Ro'yxatga olish sanasi 29 Oktyabr 2024
5 SotishБошқарув кадрларида ҳалоллик ва фидоийлик фазилатларини ривожлантиришнинг ижтимоий-фалсафий таҳлили
![меҳнатга жалб қилганда, уларнинг жаҳли чиқмасдан, бошқарувда иштирок
этишидир. Бу борада «ғайратни шахсий намунанг билан уйғот. Дам
олишни билма. Қўл остингдагиларга намуна бўл, майда камчиликлари учун
айблама, муносиб ва қобилиятлиларни юқорига кўтар», дея услубий
кўрсатмалар берадики, улар бугунги кунда ҳам ўз долзарблигини йўқотмаган.
Шунингдек, унингча, юқоридагиларни амалга ошира олиш учун раҳбар ва
бошқарувчи шахс «синчковлик билан кузатиш қобилиятига, ақл-заковатга ва,
албатта, ҳақгўйлик, одамларни севиш, виждонли ва ҳалоллик каби ахлоқий
сифатларга эга бўлмоғи керак» 9
. Шундай қилиб, Конфуций бошқарув
фаолиятига қадрият ва анъаналарга таянган ҳолда киришишни маъқул деб
ҳисоблайди. Уларни чуқур англаган ҳолда давлатни бошқариш ижтимоий
тартиб ва барқарорликнинг гарови сифатида тараннум этилади. Инсонлар
билан ишлаганда, психологик, ахлоқий ва иқтисодий ёндашувлар асосида
улардаги ихтиёрийликни, иштиёқни, маънавий-руҳий кучни
фаоллаштириш, бу билан ижтимоий барқарорликни таъминлаш анъанавий
қадриятлардан саналади. Шунинг билан бирга, табиийки, мазкур
таълимотдаги ғоявий чекланганлик бошқарувнинг тараққиёт мақсади тақозо
этадиган ноанъанавийликка салбий муносабатда намоён бўлади, бундан
эса тўғри хулоса чиқариш жоиздир.
Форобийга кўра, «ҳукмдор билимдан ташқари, қуйидагиларга эга
бўлиши керак: биринчидан, жамиятни эзгулик ва ҳақиқий саодатга олиб
бориш йўлида бошқаришга зарур куч ва салоҳият; иккинчидан, одамларни
бахтга эришиш сари танланган йўлнинг тўғрилигига ишонтира олиш
керак» 10
. Дарҳақиқат, Форобий айтадики, «ўзидан бошқаларга раҳбарлик
қилиш, уларни бахт-саодатга эришув даражасига кўтариш ҳам ҳар кимнинг
қўлидан келавермайди. Кимда бировни бахт-саодатга эриштириш, зарур
бўлган иш-ҳаракат кабилар-га руҳлантира олиш қобилияти бўлмаса ва бу иш-
ҳаракатни бажара олишга қудратсиз бўлса, бундай одам сира ҳам раҳбар бўла
9
Конфуций. Изречения/ Конфуций; [пер. с древнекит.; сост., пер., коммент. И.И.Семененко]. – М.:
Эксмо, 2009. – С. 54.
10
Форобий Абу Наср. Фозил одамлар шаҳри. (Танланган асарлар). – Т.: Абдулла Қодирий номидаги халқ
мероси нашриёти, 1993. – Б. 1 35](https://docx.uz/documents/e34fad9d-e4a4-4a65-8eb6-af5799e2b4ae/page_13.png?v=1)
![олмайди» 11
. Қайд этиш жоизки, мутафаккир бошқарувда зарур бўлган
билимва фазилатлар билан бирга, уларнинг шаклланиш қонуниятини ҳам
очиб беради. Жумладан, «воқеликни билиш томон ҳаракат(ружу) қилиш
ҳиссиётлар ва хаёлотдан келиб чиқса, ирода деб айтилади... Аммо ружу
қилиш ёки шавқу завққа унинг биринчи маълумотларидан сўнг фаол ақл
қувватига идрок қилиш ҳам қўшилса, унда ихтиёр ва инсоний хусусият ҳосил
бўлади» 12
, дея фаолиятга ихтиёр уйғотишнинг асосий омилини кўрсатиб
беради. Унингча ҳам, барчани бошқарувга тайёрлаш керак. Бу, биринчидан,
фозила хулқ-атвор, яхши одатларни ва олий бахтга олиб борувчи
воситаларни қўлга киритиш фақат энг яхши қобилиятлар ва фозила одатлар
халқ орасида, шаҳарларда доимий ривожланганда ва ҳамма шунга
интилгандагина мумкин бўлади 13
, деган фикрда; иккинчидан, фозил
шаҳарнинг ҳар бир аҳолиси мавжуд нарсаларнинг биринчи манбасини,
уларнинг(иерархик) даражаларини, бахтни, фозил шаҳар раҳбариятини, бу
раҳбарликнинг босқичларини, шундан сўнг бахтга олиб борадиган мақтовга
сазовор ишларни билиши лозим 14
, деган мулоҳазаларда намоён бўлади.
