Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyasi

Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyasi  
MUNDARIJA
I.KIRISH……………………………………………………………..………3
II.ASOSIY QISM
1. Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyaning maqsadi va vazifalari.
2. Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyaning shakllari va ularning xususiyatlari
3. Boshlang‘ich   sinflar   jismoniy   tarbiya   darslarida   metodlar   va   usullarni
qo‘llash.
III. Xulosa …………………………………………………………………...25
IV.   Foydalanilgan
adabiyotlar ……………………………………………..27
1 KIRISH
Mavzuning   dolzarbligi :   Mamlakatimizda   sportga   yaratilayotgan   sharoitlar
tufayli aholi o‘rtasida bu harakat ommalashmoqda. Yoshlar jismoniy tarbiya bilan
doimiy   shug‘ullanib,   ko‘plari   buni   kasb   sifatida   tanlamoqda.   Professional
sportchilarimiz   xalqaro   musobaqalarda   ulkan   yutuqlarga   erishmoqda.Davlatimiz
rahbari har doim sog‘lom turmush tarzi, yoshlar bandligi, olimpiya va paralimpiya
harakati   masalalariga   alohida   e’tibor   qaratib   keladi.   Shu   yil   23-may   kuni   bo‘lib
o‘tgan   videoselektor   yig‘ilishida   sport   ta’limini   rivojlantirish 1
,   sohaga   ilmiy
yondashuvlarni tatbiq etish vazifasi qo‘yilgan edi.
Boshlang‘ich   sinflarda   jismoniy   tarbiya   —   bu   bolalarning   jismoniy
rivojlanishini,   sog‘lom   turmush   tarzini   o‘rganishini   va   jismoniy   ko‘nikmalarini
oshirishda muhim rol o‘ynaydigan jarayondir. Yosh bolalar uchun jismoniy tarbiya
faqatgina   jismoniy   faoliyat   emas,   balki   ularning   ruhiy,   ijtimoiy   va   hissiy
rivojlanishi uchun ham zarurdir. Jismoniy tarbiyaning shakllari — darslar, o‘yinlar,
musobaqalar,   individual   mashg‘ulotlar   va   ommaviy   faoliyatlar   orqali   amalga
oshiriladi.   Bu   shakllar   bolalar   uchun   jismoniy   faoliyatni   qiziqarli   va   samarali
qilishga   yordam   beradi.   Har   bir   shakl   o‘ziga   xos   xususiyatlarga   ega   bo‘lib,
bolalarning qiziqishini oshirish va ularni jismoniy tarbiya jarayonida faol ishtirok
etishga   undashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Shu   bilan   birga,   jismoniy   tarbiyaning
shakllari o‘quvchilarning jismoniy salomatligini mustahkamlash, ularning ijtimoiy
ko‘nikmalarini   rivojlantirish   va   jismoniy   mashqlar   orqali   o‘zlarini   ifoda   etish
imkoniyatini   yaratadi.   Boshlang‘ich   sinflarda   jismoniy   tarbiyaning   shakllarini
o‘rganish va ularni samarali  qo‘llash, bolalar uchun sog‘lom va faol hayot tarzini
1
  Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz.
Sh.M. Mirziyoyev. Toshkent O‘zbekiston, 2016.  
2 shakllantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.Boshlang‘ich   sinflarda   jismoniy   tarbiya
o‘quvchilarning   jismoniy   va   ruhiy   rivojlanishini   ta’minlashda,   ularning   umumiy
salomatligini   yaxshilashda,   shuningdek,   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   shakllantirishda
muhim   rol   o‘ynaydi.   O‘quvchilarga   jismoniy   tarbiya   orqali   nafaqat   jismoniy
faollikni, balki axloqiy va psixologik jihatdan sog‘lom hayot tarzini ham o‘rgatish
mumkin.   Jismoniy   tarbiya   boshlang‘ich   sinfda   o‘quvchilarning   kundalik
faoliyatiga mustahkam poydevor yaratadi, chunki bu yoshda o‘quvchilar jismoniy
rivojlanishda   eng   yuqori   darajada   o‘sish   jarayonini   boshdan   kechiradilar.
O‘qituvchilar,   pedagogik   metodlarni   qo‘llashda,   jismoniy   tarbiya
mashg‘ulotlarining   shakllarini   to‘g‘ri   tanlashlari   va   o‘quvchilarni   faollikka
rag‘batlantirishlari juda muhimdir.
Jismoniy   tarbiyaning   boshlang‘ich   sinflarda   o‘qitilishi,   o‘quvchilarda   o‘z
imkoniyatlarini to‘liq anglash va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga yordam
beradi.   Bu   jarayon   nafaqat   jismoniy   faollikni   rivojlantirishga,   balki   o‘quvchilarni
o‘zaro   hurmat,   jamoaviy   ishlash,   o‘z   maqsadlariga   erishish   kabi   ijtimoiy
ko‘nikmalarni   egallashga   ham   olib   keladi.   Shuning   uchun   boshlang‘ich   sinflarda
jismoniy   tarbiyaning   shakllari   ham   jismoniy   mashqlarni   o‘rgatish,   ham
o‘quvchilarni   sog‘lom,   faollik   va   intizomli   hayotga   tayyorlashni   o‘z  ichiga   oladi.
Ushbu shakllar orqali o‘quvchilarga sport o‘yinlari, turli jismoniy mashqlar va dam
olish faoliyatlari o‘rgatiladi, bu ularning umumiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir qiladi.
Kurs   ishining   maqsadi:   Boshlang‘ich   sinflarda   jismoniy   tarbiyaning
shakllarini   o‘rganishning   maqsadi,   avvalo,   bolalarning   jismoniy   rivojlanishini
ta’minlash va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishdir. Jismoniy tarbiyaning turli
shakllari,   masalan,   darslar,   o‘yinlar,   musobaqalar   va   ommaviy   faoliyatlar   orqali,
bolalar jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantiradilar, kuch va chidamlilikni oshiradilar,
shuningdek, jamoaviy ish ko‘nikmalarini o‘rganadilar.
3 Kurs   ishining   vazifasi:   jismoniy   tarbiyaning   shakllarini   o‘rganish   orqali
bolalarga   sog‘lom   raqobatni,   do‘stlikni   va   jamoa   ruhini   rivojlantirish   imkoniyati
beriladi.   Jismoniy   tarbiya   shuningdek,   bolalarning   hissiy   va   ruhiy   holatini
yaxshilashda   ham   muhim   rol   o‘ynaydi,   chunki   jismoniy   faoliyat   stressni
kamaytiradi va kayfiyatni ko‘taradi.
Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi 1 ta bob,4 ta reja,xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
4 II.ASOSIY QISM
1.1.Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyaning maqsadi va vazifalari.
Jismoniy tarbiya — bu insonning jismoniy rivojlanishi, sog‘lomligini saqlashi
va   turli   sport   faoliyatlariga   tayyorgarlik   ko‘rishi   uchun   mo‘ljallangan   tizimli
mashg‘ulotlar   majmuidir.   Jismoniy   tarbiyaning   maqsadi   insonning   jismoniy   va
ruhiy   holatini   yaxshilash,   ularni   jismoniy   faollikka   undash,   sog‘lom   turmush
tarzini   shakllantirishdir.   Bu   jarayonda   jismoniy   tarbiyaning   bir   qancha   vazifalari
mavjud   bo‘lib,   ular   insonning   individual,   ijtimoiy   va   psixologik   rivojlanishida
muhim   ahamiyatga   ega.Jismoniy   tarbiyaning   asosiy   maqsadlaridan   biri   —
jismoniy   faoliyat   orqali   inson   salomatligini   mustahkamlashdir.   Bu   nafaqat
jismoniy   kuch   va   chidamlilikni   oshirish,   balki   organizmning   umumiy   holatini
yaxshilashni ham o‘z ichiga oladi. Sog‘lom organizm — bu yuqori ish faoliyatiga,
yaxshi   kayfiyatga   va   uzoq   umr   ko‘rishga   olib   keladi.   Shuning   uchun,   jismoniy
tarbiyaning ahamiyati har qanday yoshdagi insonlar uchun muhimdir.
Jismoniy   tarbiyaning   yana   bir   muhim   vazifasi   —   insonlar   o‘rtasida   ijtimoiy
munosabatlarni rivojlantirishdir. Sport va jismoniy faoliyatlar ko‘pincha jamoaviy
faoliyat   sifatida   amalga   oshiriladi.   Bu   jarayon   insonlarga   bir-biri   bilan   muloqot
qilish, do‘stlik aloqalarini o‘rnatish va jamoa ruhini shakllantirish imkonini beradi.
Sportda muvaffaqiyatga erishish uchun jamoaviy ish muhim ahamiyat  kasb etadi,
bu   esa   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantirishga   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya
shuningdek,   ruhiy   holatni   yaxshilashda   ham   muhim   rol   o‘ynaydi.   Jismoniy
mashqlar stressni  kamaytiradi, kayfiyatni ko‘taradi va umumiy ruhiy salomatlikni
yaxshilaydi.   Jismoniy   aktivlik   paytida   organizmda   endorfinlar   ishlab   chiqariladi,
bu   esa   kishining   o‘zini   yaxshi   his   qilishiga   yordam   beradi.   Shuning   uchun,
jismoniy tarbiya nafaqat jismoniy, balki ruhiy salomatlik uchun ham zarurdir.
Jismoniy tarbiyaning ta’lim tizimidagi o‘rni ham juda muhimdir. Maktablarda
jismoniy   tarbiya   darslari   o‘quvchilarning   jismoniy   rivojlanishini   ta’minlaydi.
5 O‘quvchilar   sport   bilan   shug‘ullanish   orqali   jismoniy   ko‘nikmalarini
rivojlantiradilar,   shuningdek,   ularning   muvozanat,   tezlik   va   kuchini   oshirishga
yordam beradi. Jismoniy tarbiya darslari davomida o‘quvchilar sog‘lom raqobatni,
jamoa ishini o‘rganadilar va o‘zlariga ishonch hosil qiladilar.
Bugungi   kunda   jismoniy   tarbiya   nafaqat   maktablarda,   balki   turli   sport
klublarida, fitnes markazlarida va boshqa tashkilotlarda ham amalga oshirilmoqda.
Yoshlarga   jismoniy   tarbiyaning   ahamiyatini   tushuntirish   va   ularni   turli   sport
turlariga   jalb   qilish   muhim   vazifa   hisoblanadi.   Sportga   jalb   qilingan   yoshlar
sog‘lom   turmush   tarzini   tanlaydilar,   bu   esa   ularning   kelajakdagi   hayotida   ijobiy
ta’sir ko‘rsatadi.
Jismoniy   tarbiya   orqali   insonlar   jismoniy   ko‘nikmalarini   rivojlantirish   bilan
birga,   o‘z   maqsadlariga   erishish   uchun   zarur   bo‘lgan   qat’iyat   va   sabr-toqatni
o‘rganadilar.   Har   qanday   sport   turida   muvaffaqiyatga   erishish   uchun   doimiy
mehnat   va   tayyorgarlik   talab   etiladi.   Bu   jarayon   insonning   xarakterini
mustahkamlashga,   o‘z-o‘zini   boshqarish   qobiliyatini   rivojlantirishga   yordam
beradi.
Shuningdek,   jismoniy   tarbiya   sog‘lom   turmush   tarzini   qo‘llab-quvvatlaydi.
O‘rganilgan   ko‘nikmalar   va   odatlar   hayot   davomida   davom   etadi.   Jismoniy
faoliyatni   o‘rganish   va   uni   kundalik   hayotga   kiritish   orqali   insonlar   sog‘lom
turmush tarzini saqlab qolishlari mumkin. Oziqlanish, uyqu va stressni boshqarish
kabi   omillar   bilan   birga,   jismoniy   tarbiya   sog‘lom   hayot   kechirishda   muhim
ahamiyatga ega.
Kelajakda   jismoniy   tarbiyaning   roli   yanada   ortishi   kutilmoqda.
Texnologiyaning   rivojlanishi   bilan   birga,   insonlar   ko‘proq   vaqtini   kompyuter   va
mobil   qurilmalarda   o‘tkazishmoqda,   bu   esa   jismoniy   faollikni   kamaytirishga   olib
keladi.  Shuning   uchun,  jismoniy   tarbiyani   targ‘ib   qilish   va  yoshlarni   sportga   jalb
6 qilish   zaruriyati   ortmoqda.   Bu  jarayon   nafaqat   sog‘lom   avlodni   tarbiyalash,   balki
jamiyatni jismonan sog‘lom qilish maqsadida ham muhimdir.
Xulosa   qilib   aytganda,   jismoniy   tarbiya   —   bu   insonning   jismoniy   va   ruhiy
rivojlanishini ta’minlovchi muhim jarayon. Uning maqsadi sog‘lom va faollikdagi
insonlarni tarbiyalashdir. Jismoniy tarbiyaning vazifalari sog‘lom hayot kechirish,
ijtimoiy   munosabatlarni   rivojlantirish   va   ruhiy   holatni   yaxshilashni   o‘z   ichiga
oladi.   Har   bir   inson   jismoniy   tarbiyaning   ahamiyatini   tushunishi   va   o‘z   hayotida
uni qo‘llab-quvvatlashi zarur.
Jismoniy   tarbiya   har   bir   insonning   hayotida   katta   ahamiyatga   ega   bo‘lib,   u
nafaqat   sog‘lom   turmush   tarzini   shakllantirish,   balki   ruhiy   va   ijtimoiy
rivojlanishning   muhim   tarkibiy   qismidir.   Jismoniy   tarbiya   —   bu   odamning
jismoniy   salomatligini   ta’minlash,   jismoniy   faolligini   oshirish   va   jismoniy
imkoniyatlarini   yanada   rivojlantirishga   qaratilgan   tizimli   faoliyatdir.   Shuningdek,
u insonni ruhiy, ijtimoiy, axloqiy va estetik jihatdan tarbiyalashga xizmat qiladi.
Jismoniy   tarbiyaning   maqsadi   faqatgina   mushaklarni   rivojlantirish   emas,
balki   butun   organizmni   mustahkamlash,   ruhiy   holatni   yaxshilash,   insonni
mehnatga   va   hayotning   boshqa   sohalariga   tayyorlash,   shuningdek,   unga   sog‘lom
turmush   tarzini   o‘rgatishdir.   Bu   maqsadga   erishish   uchun   bir   qator   vazifalarni
amalga oshirish lozim.
Jismoniy   tarbiyaning   eng   asosiy   maqsadi   —   sog‘lom   avlodni   tarbiyalashdir.
Bu   maqsadga   erishish   uchun,   jismoniy   tarbiya   bolalarga   nafaqat   jismoniy
mashqlarni bajarishni, balki ularni intizomli bo‘lishga, jismoniy faollikni kundalik
hayotning   bir   qismiga   aylantirishga   o‘rgatadi.   Jismoniy   tarbiya   orqali   bolalar
jismoniy   rivojlanishni   kuzatib   borish,   o‘zlarini   yaxshi   his   qilish,   charchashni
kamaytirish   va   organizmning   turli   tizimlarini   mustahkamlashni   o‘rganadilar.
Shuningdek, jismoniy tarbiya bolaning ijtimoiylashuvi, o‘z-o‘zini hurmat qilishini
rivojlantirishga ham katta hissa qo‘shadi.
7 Jismoniy   tarbiya   darslari   har   bir   yoshdagi   o‘quvchilar   uchun   muhim
ahamiyatga   ega   bo‘lib,   nafaqat   jismoniy   rivojlanishni,   balki   ruhiy   va   ijtimoiy
salomatlikni   ham   ta'minlaydi.   Ushbu   darslar   orqali   o‘quvchilar   nafaqat   jismoniy
ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar, balki sog'lom turmush tarzini qabul qilish, jamoada
ishlash   va   o‘z-o‘zini   anglash   kabi   ko‘nikmalarni   ham   rivojlantiradilar.   Jismoniy
tarbiya darslarining asosiy maqsadi o‘quvchilarga jismoniy faoliyat orqali sog'lom
hayot   kechirishni   o‘rgatish,   ularni   sportga   qiziqtirish   va   jismoniy   imkoniyatlarini
kengaytirishdan   iborat.Jismoniy   tarbiya   darslari   nafaqat   jismoniy   mashqlarni
bajarishdan iborat, balki o‘quvchilarning psixologik va ijtimoiy rivojlanishiga ham
qaratilgan 2
.   O‘quvchilar   bir-birlari   bilan   muloqot   qilib,   jamoada   ishlash
ko‘nikmalarini   o‘rganadilar.   Bunday   darslar   orqali   o‘zaro   ishonch   va   hurmat,
raqobat   va   hamkorlik   kabi   muhim   qadriyatlar   shakllanadi.   Jismoniy   tarbiya
darslarida o‘quvchilar sport o‘yinlari, mashq va musobaqalarda ishtirok etish orqali
o‘z   qobiliyatlarini   sinab   ko‘rishlari   mumkin.   Bu   jarayon,   o‘z   navbatida,   ularning
o‘z-o‘zini anglashiga va o‘z qobiliyatlarini baholashga yordam beradi.
Darslar   davomida   o‘quvchilar   turli   xil   jismoniy   faoliyatlar   bilan
shug'ullanishlari   mumkin.   Bular   qatoriga   yugurish,   suzish,   basketbol,   futbol,
voleybol,   gimnastika   va   boshqa   ko‘plab   sport   turlari   kiradi.   Har   bir   sport   turi
o‘ziga xos qoidalari, texnikalari va taktikalariga ega. O‘quvchilar bu sport turlarini
o‘rganganlarida,   ular   nafaqat   jismoniy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar,   balki
strategik fikrlash va tez qaror qabul qilish qobiliyatlarini ham oshiradilar.
Jismoniy   tarbiya   darslarining   o‘ziga   xosligi   shundaki,   ular   har   bir
o‘quvchining yoshi, jismoniy holati va qobiliyatlariga mos ravishda tashkil etiladi.
O‘qituvchilar darslar davomida o‘quvchilarning har birining ehtiyojlarini inobatga
2
 Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz.
Sh.M. Mirziyoyev. Toshkent O‘zbekiston, 2016.  
8 olishi kerak. Masalan, kichik yoshdagi bolalar uchun o‘yinlar va qiziqarli mashqlar
orqali   jismoniy   faoliyatni   rag'batlantirish   muhimdir.   O‘rta   yoshdagi   o‘quvchilar
esa   murakkab   mashqlar,   sport   musobaqalari   va   jamoaviy   o‘yinlar   orqali   o‘z
qobiliyatlarini   rivojlantirishlari   mumkin.   Kattalar   uchun   esa   jismoniy   tarbiya
darslari sog'lom turmush tarzini saqlash, stressni kamaytirish va ruhiy salomatlikni
yaxshilash maqsadida tashkil etiladi.
Jismoniy   tarbiya   darslarining   asosiy   komponentlaridan   biri   –   bu   jismoniy
mashqlarni   to‘g'ri   bajarishdir.   O‘qituvchilar   o‘quvchilarga   mashqlarni   qanday
to‘g'ri   bajarishni   o‘rgatishlari   zarur.   To‘g'ri   texnika   va   usullar   orqali   jismoniy
faoliyatni   bajarish   jarayonida   jarohat   olish   xavfini   kamaytirish   mumkin.   Bundan
tashqari,   o‘quvchilar   jismoniy   mashqlarni   muntazam   bajarganlarida,   ularning
jismoniy   holati   yaxshilanadi   va   jismoniy   salomatlik   darajasi   oshadi.   Jismoniy
tarbiya darslari  davomida o‘quvchilarga sog'lom  ovqatlanish, to‘g'ri  uyqu va dam
olishning   ahamiyati   haqida   ma'lumot   berish   ham   muhimdir.   Bu   esa   ularning
umumiy   salomatligini   saqlashga   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya   darslarida
o‘quvchilar   nafaqat   jismoniy,   balki   ruhiy   jihatdan   ham   rivojlanadilar.   O‘zaro
raqobat   va   jamoaviy   ish   ko‘nikmalarini   rivojlantirish   orqali   ularning   ijtimoiy
ko‘nikmalari ham oshadi. Sport musobaqalarida ishtirok etish o‘quvchilarning o‘z-
o‘zini   anglashiga   yordam   beradi,   chunki   ular   o‘z   kuchlarini   sinab   ko‘rishadi   va
muvaffaqiyatga   erishish   uchun   ko‘p   mehnat   qilishlari   kerak.   Bularning   barchasi
o‘quvchilarning   o‘zlariga   bo‘lgan   ishonchini   oshiradi   va   ijtimoiy   hayotda   faol
ishtirok   etishlariga   yordam   beradi.Dars   davomida   o‘quvchilarga   sportning   turli
turlari   haqida   ma'lumot   berish,   ularning   tarixini,   qoidalarini   va   texnikasini
o‘rgatish orqali sportga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish mumkin. Bunday yondashuv
o‘quvchilarga   sportga   yanada   chuqurroq   kirish   imkoniyatini   beradi   va   kelajakda
o‘z qiziqishlariga mos ravishda sportni tanlashlariga yordam beradi. O‘qituvchilar
o‘quvchilarga   jismoniy   faoliyatni   qiziqarli   va   foydali   qilish   uchun   turli   xil
9 metodlar va vositalardan foydalanishlari kerak.Jismoniy tarbiya darslari davomida
rag'batlantiruvchi   muhit   yaratish   ham   muhimdir.   O‘qituvchilar   o‘z   o‘quvchilarini
harakat   qilishga,   o‘z   qobiliyatlarini   sinab   ko‘rishga   va   o‘zaro   yordam   berishga
undashlari   kerak.   Bunday   muhit,   o‘quvchilarning   jismoniy   faoliyatga   bo‘lgan
qiziqishini   oshiradi   va   ularning   o‘zini   o‘zi   rivojlantirishlariga   yordam   beradi.
O‘qituvchilar   o‘z   o‘quvchilarini   har   bir   muvaffaqiyatda   nishonlash,   ularni
rag'batlantirish va qo‘llab-quvvatlash orqali yanada ko‘proq motivatsiya berishlari
mumkin.
Jismoniy   tarbiya   darslarining   boshqarilishi   va   tashkil   etilishi   ham   o‘ziga
xosliklarga ega. Darslar davomida o‘qituvchilar har bir o‘quvchining ehtiyojlarini
inobatga   olib,   individual   yondashuvni   amalga   oshirishlari   zarur.   Shuningdek,
darslar davomida o‘quvchilarning jismoniy holatini va rivojlanishini kuzatib borish
muhimdir. Bu orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarining kuchli va kuchsiz tomonlarini
aniqlashlari,   shuningdek,   ularga   o‘z   qobiliyatlarini   yanada   rivojlantirish   uchun
yordam berishlari mumkin.
Jismoniy   tarbiya   darslari   o‘quvchilarni   faqat   jismoniy   jihatdan   emas,   balki
ruhiy   va   ijtimoiy   jihatdan   ham   tayyorlashga   qaratilgan.   Ular   sport   orqali   o‘zaro
munosabatlarni   o‘rganish,   qiyinchiliklarga   duch   kelganda   sabr-toqatli   bo‘lishni
o‘rganish   va   jamoada   ishlash   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.
Bularning barchasi o‘quvchilarning kelajakda hayotda muvaffaqiyatli bo‘lishlariga
xizmat qiladi.
Jismoniy   tarbiya   darslarining   muhim   jihatlaridan   biri   –   bu   ularning   qiziqarli
va   samarali   tashkil   etilishidir.   O‘qituvchilar   darslarni   qiziqarli   o‘yinlar,
musobaqalar   va   mashg'ulotlar   bilan   to‘ldirib,   o‘quvchilarning   qiziqishini
oshirishlari   zarur.   Bunday   yondashuv   o‘quvchilarning   faol   ishtirok   etishlariga   va
jismoniy   faoliyatni   yanada   qiziqarli   qilishlariga   yordam   beradi.   O‘quvchilar
darslarda   faqat   jismoniy   faoliyat   bilan   shug'ullanishlari   kerak   emas,   balki   ularni
10 yanada   qiziqarli   va   foydali   qilish   uchun   turli   xil   metodlar   va   vositalardan
foydalanishlari lozim.
Jismoniy   tarbiya   darslari   o‘quvchilarga   jismoniy   faoliyatni   qiziqarli   va
samararali   qilishga   yordam   berishi   kerak.   Buning   uchun   o‘qituvchilar   darslarni
turli xil mashqlar, o‘yinlar va musobaqalar bilan to‘ldirishlari kerak. Shuningdek,
o‘quvchilar   orasida   sog'lom   raqobatni   rivojlantirish,   bir-birini   rag'batlantirish   va
qo‘llab-quvvatlash   muhitini   yaratish   ham   muhimdir.   Bu   jarayon   o‘quvchilarning
jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularning o‘zaro munosabatlarini
mustahkamlaydi.O‘qituvchilar   jismoniy   tarbiya   darslarida   o‘quvchilarga   o‘z
qobiliyatlarini   sinab   ko‘rish   va   yangi   ko‘nikmalarni   o‘rganishga   imkoniyat
berishlari   zarur.   Bu   jarayon,   o‘quvchilarning   o‘z-o‘zini   anglashiga   va   o‘z
qobiliyatlarini baholashga yordam beradi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘zaro raqobat
va hamkorlik qilish  orqali  jamoaviy  ish  ko‘nikmalarini  rivojlantiradilar.  Jismoniy
tarbiya   darslari   nafaqat   jismoniy   rivojlanish,   balki   ruhiy   va   ijtimoiy   salomatlikni
ta'minlashda   ham   muhim   rol   o‘ynaydi.jismoniy   tarbiya   darslari   o‘quvchilarning
jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlaydi. Bu darslar orqali o‘quvchilar
nafaqat   jismoniy   ko‘nikmalarni   o‘zlashtiradilar,   balki   sog'lom   turmush   tarzini
qabul   qilish,   jamoada   ishlash   va   o‘z-o‘zini   anglash   kabi   ko‘nikmalarni   ham
rivojlantiradilar.   Jismoniy   tarbiya   darslarining   o‘ziga   xosligi,   ularning   har   bir
o‘quvchining   ehtiyojlariga   mos   ravishda   tashkil   etilishi   va   qiziqarli,   samarali
bo‘lishidir. Bunday darslar o‘quvchilarni hayotga tayyorlashda muhim ahamiyatga
ega   va   ularning   kelajakdagi   muvaffaqiyatlariga   xizmat   qiladi.Jismoniy   tarbiya
darslari   o'quvchilarning   sog'lom   va   barkamol   bo'lib   ulg'ayishi   uchun   muhim   rol
o'ynaydi. Bu darslar nafaqat jismoniy salomatlikni saqlash, balki ijtimoiy, aqliy va
psixologik   rivojlanishga   ham   katta   ta'sir   ko'rsatadi.   Jismoniy   tarbiya   darslarining
o'ziga   xosliklari   turli   yondashuvlar   va   metodlarni   o'z   ichiga   oladi,   bu   esa
o'quvchilarga   mashqlarni   samarali   tarzda   bajarish   imkonini   yaratadi.   Har   bir
11 jismoniy   tarbiya   darsi   o'z   maqsadlariga   erishish   uchun   maxsus   tayyorlangan
dasturlar   asosida   o'tkaziladi   va   o'quvchilarning   yoshiga,   jismoniy   salohiyatiga   va
ehtiyojlariga moslashtiriladi.Darslarni  tashkil  etishda, eng avvalo, o'quvchilarning
jismoniy tayyorgarligini hisobga olish kerak. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun
jismoniy   tarbiya   darslari   o'zgacha   yondashuvni   talab   qiladi,   chunki   ularning
mushaklari va suyak tizimi hali rivojlanish jarayonida. Shuning uchun mashqlar va
faoliyatlar   o'quvchilarning   yoshiga   mos   ravishda   oson   va   xavfsiz   bo'lishi   kerak.
Misol   uchun,   boshlang'ich   sinf   o'quvchilariga   o'yinlar   va   yengil   mashqlar
yordamida   jismoniy   faoliyatni   oshirish   muhimdir.   Bu   ularni   qiziqtiradi,   jismoniy
tarbiyaga   bo'lgan   qiziqishlarini   oshiradi   va   ularda   sog'lom   turmush   tarzini
shakllantiradi.
O'rta sinf va o'rta maktab o'quvchilari uchun jismoniy tarbiya darslari yanada
jiddiyroq   bo'lishi   kerak,   chunki   bu   yoshdagi   o'quvchilar   jismoniy   kuch   va
chidamlilikni   shakllantirishni   boshlaydilar.   Ushbu   davrda   o'quvchilarga   jismoniy
mashqlarni   bajarish   uchun   turli   xil   metodlar   va   yondashuvlar   taqdim   etiladi.
Aerobik   mashqlar,   kuch   va   chidamlilikni   oshirish   uchun   maxsus   dasturlar,
shuningdek   sport   o'yinlari,   musobaqalar   va   boshqa   faoliyatlar   bu   darslarda   o'z
o'rnini topadi. Ushbu faoliyatlar o'quvchilarga jismoniy faollikni rag'batlantiradi va
ular   jismoniy   tarbiyaning   foydalarini   yanada   chuqurroq   anglab   yetishadi.Katta
yoshdagi   o'quvchilar   uchun   jismoniy   tarbiya   darslarida   ilg'or   metodlar   va
murakkab   mashqlar   qo'llaniladi.   Bu   yoshdagi   o'quvchilar   jismoniy   jihatdan
rivojlanib   ulg'aygan   bo'lib,   ularning   mushaklari   va   suyaklari   mustahkamlanadi.
Shuningdek,   bu   davrda   o'quvchilar   jismoniy   faoliyatni   faol   ravishda   amalga
oshirishni   o'rganadilar   va   o'zlarining   cheklovlarini   tushunib,   ularga   mos   ravishda
mashqlarni   tanlaydilar.   Darslarda   jismoniy   chidamlilikni   oshirishga   qaratilgan
murakkab   mashqlar,   kuchaytirish,   elastiklikni   oshirish,   musobaqalar   va   sportning
turli  yo'nalishlariga oid faoliyatlar  amalga oshiriladi.Jismoniy tarbiya darslarining
12 o'ziga   xosligi   shundaki,   ular   nafaqat   jismoniy   salomatlikni   oshirishga   qaratilgan,
balki   o'quvchilarning   psixologik   va   ijtimoiy   rivojlanishiga   ham   ta'sir   ko'rsatadi.
Jismoniy   tarbiya   orqali   o'quvchilar   o'zaro   hamkorlikni,   muloqotni,   hamjihatlikni
o'rganadilar.   Jismoniy   mashqlar   va   sport   o'yinlari   o'quvchilarga   do'stlik,   ishonch,
va   o'zaro   hurmatni   shakllantiradi.   Bunday   darslar   o'quvchilarga   o'zlarining   ichki
kuchlarini   anglashda   yordam   beradi   va   ularni   psixologik   jihatdan   mustahkam
qiladi.   Jismoniy   faoliyat,   shuningdek,   stressni   kamaytirishga   va   o'quvchilarning
ruhiy   holatini   yaxshilashga   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya   darslarining   yana   bir
o'ziga   xosligi   shundaki,   ular   turli   xil   sport   va   faoliyatlarni   o'z   ichiga   oladi.
O'quvchilar   sportning   turli   turlarini   o'rganishadi,   bu   esa   ularga   jismoniy
faoliyatning   turli   shakllari   va   usullarini   tanishga   yordam   beradi.   Sport   turlari,
masalan,   futbol,   basketbol,   voleybol,   yugurish,   suzish,   gimnastika   va   boshqa
ko'plab   faoliyatlar,   o'quvchilarga   nafaqat   jismoniy   kuchni   oshirish,   balki   yangi
qobiliyatlarni   kashf   qilish   imkoniyatini   ham   beradi.   Shuningdek,   sport
musobaqalari   va   o'yinlar   o'quvchilarda   raqobatbardoshlikni,   maqsad   sari   harakat
qilishni   o'rgatadi   va   ularga   erishgan   yutuqlaridan   zavqlanish   imkonini
yaratadi.Jismoniy   tarbiya   darslarining   samarali   o'tkazilishi   uchun   o'qituvchining
roli juda katta. O'qituvchi o'quvchilarga jismoniy mashqlarni to'g'ri bajarish, ularni
rag'batlantirish   va   ularning   jismoniy   rivojlanishiga   yordam   berish   uchun   maxsus
metodlarni   qo'llaydi.   O'qituvchining   vazifasi   shundaki,   u   o'quvchilarga   har   bir
mashqni   to'g'ri   va   samarali   bajarishni   o'rgatadi,   ularga   motivatsiya   beradi   va
ularning   ilgari   surilgan   maqsadlarga   erishishiga   yordam   beradi.   Jismoniy   tarbiya
o'qituvchisi   o'z   faoliyatini   rejalashtirishi,   mashqlarni   moslashtirishi   va
o'quvchilarning   ehtiyojlariga   mos   keladigan   metodlarni   tanlashi   kerak.   Darslar
qiziqarli   va   samarali   bo'lishi   uchun   o'qituvchi   o'quvchilarni   doimiy   ravishda
rag'batlantirib,   ularga   darsning   maqsadiga   erishishda   yordam   beradi.Jismoniy
tarbiya   darslarining   o'ziga   xosligi   nafaqat   mashqlar   va   sportni   o'rgatishda,   balki
13 o'quvchilarda   sog'lom   turmush   tarzini   shakllantirishda   ham   ifodalanadi.   Darslar
orqali   o'quvchilarga   sportni   kundalik   hayotga   kiritish,   jismoniy   faollikni   odatga
aylantirish   va   sog'lom   turmush   tarzini   qo'llab-quvvatlash   o'rgatiladi.   Jismoniy
tarbiya   darslarining   maqsadi   nafaqat   jismoniy   salomatlikni   yaxshilash,   balki
o'quvchilarda   ongli   ravishda   sog'lom   turmush   tarzini   shakllantirishdir.   Bu
o'quvchilarga kelajakda o'z sog'lig'ini saqlashda yordam beradi va ularni jismoniy
faoliyatga   bo'lgan   ehtiyojlarini   tushunishga   undaydi.Jismoniy   tarbiya   darslarining
samarali   o'tkazilishi   uchun   jismoniy   infratuzilma   ham   muhim   ahamiyatga   ega.
Yaxshi jihozlangan sport zallari, sport maydonchalari, zamonaviy jismoniy tarbiya
jihozlari va sport uskunalari o'qituvchining ishini yengillashtiradi va o'quvchilarga
sifatli   mashqlarni   bajarish   imkonini   yaratadi.   Sport   inshootlarining   mavjudligi   va
ular   bilan   ishlash   imkoniyatlari   darsning   muvaffaqiyatli   o'tishini   ta'minlaydi.
Shuningdek,   o'quvchilarni   xavfsiz   va   qulay   muhitda   mashq   qilish   imkoniyati,
ularning   sog'lig'iga   zarar   etkazmaslikka   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya
darslarining samarali bo'lishi uchun doimiy ravishda monitoring va baholash ham
amalga   oshiriladi.   O'qituvchi   o'quvchilarning   jismoniy   tayyorgarlik   darajasini
kuzatib boradi va ularni  rivojlantirishga qaratilgan o'zgarishlarni amalga oshiradi.
O'quvchilarning   natijalariga   asoslanib,   ularning   jismoniy   salohiyatini   oshirish
uchun   yangi   mashqlar,   metodlar   va   yondashuvlar   kiritiladi.   Bu   yondashuvlar
o'quvchilarning   individual   ehtiyojlarini   hisobga   olib,   ularga   to'g'ri   va   samarali
ta'lim   berish   imkonini   yaratadi.Shunday   qilib,   jismoniy   tarbiya   darslari
o'quvchilarni   nafaqat   jismoniy   jihatdan   rivojlantirish,   balki   ularni   psixologik,
ijtimoiy   va   aqliy   jihatdan   ham   shakllantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Har   bir
yosh   guruhiga   moslashtirilgan   metodlar,   mashqlar   va   faoliyatlar   o'quvchilarning
sog'lom   rivojlanishini   ta'minlaydi.   O'qituvchining   tajribasi   va   didi,   sport
inshootlarining   mavjudligi,   jismoniy   tarbiya   darslarining   muvaffaqiyatli   o'tishida
muhim omil hisoblanadi.
14 1.2.   Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyaning shakllari va ularning
xususiyatlari
Jismoniy   tarbiya   —   bu   insonning   jismoniy   rivojlanishini,   sog‘lomligini   va
jismoniy   faolligini   oshirishga   qaratilgan   tizimli   faoliyatdir.   Jismoniy   tarbiyaning
shakllari   uning   maqsadlari,   vazifalari   va   o‘quv   jarayonlari   bilan   bog‘liq   holda
turlicha   bo‘ladi.   Ushbu   shakllar   orqali   insonlar   jismoniy   ko‘nikmalarini
rivojlantiradi,   sog‘lom   turmush   tarzini   shakllantiradi   va   jismoniy   faoliyat   orqali
o‘zlarini ifoda etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Jismoniy tarbiyaning shakllari har
bir   insonning   individual   xususiyatlariga,   yoshiga,   jismoniy   holatiga   va
qiziqishlariga asoslanadi.
Jismoniy tarbiyaning birinchi shakli — bu maktabda o‘tkaziladigan jismoniy
tarbiya   darslari.   Bu   darslar   o‘quvchilarning   jismoniy   rivojlanishini   ta’minlash,
sog‘lom turmush tarzini o‘rganish va jismoniy faollik ko‘nikmalarini rivojlantirish
uchun   mo‘ljallangan.   Maktab   jismoniy   tarbiyasida   turli   sport   turlari,   jismoniy
mashqlar va o‘yinlar o‘rganiladi. O‘quvchilar darslar davomida muvozanat, tezlik,
kuch   va   chidamlilik   kabi   jismoniy   ko‘nikmalarni   rivojlantiradilar.   O‘qituvchilar
esa   o‘quvchilarga   jismoniy   tarbiyaning   ahamiyatini   tushuntirib,   ularni   faol   hayot
kechirishga undaydilar.
Jismoniy   tarbiyaning  ikkinchi   shakli   —  bu   sport.  Sport   faolligi   insonlarning
jismoniy   va   ruhiy   rivojlanishida   muhim   ahamiyatga   ega.   Sport   jamoaviy   va
individual   shakllarda   bo‘lishi   mumkin.   Jamoaviy   sport   o‘yinlari,   masalan,   futbol,
basketbol   yoki   voleybol,   o‘yinchilar   o‘rtasida   hamkorlik   va   raqobatni
rivojlantiradi.   Individual   sport   turlari,   masalan,   yugurish,   suzish   yoki   tennis,
insonning   o‘z   kuchini   va   mahoratini   oshirishga   qaratilgan.   Sport   faoliyati   orqali
15 insonlar o‘zlarini sinovdan o‘tkazadilar, yangi maqsadlarga erishishga intiladilar va
jismoniy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.   Sport,   shuningdek,   psixologik
salomatlikni   ham   yaxshilaydi,   chunki   jismoniy   faollik   stressni   kamaytiradi   va
kayfiyatni ko‘taradi.
Jismoniy   tarbiyaning   uchinchi   shakli   —   bu   ommaviy   jismoniy   tarbiya.
Ommaviy   jismoniy   tarbiyaning   maqsadi   keng   qatlamdagi   insonlarni   jismoniy
faoliyatga   jalb   qilishdir.   Bu   shakl   orqali   insonlar   sport   klublarida,   fitnes
markazlarida   yoki   ochiq   havoda   sport   mashg‘ulotlariga   qatnashishlari   mumkin.
Ommaviy jismoniy tarbiyada jamoaviy mashg‘ulotlar, sport o‘yinlari, aerobika va
boshqa jismoniy faoliyatlar mavjud. Bu shakl insonlar o‘rtasida do‘stlik aloqalarini
rivojlantirishga, sog‘lom raqobatni o‘rnatishga va jismoniy faollikni kengaytirishga
yordam   beradi.   Ommaviy   jismoniy   tarbiya,   shuningdek,   jismoniy   tarbiyaning
ijtimoiy   ahamiyatini   oshiradi,   chunki   u   insonlarni   bir-biriga   bog‘laydi   va   jamoa
ruhini shakllantiradi.
Jismoniy   tarbiyaning   to‘rtinchi   shakli   —   bu   individual   jismoniy   tarbiya.   Bu
shakl   insonning   o‘zining   jismoniy   holati   va   ehtiyojlariga   mos   ravishda   o‘z
faoliyatini   tashkil   etishiga   imkon   beradi.   Individual   jismoniy   tarbiya   orqali
odamlar   o‘zlariga   qulay   vaqt   va   joyda   mashq   qilishlari   mumkin.   Bu   shaklda
insonlar   o‘z   maqsadlariga   erishish   uchun   shaxsiy   reja   tuzishi   va   o‘z   faoliyatini
nazorat qilishi mumkin. Individual jismoniy tarbiya sportning barcha turlarini o‘z
ichiga olishi  mumkin, masalan,  yugurish,  velosipedda  sayr  qilish yoki  suzish.  Bu
shakl,   shuningdek,   jismoniy   faollikni   oshirish   uchun   zarur   bo‘lgan   motivatsiyani
rivojlantirishga yordam beradi.
Jismoniy tarbiyaning beshinchi shakli — bu sport musobaqalari. Musobaqalar
sportchilarning   o‘z  mahoratlarini   sinovdan   o‘tkazishlari,  o‘zaro  raqobatlashishlari
va   o‘z   qobiliyatlarini   ko‘rsatishlari   uchun   imkon   beradi.   Musobaqalar   turli
darajadagi   sportchilar   uchun   —   boshlovchilardan   tortib   professional
16 sportchilargacha   —   o‘tkaziladi.   Musobaqalar   jarayonida   sportchilar   o‘zlarining
jismoniy   ko‘nikmalarini   oshirish   bilan   birga,   ruhiy   jihatdan   ham   tayyorlanadilar.
Musobaqalarda qatnashish, shuningdek, sportchilarga yangi maqsadlar qo‘yish, o‘z
qobiliyatlarini   rivojlantirish   va   muvaffaqiyatga   erishish   uchun   zarur   bo‘lgan
qat’iyatni oshirishga yordam beradi.
1.3.Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiya darslarida metodlar va
usullarni qo‘llash.
Jismoniy   tarbiya   darslari   o‘quvchilarning   jismoniy   rivojlanishini   ta’minlash,
sog‘lom   turmush   tarzini   o‘rganish   va   jismoniy   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda
muhim   rol   o‘ynaydi.   Bu   darslarda   qo‘llaniladigan   metodlar   va   usullar
o‘quvchilarning   individual   xususiyatlari,   yoshiga,   jismoniy   holatiga   va
qiziqishlariga   mos   ravishda   tanlanadi.   Jismoniy   tarbiyada   metodlar   va   usullar
darsning mazmuni va maqsadlariga bog‘liq holda turlicha bo‘ladi. Ushbu metodlar
va   usullar   o‘quvchilarning   jismoniy   faoliyatini   oshirish,   jismoniy   ko‘nikmalarini
rivojlantirish   va   ularni   sog‘lom   turmush   tarziga   jalb   qilishda   muhim   ahamiyatga
ega.
Jismoniy tarbiyada qo‘llaniladigan asosiy metodlardan biri — bu mashq qilish
metodidir.   Bu   metod   orqali   o‘quvchilar   jismoniy   mashqlarni   bajonadilar,   bu   esa
ularning   jismoniy   ko‘nikmalarini   oshirishga   xizmat   qiladi.   Mashqlarni   bajarish
jarayonida jismoniy tarbiyaning turli turlari, masalan, kuch, chidamlilik, tezlik va
muvozanat   kabi   ko‘nikmalarni   rivojlantirishga   e’tibor   qaratiladi.   Mashq   qilish
metodida   o‘quvchilar   bir   yoki   bir   nechta   jismoniy   mashqlarni   bajarish   orqali   o‘z
qobiliyatlarini   sinovdan   o‘tkazadilar.   Bu   jarayon   o‘quvchilarga   o‘z   kuchlarini
baholash va rivojlantirish imkonini beradi.
Yana   bir   muhim   metod   —   bu   o‘yin   metodidir.   O‘yin   jismoniy   tarbiyaning
ko‘plab   turlarida   keng   qo‘llaniladi.   O‘yinlar   orqali   o‘quvchilar   jamoaviy   ish
ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar,   raqobat   va   do‘stlikni   o‘rganadilar.   O‘yin
17 jarayonida   o‘quvchilar   ko‘plab   jismoniy   ko‘nikmalarni,   masalan,   tezlik,
muvozanat,   kuch   va   chidamlilikni   rivojlantirishga   imkoniyatga   ega   bo‘ladilar.
O‘yin   metodida   jismoniy   tarbiyaning   ko‘plab   elementlari   birlashtiriladi,   bu   esa
o‘quvchilar   uchun   yanada   qiziqarli   va   samarali   bo‘ladi.   O‘yinlar   jismoniy
tarbiyaning   ijtimoiy   jihatini   ham   rivojlantiradi,   chunki   o‘quvchilar   o‘rtasida
do‘stlik aloqalari o‘rnatiladi.
O‘quv jarayonida ko‘rsatma metodidan ham keng foydalaniladi. Bu metodda
o‘qituvchi   o‘quvchilarga   jismoniy   mashqlarni   qanday   bajarishni   ko‘rsatadi.
Ko‘rsatma   metodida   o‘qituvchi   o‘zining   mahoratini   namoyish   etadi   va
o‘quvchilarga   to‘g‘ri   texnika   va   usullarni   o‘rgatadi.   Bu   jarayon   o‘quvchilarga
jismoniy mashqlarni to‘g‘ri bajarish va jarohatlarning oldini olish imkonini beradi.
O‘qituvchi   o‘zining   tajribasidan   foydalangan   holda   o‘quvchilarga   motivatsiya
beradi va ularni jismoniy faoliyatga undaydi.
Jismoniy   tarbiyada   nazorat   va   baholash   metodlari   ham   muhim   ahamiyatga
ega.   Bu   metodlar   orqali   o‘quvchilarning   jismoniy   ko‘nikmalari   va   rivojlanishi
baholanadi.   Nazorat   va   baholash   jarayonida   o‘qituvchi   o‘quvchilarning   jismoniy
mashqlarni   bajarishiga,   ularning   yutuqlari   va   kamchiliklarini   aniqlashga   e’tibor
qaratadi.   Bu   jarayon   o‘quvchilarga   o‘z   natijalarini   baholash   imkonini   beradi   va
ularni yanada rivojlantirishga rag‘batlantiradi. Baholash jarayoni orqali o‘quvchilar
o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lgan qadamlarni belgilaydilar.
Shuningdek,   jismoniy   tarbiyada   individual   yondashuv   metodidan   ham
foydalanish   muhimdir.   Har   bir   o‘quvchining   jismoniy   holati,   qobiliyatlari   va
ehtiyojlari turlicha bo‘lishi mumkin. Individual yondashuv orqali o‘qituvchi har bir
o‘quvchining   o‘ziga   xos   xususiyatlarini   hisobga   oladi   va   ularga   mos   ravishda
mashq   rejalarini   ishlab   chiqadi.   Bu   jarayon   o‘quvchilarning   o‘z   qobiliyatlarini
to‘liq   amalga   oshirishlari   uchun   zarur   bo‘lgan   sharoitlarni   yaratadi.   Individual
18 yondashuv   o‘quvchilarga   o‘zga   jismoniy   faoliyatda   muvaffaqiyatga   erishish
imkonini beradi.
Jismoniy   tarbiyada   innovatsion   metodlar   ham   muhim   ahamiyatga   ega.
Innovatsion   metodlar   yangi   texnologiyalar   va   yondashuvlar   asosida   yaratilgan
bo‘lib,   o‘quvchilarning   qiziqishini   oshirish   va   jismoniy   tarbiyaning
samaradorligini   oshirishga   yordam   beradi.   Misol   uchun,   zamonaviy
texnologiyalarni,   masalan,   video   darslar,   mobil   ilovalar   va   virtual   reallikni
jismoniy   tarbiyada   qo‘llash,   o‘quvchilarning   mashg‘ulotlarga   bo‘lgan   qiziqishini
oshirishga   yordam   beradi.   Innovatsion   metodlar   jismoniy   tarbiyaning
samaradorligini oshirib, o‘quvchilarga yangi tajribalar taqdim etadi.
Jismoniy   tarbiya   o‘yinlari   va   faoliyatlari   ta'lim   jarayonida   muhim   rol
o‘ynaydi,   chunki   ular   nafaqat   jismoniy   salomatlikni   oshirish,   balki   ruhiy   va
ijtimoiy   rivojlanishni   ham   ta'minlaydi.   Ushbu   o‘yinlar   va   faoliyatlar   nafaqat
o‘quvchilarning   jismoniy   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi,   balki
ularning o‘zaro munosabatlarini mustahkamlashga, jamoada ishlash ko‘nikmalarini
oshirishga   va   sog‘lom   raqobatni   shakllantirishga   ham   xizmat   qiladi.   Jismoniy
tarbiya   o‘yinlari   turli   shakllarda  bo‘lishi  mumkin,  ularning  har  biri   o‘quvchilarga
o‘z   qobiliyatlarini   sinab   ko‘rishga,   yangi   tajribalar   orttirishga   va   jismoniy
faoliyatga   bo‘lgan   qiziqishni   oshirishga   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya   o‘yinlari
o‘quvchilarning   jismoniy   faolligini   oshirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   O‘yinlar
orqali   o‘quvchilar   mushaklarini   rivojlantiradilar,   chidamlilikni   oshiradilar   va
muvozanatni saqlash ko‘nikmalarini o‘rganadilar. Masalan, yugurish, sakrash, to‘p
o‘ynash kabi faoliyatlar orqali o‘quvchilar o‘z jismoniy holatini yaxshilaydilar va
sog‘lom   turmush   tarzini   qabul   qilishga   tayyorlanadilar.   Ushbu   o‘yinlar   jismoniy
tarbiya darslarida o‘quvchilarning qiziqishini oshirish uchun ishlatiladi.
O‘yinlar   va   faoliyatlar   davomida   o‘quvchilarga   sog‘lom   raqobat   muhiti
yaratilishi muhimdir. Raqobat, o‘quvchilarning o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rish va
19 o‘zaro motivatsiyani oshirish imkonini beradi. O‘yinlar davomida o‘quvchilar bir-
birlari   bilan   raqobatlashish   orqali   o‘z   maqsadlariga   erishishga   intiladilar.   Bu
jarayonda   ularda   o‘z-o‘zini   rag‘batlantirish   va   muvaffaqiyatga   erishishga   bo‘lgan
ishtiyoq oshadi.
Jismoniy   tarbiya   o‘yinlari   o‘qituvchilar   tomonidan   yaxshi   rejalashtirilishi   va
tashkil   etilishi   zarur.   O‘yinlarni   o‘tish   jarayonida   o‘qituvchilar   har   bir
o‘quvchining   qobiliyatlarini   inobatga   olishlari   va   ularning   ehtiyojlariga   mos
ravishda   faoliyatlarni   tanlashlari   kerak.   Masalan,   ba'zi   o‘quvchilar   sportga
qiziqishlari   mumkin,   boshqalari   esa   o‘yinlarga   yoki   raqsga   qiziqishi   mumkin.
O‘qituvchilar   o‘quvchilarning   qiziqishlarini   inobatga   olib,   turli   xil   o‘yinlar   va
faoliyatlarni taklif etishlari zarur.
Jismoniy   tarbiya  o‘yinlari  va   faoliyatlari   o‘quvchilarning  ruhiy  salomatligini
yaxshilashga   ham   yordam   beradi.   O‘yinlar   davomida   o‘quvchilar   stressni
kamaytirish, kayfiyatni  ko‘tarish va ijobiy hissiyotlarni orttirish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.   Jismoniy   faoliyat,   shuningdek,   endorfinlar   ishlab   chiqarishni
rag‘batlantiradi,   bu   esa   o‘quvchilarning   ruhiy   holatini   yaxshilaydi.   O‘quvchilar
o‘yinlar   orqali   bir-birlari   bilan   muloqot   qilib,   do‘stlik   va   hamkorlikni
rivojlantirishga yordam beradi.
O‘yinlar   va   faoliyatlar   shuningdek,   o‘quvchilarning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini
rivojlantirishda   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Bunday   faoliyatlar   davomida
o‘quvchilar   jamoada   ishlash,   o‘zaro   aloqalarni   mustahkamlash   va   ijtimoiy
mas'uliyatni   o‘rganadilar.   O‘yinlar,   shuningdek,   o‘quvchilarga   o‘zaro   hurmat   va
ishonchni shakllantirishda yordam beradi. O‘quvchilar bir-birlariga yordam berib,
birgalikda ishlashni o‘rganadilar, bu esa ularning ijtimoiy rivojlanishiga katta hissa
qo‘shadi.
Jismoniy   tarbiya  o‘yinlarining   turli   xil   shakllari   mavjud.  O‘yinlar   o‘z   ichiga
sport   o‘yinlari,  qiziqarli  mashqlar,   raqs,   o‘yinlar  va  boshqa   jismoniy  faoliyatlarni
20 oladi.   Har   bir   o‘yin   o‘ziga   xos   qoidalari,   texnikalari   va   taktikalariga   ega.
O‘quvchilar   o‘yinlarni   o‘rganish   jarayonida   nafaqat   jismoniy   ko‘nikmalarni
rivojlantirishadi,   balki   strategik   fikrlash   va   tez   qaror   qabul   qilish   qobiliyatlarini
ham oshiradilar.
Masalan,   futbol   o‘yini   o‘quvchilarni   jismoniy   kuch,   tezlik,   muvozanat   va
jamoaviy   ish   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.   O‘yin   davomida
o‘quvchilar to‘pni qanday boshqarish, raqibni qanday o‘tkazish va jamoada qanday
harakat   qilish   kerakligini   o‘rganadilar.   Bunday   o‘yinlar   o‘quvchilarning   sportga
bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularni jismoniy faoliyatga jalb qiladi.
Shuningdek,   basketbol   o‘yini   ham   jismoniy   tarbiya   darslari   uchun   juda
foydali   hisoblanadi.   Basketbol   o‘ynash   jarayonida   o‘quvchilar   tezlik,   kuch   va
koordinatsiya   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.   O‘yin   davomida   to‘pni   qanday
to‘g‘ri   o‘ynash,   qanday   qilib   to‘pni   raqibdan   olib   olish   va   qanday   qilib   jamoada
o‘zaro   harakat   qilish   kerakligini   o‘rganadilar.   Bu   jarayon,   shuningdek,
o‘quvchilarning   strategik   fikrlash   qobiliyatlarini   oshiradi   va   jamoaviy   ishlashga
tayyorlaydi.
O‘yinlar   va   faoliyatlar   davomida   o‘quvchilarga   sog‘lom   raqobat   muhitini
yaratish ham muhimdir. Raqobat, o‘quvchilarning o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rish
va   o‘zaro   motivatsiyani   oshirish   imkonini   beradi.   O‘yinlar   davomida   o‘quvchilar
bir-birlari   bilan   raqobatlashish   orqali   o‘z   maqsadlariga   erishishga   intiladilar.   Bu
jarayonda   ularda   o‘z-o‘zini   rag‘batlantirish   va   muvaffaqiyatga   erishishga   bo‘lgan
ishtiyoq   oshadi.Shuningdek,   o‘yinlar   davomida   o‘quvchilarga   sog‘lom   raqobatni
rivojlantirish,   bir-birini   rag‘batlantirish   va   qo‘llab-quvvatlash   muhitini   yaratish
ham muhimdir. Bu jarayon o‘quvchilarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini
oshiradi   va   ularning   o‘zaro   munosabatlarini   mustahkamlaydi.   O‘qituvchilar
o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rish va yangi ko‘nikmalarni o‘rganishga
imkoniyat   berishlari   zarur.Bundan   tashqari,   jismoniy   tarbiya   o‘yinlari   va
21 faoliyatlari   o‘quvchilarga   o‘z   qobiliyatlarini   sinab   ko‘rish   va   yangi   tajribalar
orttirishga   yordam   beradi.   O‘yinlar   davomida   o‘quvchilar   o‘zaro   raqobat   va
hamkorlik   qilish   orqali   jamoaviy   ish   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.   Bunday
faoliyatlar   o‘quvchilarning   ijtimoiy   rivojlanishiga   katta   hissa
qo‘shadi.O‘qituvchilar   jismoniy   tarbiya   o‘yinlarini   o‘z   vaqtida   va   to‘g‘ri   tashkil
etishlari   zarur.   O‘yinlar   davomida   o‘quvchilarning   jismoniy   holatini   va
rivojlanishini   kuzatib   borish   muhimdir.   Bu   orqali   o‘qituvchilar   o‘quvchilarining
kuchli   va   kuchsiz   tomonlarini   aniqlashlari,   shuningdek,   ularga   o‘z   qobiliyatlarini
yanada   rivojlantirish   uchun   yordam   berishlari   mumkin.O‘yinlar   davomida
o‘quvchilarga   sog‘lom   ovqatlanish,   to‘g‘ri   uyqu   va   dam   olishning   ahamiyati
haqida   ma'lumot   berish   ham   muhimdir.   Bu   esa   ularning   umumiy   salomatligini
saqlashga yordam beradi. O‘qituvchilar o‘quvchilarga jismoniy faoliyatni qiziqarli
va   foydali   qilish   uchun   turli   xil   metodlar   va   vositalardan   foydalanishlari
kerak.Jismoniy   tarbiya   o‘yinlari   va   faoliyatlari   o‘quvchilarga   jismoniy   faoliyatni
qiziqarli va samararali qilishga yordam berishi kerak. Buning uchun o‘qituvchilar
darslarni   turli   xil   mashqlar,   o‘yinlar   va   musobaqalar   bilan   to‘ldirishlari   kerak.
Shuningdek,   o‘quvchilar   orasida   sog‘lom   raqobatni   rivojlantirish,   bir-birini
rag‘batlantirish   va   qo‘llab-quvvatlash   muhitini   yaratish   ham
muhimdir.O‘qituvchilar   o‘z   o‘quvchilarini   harakat   qilishga,   o‘z   qobiliyatlarini
sinab   ko‘rishga   va   o‘zaro   yordam   berishga   undashlari   kerak.   Bunday   muhit,
o‘quvchilarning jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshiradi va ularning o‘zaro
munosabatlarini   mustahkamlaydi.Jismoniy   tarbiya   o‘yinlari   va   faoliyatlari
o‘quvchilarga   jismoniy   faoliyatni   qiziqarli   va   foydali   qilishga   yordam   berishi
kerak.   Bu   jarayon   o‘quvchilarning   o‘z-o‘zini   anglashiga   va   o‘z   qobiliyatlarini
baholashga   yordam  beradi.  Shuningdek,  o‘quvchilar  o‘zaro  raqobat   va  hamkorlik
qilish   orqali   jamoaviy   ish   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.Jismoniy   tarbiya
o‘yinlari   va   faoliyatlari   o‘quvchilarning   jismoniy,   ruhiy   va   ijtimoiy   rivojlanishini
22 ta'minlaydi.   Bunday   faoliyatlar   o‘quvchilarni   hayotga   tayyorlashda   muhim
ahamiyatga ega va ularning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga xizmat qiladi. Jismoniy
tarbiya   o‘yinlari   o‘quvchilarga   o‘z   qobiliyatlarini   sinab   ko‘rish,   yangi   tajribalar
orttirish   va   jismoniy   faoliyatga   bo‘lgan   qiziqishni   oshirish   imkoniyatini
beradi.jismoniy   tarbiya   o‘yinlari   va   faoliyatlari,   o‘quvchilarning   jismoniy
salomatligini   oshirish,   ruhiy   va   ijtimoiy   rivojlanishini   ta'minlashda   muhim   rol
o‘ynaydi.   Ushbu   o‘yinlar   va   faoliyatlar   orqali   o‘quvchilar   nafaqat   jismoniy
ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar, balki sog‘lom turmush tarzini qabul qilish, jamoada
ishlash   va   o‘z-o‘zini   anglash   kabi   ko‘nikmalarni   ham   rivojlantiradilar.
O‘qituvchilar   uchun   jismoniy   tarbiya   o‘yinlarini   yaxshi   rejalashtirish   va   tashkil
etish   zarur,   chunki   bu   jarayon   o‘quvchilarni   hayotga   tayyorlashda   muhim
ahamiyatga ega.
Jismoniy mashqlar va ularning ta'siri inson hayotining muhim qismidir. Ular
nafaqat   jismoniy   salomatlikni   yaxshilaydi,   balki   ruhiy   va   ijtimoiy   rivojlanishga
ham katta hissa qo'shadi. Jismoniy mashqlar organizmning har bir tizimiga ijobiy
ta'sir ko'rsatadi, bu esa umumiy farovonlikni oshirishga yordam beradi. Har qanday
jismoniy   faollik,   hatto   eng   oddiy   mashqlar   ham,   organizmga   foyda   keltiradi.
Muntazam   jismoniy   mashqlar   yurak-qon   tomir   tizimini   mustahkamlash,
mushaklarni   rivojlantirish,   vaznni   nazorat   qilish   va   stressni   kamaytirish   kabi
ko'plab   afzalliklarga   ega.Jismoniy   mashqlar   yurak   salomatligi   uchun   juda
muhimdir.   Ular   yurakni   kuchaytiradi   va   qon   aylanishini   yaxshilaydi.   Muntazam
ravishda   jismoniy   mashqlar   bilan   shug'ullanish   qan   tomirlarining   elastikligini
oshiradi va qon bosimini normallashtiradi. Bu jarayonlar yurak xastaliklari xavfini
kamaytiradi   va   insonning   umrini   uzaytiradi.   Shuningdek,   jismoniy   faollik
cholesterol darajasini pasaytiradi va qon shakarini nazorat qilishga yordam beradi,
bu   esa   diabet   va   boshqa   xastaliklarning   oldini   olishda   muhim   ahamiyatga
ega.Jismoniy mashqlar mushaklarni rivojlantirish va kuchaytirish uchun muhimdir.
23 Ular   mushaklarni   mustahkamlash,   massani   oshirish   va   kuchni   oshirishga   yordam
beradi. Bunda kuch mashqlari, aerobika va boshqa jismoniy faoliyatlar muhim rol
o'ynaydi.   Jismoniy   mashqlar   mushaklarning   elastikligini   oshiradi,   bu   esa   jarohat
olish   xavfini   kamaytiradi.   Shuningdek,   mushaklarning   kuchayishi   kunlik
faoliyatlarni   bajarishda   qulaylik   yaratadi   va   insonning   umumiy   jismoniy   holatini
yaxshilaydi.
Jismoniy   mashqlar   shuningdek,   vazn   nazoratida   ham   katta   ahamiyatga   ega.
Muntazam   ravishda   jismoniy   faoliyat   bilan  shug'ullanish   kaloriya  sarfini   oshiradi
va yog' to'qimalarini kamaytirishga yordam beradi. Bu jarayon vazn yo'qotishga va
ideal   vaznni   saqlashga   yordam   beradi.   Jismoniy   mashqlar   bilan   birga   sog'lom
ovqatlanish   ham   juda   muhimdir,   chunki   u   vaznni   nazorat   qilishda   muhim   rol
o'ynaydi.   Jismoniy   mashqlar   va   sog'lom   ovqatlanish   kombinatsiyasi   organizmni
to'g'ri ishlashiga yordam beradi va energiya darajasini oshiradi.
Ruhiy   salomatlikni   yaxshilashda   ham   jismoniy   mashqlar   katta   ahamiyatga
ega.   Jismoniy   faoliyat   stressni   kamaytiradi,   kayfiyatni   ko'taradi   va   depressiya
xavfini   kamaytiradi.   Jismoniy   mashqlar   paytida   organizm   endorfinlar   ishlab
chiqaradi, bu esa insonning kayfiyatini yaxshilaydi va ijobiy hissiyotlarni oshiradi.
Muntazam ravishda jismoniy mashqlar bilan shug'ullanish insonning o'ziga bo'lgan
ishonchini   oshiradi   va   stressni   boshqarish   qobiliyatini   yaxshilaydi.   Bularning
barchasi ruhiy salomatlik va farovonlikka ijobiy ta'sir ko'rsatadi.
Jismoniy   mashqlar   shuningdek,   ijtimoiy   aloqalarni   rivojlantirishda   ham
muhim rol o'ynaydi. O'quvchilar, sportchilar va jamoalar o'rtasida jismoniy faoliyat
davomida   o'zaro   aloqalar   mustahkamlanadi.   Jismoniy   faoliyatlar   jamoaviy   ruhni
oshiradi,   o'zaro   yordam   va   hamkorlikni   rag'batlantiradi.   Sport   musobaqalari   va
jamoaviy   o'yinlar   o'quvchilarni   birlashtiradi,   bu   esa   do'stlik   va   hamjihatlikni
rivojlantiradi.   Bunday   aloqalar   ijtimoiy   ko'nikmalarni   rivojlantiradi   va   insonning
ijtimoiy hayotida muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
24 Jismoniy   mashqlar   o'zaro   raqobatni   rivojlantirishda   ham   muhim   ahamiyatga
ega.   O'yinlar   davomida   o'quvchilar   bir-birlari   bilan   raqobatlashish   orqali   o'z
qobiliyatlarini   sinab   ko'rishadi.   Raqobat,   o'quvchilarning   motivatsiyasini   oshiradi
va o'z maqsadlariga erishishga undaydi. Bunday jarayon o'quvchilarning o'z-o'zini
rivojlantirishiga yordam beradi va kelajakdagi muvaffaqiyatlariga tayyorlaydi.
