Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	158.0KB
Покупки	3
Дата загрузки	14 Февраль 2024
Расширение	doc
Категория	Педагогика

Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida o‘quvchilar bilim, ko‘nikma va malakalarini nazorat qilishda yozma ishlardan foydalanish metodikasi.

5 J o ` r a y e v a M . - + + + 4 b
6 N o r b o y e v a
S e v a r a + + + + 5 b
7 N a j i m o v
X u s n i d d i n + - - - 3 b
8 Z a y n i y e v a S h . + + + - 4 b
I n s h o t a h l i l i n a t i j a l a r i g a k o ` r a , 3 - A s i n f o ` q u v c h i l a r i n i n g 2 0 %
i n i g i n a i n s h o y o z i s h m a l a k a l a r i n i y a x s h i e g a l l a g a n , f i k r d o i r a s i k e n g
o ` q u v c h i l a r t a h s k i l q i l a d i , 4 0 % n i m u s t a q i l f i k r l a y o l m a y d i g a n , o ` z
f i k r i n i y o z m a t a r z d a i f o d a l a y o l m a y d i g a n o ` q u v c h i l a r , 3 0 % n i g a p n i
t o ` g ` r i t u z o l m a y d i g a r , y o z m a n u t q j a r a y o n i d a t i n i s h b e l g i l a r i d a n
t o ` g ` r i f o y d a n a o l m a y d i g a o ` q u v h c i l a r , 1 0 % n i e s a h a m o g ` z a k i ,
h a m y o z m a n u t q m a l a k a s i r i v o j l a m a g a n o ` q u v c h i l a r t a s h k i l q i l a d i .
B o ` l i s h m u m k i n e m a s o ` y i n i
B u o ` y i n n i o ` t k a z i s h d a n o l d i n m a t n t a n l a d i k , m a t n n i o ` q i b b e r i s h
d a v o m i d a b i z b o ` l i s h i m u m k i n b o ` l g a n g a p l a r n i i s h l a t d i k .
K e y i n c h a l i k s h u n d a y h i k o y a c h a l a r t u z i s h n i o ` q u v c h i l a r n i n g o ` z i g a
t o p s h i r d i k .
B o ` l i s h i m u m k i n e m a s o n a t i l i d a r s l a r i d a o ` t k a z i l s a , d a r s n i n g
s a m a r a l i b o ` l i s h i g a e r i s h i l a d i . B u n d a n t a s h q a r i b u o ` y i n d a n b a d i i y
e r t a l i k l a r , m u s o b a q a l a r , v i k t o r i n a l a r o ` t k a z i s h d a h a m f o y d a l a n i s h
m u m k i n .
1 - v a r i a n t : D u s h a n b a d a m o l i s h k u n i b o ` l g a n l i g i u c h u n O l i m
m a k t a b g a b o r m a d i . U s i n g l i s i V a z i r a b i l a n h a y v o n o t b o g ` i g a b o r d i .
U l a r h a y v o n o t b o g ` i d a s u v d a s u z i b y u r g a n s h e ’ r n i , q a f a s d a
s a y r a y o t g a n b a l i q l a r n i v a k a t t a k o n v a h s h i y b u l b u l n i k o ` r d i l a r .
2 - v a r i a n t : A b d u l l a j u d a b i l i m l i b o l a . U b u g u n h a m t o p s h i r i q n i j u d a
y a x s h i b a j a r d i . O ` q i t u v c h i u n i m a q t a d i v a ” n o l ” b a l l q o ` y d i . A b d u l l a
y a q i n d a 2 - s i n f n i t u g a t i b , 1 - s i n f g a o ` t a d i .
26

B o s h l a n g ` i c h s i n f l a r d a o ` q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a o ` r g a t i s h d a
o n a t i l i d a r s l a r i d a y u q o r i d a k e l t i r i b o ` t i l g a n o ` y i n l a r d a y u q o r i d a
k e l t i r i b o ` t i l g a n o ` y i n t o p s h i r i q l a r i d a n a m a l d a q o ` l l a n i l a d i g a n i j o b i y
n a t i j a g a e r i s h i l g a n i j a d v a l l a r d a o ` z i f o d a s i n i t o p g a n .
H a z i l - m u t o y i b a b i l a n o ` t a d i g a n ” B o ` l i s h i m u m k i n e m a s ” o ` y i n i
o ` q u v c h i l a r d a n z i y r a k l i k , s i n c h k o v l i k , k u z a t u v c h a n l i k n i t a l a b q i l i s h i
b i l a n b i r g a l i k d a u l a r d a n a t r o f i d a s o d i r b o ` l a y o t g a n v o q e a v a
h o d i s a l a r g a b e f a r q b o ` l m a s l i k n i h a m t a l a b q i l a d i .
27

T a j r i b a s i n o v i i s h l a r i t a h l i l i
T a j r i b a - s i n o v – b u s h u n d a y t a f a k k u r m e t o d i b o ` l i b , u n i n g y o r d a m i d a
t a b i i y y o k i s u n ’ i y t a r z d a y a r a t i l a d i g a n , n a z o r a t q i l i n a d i g a n ,
b o s h q a r i l a d i g a n j a r a y o n l a r t a d q i q q i l i n a d i v a m u a m m o l a r n i h a l
q i l i s h n i n g y a n g i c h a v o s i t a l a r i i z l a n a d i .
T a j r i b a s i n o v l a r g a k e r i s h i s h d a n o l d i n s h u s o h a g a d o i r e n g m a q s a d g a
m o v o f i q i s h m e t o d i n i b e l g i l a b o l i s h m u h i m d i r .
D a s t u r n i t a y y o r l a s h d a q u y i d a g i l a r n a z a r d a t u t i l a d i :
1 . T a j r i b a - s i n o v o b y e k t i n i a n i q l a s h
2 . T a j r i b a - s i n o v p r e d m e t i
3 . T a j r i b a - s i n o v m a q s a d i n i t a l q i n e t i s h
4 . T a j r i b a - s i n o v a n i q m a t e d i k a l a r i v a m e t o d l a r i n i t a n l a b o l i s h ;
5 . T a j r i b a - s i n o v m u d d a t i n i b e l g i l a s h
6 . T a j r i b a - s i n o v b o s q i c h l a r i n i b e l g i l a s h
7 . T a j r i b a - s i n o v d a n k u t i l g a n n a t i j a l a r n i b a h o l a s h m e z o n l a r i n i t a n l a b
o l i s h ;
8 . K u z a t i l a y o t g a n n a t i j a l a r n i b e l g i l a s h ;
9 . T a j r i b a - s i n o v j a r a y o n i n a t i j a l a r i n i k u z a t i b b o r i s h , n a z o r a t q i l i s h
q o i d a l a r i n i b e l g i l a s h ;
1 0 . T a j r i b a - s i n o v n a t i j a l a r i n i r a s m i y l a s h t i r i s h t a r t i b i n i b e l g i l a s h .
. T a j r i b a - s i n o v i s h l a r i
B i z b o s h l a n g ` i c h s i n f l a r d a o ` q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a o ` r g a t i s h
y o ` l l a r i , u s u l l a r i n i t a h l i l e t i s h , o ` r g a n i s h m a q s a d i d a Q a r s h i
s h a h a r i d a g i 2 1 - u m u m i t o ` r t a m a k t a b d a h a m d a Y a k k a b o g ` t u m a n i d a g i
4 2 - u m u m i y o ` r t a m a k t a b d a t a j r i b a - s i n o v i s h l a r i n i o l i b b o r d i k .
B i z t a j r i b a s i n o v i m i z n i o ` q u v c h i l a r g a i n s h o m a v z u s i n i
t a n i s h t i r i s h d a n , i n s h o r e j a l a r i u s t i d a s a v o l - j a v o b o ` t k a z i s h d a n
b o s h l a d i k , b i z t a n l a g a n m a v z u 3 - s i n f o n a t i l i d a r s l i g i d a b e r i l g a n
23

q o i d a l a r i v a h u s n i x a t g a e ’ t i b o r b e r i s h , m a t n n i x a t b o s h i d a n y o z i s h ,
h u s n i x a t v a h o s h i y a g a r i o y a q i l i s h k a b i t a l a b l a r g a h a m a m a l q i l i n a d i .
1 - 4 s i n f l a r d a g i b a y o n v a i n s h o t a ’ l i m i y x a r a k t e r g a e g a b o ` l i b ,
o ` q i t u v c h i r a h b a r l i g i d a o ` t k a z i l a d i . B u s i n f l a r d a o ` q u v c h i l a r
m a z m u n i o ` z l a s h t i r i l g a n e r t a k , h i k o y a b o ` y i c h a b a y o n , h a y o t i y
t a j r i b a l a r v a r a s m l a r a s o s i d a k i c h i k h a j m d a i n s h o y o z a d i l a r .
B o s h l a n g ` i c h s i n f l a r d a o ` q u v c h i l a r n i i n s h o m a v z u s i v a u n i y o r i t i s h g a
o ` r g a t i s h i n s h o m a v z u s i b i l a n t a n i s h t i r i s h d a n b o s h l a n a d i . X u s u s a n ,
u l a r d a i n s h o y o z i s h m a l a k a s i r i v o j l a n i s h i u c h u n q u l a y , m a z m u n l i ,
s o d a m a v z u t a n l a s h t a l a b q i l i n a d i .
B u n d a n t a s h q a r i k e l a j a k h a q i d a g i “ K i m b o ` l i s h n i x o h l a y m a n ”
m a v z u s i d a t a y y o r g a r l i k s i z h i k o y a q i l i s h t a r z i d a g i i n s h o h a m k a t t a
t a r b i y a v i y k u c h g a e g a . O ` q u c h i l a r u s h b u m a v z u a s o s i d a i n s h o
y o z g a n l a r i d a k i m g a h a v a s q i l i s h l a r i , k i m b o ` l m o q c h i e k a n l i k l a r i v
a n i m a u c h u n s h u s o h a g a y o k i s h u k a s b g a q i z i q i s h l a r i , b u k a s b n i
t a n l a s h d a k i m h a v a s u y g ` o t g a n i , b u k a s b n i n g f o y d a l i j i h a t l a r i h a q i d a
t o ` l i b - t o s h i b h i k o y a q i l a d i l a r .
X u l l a s , m a v z u i n s h o d a y o r i t i l g a n g i k r l a r g a m u v o f i q k e l i s h i v a u n i n g
m a z m u n i n i t o ` l a q a m r a b o l i s h i l o z i m . H e c h v a q t k u z n i n g s h i r i n -
s h a k a r m e v a l a r i h a q i d a f i k r y u r i t i b , “ Q o v u n p i s h d i ” , “ P o l i z d a ” d e b
s a r l a v h a q o ` y i l m a y d i . U a l b a t t a , “ K u z s a x o v a t i ” , “ K u z n e ’ m a t l a r i ”
k a b i n o m l a r b i l a n a t a l i s h i l o z i m .
R e j a – i n s h o n i n g t u z i l i s h i , q i s m l a r g a b o ` l i n i s h i v a s h u q i s m l a r n i
i z c h i l l i k b i l a n b a y o n q i l i s h d e m a k d i r . R e j a a s o s i d a y o z i l g a n i n s h o d a
i k k i n c h i d a r a j a l i e m a s , b a l k i a s o s i y m a s a l a l a r y o r i t i l a d i .
O ` q u v c h i l a r i n s h o m a v z u s i b i l a n t a n i s h g a n l a r i d a n k e y i n y o z i l a d i g a n
i n s h o r e j a s i u s t i d a i s h l a y d i l a r . R e j a i n s h o n i y o z i s h g a k i r i s h i s h d a
m u h i m b o s q i c h h i s o b l a n a d i . R e j a n i n g m a v z u m a z m u n i g a m u v o f i q
b o ` l i s h i u c h u n o ` q u c h i l a r m a v z u h a q i d a b i r f i k r g a k e l i s h l a r i ,
y o r i t i l a d i g a n m a t e r i a l n i c h e g a r a l a b o l i s h l a r i k e r a k .
17

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
T ERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI BOSHLANG’ICH TA’LIM
KAFEDRASI (SIRTQI) “BOSHLANG’ICH TA’LIM VA SPORT
TARBIYAVIY ISH” YO’NALISHI
4-KURS 406-GURUH TALABASI
JO’RAYEVA NIGORA BAXTIYOR QIZINING
“ONA TILI O’QITISH METODIKASI” FANIDAN TAYYORLAGAN
KURS ISHI

MAVZU: BOSHLANG‘ICH SINF ONA TILI DARSLARIDA
O‘QUVCHILAR BILIM, KO‘NIKMA VA MALAKALARINI NAZORAT
QILISHDA YOZMA ISHLARDAN FOYDALANISH METODIKASI.
Bajardi: _______________________
Qabul qildi: _______________________
TERMIZ-2023
1

m a t e r i a l l a r a s o s i d a m a v z u n i s h a k l l a n t i r i s h n i t a v s i y a q i l i s h h a m
m u m k i n .
M a v z u z a m i n i d a i n s h o n i n g a s o s i y m a z m u n i y o t a d i . O ` q u v c h i l a r u
h a q i d a a n i q t a s a v v u r g a e g a b o ` l s a l a r g i n a , i n s h o n i t a l a b g a j a v o b
b e r a d i g a n d a r a j a d a y o z i s h l a r i m u m k i n . B u n d a m a v z u n i n g j u d a a n i q
b o ` l i s h i m u h i m r o l o ` y n a y d i . P u x t a o ` y l a b t a n l a n g a n m a v z u
o ` q u v c h i l a r n i n g u n g a m o s m a t e r i a l t a n l a s h l a r i v a b u m a t e r i a l l a r n i
i z c h i l l i k d a y o r i t i s h l a r i u c h u n y o ` l l a n m a s i f a t i d a x i z m a t q i l a d i .
O d a t d a , a d a b i y m a v z u l a r d a g i i n s h o u c h q i s m d a n – k i r i s h , a s o s i y
q i s m , x u l o s a d a n i b o r a t b o ` l i b , r e j a a s o s i d a y o z i l a d i .
1 . I n s h o n i n g k i r i s h q i s m i d a , o d a t d a v o q e a y u z b e r g g a n d a v r ,
a s a r n i n g y a r a t i l i s h i , m a v z u s i , y o z u v c h i i j o d i d a t u t g a n o ` r n i
t o ` g ` r i s i d a q i s q a c h a m a ’ l u m o t b e r i l a d i .
2 . I n s h o n i n g i k k i n c h i , a s o s i y q i s m i d a m a v z u b o ` y i c h a t o ` p l a n g a n
m a t e r i a l l a r i f o d a l a n a d i .
3 . I n s h o n i n g x u l o s a q i s m i d a o d a t d a , q o i d a b o ` y i c h a , a s o s i y q i s m i d a
b a y o n e t i l s a f i k r l a r u m u m l a s h t i r i l a d i , s h a x s i y x u l o s a b a y o n e t i l a d i .
X u l o s a q i s m i n i n g m a z m u n i , i n s h o m a z m u n i g a q a r a b t u r l i c h a b o ` l a d i .
M a s a l a n , a g a r i n s h o a d a b i y x a r a k t e r d a b o ` l s a , x u l o s a q i s m i d a
o b r a z l a r n i n g t i p i k l i g i , y o z u v c h i i j o d i n i n g a h a m i y a t i , y o z u v c h i n i n g
a d a b i y o t r i v o j i d a g i r o l i h a q i d a s o ` z y u r i t i l a d i .
O g ` z a k i v a y o z m a i n s h o g a o ` r g a t i s h j a r a y o n i d a o ` q u v c h i l a r d a
m a v z u n i t u s h u n i s h v a y o p r i t i s h , ` o z i n s h o s i n i a n i q f i k r g a
b o ` y s u n d i r i s h , m a t e r i a l t o ` p l a s h , u n i t a r t i b g a s o l i s h v a j o y l a s h t i r i s h ,
r e j a t u z i s h v a r e j a a s o s i d a y o z i s h , m a z m u n g a v a n u t q v a z i y a t i g a
m o s r a v i s h d a t i l v o s i t a l a r i d a n f o y d a l a n i s h , y o z g a n i n s h o s i n i
t a k o m i l l a s h t i r i s h k o ` n i k m a l a r i h o s i l q i l i n a d i . B u l a r d a n t a s h q a r i
t e x n i k v a z i f a l a r h a m a m a l g a o s h i r i l a d i , t a ’ n i m a t n n i y o z i s h d a i m l o
16

m a q o l l a r d a n i n s h o y o z i s h d a v o m i d a m i s o l l a r k e l t i r a o l a d i l a r h a m d a
f o y d a l a n a o l a d i l a r .
I I I s i n f
F i k r n i y o z m a s h a k l d a b a y o n e t i s h m a l a k a s i .
M i q d o r i y k o ’ r s a t k i c h : 4 5 - 5 5 s o ’ z d a n i b o r a t d i k t a n t y o z a o l i s h
T a l a b l a r :
a ) i m l o x a t o l a r i g a y o ’ l q o ’ y m a s l i k
b ) I j o d i y m a t n n i n g m a n t i q i y j i h a t d a n i z c h i l l i g i .
M i q d o r i y k o ’ r s a t k i c h : 4 - 5 g a p d a n i b o r a t b o ’ l g a n m a t n ( f i k r e h t i y o j i )
b i l a n b o g ’ l i q m a v z u a s o s i d a y a r a t i s h .
B o s h l a n g ’ i c h s i n f d a r s l i k l a r i n i s h u n d a y t u z i s h k e r a k k i , k e y i n g g i
o ’ q u v y i l l a r i d a n o m u v a f f a q i y a t l i k l a r g a u c h r a m a s i n . S h u n i n g u c h u n
h a m d a r s l i k l a r d a g i m a v j u d n u q s o n v a k a m c h i l i k l a r n i t u z a t i s h v a
u l a r g a o y d i n l i k k i r i t i s h l o z i m . S h u n d a g i n a o ’ q u v c h i l a r n i n g b i l i m
m a l a k a s i m u s t a h k a m , x o t i r a s i t i n i q f i k r l a s h d o i r a s i k e n g b o ’ l a d i v a
b u t a ’ l i m – t a r b i y a j a r a y o n i n i s a m a r a l i b o ’ l i s h i n i t a ’ m i n l a y d i .
1 . 2 . 3 - s i n f d a i n s h o y o z i s h g a o ’ r g a n i l i s h i n i n g h o z i r g i x o l a t i .
O ’ z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i n i n g ” T a ’ l i m t o ’ g ’ r i s i d a ” g i q o n u n h a m d a
K a d r l a r t a y y o r l a s h m i l l i y d a s t u r i t a l a b l a r i a s o s i d a t a ’ l i m n i n g
m a q s a d i , v a z i f a l a r i , m a z m u n i , s h a k l i v o s i t a l a r i h a m d a p r i n s i p l a r i n i
t a n l a n i s h i b i r i n c h i d a r a j a l i e h t i y o j g a a y l a n a d i . T a ’ l i m T o ’ g ’ r i s i d a g i
q o n u n n i n g m a q s a d i , u s h b u q o n u n f u q a r o l a r g a t a ’ l i m - t a r b i y a
b e r i s h , k a s b - h u n a r o ’ r g a t i s h n i n g h u q u q i y a s o s l a r i n i b e l g i l a y d i .
M i l l i y d a s t u r n i n g m a q s a d i , t a ’ l i m s o h a s i n i t u b d a n i s l o h q i l i s h , u n i
o ’ t m i s h d a n q o l g a n m a f k u r a v i y q a r a s h l a r v a s a r q i d l a r d a n t o ’ l a x a l o s
e t i s h , r i v o j l a n g n a d e m o k r a t i k d a v l a t l a r d a r a j a s i d a , y u k s a k
m a ’ n a v i y v a a x l o q i y t a l a b l a r g a j a v o b b e r u v c h i y u q o r i m a l a k a k a d r l a r
t a y y o r l a s h m i l l i y t i z i m i y a r a t i s h d i r .
9

B i r i n c h i y o ` n a l i s h o n a t i l i d a n d e y a r l i b a r c h a m a s h g ` u l o t l a r d a a m a l g a
o s h i r i l a d i . O ` q u v c h i l a r o ` r g a n i l a y o t g a n t i l h o d i s a s i n i a m a l d a t a d b i q
e t g a n h o l d a i j o d i y m a t n l a r y a r a t a r e k a n l a r .
I k k i n c h i y o ` n a l i s h i j o d i y y o z m a i s h u s t i d a i s h l a s h u c h u n
a j r a t i l a d i g a n m a x s u s s o a t l a r d i r . B i z i j o d i y y o z m a i s h u s t i d a i s h l a s h
u s u l l a r i n i m o r f o l o g i y a o ` r g a n i l g a n d a n k e y i n k i r i t i s h n i m a q s a d g a
m u v o f i q d e b b i l a m i z .
M a ’ l u m k i , m a k t a b d a o ` t k a z i l a d i g a n i n s h o l a r d a k o ` z g a t a s h l a n a d i g a n
m u h i m k a m c h i l i k l a r , a s o s a n , m a v z u d a n c h e t g a c h i q i s h , y a ’ n i u n i n g
h a d d a n t a s h q a r i q i s q a y o k i , a k s i n c h a , o r t i q d a r a j a d a k e n g h a j m d a
b o ` l i s h i d i r .
I n s h o g a t a y y o r g a r l i k i n s h o n i y o z i s h d a n b i r n e c h a k u n i l g a r i
b o s h l a n a d i , d a r s d a n t a s h q a r i v a q t l a r d a v a b o s h q a d a r s l a r j a r a y o n i d a
h a m o l i b b o r i l a d i .
O g ` z a k i v a y o z m a i n s h o u s t i d a i s h l a s h q u y i d a g i u c h b o s q i c h g a
b o ` l i n a d i :
1 . m a t e r i a l y i g ` i s h , y a ’ n i k u z a t i s h , e k s k u r s i y a , m e h n a t j a r a y o n i ,
r a s m n i k o ` r i b c h i q i s h , k i n o f i l m , s p e k t a k l n i k o ` r i s h , b a d i i y v a b o s h q a
a d a b i y o t l a r n i o ` q i s h ;
2 . m a v z u g a v a u n i y o r i t i s h g a m o s m a t e r i a l t a n l a s h , u n i t a r t i b g a
s o l i s h , j o y l a s h t i r i s h , y a ’ n i s u h b a t , m u h o k a m a q i l i s h z a r u r m a t e r i a l n i
a j r a t i s h , r e j a t u z i s h , l u g ` a t u s t i d a i s h l a s h , i m l o v a l e k s i k t o m o n d a n
t a y y o r l a s h v a h o k a z o .
3 . i n s h o n i n u t q i y s h a k l l a n t i r i s h , y a ’ n i i n s h o m a t n i n i t u z i s h , u n i
y o z i s h , t a k o m i l l a s h t i r i s h , x a t o l a r n i t o ` g ` r i l a s h v a u n i t e k s h i r i s h .
I n s h o y o z i s h u c h u n 2 - s i n f d a o d a t d a , b i r d a r s , z a r u r b o ` l i b q o l s a
i k k i n c h i d a r s d a n 1 5 - 2 0 d a q i q a , 3 - 4 s i n f l a r d a b i r y a r i m y o k i i k k i d a r ,
a y r i m v a q t l a r d a i k k i y a r i m d a r s g a c h a a j r a t i l a d i . B u l a r d a n t a s h q a r i ,
i n s h o t a h l i l v a x a t o l a r u s t i d a i s h l a s h u c h u n 2 0 - 2 5 d a q i q a v a q t
a j r a t i l a d i . B u n d a e n g y a x s h i y o z i l g a n i n s h o l a r t a h l i l q i l i n a d i ,
20

- “ I j o d i y y o z m a i s h ” t u s h u n c h a s i : r a s m a s o s i d a h i k o y a , m a n z a r a
t a s v i r i , s h a x s h a y v o n , n a r s a - b u y u m , v o q e a - h o d i s a t a s v i r i .
- Y o z m a i s h g a m a v z u t a n l a s h , a y n i b i r n a r s a , m a n z a r a , v o q a ,
h o d i s a l a r a s o s i d a t u r l i c h a m a v z u t a n l a s h ;
- B e r i l g a n m a v z u , e r k i n m a v z u ;
- M a v z u n i y o r i t i s h u c h u n z a r u r m a t e r i a l , o ` q u v c h i n i n g b i l i m l a r i ,
k u z a t i s h l a r i , t a a s u r o t l a r i , m u s h o h a d a l a r i , q i y o s v a o ` x s h a t i s h l a r i ,
x u l o s a v a h u k m l a r i .
- Y o z m a i s h n i n g r e j a s i .
- M a v z u n i y o r i t i s h d a m a z m u n i z c h i l l i g i x a t b o s h i t u s h u n c h a s i .
- Y o z m a i s h m a t n i u s t i d a q a y t a i s h l a s h , q o r a l a m a n u s x a d a s o ` z l a r
u s t i d a i s h l a s h .
- M a t n n i n g u s l u b i u s t i d a i s h l a s h .
- I s h n i o q q a k o ` c h e r i s h .
- I s h n i t e k s h i r i l g a c h , x a t o l a r u s t i d a i s h l a s h y o ` l l a r i .
O ` q u v c h i l a r i n s h o s i n i b a h o l a s h d a q u y i d a g i l a r h i s o b g a o l i n a d i :
1 . I n s h o m a v z u s i n i n g y o r i t i l i s h i . ( M a z m u n m a v z u g a m o s m i , y a ’ n i
y e t a r l i y o r i t i l g a n m i , h a q i q a t g a m o s k e l a d i m i ? )
2 . R e j a , k o m p o z i t s i y a , i z c h i l l i k . ( R e j a t o ` g ` r i t u z i l g a n m i , m a t e r i a l n i
b a y o n q i l i s h t a r t i b i r e j a g a m o s k e l a d i m i , m a z m u n d a t a k r o r y o ` q m i . )
3 . J a n r i , u s l u b i .
4 . I n s h o h a j m i .
5 . L e k s i k a
6 . S i n t a k s i s
7 . I m l o v i y v a p u n k t u a t s i o n s a v o d x o n l i k , x a t o l a r x a r a k t e r i .
8 . H u s n i x a t , t a s h q i t o m o n d a n s h a k l l a n t i r i s h ( h o s h i y a g a , x a t b o s h i d a n
y o z i s h g a , s a r l a v h a n i t o ` g ` r i j o y l a s h t i r i s h g r i o y a q i l i s h )
O ` q u v c h i l a r i n s h o s i g a q o ` y i l a d i g a n b u n d a y t a l a b l a r u n i b a h o l a s h d a
r e a l y o n d a s h i s h g a i m k o n b e r a d i .
22

y a n g i l a s h – b u t i l n i n g q u r i l i s h i , v o s i t a l a r i y o k i a t a m a l a r i n i
o ’ z g a r t i r i s h e m a s , b a l k i t i l b o y l i k l a r i d a n a m a l i y f o y d l a n a o l i s h
i m k o n i y a l a r i n i k e n g a y t i r s h g a x i z m a t q i l a d i g a n b i l i m l a r n i b e r i s h
h a m d i r .
M a k t a b d a t i l h o d i s a l a r i n i a l o h i d a h o d i s a l a r s i f a t i d a e m a s , b a l k i
n u t q i m k o n i y a t l a r i n i k e n g a y t i r u v c h i v o s i t a l a r s i f a t i d a o ’ r g a n i l s a g i n a
u s a m a r a b e r a d i .
1 . 3 . O ’ q u v c h i l a r n i t a r b i y a l a s h d a i n s h o n i n g o ’ r n i
H a r b i r o ’ q u v m a s h g ’ u l o t i , j u m l a d a n , i n s h o y o z i s h h a m j i d d i y
m e h n a t t a l a b q i l a d i . I n s h o y o z i s h a d a b i y m e h n a t h i s o b l a n a d i .
A d a b i y m e h n a t k i s h i d a n j u d a k a t t a a q l i y v a x i s s i y k u c h - q u v v a t
t a l a b e t a d i h a m d a y e t u k m a l a k a l i b o ’ l i s h n i t a q a z o q i l a d i . A n a s h u
t a l a b l a r g a r i o y a q i l g a n o ’ q u v c h i l a r d a m u s t a q i l f i k r l a s h , s o ’ z v a
m a t e r i a l t a n l a s h v a t o ’ p l a s h u l a r n i m a n t i q i y j i h a t d a n o ’ z a r o
b o g ’ l i q x o l d a i f o d a l a s h o r f o g r a f i y a g a e ’ t i b o r b e r i s h q o b i l i y a t i t e z
r i v o j t o p a d i , m e h n a t i n t i z o m i h a m t a r b i y a l a n a d i .
U m u m a n o l g a n d a , a d a b i y m e h n a t t o ’ g ’ r i t a s h k i l e t i l g a n d a g i n a i n s h o
t a r b i y a n i n g s a m a r a l i v o s i t a s i g a a y l a n a d i . O ’ q u v c h i l a r d a i n s h o
y o z i s h g a q i z i q i s h , h a v a s , k u z a t u v c h a n l i k q o b i l i y a t i n i o ’ s t i r a d i ,
k o ’ r g a n n a r s a l a r i v a o ’ q i g a n k i t o b , e r t a k h i k o y a g a t o ’ g ’ r i b a h o
b e r i s h g a o ’ r g a t a d i .
B o s h l a n g ’ i c h s i n f l a r u c h u n t a n l a n g a n i n s h o m a t e r i a l l a r i
o ’ q u v c h i l a r d a a d a b i y m a v z u d a , h a y o t i y t a j r i b a l a r v a t a s v i r i y s a n ’ a t
a s o s i d a i n s h o l a r y o z i s h m a l a k a s i n i k a m o l t o p t i r i s h g a i m k o n i y a t
b e r a d i . O ’ q u v c h i l a r d a b a d i i y a s a r g a m u s t a q i l y o n d a s h i s h , u n i
m u s t a q i l b a h o l a y o l i s h , m a t e r i a l l a r n i u m u m l a s h t i r i s h a d a b i y
x o d i s a l a r n i t a r i x i y j a r a y o n b i l a n b o g ’ l a b o ’ r g a n i s h q o b i l i y a t i n i n g
o ’ s i b b o r i s h i h a m y u q o r i s i n f l a r d a t u r l i m a v z u l a r d a i n s h o o ’ t k a z i s h
u c h u n i m k o n i y a t y a r a t a d i .
11

X u d d i s h u m a v z u n i , y a ’ n i i n s h o g a e p i g r a f t a n l a s h n i b o s h l a n g ’ i c h
s i n f l a r d a n o q b o s h l a b o ’ r g a t i s h k e r a k . 8 - s i n f o n a t i l i d a r s i d a g i 5 1
m a s h q n i t a h l i l q i l i b k o ’ r a y l i k .
5 1 - m a s h q J a d v a l n i k u z a t i n g . U n i n g b i r i n c h i u s t u n i d a i n s h o
m a v z u l a r i , i k k i n c h i u s t u n i d a m u a y y a n m a v z u l a r n i n g m a z m u n i n i
o c h i b b e r u v c h i f i k r , m a q o l , m a s h h u r b a y t , k e l t i r i l d i . I n s h o
m a v z u l a r g a m o s k e l u v c h i f i k r ( e p i g r a f ) l a r n i t a n l a n g v a b i r - b i r i g a
b o g ’ l a n g .
1 – j a d v a l
t / r t / r
1 A l i s h e r N a v o i y s h e ’ r i y a t
q u y o s h i 1 V a t a n , o n a s o ’ z i n a q a d a r
a z i z
S e n s a n , h a r n a r s a d a n ,
m o ’ t a b a r a z i z
( U y g ’ u n )
2 O ’ z b e k i s t o n - V a t a n i m
m e n i n g 2 B o s h a s r k i m , n a z m i y
s a r o y n i
T i t r a t a d i z a n i r b a n d b i r s h e r
( A . O r i p o v )
3 M e h n a t b a x t k e l t i r a r 2 S u v z a r , s u v c h i z a r g a r
( M a q o l )
4 S u v – h a y o t m a n b a y i 4 M e h n a t , m e h n a t n i n g t a g i
r o h a t
( M a q o l )
X u d d i s h u n g a o ’ x s h a s h m a s h q l a r n i b o s h l a n g ’ i c h s i n f d a r s l i k l a r i d a
h a m k i r i t i s h k e r a k . C h u n k i b u m a s h q l a r n i b a j a r i s h m o b a y n i d a
o ’ q u v c h i l a r d a i n s h o m a v z u s i , u n i n g m a z m u n i n i o c h i b b e r u v c h i
f i k r n i b a y o n q i l i s h m a l a k a s i r i v o j l a n a d i . O ’ q u v c h i l a r q i y n a l m a s d a n
m a v z u n i y o r i t i s h d a x i z m a t q i l u v c h i r i v o y a t l a r , h i k m a t l i s o ’ z l a r ,
8

I n s h o – o ’ q u v c h i l a r n i n g f i k r i n i b a y o n e t i s h v o s i t a l a r i b o ’ l g a n r i v o y a
v a d i a l o g n i a n g l a b o l i s h l a r i g a , o ’ q u v c h i l a r d a u l a r d a n f o y d a l a n i s h ,
f i k r n i i z c h i l b a y o n e t i s h , s o ` z v a g a p n i o ` z o ` r n i d a i s h l a t i s h , r a v o n
u s l u b m a l a k a s i n i h o s i l q i l i s h v a r i v o j l ; a n t i r i s h g a y o r d a m b e r a d i .
B o s h l a n g ` i c h s i n f l a r d a o ` t k a z i l a d i g a n c h o r a k y a k u n i d a g i e r k i n
m a v z u d a g i i n s h o l a r h a m o ` q u v c h i l a r d a n a t r o f - m u h i t t a i a t
o d a m l a r n i n g x a r a k t e r i , x a t t i - h a r a k a t i , m e h n a t f a o l i y a t i n i n g
o ’ r g a n i s h n i , s h u n i n g d e k , i j t i m o i y h a y o t v a t a b i a t h o d i s a l a r i n i
k u z a t i s h n i u l a r h a q i d a f i k r l a s h n i t a l a b e t a d i . K u z a t i s h a s o s i d a
y o z i l a d i g a n i n s h o l a r o ’ q u v c h i l a r d a V a t a n g a , m e h n a t g a m u h a b b a t
h i s s i n i t a r b i y a l a s h d a , u l a r n i n a f o s a t o l a m i g a o l i b k i r i s h d a m u h i m
r o l o ` y n a y d i , t a ’ l i m n i h a y o t b i l a n b o g ` l a s h , o ` q u v c h i l a r n i n g o g ` z a k i
v a y o z m a n u t q i n i o ` s t i r i s h u c h u n x i z m a t q i l a d i .
I n s h o o q u c h i l a r n u t q i n i o ` s t i r i s h d a e n g s a m a r a l i v o s i t a h i s o b l a n a d i .
N u t q m a d a n i y a t i n i t a k o m i l l a s h t i r i s h e s a , i n s h o u s t i d a m u s t a q i l
i s h l a s h n i t a l a b q i l a d i g a n v a z i f a l a r d a n b i r i d i r . I n s h o y o z i s h g a
t a y y o r l a n i s h v a u n i y a r a t i s h j a r a y o n i d a o ` q u v c h i y a n g i b i l i m v a
k o ` n i k m a l a r n i k u z a t i s h , f i k r l a s h , a d a b i y h a y o t i y h o d i s a l a r n i
b a h o l a s h , o ` q i g a n l a r i v a o ` z l a s h t i r g a n b i l i m l a r i m a ’ l u m b i r t a r t i b g a
s o l i s h m a l a k a s i n i e g a l l a y d i .
I n s h o n i n g t a r b i y a v i y a h a m i y a t i t a n l a n a d i g a n m a v z u g a s h u n i n g d e k ,
i n s h o u s t i d a o ` q u v c h i l a r q a n c h a l i k m u s t a q i l i s h l a s h v a q i z i q i s h i g a m
i n s h o g ` o y a s i g a h a m b o g ` l i q .
I n s h o b o l a l a r n i n g v o q e a - h o d i s a l a r n i c h u q u r h i s e t i s h i g a y o r d a m
b e r a d i , i z c h i l f i k r l a s h g a o ` r g a t a d i , t i l g a v a a d a b i y i j o d g a
q i z i q i s h l a r i n i o s h i r a d i .
T a n l a n g a n m a v z u n i n g g ` o y a v i y y o ` n a l i s h i n i o c h i s h t a r b i y a v i y
v a z i f a n i h a l q i l i s h g a i m k o n b e r a d i . B u j i h a t d a n m e h n a t , m e h n a t
q a h r a m o n l a r i h a q i d a g i , b o l a l a r n i n g h a y o t i , m a k t a b t u g ` i l i b o ` s g a n
12

q i s h l o g ` i y o k i s h a h r i h a q i d a g i m u r u s h q a h r a m o n l a r i h a q i d a g i
m a v z u l a r a y n i q s a , q u l a y .
I n s h o j a m i y a t h a y o t i n i t u z u n i s h g a o ` r g a t a d i . T a b i a t g a , k i s h i l a r g a ,
u l a r n i n g y a x s h i l i k k a i n t i l i s h l a r i v a h a r a k a t l a r i g a , m e h b a r g a v a
m e h n a t m a h s u l i g a m u h a b b a t n i t a r b i y a l a y d i , k i s h i l a r x a t t i -
h a r a k a t i d a g i c h i r o y l i j i h a t l a r n i e g a l l a s h g a , h o z i r g i z a m o n a x l o q i y
t a l a b l a r i n i a n g l a s h g a o ` q u v h c i l a r g a y o r d a m b e r a d i .
I n s h o n i n g t a r b i y a v i y a h a m i y a t i n i o s h i r i s h u c h u n q u y i d a g i l a r g a r i o y a
q i l i s h t a l a b e t i l a d i :
1 . O s o n d a n q i y i n g a t a m o y i l i g a r i o y a q i l g a n h o l d a o g ` z a k i v a y o z m a
i n s h o n i m u n t a z a m o ` t k a z i b b o o r i s h b i l a n o ` q u v c h i l a r d a m u s t a q i l l i k n i
t a r b i y a l a s h .
2 . I n s h o n i h a y o t b i l a n b o g ` l a s h .
3 . I n s h o u c h u n m a k t a b v a o ` q i t u v c h i n i n g t a r b i y a v i y v o z i f a l a r i g a
m o s b o ` l g a n m a v z u t a n l a s h .
4 . I n s h o u s t i d a i s h l a s h d a i s h n i n g h i s s i y d a r a j a s i n i - t a ’ s i r i n i o s h i r i s h .
“ V a t a n ” s o ` z i n i a y t i s h b i l a n k i s h i n i n g b o l a l i k d a o ` s i b u l g ` a y g a n j o y i
t a s v i r i k o ` z o l d i d a p a y d o b o ` l a d i . I s h l a b c h i q a r i s h g a e k s k u r s i y a
m a t e r i a l i a s o s i d a m e h n a t h a q i d a g i i n s h o y a n g i t a r b i y a v i y
i m k o n i y a t l a r i n i o c h i b b e r a d i . U n d a b o l a l a r i s h l a b c h i q a r i s h d a g i
m u v a f f a q i y a t v a q i y i n c h i l i k l a r , i l g ` o r k i s h i l a r h a q i d a g i , k a s b v a
m u t a x a s s i s l i k h a q i d a g i , t e x n i k a h a q i d a g i m a ’ l u m o t l a r d a n
f o y d a l a n i l a d i l a r . I s h l a b c h i q a r i s h g a e k s k u r s i y a v a m e h n a t n i
t a s v i r l a s h b i l a n b o g ` l i q h o l d a k a s b h a q i d a g i s u h b a t l a s h i s h g a t o ` g ` r i
k e l a d i v a b u i n s h o d a o ` z a k s i n i t o p a d i .
M e h n a t h a q i d a g i y o k i i n s h o m a v z u l a r i g a “ B i z n i n g q i s h l o q ” ,
“ B o g ` d a ” , “ P a x t a k o r l a r g a ” , “ D a r a x t o ` t q a z i s h ” , “ P o l i z d a ” k a b i l a r
k i r a d i . I n s h o i j o d i y i s h n i n g e n g y u q o r i s h a k l i b o ` ` i b , m a k t a b d a
a l o h i d a o ` r i n t u t a d i , b a r c h a n u t q q a o i d m a s h q l a r m a ’ l u m m a z m u n d a
13

K I R I S H .
M a v z u n i n g d o l z a r l i g i : O ’ z b e k i s t o n n i n g i s t i q l o l g a y u z t u t i b ,
m u s t a q i l l i k t u f a y l i j a h o n g a t a n i l i s h i , d u n y o m a m l a k a t l a r i b i l a n
i q t i s o d i y – m a d a n i y a l o q a l a r n i y o ’ l g a q o ’ y i s h i , m i l l i y q a d r i y a t l a r n i
t i k l a s h , i l m - f a n , m a d a n i y a t v a s a n ’ a t y u k s a l t i r i s h s o h a s i d a g i
u l u g ’ v o r v a z i f a l a r n i a m a l g a o s h i r i s h u c h u n k u r a s h d a v r i m i z n i n g
a s o s i y x u s u s i y a t l a r i n i b e l g i l a b r i v o j l a n t i r i s h v a k a m o l a t y o ’ l i n i
k o ’ r s a t i b t u r i b d i . R e s p u b l i k a h u k u m a t i n i , x u s u s a n y u r t b o s h i m i z
I . A . K a r i m o v n i k e l a j a k n i o l d i n d a n k o ’ r a o l i s h i i q t i s o d i y – s i y o s i y v a
m a d a n i y y u k s a l i s h l a r y o ’ l i n i t o ’ g ’ r i b e l g i l a b x a l q g a r a h n a m o l i k
q i l i s h , ” S o g ’ l o m a v l o d u c h u n s h i y o r i n i b a l a n d k o ’ t a r i b , k e l a j a g i
b u y u k d a v l a t n i n g b u n y o d k o r i , y o s h a v l o d n i h a r t o m o n l a m a b a r k a m o l
i n s o n l a r q i l i b v o y a g a y e t k a z i s h s o h a s i d a y o ’ l - y o ’ r i q l a r v a
k o ’ r s a t m a l a r i b u g u n g i t a ’ l i m t a r b i y a j a r a y o n i n i u y u s h t i r i s h n i n g
n e g i z i n i t a s h k i l e t a d i . S o g ’ l o m a v l o d n i i l m i y s h a k l l a n g a n m a ’ n a v i y
y u k s a k q i l i b t a r b i y a l a s h e s a b e v o s i t a u n g a t i l o ’ r g a t i s h , o ’ z o n a
t i l i s i i m k o n i y a t l a r i d a n u n u m l i r o q f o y d a l a n i s h k o ’ n i k m a s i n i
s i n g d i r i s h b i l a n c h a m b a r c h a s b o g ’ l i q d i r . C h u n k i t i l m i l l a t
t u s h u n c h a s i n i n g e n g a s o s i y b e l g i l a r i d a n b i r i d i r . O n a t i l i s i
b o ’ l m a g a n m i l l a t x a l q n i n g o ’ z i y o ’ q .
O ’ z b e k t i l i m u s t a q i l O ’ z b e k i s t o n n i n g d a v l a t i l i s i f a t i d a e n d i e r k i n
n a f a s o l a b o s h l a d i . O n a t i l i s i z m u k a m m a l m a ’ n a v i y a t , s o b i t
d u n y o q a r a s h v a m u r a k k a b o l a m s i r l a r i n i t e r a n a n g l a s h h a q i d a g a p
b o ’ l i s h i m u m k i n e m a s 1
.
P r e z i d e n t i m i z I . A . K a r i m o v n i n g j a h o n m o l i y a v i y – i q t i s o d i y i n q i r o z i ,
O ’ z b e k i s t o n s h a r o i t i d a u n i b a r t a r a f e t i s h n i n g y o ’ l l a r i v a c h o r a l a r i
a s a r i d a : ” . . . m a m l a k a t i m i z d a j a h o n i q t i s o d i y i n q i r o z i n i n g s a l b i y
o q i b a t l a r i n i b a r t a r a f e t i s h b o ’ y i c h a 2 0 0 9 - 2 0 1 2 y i l l a r i d a g i
m o ’ l j a l l a b q a b u l q i l i n g a n i n q i r o z g a q a r s h i c h o r a l a r d a s t u r
O ’ z b e k i s t o n n i 2 0 0 9 y i l d a i j t i m o i y – i q t i s o d i y r i v o j l a n t i r i s h n i n g e n g
1
Karimov I.A. “Buyuk maqsad yo’lidan” – T.: O’zbekiston 1993 y.
3

MAVZU: BOSHLANG‘ICH SINF ONA TILI DARSLARIDA
O‘QUVCHILAR BILIM, KO‘NIKMA VA MALAKALARINI NAZORAT
QILISHDA YOZMA ISHLARDAN FOYDALANISH METODIKASI.
REJA
Kirish .......................................................... ............... ............... .......................3
I-BOB. Boshlang'ich sinflarda yozma inshoning turlari
1.1. Metodik manbalarning tahlili.......................................................................6
1.2. 3-sinfda insho yozishga o'rganilishning hozirgi holati................................9
1.3. O'quvchilarni tarbiyalashda inshoning o'rni .............................................11
II-BOB. 3-sinfda o'quvchilarni insho mavzusi va uni yoritishga o'rgatish
2. 1. Reja tuzish .......................................................... .....................................15
2.2.O'quvchilarni insho yozishga tayyorlash ...................................................19
2.3. Insho tahlili.......................................................... .....................................21
Xulosa .......................................................... .............................. ...................28
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati .............................................................29
2

A d a b i y – i j o d i y m a v z u l a r d a g i i n s h o l a r g a a d a b i y o t d a r s l a r i d a
o ’ t i l g a n m a ’ l u m o t l a r g a o ’ q u v c h i n i n g i j o d i y m u n o s a b a t i ( s h a x s i y
f i k r l a r i ) o q ’ s h i b i f o d a l a n a d i g a n i s h o l a r k i r a d i .
E r k i n m a v z u l a r d a g i i n s h o l a r a d a b i y o t f a n i d a s t u r i d a q a y d e t i l m a g a n
m a v z u l a r d a y o z i l a d i . B o s h q a c h a a y t g a n d a o ’ q u v c h i n i n g m a ’ l u m b i r
m a v z u g a o i d b i l i m l a r i , a x l o q i y t a r b i y a v i y , i j t i m o i y - s i y o s i y
d u n y o q a r a s h i , m f i k r v a m u l o h a z a l a r i n i a k s e t t i r u v c h i i s h o l a r e r k i n
i n s h o l a r m a v z u s i d a g i i n s h o l a r d i r .
B i r m e t o d i s t o l i m l a r n i n g i l m i y – u s l u b i y a s a r l a r i n i , o ’ q u v m e t r o d i k
q o ’ l l a n m a l a r n i , b o s h l a n g ’ i c h h a m d a u m u m i y o ’ r t a t a ’ l i m
s i n f l a r i n i n g d a r s l i k l a r i n i t a h l i l q i l g a n d a , b o s h l a n g ’ i c h s i n f d a
o ’ q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a o ’ r g a t i s h b o r a s i d a g i m a s a l a l a r g a
a l o h i d a e ’ t i b o r b e r i s h i m i z l o z i m .
S i n o v i n s h o l a r i o ’ r g a n i l g a n m a v z u l a r g a d o i r b i l i m l a r n i , i n s h o
y o z i s h k o ’ n i k m a v a m a l a k a l a r i n i s i n a s h u c h u n y i r i k m a v z u l a r
t u g a g a n d a n s o ’ n g , c h o r a k l a r y o k i o ’ q u v y i l i o x i r i d a , o l i m p i a d a l a r d a
o ’ t k a z i l a d i 3
B u n d a n t a s h q a r i u s h b u d a r s l i k d a i n s h o g a e p i g r a f t a n l a s h x u s u s i d a
h a m b i r q a t o r f i k r l a r b i l d i r i l g a n . ” I n s h o n i n g m a z m u n i g a m o s
k e l u v c h i m a s h h u r h i k m a t l i s o ’ z , m a q o l , i b o r a y o k i b a d i i y p a r c h a
e p i g r a f d e y i l a d i ” .
E p i g r a f , o d a t d a r e j a d a n k e y i n , i n s h o m a t n i d a n o l d i n , s a x i f a n i n g o ’ n g
c h e k k a s i g a y o z i l a d i . E p i g r a f b o ’ l g a n m a t n d a n s o ’ n g ( s o ’ r o q y o k i
u n d o v g a p b o ’ l m a s a ) n u q t a q o ’ y i l a d i . M u a l l i f i q a v s i c h i d a y o z i l a d i .
I n s h o d a e p i g r a f b o ’ l i s h i n i q a t ’ i y t a l a b t u s h u n m a s l i k k e r a k , u
t a m o m a n i x t i y o r i y d i r . L e k i n , m a v z u g a i c h k i m a z m u n i g a
x a m o x a n g k e l u v c h i e p i g r a f b o ’ l s a i n s h o n i n g b a d i i y l i g i g a x i z m a t
q i l a d i . I n s h o m u a l l i f i n i n g m a h o r a t i n i k o ’ r s a t a d i .
3
M.Qodirov, X. Nematov, M.Abdurahimova, R.Sayfullayev 8-sinf uchun darsligi. Cho’lpon
nomidagi Nashriyot matbaa ijodiy uyi – T.: 2006. 17-bet
7

P r e z i d e n t i m i z t a ’ k i d l a b o ’ t g a n l a r i d e k , y o s h l a r n i n a f a q a t o n a t i l i
t a ’ l i m i b a l k i b o s h q a f a n l a r d o i r a s i d a n h a m m u s t a q i l , e r k i n f i k r l a s h g a
o ’ r g a t i b b o r i s h h o z i r g i d a v r t a l a b a d i r .
B o s h l a n g ’ i c h t a ’ l i m j a r a y o n i b o l a n i n g m a n t i q i y t a f a k k u r q i l a o l i s h
s a l o h i y a t i , a q l i y r i v o j l a n i s h , d u n y o q a r a s h i v a o ’ z - o ’ z i n i a n g l a s h
s a l o h i y a t i n i s h a k l l a n t i r i s h g a , j i s m o n a n s o g ’ l o m b o ’ l i s h g a , m o d d i y
b o r l i q g o ’ z a l l i k l a r i n i h i s e t a o l i s h g a , g o ’ z a l l i k v a n a f o s a t d a n
z a v q l a n a o l i s h , m i l l i y u r f - o d a t l a r i n i o ’ z i d a s i n g d i r i s h v a a r d o q l a s h ,
u l a r g a r i o y a q i l i s h g a o ’ r g a t a d i . J a m i y a t d a i j t i m o i y - i q t i s o d i y
i s l o h o t l a r , i n s o n i y a t h a y o t i d a g i t u r l i y a n g i l i k l a r n i n g k i r i b k e l i s h i
t a ’ l i m s o h a s i d a n h a m b i r q a t o r o ’ r g a n i s h l a r q i l i n i s h i n i t a q a z o e t a d i .
B o s h l a n g ’ i c h s i n f l a r d a b o l a n i n g z e h n i n i o ’ s t i r i s h z e h n i n i
o ’ s t i r i s h g a q a r a t i l g a n i s h l a r b o l a a q l i n i n g t a r k i b t o p i s h i v a
r i v o j l a n i s h i g a k a t t a t a ’ s i r k o ’ r s a t a d i . A v v a l o t a ’ l i m j a r a y o n i n i
q i z i q a r l i , t a ’ s i r l i q i l i b t a s h k i l e t i s h g a , m o t i v h o s i l q i l i s h v a u n i
r i v o j l a n t i r i s h g a e ’ t i b o r q a r a t i s h l o z i m . M u a l l i m l a r b o l a d a o ’ q i s h
m o t i v l a r i n i h o s i l q i l i s h g a i n t i l i s h l a r i v a u n i o ’ s t i r i s h l a r i k e r a k .
M o t i v l a r o ’ q u v c h i l a r n i b i l i m , k o ’ n i k m a v a m a l a k a l a r i n i o s o n
e g a l l a s h l a r i g a y o r d a m b e r a d i .
M a k t a b l a r d a o l i b b o r i l g a n k u z a t i s h l a r b i z n i s h u n d a y x u l o s a g a o l i b
k e l a d i k i o n a t i l i m a s h g ’ u l o t l a r i d a o ’ q u v c h i l a r g a i n s h o y o z i s h g a
o ’ r g a t i s h d a T a ’ l i m i y o ’ y i n l a r n i q o ’ l l a s h m u a y y a n i z c h i l l i k k a s b
e t m a g a n . O ’ q i t u v c h i l a r n i a m a l i y o t d a o ’ q u v c h i l a r s o ’ z b o y l i g i n i
o s h i r i s h d a s o ’ z n i t o ’ g ’ r i v a o ’ r i n l i i s h l a t i s h m a l a k a l a r i n i k e l i b
c h i q i b f i k r n i o g ’ z a k i v a y o z m a s h a k l l a r d a t o ’ g ’ r i r a v o n i f o d a l a s h g a
x i z m a t q i l a d i g a n o ’ y i n a l r d a y e t a r l i f o y d a l a n m a y a p t i .
O n a t i l i t a ’ l i m i n i n g m a z m u n i n i q i y i n l a s h t i e g a n f o y d a s i z n a z a r i y
m a t e r i a l l a r n i q i s q a r t i r i b , u l a r n i n g o ’ r n i g a i m l o , t a l a f f u z n u t q b i l a n
b o ’ l i q z a r u r m a t e r i a l l a r n i k i r i t i s h d i r . B u a m a l d a g i m a v j u d t a ’ l i m
m a z m u n i n i y a n g i l a s h n i t o q a z o e t a d i . O n a t i l i d a n t a ’ l i m m a z m u n i n i
10

B a h o r d a d e h q o n l a r d a l a i s h l a r i g a k i r i s h i b k e t i s h a d i . D e h q o n l a r i s h n i
2 1 - m a r t d a n b o s h l a s h a d i . B a h o r d a d e h q o n l a r g a b i z n i n g y o r d m i m i z
h a m t e g a d i .
B a h o r d a h a m m a y o q c h i r o y l i b o ` l a d i . B a ’ z i d a y o m g ` i r y o g ` a d i ,
b a ’ z i d a q u y o s h c h i q i b , k u n i s i b k e t a d i .
B a h o r d a d e h q o n l a r i m i z e k k a n e k i n l a r d a n b i z h a m , u l a r h a m
z a v q l a n i s h a d i . C h u n k i , u l a r t a b i a t i m i z n i , b a l k i Y u r t i m i z n i
k o ` r k a m l a s h t i r a d i .
B a h o r k e l d i e l i m i z g a ,
K o ` m - k o ` k b o ` l d i b o g ` - d a l a
S e v i n c h t o ` l i b d i l i m i z g a ,
T e r i b k e l d i k g u l - l o l a .
N a j i m o v H u s n i d i n y o z g a n i n s h o :
B a h o r k e l d i , k u n l a r i s i y b o s h l a d i ? I s z i q s i v a r q u s h l a r u c h i b k e l d i .
B a h o r g a d e h q o n l a r d a l a l a r g a i s h l a y d i l a r . B a h o r d a h a v o i s z i q b o ` l a d i .
O d a m l a r d a r a x t l a r i k i l a d i .
Y u q o r i d a k e l t i r i l g a n i n s h o n a m u n a l a r i d a n N o r b o y e v a S e v a r a y o z g a n
i n s h o g i n a 5 b a h o g a l o y i q d e b t o p i l d i . S e v a r a y o z g a n i n s h o r e j a
a s o s i d a , c h i r o y l i , x a t o s i z y o z i l g a n . T i n i s h b e l g i l a r i d a n , l u g ` a t
b o y l i g i d a n t o ` g ` r i v a u n u m l i f o y d a l a n i l g a n .
Umuman, “Bahorda” mavzusi asosida yozilgan insho bo`yicha 3-A sinf o`quvhcilari
quyidagicha baholadik.
№ O ` q u v c h i l a r - n i n g
i s m i s h a r i f i M a v z u r e j a
a s o s i d a
t o ` l i q
b a y o n
e t i l g a n G a p l a r
t o ` g ` r i
t u z i l g a n C h i r o y l i
v a
x a t o s i z
y o z i l g a n L u g ` a t
b o y l i g i B a h o s i
1 B a g i r o v A z i z + + + - 4 b
2 B o b o s h a r i p o v A . - - + - 2 b
3 D i l m u r o d o v a M . - - + + 3 b
4 E r g a s h e v a S h . + + - + 4 b
25

X U L O S A
B o s h l a n g ` i c h t a ’ l i m n i n g o ` z i g a x o s x u s u s i y a t l a r i d a n k e l i b c h i q i b ,
i n s h o y o z i s h q o n u n - q o i d a l a r i n i 3 - s i n f o ` q u v h c i l a r i n i n g o n g i g a
s i n g d i r i s h j u d a m u h i m d i r . O ` q i t u v c h i a y n i p a y t d a o ` z b i l i m i ,
t a j r i b a s i v a i m k o n i y a t i d a n f o y d a l a n i b d a r s o ` t i s h n i n g i l g ` o r , s a m a r a l i
u s u l l a r i n i i s h l a b c h i q i s h i l o z i m .
3 - s i n f l a r d a o ` q u v c h i l a r b i l a n , o ` q i t u v c h i l a r b i l a n f a o l i y a t o l i b
b o r d i k . B u n d a o ` q i t i s h n i n g i l g ` o r u s u l l a r i d n a f o y d a l a n i s h n i n g
s a m a r a l i e k a n l i g i a m a l i y o t d a o ` z i s b o t i n i t o p d i .
1 . B e l g i l a n g a n m a k t a b l a r d a o ` q u v c h i l a r n i n g f a o l i y a t i , d a r s g a
b o ` l g a n q i z i q i s h i , i j o d k o r l i g i s e z i l a r l i d a r a j a d a i j o b i y t o m o n g a
o ` z g a r d i .
2 . O ` q u v c h i l a r p a s s i v t i n g l o v c h i d a n f a o l , s h u i s h n i b a j a r u v c h i
s h a x s g a a y l a n d i .
3 . O ` q i t u v c h i v a o ` q u v c h i f a o l i y a t i m e ’ y o r l a s h d i .
4 . O ` q u v c h i l a r i n t e r f a o l u s u l l a r d a f a o l l i g i , y a ’ n i o ` z ” m e n ” i n i
k o ` r s a t i s h i s h a k l l a n d i .
5 . O ` q u v c h i l a r d a t i l s e z g i r l i g i g a b o ` l g a n m u n o s a b a t t a m o m i l a i j o b i y
t o m o n g a o ` z g a r d i .
6 . O ` q i t u c h i t a ’ l i m j a r a y o n i n i n g s u b y e k t i d a n u n i n g t a s h k i l o t c h i s i g a
a y l a n d i .
7 . M u s t a q i l i s h l a r n i b a j a r i s h j a r a y o n i d a o ` q u c h i l a r d a o ` z k u c h i g a
i s h o n c h s h a k l l a n d i .
8 . K a d r l a r t a y y o r l a s h M i l l i y d a s t u r i i k k i n c h i s i f a t b o s q i c h i
t a l a b l a r i d a n k e l i b c h i q i b , 3 - s i n f o n a t i l i d a r s l i g i m a t e r i a l l a r i n i h a m
z a m o n t a l a b l a r i d a r a j a s i d a y a r a t i s h l o z i m .
28

O ` q i t u v c h i n i n g a d a b i y j a r a y o n , b a d i i y a s a r t o ` g ` r i s i d a g i b a y o n i ,
m u h i m m a s a l a b o ` y i c h a q i l a d i g a n m a ’ r u z a s i y a x s h i i n s h o n a m u n a s i
b o ` l a d i .
O ` q u v c h i l a r o ` q i t u v c h i n i n g m a ’ r u z a s i d a n k i r i s h s o ` z n i u y u s h t i r i s h n i ,
k e y i n a s o s i y q i s m g a o ` t i s h n i , a s o s i y m a q s a d n i b a y o n e t i s h v a
a s a r l a r d a n m i s o l l a r k e l t i r i s h b i l a n u n i i s b o t l a s h n i , f i k r n i x u l o s a l a s h
y o ` l l a r i n i b i l i b o l a d i l a r .
2 . 2 . O ` q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a t a y y o r l a s h .
O ` q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a t a y y o r l a s h i s h i s i n f d a a l o h i d a d a r s l a r
u y u s h t i r i s h y o ` l i b i l a n a m a l g a o s h i r i l a d i . O ` q u v c h i l a r b u d a r s l a r d a
o ` z l a r i m u s t a q u l a m a l g a o s h i r i l a d i g a n i s h l a r n i o ` r t o q l a r i b i l a n
h a m k o r l i k d a b a j a r a d i l a r . I s h n i b a j a r i s h d a q i y n a l s a l a r , o ` q i t u v c h i
u l a r g a k o ` m a k l a s h a d i .
S i n f d a t a s h k i l e t i l a d i g a n t a y y o r g a r l i k d a r s i a n i q v a q i z i q a r l i m a v z u
a s o s i d a u y u s h t i r i l a d i . S h u n d a g i n a , b u d a r s o ` q u v c h i l a r d a i n s h o
u s t i d a i s h l a s h k o ` n i k m a s i n i s h a k l l a n t i r i s h g a y o r d a m b e r a d i .
O ` q u v c h i l a r i n s h o g a n i s b a t a n q o ` y i l a d i g a n t a l a b l a r n i b i l i s h l a r i
k e r a k . M e t o d i k a d a b i y o t l a r d a v a ” O n a t i l i ” d a r s l i g i d a i n s h o y o z i s h
u c h u n o ` q u v h c i l a r g a b i r q a t o r z a r u r m a s l a h a t l a r b e r i l g a n , j u m l a d a n :
 i n s h o m a v z u s i n i p u x t a o ` y l a s h , n i m a l a r h a q i d a y o z i s h n i a n i q l a b
o l i s h , m a v z u g a o i d s o ` z l a r t a n l a s h ;
 i n s h o n i n g a s o s i y m a z m u n i n i , s h u m a z m u n n i y o r i t i s h u c h u n
n i m a l a r h a q i d a v a q a n d a y y o z i s h n i o ` y l a b o l i s h , i n s h o n i n g r e j a s i n i
t u z i s h ;
 i n s h o n i n g t i l i g a , f i k r n i n g y a x s h i i f o d a l a n g a n l i g i g a e ’ t i b o r b e r i s h ,
z a r u r o ` r i n l a r g a t u z a t i s h k i r i t i s h ;
 y o z g a n i n s h o n i o q q a k o ` c h i r i s h .
I n s h o m u r a k k a b i j o d i y i s h b o ` l g a n l i g i u c h u n h a m u o ` q u c h i d a n z a r u r
b i l i m h a m d a k o ` n i k m a v a m a l a k a l a r n i t a l a b e t a d i .
19

i n s h o g a b o ` y s u n a d i . I n s h o 1 - s i n f d a k i c h i k a x b o r o t v a e h t i r o s l i
h i k o y a d a n b o s h l a n i b , o ` z f i k r i n i i f o d a l a s h g a o ` q u v c h i s h a x s i n i
t a s h k i l t o p i s h i g a x i z m a t q i l a d i g a n , t a ’ l i m - t a r b i y a v i y a h a m i y a t g a e g a
b o ` l g a n j i d d i y r e j a l i a q l i y i s h g a a y l a n a d i . I n s h o s h a x s n b i
s h a k l l a n t i r i s h d a f o y d a l i v o s i t a b o ` l i b , h i s - h a y a j o n u y g ` o t a d i , a q l i y
m u s t a q i l l i k k a , f i k r l a s h g a , k o ` r g a n k e c h i r g a n l a r i v a
o ` z l a s h t i r g a n l a r i n i b a h o l a s h g a , k u z a t u v c h a n l i k k a , v o q e a - h o d i s a l a r
o ` r t a s i d a g i s a b a b - n a t i j a b o g ` l a n i s h n i t o p i s h g a , u l a r n i i y o s l a s h g a ,
x u l o s a c h i q a r i s h g a o ` r g a t a d i . I n s h o f i k r n i t a r t i b g a s o l a d i ,
o ` q u v c h i l a r g a o ` z i g a , o ` z k u c h i v a i m k o n i y a t i g a i s h o n c h t u g ` d i r a d i .
14

I b o b . B o s h l a n g ’ i c h s i n f l a r d a o g ’ z a k i v a y o z m a i n s h o n i n g
t u r l a r i
1.1. Metodik manbalarning tahlili
I n s h o o ’ q u v c h i n i n g m a ’ l u m b i r m a v z u n i m u s t a q i l r a v i s h d a
o c h i b b e r a o l i s h v a o ’ z f i k r l a r i n i y o z m a s h a k l d a t o ’ g ’ r i r a v o n
s a v o d l i b a y o n q i l a o l i s h k o ’ n i k m a v a m a l a k a l a r i n i n a m o y i s h
e t u v c h i i j d o i y m a t n - k i c h i k b i r a s a r d i r .
I n s h o a r a b c h a s o ’ z b o ’ l i b , ” y a r a t i s h ” “ b i n o q i l i s h ” , ” q u r i s h ”
m a ’ n o s i n i b e r a d i . H o z i r g i t i l i m i z d a b u s o ’ z n i n g m a ’ n o s i a n c h a
t o r a t i b , a s o s a n o ’ q u v c h i v a t a l a b a l a r t o m o n i d a n y o z i l a d i g a n ” i j o d i y
y o z m a i s h ” m a ’ n o s i d a q o ’ l l a n i l a d i .
M a ’ l u m k i i n s h o n i n g b a r c h a t u r i i j o d i y x a r a k t e r g a e g a , a l b a t t a
a m m o i j o d i y t a j r i b a x a r a k t e r d a g i i n s h o l a r d a h a y o t i y v o q e r a l a r
h a q i d a g i s h a x s i y m u l o h a z a l a r o ’ z i f o d a s i n i t o p i s h i b i l a n b i r g a ,
o ’ q u v c h i l a r n i n g o r i g i n a l i s h - a s a r y a r a t i s h g a i n t i l i s h l a r i h a m a s t a -
s e k i n o ’ s i b b o r a d i . S h u n i n g u c h u n b u x i l y o z m a i s h l a r g a n i s b a t a n
” i j o d i y i n s h o ” t u r i n i n g q o ’ l l a n i l i s h i b e j i z e m a s .
I n s h o m u a l l i f n i n g m a ’ l u m b i r m a v z u a s o s i d a o ’ z f i k r l a r i n i y o z m a
s h a k l d a b a y o n q i l u v c h i k i c h i k b i r a s a r d i r . I n s h o d a m u a l l i f n i n g
s o ’ z q o ’ l l a s h m a h o r a t i , f i k r i y t a f a k k u r i y k o ’ n i k m a s i , b i l i m v a
d u n y o q a r a s h i s a v o d i n a m o y o n b o ’ l a d i .
I n s h o m a z m u n m o h i y a t i g a k o ’ r a u c h t u r g a b o ’ l i n a d i :
1 . A d a b i y m a v z u d a g i i n s h o l a r
2 . A d a b i y – i j o d i y m a v z u d a g i i n s h o l a r
3 . E r k i n m a v z u d a g i i n s h o l a r .
A d a b i y m a v z u d a g i i n s h o l a r g a a d a b i y o t d a r s l i g i d a q a y d q i l i n g a m ,
o ’ q i t u v c h i t o m o n i d a n t u s h u n t i r i l g a n m a v z u l a r a s o s i d a y o z i l a d i g a n
i n s h o l a r k i r a d i . M u a y y a n b a d i i y a s a r y o k i u n d a g i q a h r a m o n l a r
h a q i d a g i i n s h o a d a b i y m a v z u d a g i i n s h o d i r .
6

u s t u v o r y o ’ n a l i s h i b o ’ l i b q o l a d i ” d e b t a ’ k i d l a b o ’ t g a n
e d i l a r . ” M a m l a k a t i m i z d a s o g ’ l o m v a b a r k a m o l a v l o d n i t a r b i y a l a s h ,
y o s h l a r n i n g o ’ z i j o d i y v a i n t e l l e k t u a l s a l o h i y a t i n i r o ’ y o b g a
c h i q a r i s h , m a m l a k a t i m i z d a y i g i t – q i z l a r X X I a s r t a l a b l a r i g a t o ’ l i q
j a v o b b e r a d i g a n h a r t o m o n l a m a r i v o j l a n g a n s h a x s l a r e t i b v o y a g a
y e t k a z i s h u c h u n z a r u r s h a r t - s h a r o i t l a r b o ’ y i c h a k e n g k o ’ l a m l i , a n i q
y o ’ n a l t i r i l g a n c h o r a - t a d b i r l a r a m a l g a o s h i r i l m o q d a 2
. .
M a v z u n i n g o ’ r g a n i l i s h d a r a j a s i : O ’ z b e k t i l s h u n o s l i g i d a i n s h o ,
i n s h o m a v z u s i , i n s h o t u r l a r i h a q i d a M . R a h i m o v , A . Z u n n u n o v ,
A . P o ’ l a t o v , R . I k r o m o v k a b i o l i m l a r n i n g a s a r l a r i d a t a d q i q e t i l g a n .
I l m i y x u l o s a l a r c h i q i r i l g a n a m m o , s h u m a v z u n i b o s h l a n g ’ i c h s i n f
o ’ q u v c h i l a r i o n g i g a s i n g d i r i s h y o ’ l - y o ’ r i q l a r i , u s u l l a r i k e n g
k o ’ l a m d a y o r i t i l g a n . T o ’ g ’ r i u s h b u m a v z u y u z a s i d a n k o ’ p l a b f i k r -
m u l o h a z a l a r b i l d i r i l g a n . S h u o ’ r i n d a A . Z u n n u n o v . K . Q o s i m o v l a r n i n g
t a d q i q o t l a r i , o ’ q u v q o ’ l l a n m a l a r i n i t a ’ k i d l a b o ’ t i s h m u m k i n . B i r o q
b u g u n g i k u n d a y o s h l a r g a m u s t a h k a m b i l i m b e r i s h , m a k t a b l a r d a
o ’ t k a z i l a d i g a n y o z m a i s h t u r l a r i n i o n g l i t u s h u n i s h l a r i g a o ’ r g a t i s h
u s u l i v a y o ’ l l a r i n i i s h l a b c h i q i s h z a r u r i y a t i k u n t a r t i b i g a t u r i b d i .
S h u s a b a b l i b i z ” B o s h l a n g ’ i c h s i n f l a r d a o ’ q u v c h i l a r n i i n s h o
y o z i s h g a o ’ r g a t i s h y o ’ l l a r i ” m a v z u s i n i t a d q i q o t i s h i q i l i b
b e l g i l a d i k . B u n i 3 s i n f o n a t i l i d a r s l a r i d a a m a l g a o s h i r i l a d i g a n
y o z m a i s h l a r a s o s i d a h a l e t i s h g a u r i n d i k .
T a d q i q o t n i n g m a q s a d v a v a z i f a l a r i :
O ’ z b e k t i l i n i o ’ q i t i s h y u z a s i d a n y a r a t i l g a n d a s t u r l a r , d a r s l i k l a r d a g i
o ’ q i t i s h u s u l l a r i m i z d a g i m a v j u d k a m c h i l i k l a r b o s h l a n g ’ i c h s i n f
o ’ q u v c h i l a r i n i i n s h o y o z i s h o ’ r g a t i s h y u z a s i d a n y e t a r l i b i l i m
o l i s h g a i m k o n b e r m a y d i . S h u b o i s b o s h l a n g ’ i c h s i n f o ’ q i t u v c h i l a r i
a k s a r i y a t x o l l a r d a o ’ q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a o ’ r g a t i s h d a b i r
q a t o r q i y i n c h i l i k l a r g a d u c h k e l m o q d a l a r .
2
Barkamol avlod orzusi. Davlat dasturi to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
qarori. Xalq so’zi gazetasi. 2010 y. 28-dekabr 19-son
4

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Sh.M. Mirziyoyev “Erkin va farovon demokratik O’zbekiston Davlatini
birgalikda barpo etamiz” –T.: “O’zbekiston” 2016-y 56-b.
2. Sh.M. Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”. –T.:
“O‘zbekiston” 2017 y. -104-b.
3. Sh.M. Mirziyoyev “Qonun usutuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash –
yurt taraqqiyoti va xalq farovoniligining garovi”–T.: “O‘zbekiston” 2017 y. -48-
4. Sh.M. Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan
birga quramiz”–T.: “O‘zbekiston” 2017 y. -488-b.
5. Sh.M. Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom
ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz”. –T.: “O‘zbekiston” 2017 y. -592 b.
6.Abdullayeva Q. Va b. O’qish axborot vositalarii. (Bilim bog’i) 2-sinf. – T.:
O’qituvchi, 2003 y., 192
7. Adizov B. R. Boshlanqich ta'limni ijodiy tashkil etishning nazariy asoslari.
13.00.01. — pеdagogika nazariyasi va tarixi. — T.:2003 y, 44 b.
Internet saytlari
1. www.natlib.uz internet kutubxona
2. www.ziyonet.uz materiallari
3. www.kitob.uz
4. www.tdpu.uz
5. www.referat.arxiv.uz
6. www.testing.uz
7. www.math.com
29

- B o s h l a n g ’ i c h s i n f o ’ q u v c h i l a r i n i i n s h o y o z i s h g a o ’ r g a t i s h
u s u l l a r i b o ’ y i c h a q i l i n g a n i s h l a r n i t a h l i l e t i s h
- B o s h l a n g ’ i c h s i n f d a s t u r i d a o ’ q u v c h i l a r n i n g i n s h o y o z i s h g a
o ’ r g a n i s h l a r i g a a j r a t i l g a n s o a t l a r , d a r s l i k d a m a v z u g a d o i r
m a t e r i a l l a r n i n g h a j m i , u l a r n i o ’ q u v c h i l a r s a v i y a s i g a m o s l i g i ,
t a n l a n g a n m a v z u l a r n i n g t a ’ l i m – t a r b i y a v i y a x l o q i y a h a m i y a t i n i
a n i q l a s h ;
- O ’ q u v c h i l a r n i i n s h o y o z i s h g a o ’ r g a t i s h d a b o ’ l i m l a r a r o
a l o q a n i n g a h a m i y a t i n i k o ’ r a t i s h .
Y o s h l a r g a t i l q o n u n i y a t l a r i n i t i l n i n g s o ’ z b o y l i g i , m a ’ n o l a r i
j o z i b a d o r l i g n i o ’ r g a t i s h , n a z a r i y b i l i m l a r n i a m a l d a q o ’ l l a s h
m a l a k a s i n i h o s i l q i l i s h h a m i s h d a d o l z a r b v a z i f a l a r d a n b o ’ l i b k e l a d i
v a s h u n d a y b o ’ l i b q o l a d i . T i l f a n i n i o ’ q i t i s h m e t o d i k a s i h a m
i l m i y l i k k a s u y a n g a n x o l d a a m a l i y x u l o s a l a r c h i q a r i s h g a a h a m i y a t
b e r a d i . T a d q i q o t n i n g i l m i y – n a z a r i y x u s u s i y a t l a r i d a n o ’ z b e k t i l i n i
o ’ q i t i s h u s u l l a r i n i i s h l a b c h i q i s h d a , m a ’ l u m m a v z u l a r n i y o s h l a r g a
s i n g d i r i s h j a r a y o n i d a g i p e d a g o g i k - r u h s h u n o s l i k q o n u n i y a t l a r n i
h i s o b g a o l i s h d a , a m a l i y n a t i j a l a r a s o s i d a i l m i y – n a z a r i y q o i d a l a r
y a r a t i s h d a f o y d a l a n i s h .
5

3 5 5 - m a s h q a s o s i d a ” B a h o r d a ” m a v z u s i b o ` l d i . I n s h o m a v z u s i 5 t a
r e j a d a n i b o r a t .
M a v z u : B a h o r d a
R e j a :
1 . K u n l a r i s i y b o s h l a d i
2 . T a b i a t j o n l a n d i
3 . B a h o r g i i s h l a r
4 . B a h o r t a b i a t i
5 . M e h n a t z a v q i
O ` 1 q u v c h i l a r d a f t a r l a r i g a i n s h o m a v z u s i v a r e j a s i n i y o z i b o l d i l a r .
S h u n d a n s o ` n g b i z o ` q u v c h i l a r b i l a n i n s h o m a v z u s i n i n g h a r b i r r e j a s i
u s t i d a i s h l a d i k .
B i z n i n g b u i s h i m i z u l a r n i i n s h o u s t i d a q i z i q i b , j i d d i y i s h l a s h l a r i g a
t a ’ s i r k o ` r s a t d i .
D a r s t u g a b , o ` q u c h i l a r d a n i n s h o d a f t a r l a r i n i y i g ` i b o l d i k v a u l a r n i
y o z g a n i n s h o l a r i n i o ` z i m i z t e k s h i r d i k .
3 - A s i n f o ` q u v c h i s i N o r b o y e v a S e v a r a n i n g y o z g a n i n s h o s i :
M a v z u : B a h o r d a
R e j a :
1 . K u n l a r i s i y b o s h l a d i
2 . T a b i a t j o n l a n d i
3 . b a h o r g i i s h l a r
4 . B a h o r t a b a i t i
5 . M e h n a t z a v q i
B a h o r . B a h o r k e l d i . Q o r l a r e r i d i . K u n l a r i s i y b o s h l a d i . Q i s h d a u c h i b
k e t g a n q u s h l a r o ` l k a m i z g a q a y t d i .
D a r a x t l a r g u l l a y b o s h l a d i . H a m m a y o q y a s h i l t o ` n k i y d i . O s m o n d a
t u r n a l a r o v o z i .
24

R e j a o ` q u v c h i l a r n i n g i n s h o m a z m u n i v a g ` o y a s i n i y o r i t i s h d a
m a n t i q i y i z c h i l l i k d a q a y d a r a j a d a a m a l q i l g a n l i k l a r i n i v a m a v z u g a
b o ` l g a n m u n o s a b a t l a r i n i k o ` r s a t a d i . S h u n i n g d e k , r e j a i n s h o m a v z u s i
v a g ` o y a s i n i y o r i t i s h d a m u a y y a n b o s q i c h b o ` l i s h i b i l a n b i r g a ,
i f o d a l a s h l o z i m b o ` l g a n f i k r n i , v o q e a v a o b r a z n i t a s a v v u r e t i s h , u
h a q d a m a ’ l u m b i r x u l o s a g a k e l i s h u c h u n v o s i t a v a z i f a s i n i h a m
b a j a r a d i .
I n s h o r e j a s i u s t i d a i s h l a s h h a r b i r o ` q u v c h i g a a l o h i d a , n a f o s a t
t u y g ` u s i b i l a n y o n d a s h i s h n i t a l a b e t a d i .
R e j a – i n s h o n i n g t u z i l i s h i , q i s m l a r g a b o ` l i n i s h i v a s h u q i s m l a r n i
i z c h i l l i k b i l a n b a y o n q i l i s h d e m a k d i r . R e j a a s o s i d a y o z i l g a n i n s h o d a
i k k i n c h i d a r a j a l i e m a s , b a l k i a s o s i y m a s a l a l a r y o r i t i l a d i .
B o l a l a r a v v a l o ` q i g a n h i k o y a l a r i g a r e j a t u z a d i l a r v a u n i r e j a a s o s i d a
q a y t a h i k o y a q i l a d i l a r , k e y i n b a y o n r e j a s i n i t u z a d i l a r , s o ` n g b i r
m a v z u g a o i d b i r n e c h a r a s m a s o s i d a g i i n s h o r e j a s i n i , y a ’ n i r a s m l i
r e j a t u z a d i l a r , i n s h o g a s a r l a v h a t o p a d i l a r .
R e j a t u z i s h g a o ` r g a t i s h d a o l d i n n i m a h a q i d a t o ` x t a l i s h , k e y i n u n i
q a n d a y d a v o m e t t i r i s h , u n d a n s o ` n g n i m a h a q d a a y t i s h , n i h o y a t ,
h i k o y a n i q a n d a y t u g a t i s h k e r a k l i g i n i o ` q u v c h i l a r g a t u s h u n t i r i s h
f o y d a l i u s u l h i s o b l a n a d i .
R e j a k o ` p i n c h a i n s h o y o z i s h d a n o l d i n u n g a t a y y o r l a n i s h j a r a y o n i d a
t u z i l a d i . B a ’ z a n r e j a n i e k s k u r s i y a , k u z a t i s h d a n o l d i n , u n g a
t a y y o r g a r l i k j a r a y o n i d a t u z i s h m a q s a d g a m u v o f i q . E k s k u r s i y a ,
k u z a t i s h , i j t i m o i y f o y d a l i m e h n a t r e j a s i s h u y u z a s i d a n m a t e r i a l
t o ` p l a s h , i n s h o u c h u n m a t e r i a l t a n l a s h v a u n i t a r t i b g a s o l i s h
j a r a y o n i d a t u z i l a d i .
B u n d a y r e j a i n s h o y o z i s h d a n o l d i n k o ` r i b c h i q i l i b , u n g a a y r i m
a n i q l i k l a r k i r i t i l a d i .
18

i m l o v i y , p u n k t u a t s i o n , n u t q i y , m a n t i q i y x a t o l a r v a m a z m u n d a g i
y e t i s h m o v c h i l i k l a r u s t i d a i s h l a n a d i .
O ` q i t u v c h i h a r b i r i n s h o t u r i u c h u n o ` q u v v a z i f a s i n i b e l g i l a b o l a d i .
M a s a l a n , r a s m l a r s e r i y a s i a s o s i d a b i r i n c h i m a r t a y o z d i r i l a d i g a n
i n s h o u c h u n q u y i d g i v a z i f a l a r b e l g i l a b o l i n a d i :
a ) o ` q u v c h i l a r n i i n s h o n i n g y a n g i t u r i b o ` l g a n r a s m l a r s e r i y a s i
a s o s i d a g i i n s h o b i l a n t a n i s h t i r i s h ;
b ) r a s m l i r e j a a s o s i d a m a t n r e j a s i n i t u z i s h ;
c ) r e j a q 9 i s m l a r i g a m o s r a v i s h d a m a t n n i x a t b o s h i l a r g a b o ` l i s h v a
h a r b i r i n i x a t b o s h i d a n y o z i s h ;
d ) i n s h o m a t n i n i m u s t a q i l t e k s h i r i s h , u n i t a k o m i l l a s h t i r i s h .
O ` q u v c h i l a r n i n g m u s t a q i l d a r a h a s i o ` s i b b o r g a n i s a y i n , i n s h o g a t a l a b
h a m o r t a b o r a d i .
2 . 3 . O ` q u v c h i l a r i n s h o s i n i t a h l i l q i l i s h .
N u t q o ` s t i r i s h m e t o d i k a s i d a o ` q u v c h i l a r i n s h o s i u c h u n b a h o m e ’ y o r i
m u h i m m a s a l a h i s o b l a n a d i . T a b i i y k i , b u n d a y u q o r i d a b a y o n e t i l g a n
a s o s i y t a l a b l a r g a r i o y a q i l i n a d i .
I n s h o m m a t n i n i t a k o m i l l a s h t i r i s h , u n d a y o ` l q o ` y i l g a n x a t o v a
k a m c h i l i k l a r n i b a r t a r a f e t i s h h a m o ` q u v h c i l a r u c h u n o ` t a z a r u r
m a l a k a l a r d a n b i r i d i r .
A m m o a f s u s k i , k o ` p c h i l i k o ` q u v c h i l a r o ` z l a r i y o z g a n m a t n u s t i d a
d e y a r l i i s h l a y o l m a d i l a r . K o ` p i n c h a u l a r i s h n i n g q o r a l a m a n u s x a s i g a
b i r o r t a h a m t u z a t i s h k i r i t m a y , u n i a y n a n o q q a k o ` c h i r a d i l a r .
O ` q i t u c h i l a r e s a m a t n n i t e k s h i r a y o t g a n y o u n d a g i b a r c h a a t o l a r n i
t u z a t a d i l a r y o k i x a t o l i o ` r i n l a r o s t i g a c h i z i s h , h a r i l b e l g i l a r q o ` y i s h
b i l a n c h e k l a n a d i l a r .
“ I j o d i y y o z m a i s h u s t i d a i s h l a s h u s u l l a r i ” b o ` l i m i d a n o ` q u v c h i l a r n i
q u y i d a g i z a r u r b i l i m , k o ` n i k m a v a m a l a k a l a r b i l a n q u r o l l a n t i r i s h n i
m a q s a d g a m u v o f i q d e b b i l a m i z :
21

I I B o b . 3 - s i n f d a o ` q u v c h i l a r n i i n s h o m a v z u s i v a u n i y o r i t i s h g a
o ` r g a t i s h .
I I . 1 . R e j a t u z i s h .
I n s h o m a v z u s i – i n s h o p r e d m e t i b o ` l i b , u n i n g m a z m u n i n i
t a s h k i l e t a d i . M a v z u g a q a r a b i n s h o d a a k s e t t i r i l a d i g a n m a t e r i a l l a r ,
d a l i l l a r , h o d i s a l a r t a n l a n a d i . I n s h o n i n g t o ` g ` r i v a t o ` l i q b o ` l i s h i
` o q i t u v c h i m a v z u n i q a n d a y s h a k l l a n t i r i s h i , o ` q u v c h i l a r u n i q a n d a y
t u s h u n i s h l a r i g a b o g ` l i q .
I n s h o u s t i d a i s h l a s h d a m a v z u t a n l a s h , u n i r e j a l a s h t i r i s h d a e s a
o g ` z a k i v a y o z m a i n s h o m a v z u s i n i b e l g i l a b o l i s h m u h i m r o l
o ` y n a y d i .
O ` q u v c h i l a r n i 1 - s i n f d a n b o s h l a b m a v z u t a n l a y b i l i s h , u n i n g u s t i d a
i s h l a y b i l i s h , y o z i l a d i g a n i n s h o d a f i k r n i b a y o n e t i s h d a h a r b i r s o ` z ,
i b o r a h a q i d a o ` y l a s h g a o ` r g a t i s h k e r a k . C h u n k i m a v z u u s t i d a f i k r
y u r i t i s h b i l a n i n s h o u s t i d a i s h l a s h h a m o s h l a n a d i . M a v z u l a r n i n g b i r -
b i r i d a n f a r q i n i h i s e t i s h u l a r n i q i y o s l a s h g a y o r d a m b e r a d i .
B o s h l a n g ` i c h s i n f l a r d a q i y o s l a s h s o d a m a v z u l a r n i t a n l a s h d a n
b o s h l a n a d i .
O ` q u v c h i l a r m a v z u n i y o r i t i s h g a 1 - s i n f d a n b o s h l a b o ` r g a n a d i l a r . U l a r
m a v z u g a o i d g a p t u z a d i l a r . M a s a l a n , b a h o p r h a v o s i h a q i d a , o n a
q i s h l o g ` i h a q i d a , q o ` r q o q q u y o n , a y y o r t u l k i h a q i d a g a p t u z a d i l a r .
M a k t a b o ` t k a z i l a d i g a n i n s h o l a r d a k o ` z g a t a s h l a n a d i g a n n u q s o n l a r d a n
b i r i m a v z u d a n c h e t g a c h i q i s h , y a ’ n i u n i n g h a d d a n z i y o d q i s q a , y o k i
a k s i n c h a , o r t i q d a r a j a d a k e n g h a j m d a b o ` l i s h i d i r . A s l i d a i n s h o u c h u n
a n i q c h e g a r a l a n g a n m a v z u l a r t a n l a n i s h i o ` r i n l i d i r . M a s a l a n , “ M e n i n g
g u l z o r i m ” , “ Y o z g i t a ’ t i l n i n g b i r k u n i d a ” , “ B i i n c h i q o ` n g ` i r o ” ,
“ M a t e m a t i k a d a r s i d a ” , “ S e v i m l i o ` q i t u v c h i m ” v a b o s h q a l a r .
O g ` z a k i v a y o z m a i n s h o u s t i d a i s h l a s h d a m a v z u b e r i b , u n i y o r i t i s h n i
t a l a b q i l i s h d a n t a s h q a r i , a v v a l m a t e r i a l t a n l a s h , k e y i n s h u y i g ` i l g a n
15

Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida o‘quvchilar bilim, ko‘nikma va malakalarini nazorat qilishda yozma ishlardan foydalanish metodikasi.

Купить