Ҳар бир классик мутафаккир каби Беруний ҳам бошқарувда раҳбар
шахси қандай сифатларга эга бўлиши лозимлиги ҳақида тўхталиб ўтади.
«Одамгарчилик(мурувват) кишининг ўзи, уруғ-аймоғи ва ўз аҳволига таъсир
этиш билан чекланади. Мардлик эса(футувват) ундан ҳам устун туриб,
ўзидан ташқарига ҳам ўтади», дейиш билан мантиқан, ўзидан
ташқаридаги(жамият)нинг тақдирига дахлдор соҳада ишловчилар–
бошқарувчилар фаолиятида мардлик зарурлигини таъкидлайди. «Олийжаноб
киши бошқалар дахл қила олмайдиган ўзи ва мулкидан бошқа нарсага эга
бўлмайди. Аммо у бошқалар мажбуриятини ўз бўйнига олгач, уларнинг
тинчлиги йўлида қийинчиликларга сабр қилади, ўзини аямасдан Аллоҳ унга
берган имкониятларни ишга солади, қобилиятлари билан шуҳрат қозонади,
11
Форобий Абу Наср. Фозил одамлар шаҳри. (Танланган асарлар). – Т.: Абдулла Қодирий номидаги халқ
мероси нашриёти, 1993. – Б. 189.
12
Форобий Абу Наср. Фазилат, бахт-саодат ва камолот ҳақида. – Т.: Ёзувчи, 2001. –Б. 18
13
Хотамий С.М. Ислом тафаккури тарихидан. Тарж.: Н. Қодирзода. – Т.: Минҳож, 2003. – Б. 113.
14
Аль-Фараби, Абу Наср Мухаммед. Социально-этические трактаты. [Пер. с араб-ского]. – Алма-Ата:
Наука, 1973. – С. 133](https://docx.uz/documents/e34fad9d-e4a4-4a65-8eb6-af5799e2b4ae/page_14.png?v=1)
МУНДАРИЖА
| КИРИШ | ||
| I БОБ | БОШҚАРУВ КАДРЛАРИДА ҲАЛОЛЛИК ВА ФИДОИЙЛИК ФАЗИЛАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ-МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ | |
| 1.1 | Бошқарув кадрларини тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш зарурати | |
| 1.2 | Ҳалоллик ва фидойилик категорияларининг фалсафий-концептуал таҳлили | |
| Бобга оид хулосалар | ||
| II БОБ | ЯНГИ АВЛОД БОШҚАРУВ КАДРЛАРИДА ҲАЛОЛЛИК ВА ФИДОЙИЛИК ФАЗИЛАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИНИ ЯРАТИШ МАСАЛАЛАРИ | |
| 2.1 | Бошқарув кадрларининг ахлоқий маданияти ва унга таъсир кўрсатувчи омиллар таҳлили | |
| 2.2 | Бошқарув кадрларида фидойилик фазилатини ривожлантириш асосида масъулиятли раҳбар имиджини яратиш муаммолари | |
| Бобга оид хулосалар | ||
| III БОБ | ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА БОШҚАРУВ КАДРЛАРИНИНГ ЮКСАК АХЛОҚИЙЛИК МЕЗОНЛАРИ АСОСИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТИШИГА ЭРИШИШНИНГ ИСТИҚБОЛДАГИ ВАЗИФАЛАРИ | |
| 3.1 | Адолатли саралаш ва тўғри селекцияни амалга ошириш асосида бошқарувда ҳалол кадрларни авлодини шакллантириш йўллари | |
| 3.2 | Мустаҳкам эътиқод ва ҳалол таълим-тарбия тизимини яратиш асосида бошқарув кадрларида ҳалоллик ва фидойилик фазилатларини ривожлантириш тамойиллари | |
| Бобга оид хулосалар | ||
| ХУЛОСА | ||
| ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙҲАТИ |