ishlari // Navoiy: NAVOIY, 2022. – 136. 18 2.1.8-rasm Blender dasturida obyektlardan tashqari, sahnada qizil X va yashil Y o‘qlari bo‘lgan 3D kursor mavjud. 3D kursor, asosan, yangi obyektni joylashtirish, obyektning markaziy nuqtasini siljitish uchun ko‘rsatkich sifatida ishlatiladi. 13 Faol holatda 3D kursor sahnaning markazida, X va Y o‘qlari kesishmasida joylashgan bo‘lib, uni boshqa joyga ko‘chirish uchun uskunalar panelidagi “Kursor” uskunasi tanlanadi va u 3D kursorni harakatga keltiradi (2.1.9-rasm) 2.1.9-rasm Blender dasturidagi asosiy transformatsiyalar 3D modelni “Move” (harakatlantirish), “Rotate” (aylantirish) va “Scale” (masshtablash) vazifalarini o‘z ichiga oladi. Bularning barchasini “Transform” uskunasini tanlab ham amalga oshirish mumkin (6). Har bir 3D model transformatsiyasi tanlanganda, obyekt ustida markerlar paydo bo‘ladi. 13 Rixsiboyev T., Rixsiboyeva X., Tursunov S. Kompyuter grafikasi. Darslik. Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. -304 b 21 Blender tez va barqaror rivojlanishi, mutlaqo bepul bo‘lganligi sababli 3D muharrirlar orasida juda mashhur dastur hisoblanadi. 5 Dastur interfeysi ingliz tilida berilgan. Dastur yordamida 3D modellashtirish, VFX, animatsiya, simulyatsiya, renderlash, kompozitsiya, harakatni kuzatish, videomontaj va 2D animatsiya yaratish mumkin. 3Ds Max va Cinema 4D dasturlari kabi 3D modellashtirish uchun qulay hisoblanadi. Dasturdan bepul foydalanish mumkin. Tinkercad 3D modellashtirishni boshlashni istovchilar uchun yaratilgan bo‘lib, u onlayn platformada 3D modellar yaratish imkonini beradi. Tinkercad onlayn xizmat sifatida loyihalarda turli qurilmalardan foydalanish, bir vaqtning o‘zida bir necha odamga loyiha ustida ishlash imkonini beradi. Platformada boshqa foydalanuvchilarning tayyor modellarini tahrirlash, shuningdek *.stl, *.obj va *.svg formatidagi boshqa dasturlardan modellarni import qilish va tahrirlash mumkin. Modellarni platformadan to‘g‘ridan to‘g‘ri 3D printerda chop etish uchun eksport qilish yoki boshqa foydalanuvchilar modellarini yuklab olish va chop etish mumkin. Dasturdan bepul foydalanish mumkin. Tinkercaddan foydalanish uchun www.tinkercad.com rasmiy manziliga kiriladi 1.2.3d grafik muharriri dasturi interfeysi va uskunalar paneli Keng ko'lamli modellarni yaratish va ular bilan ishlashning deyarli barcha mavjud usullari bilan ifodalanadi. Primitivlar, poligonlar, NURBS egri chiziqlari, Beze egri chiziqlari, metasferalar, mantiqiy operatsiyalar, Subdivision Surface va asosiy haykaltaroshlik vositalari asosida obyektlarni loyihalash mumkin. 3Ds Maxda bo'lgani kabi, dastur modelga qo'llaniladigan turli xil modifikatorlarni taklif qiladi. Bugungi kunda 3D dizaynerlar tomonidan turli dasturiy vositalardan foydalangan holda fazoviy modellashtirish jarayoni keng amalga oshirilmoqda. Bunday dasturlar nafaqat rejalashtirilgan obyekt tasvirini ko‘rish, balki uni turli burchaklardan ko‘rib chiqish, yaxshiroq idrok etish uchun uning animatsion kliplarini 5 Yuldashev U., Mamarajabov M., Tursunov S. Pedagogik Web dizayn. O‘quv qo‘llanma. Toshkent, “Voris”, 2013. 10 2.2.5-rasm - Plane – tekislik. Bu mesh 3D obyekt emas, u tekis va qalinlikga ega emas. Undan sirt, yuza, pol va oynalar yasaladi. U stol ustida yotgan qog‘ozga o‘xshaydi (a); - Cube – Blenderning asosiy 3D mesh obyekti. U to‘rtburchak modellarni loyihalash uchun juda qo‘l keladi (b); - Circle obyekti 3D obyekt sifatida ko‘rinmaydi, lekin uni 3D ko‘rinishida shakllantirish mumkin (c); - UV Sphere – doira va segmentlardan hosil bo‘lgan shar. 18 U parallellar va meridianlardan iborat globusga o‘xshaydi (d); - Ico Sphere – uchburchaklardan hosil bo‘lgan shar (e); - Cylinder silindr ko‘rinishidagi 3D obyektlarni hosil qilishda ishlatiladi (f); - Cone konus ko‘rinishidagi 3D obyektlarni hosil qilishda ishlatiladi (g); - Torus yordamida silindrga o‘xshash ikki tomoni ochiq 3D obyektlar yaratiladi (h); - Grid – qismlarga ajratilgan tekisliklardan tashkil topgan kvadratik panjara (i); - Monkey maymun boshi kabi 3D model qo‘llaniladigan hodisalarni testdan o‘tkazish (yaratilgan 3D model buzilmasligi uchun rang, teksturalarni sinab ko‘rish)da ishlatiladi (j). 18 Jennifer Niederst Robbins. Learning Web design. O‘Reilly. Canada, 2018 26 Shuningdek, bu menyuni klaviaturaning “Shift + A” tugmachalar birikmasi orqali ham chaqirish mumkin. 2.2.6-rasm Avval yaratilgan 3D modellar rangi kulrang edi. 3D modellashtirish uchun shakl yaratishning o‘zi yetarli emas, uni tegishli xususiyatlar bilan ham ta’minlash zarur. Aksariyat hollarda obyektning xususiyatlari tashqi ko‘rinishiga qarab baholanadi. Masalan, sfera kulrang rangda bo‘lsa, obyekt salmoqliroq tuyuladi. 3D modellashtirish muhitida 3D obyektning rang xususiyatlarini o‘zgartirish oddiy grafik muharrirlarida rangni o‘zgartirish kabi emas. Ya’ni bu yerda obyekt rangni emas, balki materialni biriktiriladi. Bunda obyektning rangi oz bo‘lsada ahamiyatga ega bo‘lib, bu jarayonda boshqa ko‘plab aks ettirish, shaffoflik, yorug‘likning sinishi kabi vizual xususiyatlar paydo bo‘ladi. Blender dasturida bir xil material ko‘plab obyektlarga yoki aksincha, bitta obyektga bir nechta material qo‘llanilishi mumkin. Masalan, kubning har bir yuzi bilan alohida materialni bog‘lash mumkin. Materiallarni sozlash uchun “Material Properties” bandi tanlanadi (1). 27 2.1.1-rasm. Blender dasturi interfeysi Dastur interfeysi: a) menyular bandi; b) uskunalar paneli; d) kamera; 16 KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi kunda axborot texnologiyalarning yangilanishi, tarmoq texnologiyalarini rivojlanishi barcha sohalari singari o‘qitish sohasida ham katta o‘zgarishlarga olib kelmoqda. Ma’lumotlarni uzatish tizimi asosida o‘qitishni tashkil etishga turli yondashuvlar mavjud. Butun dunyo kompyuter tarmog‘i tizimiga asoslangan turli kompyuterli multimedia texnologiyalarini va ilg‘or o‘qitish texnologiyalarini umumlashtiruvchi yangicha o‘qitish virtual muassasalarni zamonaviy informatsion jamiyatda axborot va bilimlarning tez sur’atlarda o‘sishi masalasi yechimi sari olib boruvchi yo‘l sifatida qarash o‘rinli. Ma’lumki, axborot almashinuvida insonning ko‘rish sezgi organi yordamida qabul qilingan axborot eng samarali qabul qilinadi va u xotirada ham chuqur iz qoldiradi. Jumladan, tovush vositasida berilgan axborot ham ijobiy ta’sir etadi. Ammo axborot almashinuvi nafaqat so‘zlar va tovushlar, balki tasvirlar, ranglar, shakllar va dinamik harakatlar bilan ham amalga oshiriladi. Buning yorqin dalili ommaviy axborot vositasi bo‘lgan televideniya orqali uzatilayotgan turli xildagi kinolar, multfilmlar, kliplar va boshqa ijtimoiy-madaniy ko‘rsatuvlar uchun uch o‘lchovli kompyuter dasturlari muhitida yaratilgan sahna va personajlar, ularning harakatlarini keltirishimiz mumkin. Shuningdek, ko‘pgina ilmiy tadqiqot obyektlari ustida ish olib borish va olinadigan natijalar ham kompyuterli modellashtirishlarga asoslanadi. 3D modellashtirish va raqamli animatsiyaning qo‘llanish ko‘lami juda ham keng bo‘lib, avvalambor ushbu sohani vizualligi va ixtiyoriy vaqtda o‘zgartirishlar kiritish imkoniyati diqqatga sazovordir. Kompyuter grafikasini har xil matematik, algoritmik, dasturiy, texnik vositalar majmuasi tashkil etadi. Boshqacha aytganda, bu puxta ilmiy shu jumladan matematik bazaga ega fanlar kompleksidir. Gap shundaki, tasvir monitor ekranida paydo bo‘lishidan avval bir qator almashtirishlardan o‘tadi va har bir bosqichda o‘zining usul va algoritmlari qo‘llaniladi. Kurs ishining maqsadi : Blender dasturida sahnani boshqarish va 3d model transformatsiyasini o ‘ rganish . 3 2.2.2-rasm Har bir obyekt markaz vazifasini bajaruvchi markaziy nuqtaga ega bo‘ladi. U obyekt rejimida ham, tahrirlash rejimida ham aks etadi. Obyektning koordinatalari markaziy nuqtaning joylashuvi bilan belgilanadi. “Object Mode” rejimidagi barcha jarayonlar unga nisbatan amalga oshadi. 16 Masalan, “Rotate” (R) tugmachasi bosilganda, markaziy nuqta kubning markazida bo‘lsa, kub o‘z joyida aylanadi (3). 3D modelning markaziy nuqtasini o‘zgartirish uchun sichqonchaning o‘ng tugmachasi bosiladi. Hosil bo‘lgan kontekst menyudan “Set Origin – Origin to 3D Cursor” bandi tanlanadi. Ya’ni 3D kursor joylashgan joyni markaziy nuqta deb qabul qiladi (4). 16 Shay Howe. LEARN to code HTML&CSS: develop&style websites. New readers, USA, 20 20 . 24 (Modifikatorlar), Character (Personaj), reactor, Animation (Animatsiya), Graph Editors (Grafik redaktorlar), Rendering (Tasvirlash), Customize (Sozlash), MAXScript i Help (Spravka). 3DS Maxning asosiy menyusi boshqa dasturlardan farqli o’laroq o‘zgarmay qolmoqda, shuning uchun dasturning asosiy punktlariga har doim murojaat etish mumkin. Agarda buyruqqa tugmalar bilan ishlash biriktirilgan bo’lsa, u holda buyruq yonida tugmalar ketma-ketligi o‘z aksini topadi. Biror - bir menyu qismining buyrug’i yonida joylashgan strelka buyruqning qo‘shimcha punktlariga yo‘1 ochadi. Buning uchun menyu buyrug‘i yonidagi strelkaga kursorni olib borish kifoya. Buyruqlarning hammasi ham birday faol emas, agar buyruq faol bo‘lmasa, u holda menyu buyruq yozuvlari kulrang tusda bo’ladi. Masalan: Bir obyektlarni tanlab olinsa va menyu qismidan yaxlitlash buyrug’iga kirilsa bu buyruq amal qilmaydi, lekin ikki va undan ortiq elementlami birato’la belgilansa mazkur buyruqni qo’llasa bo’ladi. Tushib keluvchi menyu dastur oynasining yuqori qismidan o'rin olgan bo’lib, bu dastur buyruq va imkoniyatlarini o‘zida jamlovchi asosiy qator hisoblanadi. Asosiy menyu ayniqsa dasturdan yangi foydalanuvchilar uchun qulaylik tug‘diradi. Asosiy menyu qatori quyidagi punktlardan iborat: File (Fayl), Edit (Tuzatish), Tools (Ishchi qurollar), Group (Yaxlitlash), Views (Ko‘rinish), Create (Yaratish), Modifiers (Modifikatorlar), Character (Personaj), reactor, Animation (Animatsiya), Graph Editors (Grafik redaktorlar), Rendering (Tasvirlash), Customize (Sozlash), MAXScript i Help (Spravka). 3DS Maxning asosiy menyusi boshqa dasturlardan farqli o’laroq o‘zgarmay qolmoqda, shuning uchun dasturning asosiy punktlariga har doim murojaat etish mumkin. Agarda buyruqqa tugmalar bilan ishlash biriktirilgan bo’lsa, u holda buyruq yonida tugmalar ketma-ketligi o‘z aksini topadi. Biror - bir menyu qismining buyrug’i yonida joylashgan strelka buyruqning qo‘shimcha punktlariga yo‘1 ochadi. Buning uchun menyu buyrug‘i yonidagi strelkaga kursorni olib borish kifoya. 13 Kurs ishining vazifalari: -Kurs ishi mavzusiga doir adabiyotlarni tahlil qilish; -3d grafik muharrirlar va ularning imkoniyatlarini bilan tanishish; -3d grafik muharriri dasturi interfeysi va uskunalar panelini bilan ishlash; -Blender dasturida sahnani boshqarishni o’rganish; -3D model transformatsiyasi xususiyatlarini o’rganish. Kurs ishning ob е kti. Blender dasturida sahnani boshqarish va 3d model transformatsiyasini o ‘ rganish jarayoni . Kurs ishining predmeti: Kurs ishning ob е kti. Blender dasturida sahnani boshqarish va 3d model transformatsiyasini o ‘ rganish usul va vositalari . Kurs ishi mundarija, kirish, ikki bob, to’rt fasl hamda xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. 4 e) 3D kursor; f) vaqt chizig‘i; g) kub; h) chiroq; j) loyiha tarkibi; i) joylashuv funksiyalari. Blender dasturi interfeysining 4 ta asosiy sohaga bo‘linganini ko‘rishimiz mumkin: • 3D Viewport – obyektlarning 3D ko‘rinishdagi transformatsiyasi (1); • Outliner – obyektlar menejeri (2); • Properties – moslamalar, sahnalar va boshqalarni o‘rnatish (3); • Timeline – animatsiya yaratish uchun vaqt shkalasi (4). 2.1.2-rasm. 17 II BOB BLENDER DASTURIDA SAHNANI BOSHQARISH. 3D MODEL TRANSFORMATSIYASI 2.1. Blender dasturida sahnani boshqarish Blender - bu 3D grafiklarni yaratish va tahrirlash uchun bepul dasturdir. O'zaro faoliyat platformalar, ochiq manba kodi, foydalanish imkoniyati va funksionalligi tufayli paket nafaqat yangi boshlanuvchilar orasida, balki ilg'or 3D modelerlari orasida ham munosib shuhrat qozondi. Dastur yanada rivojlanib borayotganligi sababli, u tobora jiddiyroq loyihalar uchun ishchi vosita sifatida tanlanishi ham ajablanarli emas. Aslida, ushbu dastur xususiyatlari va funksionallik soni bo'yicha ilg'or 3D grafik paketlardan deyarli kam emas. Va unda hamma narsa bepul.Dastur 3D grafikalar bilan tanishish va 3D obyektlarini yaratish va tahrirlashda asosiy vositalarning ishlashi uchun katta yordam beradi, chunki Blender professional uch o'lchamli tahrirlovchilarda alohida topilgan variantlar to'plamini birlashtiradi. Aytish mumkinki, unda 3D modellarni yaratish uchun har bir taniqli dasturning ozgina qismi mavjud. Lekin, shu bilan birga, u boshqa ilovalardan farqli o'laroq, butunlay mustaqil, noyob 3D grafika paketidir. Keling, sizga bu haqida batafsil aytib beraylik. Blender 3D grafikalarni yasash va tahrirlash, vizualizatsiya, animatsiya, kompyuter o'yinlarini yaratish va hatto haykaltaroshlik qilish uchun mo'ljallangan dastur sifatida ish olib boradi. 7 Jiddiy apparat resurslarini talab qiladigan jiddiy dastur deb ayta olamiz. Biroq, o'rnatish fayllarini yuklab olish bosqichidagi paketning dastlabki ajablanarli joyi shundaki - ularning miqdori 70 Mb atrofida. Ushbu darajadagi dasturiy ta'minot uchun aql bovar qilmas xususiyat! Shunga qaramay, ishlab chiquvchilar dasturni to'liq ishlaydigan va mukammal ishlashni namoyish etadigan barcha zarur funksiyalar bilan ta'minlashga muvaffaq bo'lishdi. Qo'shimcha afzalligi bu - paketning barqaror va tez rivojlanishida bo'lib, bu xususiyat uchun professional mutaxassislar jamoasidan minnatdormiz. 7 K.M.Gulyamov, U.M.Mirsanov, D.D.Djurayev. Rastr grafikasi asoslari // O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan profesional ta’limning yo‘nalishi 3.52.01.03 – Kompyuter grafikasi va dizayn operatori kasbi bo‘yicha ta’lim olayotgan o‘quvchilar uchun o‘quv qo‘llanma. “Xalq” nashriyoti. Toshkent, − 2022. – 160 б. 14 topgan (1). Dastur “Object Mode” rejimida turganida kub bilan ishlashning umuman imkoni yo‘q. Shuning uchun “Edit Mode” rejimiga o‘tish zarur. 15 Blenderda “Edit Mode” rejimiga o‘tish klaviaturaning “Tab” tugmachasini bosish orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari, 3D Viewportda ochiluvchi ro‘yxat yordamida ham obyektni o‘zgartirishning boshqa rejimiga o‘tish mumkin (2). “Edit Mode” rejimi “Move”, “Rotate” va “Scale” obyekt transformatsiyalari kabi ishlaydi. Biroq transformatsiyalar vertikal, qirra va yuzalargagina qo‘llaniladi. 3D modelning “Edit Mode” rejimidagi elementlarni tanlash, obyektlar singari, sichqonchaning chap tugmachasini bosish orqali amalga oshiriladi. Agar bir nechta elementni tanlash kerak bo‘lsa, u holda “Shift” tugmachasi bosib turiladi. 2.2.1-rasm 15 Aripov M., Fayziyeva M., Dottayev S. Web texnologiyalar. O‘quv qo‘llanma. Toshkent, “Faylasuflar jamiyati”. 2013. 23 32 yorug‘likka ega bo‘ladi. 12 Blender dasturida moslamalarni tanlash sichqonchaning chap tugmachasini bir marta bosish orqali amalga oshiriladi. Tanlangan obyekt nomi interfeysning yuqori chap burchagida ko‘rsatiladi (2.1.6-rasm) 2.1.6-rasm Obyektlarni Outliner muharririda ham tanlash mumkin. Bu yerda ularni qayta nomlash, berkitish, saralash kabi amallarni bajarish mumkin (2.1.7-rasm). 2.1.7-rasm 3D model oldindan qanday ko‘rinishini ko‘rish uchun klaviaturadan “F12” tugmachasi bosiladi. Ko‘rish sahnasi alohida oyna ko‘rinishida ochiladi. 3D Viewport sahnasiga qaytish uchun “Esc” tugmachasini bosiladi. Kamera ko‘rinishini klaviaturaning raqamli panelidagi 0 tugmachasini bosish orqali ham ko‘rish mumkin. Ortga qaytish uchun yana 0 tugmachasi bosiladi ( 2.1.8-rasm ) 12 T.Rixsiboyev, X.Rixsiboyeva, S.Tursunov. Kompyuter grafikasi. Darslik.Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. -304 b . 20 2.2.11-rasm Teksturalar material sirtida qo‘llaniladi. Ular obyektga biriktirilgan materiallarni yanada real jonlantirish imkonini beradi. Yaratilgan material obyektga biriktirilmasdan turib, teksturadan foydalanib bo‘lmaydi. Teksturalardan foydalanish uchun “Shading” rejimiga o‘tiladi (6). 2.2.12-rasm Ushbu muharrirda masshtablash, harakatlanish 3D Viewportda bo‘lgani kabi ishlaydi. Agar obyektga material qo‘shilgan bo‘lsa, u shu zahoti ikkita tugunga ega bo‘ladi. Tugunlar yon tomonlarida kichik nuqtalar bo‘lib, ular orqali tugunlar ulanadi. Natijada, bitta tugun boshqasining ba’zi xususiyatlariga ta’sir qiladi. Agar obyektga tekstura qo‘shish kerak bo‘lsa, “Add → Tekstura” bandidan foydalaniladi . 30 2. Dizayn va animatsiya bosqichi. Bunda 3D modelning yuzasiga rastrli yoki tekstura bilan to‘ldirish, obyektning joylashuv o‘rni va hajmini belgilash, yorug‘lik manbalarini o‘rnatish va sozlash, obyektlar harakatini yo‘lga qo‘yish kabi ishlar amalga oshiriladi. 1 3. Rendering bosqichi tasvirni takomillashtirish, hosil bo‘lgan 3D grafikani namoyish etish hamda chop etish (displey yoki maxsus 3D printer yordamida) bosqichi hisoblanadi. Oddiy printerdan farqli o‘laroq, 3D printerda chop etish jarayonida materiallar qatlamini ketma-ket yotqizish (o‘sish) orqali 3D obyekt yaratiladi. Qatlamlarning har birini obyektning ingichka kesilgan kesmasi sifatida ko‘rish mumkin. 1.1.3-rasm 3D modellashtirishdan foydalanishning imkoniyatlari cheksiz. Grafikaning bu turi yangi sanoat turlarini yaratdi, mavjudlarida esa katta texnikaviy inqiloblarni sodir etdi. Bu o‘zgarishlarni turli sohalarda samarali qo‘llash natijasida katta daromadlarga erishildi. Misol tariqasida ayrim sohalar faoliyati bilan tanishamiz. Arxitektura. 3D modellashtirish sohada juda katta imkoniyatlar eshigini ochib berdi. Qandaydir binoni qurishdan oldin uning loyihasi ishlanadi. Avvalari loyihalarning aksariyati 1 Rixsiboyev T., Rixsiboyeva X., Tursunov S. Kompyuter grafikasi. Darslik. Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. -304 b 6 1.1.5-rasm 3D modellashtirish – maxsus 3D grafik muharriri yordamida har qanday obyektning uch o‘lchovli raqamli tasvirini yaratish san’ati. 3D grafik muharririda yaratilgan obyekt 3D virtual modeli deb nomlanadi. Haqiqiy 3D dizayner turli xil 3D grafik muharrirlari bilan mohirona ishlashga, yaratgan dizaynlari esa imkon qadar asl nusxaga yaqin bo‘lishiga harakat qiladi. 3D dizayner bo‘lishni istagan shaxs maktab yoshidanoq veb-sayt hamda o‘yinlar loyihalashtirishni o‘rgana oladi. 3 Keyinchalik u o‘z mahorati yordamida katta daromad topish imkoniyatiga ega bo‘lishi mumkin. Jadal taraqqiy etayotgan texnologiyalardan biri bo‘lmish 3D modellashtirish dasturlarini o‘zlashtirish orqali 3D texnologiyalari olamida katta yutuqlarga erishish mumkin. 3D modellashtirish dasturlari soni kundan-kunga ortib bormoqda. Ayrim dasturlardan to‘lov orqali, ayrimlaridan esa tekin foydalanish mumkin. Demak, eng ko‘p ishlatiluvchi dasturlar bilan tanishamiz. 3Ds Max Autodesk tomonidan ishlab chiqilgan dastur bo‘lib, unda 3D modellashtirish va vizuallashtirish bilan bog‘liq deyarli barcha funksiyalar mavjud. Dastur keng funksionalligi, dasturda mavjud plaginlar bilan mosligi va ko‘plab tayyor modellarning mavjudligi tufayli butun dunyoda mashhur. Dasturdan ko‘proq dizaynerlar, video o‘yin yaratuvchilari, me’morlar va animatorlar foydalanadi. Bu dastur pullik hisoblanadi. 3 Mamarajabov M., Tursunov S. Kompyuter grafikasi va Web dizayn. Darslik. Toshkent,“Cho‘lpon”, 2013. 8 MUNDARIJA: KIRISH.....................................................................................................................4 I BOB. 3D MODELLASHTIRISH TUSHUNCHASI, GRAFIK MUHARRIRLARNING IMKONIYATLARI 1.1. 3d grafik muharrirlar va ularning imkoniyatlari……………………………..6 1.2. 3d grafik muharriri dasturi interfeysi va uskunalar paneli…………………11 II BOB BLENDER DASTURIDA SAHNANI BOSHQARISH. 3D MODEL TRANSFORMATSIYASI 2.1. Blender dasturida sahnani boshqarish………………………………………..15 2.2. 3D model transformatsiyasi…………………………………………………..23 XULOSA…………………………………………………………………………34 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………….36 2 2.2.7-rasm Obyektga material qo‘shish uchun “New” tugmachasini bosish kerak, shunda yangi material yaratiladi (2). 2.2.8-rasm Materiallar to‘g‘ridan to‘g‘ri ro‘yxatda yoki material tanlash/yaratish bloki orqali o‘zgartirilishi mumkin. Agar boshqa material tanlansa yoki nusxa ko‘chirish orqali yangisi yaratilsa, dastur mavjud uyadagi eskisini almashtiradi. 19 Agar obyektga bir nechta material qo‘llanilsa, ularning har biri o‘z uyasiga qo‘shiladi. “Edit Mode” rejimida “Assign”, “Select” va “Deselect” tugmachalari paydo bo‘ladi. “Assign” tanlangan uya materialini to‘rli obyektlarning alohida yuzalariga yoki guruhlangan yuzalarga beradi (3). 19 Rixsiboyev T., Rixsiboyeva X., Tursunov S. Kompyuter grafikasi. Darslik. Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. 28 1.1.6-rasm Cinema 4D dasturi Maxon kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, 3Ds Max dasturining kuchli raqibi hisoblanadi. 4 U professional 3D modellashtirish, animatsiya, simulyatsiya va namoyish etish uchun dasturiy ta’minot yechimi hisoblanadi. Tezkor, kuchli, moslashuvchan va barqaror uskunalar to‘plami 3D modellarni loyihalash, moushn grafikalar, vizual effektlar, VR/MR/ AR va video o‘yinlar ishlab chiqish uchun qulay va samaralidir. Shuningdek, u 3D grafik muharrirlar ichida o‘rganish eng oson bo‘lgan dastur hisoblanadi. Dasturdan to‘lov orqali foydalaniladi. 1.1.7-rasm 4 S.Tursunov, M.Fayziyeva . Web dizayn. О‘quv qо‘llanma. – T.: Lesson Press , 202 2. 13.1 b.t. 9 2.2.13-rasm Masalan, “Brick Texture” qo‘shamiz va tugunni asosiy tugunning “Base Color” xususiyati bilan ulaymiz. 2.2.14-rasm “Brick Texture” tugunida teksturani moslashuvchan ravishda o‘zgartirish imkonini beruvchi ko‘plab sozlamalar mavjud. Biroq tekstura kubning barcha tomonlarida aks etavermaydi. Buning uchun yana boshqa tugunni qo‘shish kerak bo‘ladi: “Add → Input → Texture Coordinate”. Hosil bo‘lgan “Texture Coordinate” “UV” tugunni “Brick Texture”dagi “Vector” bilan bog‘laydi 31 3D tasvirni ikki o'lchovlidan ajratish qiyin emas, chunki u maxsus dasturiy mahsulotlardan foydalangan holda 3D sahna modelining tekislikka geometrik proyeksiyasini yaratishni o'z ichiga oladi. Olingan model haqiqatdan olingan ob'ekt bo'lishi mumkin, masalan, uy, mashina, kometa modeli yoki u butunlay mavhum bo'lishi mumkin. Bu uch o'lchovli modelni qurish jarayoni deyiladi va birinchi navbatda modellashtirilgan ob'ektning vizual uch o'lchovli tasvirini yaratishga qaratilgan. Bugungi kunda uch o'lchovli grafikalar asosida siz haqiqiy ob'ektning yuqori aniqlikdagi nusxasini yaratishingiz, yangi narsalarni yaratishingiz, eng real bo'lmagan dizayn g'oyalarini hayotga olib kelishingiz mumkin. 3D grafika texnologiyalari va 3D bosib chiqarish texnologiyalari inson faoliyatining ko'plab sohalariga kirib keldi va katta daromad keltirdi. 3D tasvirlar bizni har kuni televizorda, filmlarda, kompyuterlar bilan ishlashda va 3D o'yinlarda, reklama taxtalaridan tortib, 3D grafikaning to'liq quvvati va yutuqlarini namoyish etadi. Zamonaviy 3D grafika yutuqlari quyidagi sohalarda qo'llaniladi: Kinematografiya va animatsiya- Uch o'lchovli belgilar va real maxsus effektlarni yaratish. Yaratilishi: kompyuter o'yinlari 3D belgilarni ishlab chiqish, Virtual reallik muhit, o'yinlar uchun 3D ob'ektlar. Reklama- 3D grafika imkoniyatlari sizga mahsulotni bozorga foydali tarzda taqdim etish imkonini beradi, 3D grafika yordamida siz kristalli oq ko'ylak yoki shokolad chiplari bilan mazali popsicles va hokazo illyuziyasini yaratishingiz mumkin. Shu bilan birga, haqiqiy reklama qilingan mahsulotda chiroyli va sifatli tasvirlar orqasida osongina yashiringan ko'plab kamchiliklar bo'lishi mumkin. 34 tasvir, teksturalar kabi 2D resurslarini biriktirish uchun ishlatiladi. Compositor kompozitsiya uchun obyektlar tugunlarini boshqarish imkonini beradi. Texture Node Editor Blender dasturida tekstura tugunlarini o‘zaro bog‘lash imkonini beradi. Geometry Node Editor tugunlar guruhini tahrirlash uchun ishlatiladi. 10 Ushbu tugunlar guruhi obyekt geometriyasini o‘zgartirish uchun ko‘plab operatsiyalarni belgilashi mumkin. Shader Editor ko‘rsatish uchun ishlatiladigan materiallarni tahrirlashda ishlatiladi. Video Sequencer videoni tahrirlash uchun ishlatiladigan vosita hisoblanadi. Movie Clip Editor muharriri videolarni tomosha qilish yoki niqoblash uchun ishlatiladi. 11 Blender dasturida 3D Viewport muharririning asosiy sohasi sahna yoki 3D deb nomlanadi. Sahnalar – 3D model tashkil qilishning bir usuli. Har bir blend faylida bir nechta sahna bo‘lishi, u obyekt va materiallarni o‘zaro almashishi mumkin. Blender dasturi yangi fayl sahnasi uchta obyekt: kub, kamera va chiroqni o‘z ichiga oladi (2.1.5-rasm) 2.1.5-rasm Kub dastur ishga tushishi bilan yorqin konturda faol bo‘ladi. Kamera yakuniy sahnada 3D modelning qaysi burchak ostida va qanday masofadan ko‘rinishini sozlaydi. Animatsiya yaratish jarayonida obyektlar kamera yordamida harakatlantiriladi. Chiroq – yorug‘lik manbai. Uning yordamida yakuniy model 10 Mamarajabov M., Tursunov S. Kompyuter grafikasi va Web dizayn. Darslik. Toshkent,“Cho‘lpon”, 2013. 11 Yuldashev U., Mamarajabov M., Tursunov S. Pedagogik Web dizayn. O‘quv qo‘llanma. Toshkent, “Voris”, 2013. 19 oddiy qog‘ozda aks ettirilgan bo‘lsa, endilikda bosma materiallarga ehtiyoj qolmadi. 3D modellashtirish kutilayotgan natijalarni ko‘rish, ular orqali binoga virtual sayohat qilish imkonini beradi. Kino sanoatida fantastik filmlardagi barcha maxsus effektlar, ya’ni qahramonlar, zamon va makonlar siri 3D modellashtirish texnologiyasini qo‘llash natijasidir. Avtomobilsozlik sanoatida 3D modellashtirish texnologiyalari transport vositalari yangi modellari va ehtiyot qismlarini ishlab chiqarish hamda loyihalashtirishda ishatiladi. 2 Buning natijasida qimmatli vaqt hamda mablag‘ni tejashga erishiladi. Video o‘yin sanoatida 3D modellashtirish texnologiyalaridan virtual dunyoni yaratish hamda fotosuratlarni 3D modelga aylantirishda foydalaniladi. Sog‘liqni saqlash sohasida odam anatomiyasini tuzish, diagnostikaga yordam berish, jarrohlik amaliyotlariga tayyorgarlik ko‘rish kabi ko‘plab jarayonlarda 3D modellashtirishdan foydalaniladi. Sog‘liqni saqlash sohasi mutaxassislari mazkur texnologiyalar yordamida o‘zlarining bilimlarini sezilarli darajada oshirishmoqda. 1.1.4-rasm 2 Fayziyeva M.R., Bagbekova L.K. Kompyuter grafikasi.O‘quv qo‘llanma. Ilm ziyo zakovati. – Toshkent 2022. 7 INTERNET MANBALARI: 1. www.ziyonet.uz – Axborot ta’lim portali. 2. www.edu.uz – Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi portal. 3. www.tdpu.uz – Nizomiy nomidagi TDPU rasmiy sayti 37 boshqa panellardan foydalanmasdan turib ham asosiy menyudan yuklash mumkin. Har bir buyruqlar turkumi asosiy menyuning ma’lum bir kategoriyasiga jamlanadi. 2. Main Toolbar (Asosiy asboblar paneli). Asosiy menyuning quyi qismida joylashgan bo‘lib, bu panelni “suzib yuruvchi” panel sifatida dastur oynasining istalgan joyiga joylashtirish mumkin. Bu dastur paneli yakka yoki boshqa panellar qatorining qismlaridan joy olishi mumkin. Mazkur panel dasturining asosiy, ko‘p murojat etiladigan buyruq va operatsiyalarini yuklash uchun mo’ljallangan. 3. Viewports (Proyeksiya oynalari). Dastur interfeysining asosiy katta qismini egallovchi va odatda to‘rt qismga boiingan oynalardan iborat. Bu oynalar Tor(Ustdan), yondan Left (Chapdan), Front (Oldidan) va Perspective (Perspektiva) ko‘rinishlaridan iborat. 4. Command Panel (Buyruqlar paneli). Proyeksiya oynalarining o‘ng qismida joylashgan asboblar paneli boiib, olti bo’lim va tushuvchi o‘ramlardan ( свитков ) iboratdir. Mazkur paneldan foydalanib, obyekt va primitivlami tasvirlash, ulami modifikatsiya qilish, dastur utilitlaridan foydalanish va hokazo amallami bajarish mumkin. Har bir qism ( вкладка ) shu buyruqqa tegishli tushuvchi, mazkur buyruqlarni sozlovchi o‘ramlami o‘z ichiga jamlaydi. 5. Lover Interface Bar (Dastur interfeysining quyi qatori). Dastur interfeysining quyi qismida joylashgan bo’lib, unda koordinatalami kiritish, yuklangan buyruqni aks ettiruvchi maydon, Max Script buyruqlarini kiritish maydoni, proyeksiya oynalari bilan ishlash, animatsiya qilish va hokazo buyruqlar bilan ishlovchi tugmalar o’rin olgan. Tushib keluvchi menyu dastur oynasining yuqori qismidan o'rin olgan bo’lib, bu dastur buyruq va imkoniyatlarini o‘zida jamlovchi asosiy qator hisoblanadi. Asosiy menyu ayniqsa dasturdan yangi foydalanuvchilar uchun qulaylik tug‘diradi. Asosiy menyu qatori quyidagi punktlardan iborat: File (Fayl), Edit (Tuzatish), Tools (Ishchi qurollar), Group (Yaxlitlash), Views (Ko‘rinish), Create (Yaratish), Modifiers 12 I BOB. 3D MODELLASHTIRISH TUSHUNCHASI, GRAFIK MUHARRIRLARNING IMKONIYATLARI 1.1.3d grafik muharrirlar va ularning imkoniyatlar Kompyuter grafikasidagi eng qiziqarli, lekin murakkab tasvir turlaridan biri bu – uch o‘lchovli tasvir yoki uch o‘lchovli grafikadir. Grafikaning bu turida istalgan koordinatalar o‘qi atrofida aylanuvchi, xohlagan tomondan ko‘rib chiqilishi mumkin bo‘lgan hajmli virtual obyektlar ko‘rinishidagi 3D modellarini yaratish mumkin. Obyektning uch o‘lchovli modelini yaratish jarayoni 3D modellashtirish deb ataladi. 3D modellashtirishning asosiy vazifasi kerakli obyektning vizual hajmli tasvirini ishlab chiqishdan iborat. Bunda model haqiqiy obyektlarga mos kelishi yoki butunlay xayoliy bo‘lishi ham mumkin. 3D grafikani yaratish 3 bosqichda amalga oshiriladi. 1. 3D modellashtirish bosqichi. Bunda 3D obyektining shakli yoki karkas modeli (1.1.1- rasm) yaratiladi. 1.1.1-rasm Jarayon 3D modellashtirish dasturiy vositasi yordamida real obyektni 3D skanerlash (1.1.2-rasm) orqali yoki algoritmlar to‘plami yordamida amalga oshiriladi. 1.1.2-rasm 5 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI: 1. Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bо‘lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mо‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yо‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar / SH.M. Mirziyoyev. – Toshkent : О‘zbekiston, 2017. – 104 b. 2. Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. О‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr /SH.M.Mirziyoyev. – Toshkent: “О‘zbekiston”, 2017. – 48 b. 3. Fayziyeva M.R., Bagbekova L.K. Kompyuter grafikasi.O‘quv qo‘llanma. Ilm ziyo zakovati. – Toshkent 2022. 4. S.Tursunov, M.Fayziyeva . Web dizayn. О‘quv qо‘llanma. – T.: Lesson Press , 202 2. 13.1 b.t. 5. U.Yuldashev, M.Mamarajabov, S.Tursunov. Pedagogik Web dizayn. O‘quv qo‘llanma.Toshkent, “Voris”, 2013. 6. T.Rixsiboyev, X.Rixsiboyeva, S.Tursunov. Kompyuter grafikasi. Darslik.Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. -304 b . 7. M.Mamarajabov, S.Tursunov. Kompyuter grafikasi va Web dizayn. Darslik.Toshkent,“Cho‘lpon”, 2013. 8. M.Aripov, M.Fayziyeva, S.Dottayev. Web texnologiyalar. O‘quv qo‘llanma.Toshkent, “Faylasuflar jamiyati”. 2013. 9. С.В.Лебедов. Web-дизайн. Учеб.пос.Mосква, ЗАО «Издательский дом Альянс пресс», 2004 . 10. М.Бурлаков. CorelDraw 12. Учеб.пос.Москва, 2004. 35 2.2.9-rasm Keyingi xossa “Preview” deb nomlanib, u oldindan ko‘rish uchun maxsus panel hisoblanadi. Uning vazifasi materialning obyektda qanday ko‘rinishini ko‘rsatishdan iborat (4). 2.2.10-rasm “Surface” panelida “Use Nodes” deb nomlangan tugmacha orqali materialdan foydalanish mumkin. “Base Color” parametri asosiy rangni belgilaydi. Maydonga bosilganda, rang g‘ildiragi hosil bo‘ladi va kerakli rang tanlanadi. “Metallic” parametri obyektning sirtiga metall yorqinlikni beradi (5). 29 XULOSA Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, rivojlanayotgan zamonimizning har bir jabhasida uch o‘lchovli modellashtirish muhim ahamiyat kasb etmoqda va o‘zining kerakliligini bildirmoqda. Jumladan, arxitektura-qurilish ishlarida ham. Kurs ishi uch o‘lchovli modellashtirish bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarni bir-biriga bog’lagan holda tayyorlandi. Demak, Geometrik ob’ektlar majmuasini bir qiymatli ifodalovchi uchlar deb ataluvchi nuqtalar to‘plami modellashtirish masalasining yechimi natijasi hisoblanadi. Real borliqni vizuallashtirish uch o‘lchovli grafik axborotlarni paydo bo‘lishiga va ularni qayta ishlash texnologiyalarining takomillashuviga asos bo‘lib xizmat qiladi. Bu kabi axborotlar jamiyat rivojiga, ilm-fanning yangi qirralarini ochilishiga, jamiyat a’zolarining borliqni butunligicha his qilishlariga xizmat qiladi. 3D modellashtirish o‘zida maxsuslashtirilgan dasturiy ta’minotdan foydalanib 3D-modelini ishlab chiqish tartibini ifodalaydi. Uch o‘lchovli model chiziqlari va egri sirtlar bilan o‘zaro bog‘langan ko’pgina nuqtalar yordamida yaratiladi. Uch o‘lchovli modellashtirish qo‘llaniladigan sohalar doimo kengayib bormoqda, ular quyidagilar: o‘yinlar, ya’ni realistik persanajlarning modellashtirilishi amalga oshirilib ; tibbiyot- inson tanasi organlarining alohida modellarining yaratilishi; muhandislik-transport vositalari , yangi qurilma va inshootlari modelini ishlab chiqilishi ; kinomatografiya- turlicha maxsus effektlar va hayoliy personajlar yaratish kabi sohalarni qamrab olmoqda. Shuningdek reklama sohasida ham 3D-modellashririshdan yetarlicha foydalanib kelinmoqda.Bugungi kunda o‘yinlarga haddan tashqar qiziqish kuchayishi shu narsaga olib keldiki, 3D-dasturiy vositalarni ishlab chiqaruvchilar ancha takomillashgan ilovalarni yaratishga majbur bo‘lmoqdalar. Uch o‘lchovli modellashtirishning yangi imkoniyatlari mutfilm qahramonlarini yaratishga ketadigan vaqtni sezilarli darajada kamaytirdi. Xulosa qilib , aytganda 3D animatsiyalardan har bir sohada foydalanilmoqda. 3D grafika (uch o'lchamli grafika)- bu maxsus turdagi kompyuter grafikasi - 3D ob'ektlar (uch o'lchovli ob'ektlar) tasvirlarini yaratish uchun foydalaniladigan usullar va vositalar to'plami. 33 11. Rixsiboyev T., Rixsiboyeva X., Tursunov S. Kompyuter grafikasi. Darslik. Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. -304 b 12. Mamarajabov M., Tursunov S. Kompyuter grafikasi va Web dizayn. Darslik. Toshkent,“Cho‘lpon”, 2013. 13. Yuldashev U., Mamarajabov M., Tursunov S. Pedagogik Web dizayn. O‘quv qo‘llanma. Toshkent, “Voris”, 2013. 14. Aripov M., Fayziyeva M., Dottayev S. Web texnologiyalar. O‘quv qo‘llanma. Toshkent, “Faylasuflar jamiyati”. 2013. 15. Shay Howe. LEARN to code HTML&CSS: develop&style websites. New readers, USA, 20 20 . 16. Jon Duckett. HTML&CSS : design and build websites. John wiley&sons, Indianapolis, USA, 2020 17. Jennifer Niederst Robbins. Learning Web design. O‘Reilly. Canada, 2018 18. K.M.Gulyamov, U.M.Mirsanov, D.D.Djurayev. Rastr grafikasi asoslari // O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan profesional ta’limning yo‘nalishi 3.52.01.03 – Kompyuter grafikasi va dizayn operatori kasbi bo‘yicha ta’lim olayotgan o‘quvchilar uchun o‘quv qo‘llanma. “Xalq” nashriyoti. Toshkent, − 2022. – 160 б. 19. K.M.Gulyamov, U.M.Mirsanov, M.H.Ikromov. Vektor grafikasi asoslari // O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan profesional ta’limning yo‘nalishi 5.52.01.03 – Kompyuter grafikasi va dizayn operatori kasbi bo‘yicha ta’lim olayotgan o‘quvchilar uchun o‘quv qo‘llanma. “Fan” nashriyoti. Toshkent, − 2021. – 164 б. 20. U.M.Mirsanov, P.E.Nuraliyeva, N.A.Karimova. Kompyuter grafikasi va web dizayn fanidan laboratoriya ishlari // Navoiy: NAVOIY, 2022. – 136. 36 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTAB TA’LIMI VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI Fizika-matematika fakulteti Matematika va informatika ta’lim yo‘nalishi kunduzgi bo‘lim _______________________________ning “ Kompyuter grafikasi va vizuallashtirish” fanidan “ Blender dasturida sahnani boshqarish va 3d model transformatsiyasi ” mavzusidagi KURS ISHI Ilmiy rahbar: Informatika va uni o ‘ qitish metodikasi kafedrasi p.f.d.,prof. _________________ TOSHKENT – 2024 1 yaratish imkonini ham beradi. Blenderda multimedia vositalarining deyarli har qanday turiga mos keladigan keng doiradagi vositalar mavjud. Dasturdan butun dunyo dizaynerlari va studiyalar turli loyiha, reklama va badiiy filmlar yaratishda foydalanadi. Dastur tez va samarali ishni ta’minlovchi yuqori sifatli 3D arxitekturasiga ega. Blender dasturining yana bir o‘ziga xos xususiyati – u boshqa mashhur 3D modellashtirish paketlariga nisbatan kichik hajmdagi 3D modellarni ham *.blend kengaytmasida saqlay oladi. Blender dasturi Foundation tomonidan bepul tarqatiladigan va dasturiy qo‘llabquvvatlanadigan ochiq kodli dasturiy ta’minot hisoblanadi. Blender dasturini www.blender.org rasmiy saytidan bepul yuklab olish mumkin. 6 3D-grafikaning keng tarqalishi kompyuterlarning narxini sezilarli darajada oshirmasdan, ularning quvvatini oshirishga olib keldi. Foydalanuvchilar imkoniyatlardan hayratda va ularni o'z kompyuterlarida sinab ko'rishni xohlashadi. Ko'pgina yangi 3D xaritalar foydalanuvchilarga uy kompyuterlarida real vaqtda 3D grafikalarni ko'rish imkonini beradi. Ushbu yangi tezlatgichlar o'zlarining apparat imkoniyatlariga tayangan holda tasvirlarga realizm qo'shish va protsessorni chetlab o'tib, grafik chiqishni tezlashtirish imkonini beradi. 3D imkoniyatlari hozircha faqat o‘yinlarda qo‘llanilsa-da, kelajakda biznes ilovalari ham ulardan foydalanishi kutilmoqda. Misol uchun, kompyuter yordamida dizayn allaqachon uch o'lchamli ob'ektlarni chiqarishi kerak. Endi yaratish va loyihalash mumkin bo'ladi shaxsiy kompyuter imkoniyatlar tufayli. 3D grafika odamlarning kompyuterlar bilan o'zaro munosabatini ham o'zgartirishi mumkin. 3D dasturiy interfeyslardan foydalanish kompyuter bilan aloqa qilish jarayonini hozirgidan ham osonlashtirishi kerak. Dastur oynasini shartli ravishda beshta asosiy elementga bo‘lish mumkin: 1. Main Menu (Asosiy menyu). Dastur oynasining yuqori qismida joylashgan bo‘lib, u dastuming deyarli barcha buyruqlarini o‘zida jamlaydi. Mazkur buyruqlami 6 Aripov M., Fayziyeva M., Dottayev S. Web texnologiyalar. O‘quv qo‘llanma. Toshkent, “Faylasuflar jamiyati”. 2013. 11 2.2.3-rasm 2.2.4-rasm Blender dasturida 3D modellashtirish uchun ko‘plab obyektlar mavjud. Bunday obyektlardan biri Mesh obyektlardir. 17 Ulardan murakkab shakllar yaratishda foydalaniladi. Mesh obyektlarga misol sifatida kub, silindr, sfera va hokazolarni keltirish mumkin. Blender dasturida 10 ta mesh obyekt mavjud, 3D Viewport muharriri paneli orqali “Add—Mesh” qo‘shish mumkin (5). 17 M.Aripov, M.Fayziyeva, S.Dottayev. Web texnologiyalar. O‘quv qo‘llanma.Toshkent, “Faylasuflar jamiyati”. 2013. 25
Купить