Shuningdek, jismoniy mashqlar o'quvchilarning o'z-o'zini anglashiga yordam
beradi. O'quvchilar  o'z qobiliyatlarini sinab  ko'rish, yangi  ko'nikmalarni o'rganish
va   o'z   maqsadlariga   erishish   uchun   jismoniy   faoliyat   bilan   shug'ullanishadi.   Bu
jarayon o'quvchilarning o'ziga bo'lgan ishonchini oshiradi va ijtimoiy hayotda faol
ishtirok   etishlariga   yordam   beradi.   O'z-o'zini   anglash,   insonning   hayotida   muhim
ahamiyatga   ega,   chunki   bu   o'z   qobiliyatlarini   baholash,   rivojlanish   va   o'z
maqsadlariga erishish uchun zarurdir.
Jismoniy   mashqlar,   shuningdek,   bolalar   va   o'smirlar   uchun   juda   muhimdir.
Yosh   avlodning  jismoniy   faoliyati   ularning  o'sishi   va  rivojlanishi   uchun  zarurdir.
Muntazam   jismoniy   mashqlar   bolalarning   mushak   va   suyak   tizimini
mustahkamlashga,   ularning   chiday   olish   qobiliyatini   oshirishga   va   jismoniy
salomatligini   yaxshilashga   yordam   beradi.   Bolalar   o'sib   borar   ekan,   jismoniy
faoliyat   ularning   ruhiy   rivojlanishini   ham   qo'llab-quvvatlaydi.   Ular   o'zaro
raqobatlashish,   jamoada   ishlash   va   yangi   do'stlar   orttirish   imkoniyatiga   ega
bo'ladilar.Ota-onalar   va   o'qituvchilar   bolalarni   jismoniy   faoliyatga   jalb   etishda
muhim   rol   o'ynaydi.   Ular   bolalarga   jismoniy   mashqlarni   qiziqarli   va   foydali
qilishda   yordam   berishlari   kerak.   Ota-onalar   bolalari   bilan   birga   mashq   qilish,
sport   o'ynash   va   faol   dam   olishni   rag'batlantirishi   lozim.   Bu   jarayon   o'zaro
aloqalarni mustahkamlashga va bolalarni jismoniy faoliyatga qiziqtirishga yordam
beradi.
Jismoniy   mashqlarni   o'z   ichiga   olgan   turli   xil   faoliyatlar   mavjud.   Bular
qatoriga   sport   o'yinlari,   aerobika,   suzish,   yugurish,   velosipedda   sayr   qilish   kabi
25 jismoniy faoliyatlar kiradi. Har bir faoliyat o'ziga xos qoidalari va texnikalari bilan
ajralib   turadi.   O'quvchilar   o'z   qobiliyatlariga   mos   keladigan   faoliyatlarni   tanlash
orqali   jismoniy   rivojlanishlarini   davom   ettiradilar.   Bu   jarayonda   o'qituvchilar   va
murabbiylar   o'quvchilarga   to'g'ri   yo'nalish   va   yordam   berishlari   zarur.Jismoniy
mashqlarni   bajarish   uchun   to'g'ri   muhit   yaratish   ham   muhim   ahamiyatga   ega.
O'quvchilar jismoniy faoliyatni bajarish uchun qulay va xavfsiz muhitda bo'lishlari
kerak.   Sport   zallari,   ochiq   maydonlar,   sport   maydonchalari   va   boshqa   jismoniy
mashqlar  uchun  mo'ljallangan   joylar  o'quvchilarning  faolligini  oshirishga   yordam
beradi.   Xavfsiz   va   qulay   muhit   o'quvchilarga   jismoniy   mashqlarni   bajarishda
ishtirok   etishga   va   o'z   qobiliyatlarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.Jismoniy
mashqlar,   shuningdek,   insonning   umumiy   farovonligini   oshiradi.   Ular   nafaqat
jismoniy   salomatlikni   yaxshilaydi,   balki   ruhiy   va   emotsional   holatni   ham
yaxshilaydi.   Jismoniy   faoliyat,   shuningdek,   stressni   kamaytiradi   va   kayfiyatni
ko'taradi.   Odamlar   jismoniy   mashqlar   bilan   shug'ullanganlarida,   ularning   o'ziga
bo'lgan   ishonchi   oshadi   va   ruhiy   farovonlik   darajasi   ko'tariladi.Hozirgi   kunda
jismoniy   mashqlar   va   faoliyatlar   inson   hayotining   ajralmas   qismiga   aylangan.
Sport   va   jismoniy   faoliyat   orqali   odamlar   nafaqat   jismoniy   salomatlikni   saqlab
qolishlari,   balki   ruhiy   va   ijtimoiy   rivojlanishni   ham   ta'minlashlari   mumkin.
Jismoniy  mashqlar   insonning  hayot  sifatini   yaxshilashga  yordam   beradi   va  ularni
faol   va   sog'lom   hayot   kechirishga   undaydi.Jismoniy   mashqlar   nafaqat   jismoniy
salomatlikni   yaxshilaydi,   balki   ruhiy   va   ijtimoiy   rivojlanishga   ham   katta   hissa
qo'shadi. Ular organizmning har bir tizimiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, bu esa umumiy
farovonlikni   oshirishga   yordam   beradi.   Muntazam   jismoniy   mashqlar   yurak-qon
tomir tizimini mustahkamlash, mushaklarni rivojlantirish, vaznni nazorat qilish va
stressni   kamaytirish   kabi   ko'plab   afzalliklarga   ega.   Jismoniy   mashqlar   o'zaro
raqobatni,   jamoada   ishlash   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   ham   yordam   beradi.
Shuningdek,   ular   bolalar   va   o'smirlar   uchun   muhim   ahamiyatga   ega,   chunki   bu
26 jarayon   ularning  o'sishi   va  rivojlanishida   muhim   rol   o'ynaydi.   Jismoniy   mashqlar
inson   hayotining   ajralmas   qismidir   va   ular   sog'lom   va   faol   hayot   kechirishga
yordam beradi.
Jismoniy   tarbiya   darslari   o'quvchilarning   sog'lom   va   barkamol   bo'lib
ulg'ayishi   uchun   muhim   rol   o'ynaydi.   Bu   darslar   nafaqat   jismoniy   salomatlikni
saqlash, balki ijtimoiy, aqliy va psixologik rivojlanishga ham katta ta'sir ko'rsatadi.
Jismoniy tarbiya darslarining o'ziga xosliklari turli yondashuvlar va metodlarni o'z
ichiga   oladi,   bu   esa   o'quvchilarga   mashqlarni   samarali   tarzda   bajarish   imkonini
yaratadi.   Har   bir   jismoniy   tarbiya   darsi   o'z   maqsadlariga   erishish   uchun   maxsus
tayyorlangan   dasturlar   asosida   o'tkaziladi   va   o'quvchilarning   yoshiga,   jismoniy
salohiyatiga   va   ehtiyojlariga   moslashtiriladi.Darslarni   tashkil   etishda,   eng   avvalo,
o'quvchilarning   jismoniy   tayyorgarligini   hisobga   olish   kerak.   Boshlang'ich   sinf
o'quvchilari   uchun   jismoniy   tarbiya   darslari   o'zgacha   yondashuvni   talab   qiladi,
chunki   ularning   mushaklari   va   suyak   tizimi   hali   rivojlanish   jarayonida.   Shuning
uchun   mashqlar   va   faoliyatlar   o'quvchilarning   yoshiga   mos   ravishda   oson   va
xavfsiz   bo'lishi   kerak.   Misol   uchun,   boshlang'ich   sinf   o'quvchilariga   o'yinlar   va
yengil   mashqlar   yordamida   jismoniy   faoliyatni   oshirish   muhimdir.   Bu   ularni
qiziqtiradi,   jismoniy   tarbiyaga   bo'lgan   qiziqishlarini   oshiradi   va   ularda   sog'lom
turmush tarzini shakllantiradi.
O'rta sinf va o'rta maktab o'quvchilari uchun jismoniy tarbiya darslari yanada
jiddiyroq   bo'lishi   kerak,   chunki   bu   yoshdagi   o'quvchilar   jismoniy   kuch   va
chidamlilikni   shakllantirishni   boshlaydilar.   Ushbu   davrda   o'quvchilarga   jismoniy
mashqlarni   bajarish   uchun   turli   xil   metodlar   va   yondashuvlar   taqdim   etiladi.
Aerobik   mashqlar,   kuch   va   chidamlilikni   oshirish   uchun   maxsus   dasturlar,
shuningdek   sport   o'yinlari,   musobaqalar   va   boshqa   faoliyatlar   bu   darslarda   o'z
o'rnini topadi. Ushbu faoliyatlar o'quvchilarga jismoniy faollikni rag'batlantiradi va
ular   jismoniy   tarbiyaning   foydalarini   yanada   chuqurroq   anglab   yetishadi.Katta
27 yoshdagi   o'quvchilar   uchun   jismoniy   tarbiya   darslarida   ilg'or   metodlar   va
murakkab   mashqlar   qo'llaniladi.   Bu   yoshdagi   o'quvchilar   jismoniy   jihatdan
rivojlanib   ulg'aygan   bo'lib,   ularning   mushaklari   va   suyaklari   mustahkamlanadi.
Shuningdek,   bu   davrda   o'quvchilar   jismoniy   faoliyatni   faol   ravishda   amalga
oshirishni   o'rganadilar   va   o'zlarining   cheklovlarini   tushunib,   ularga   mos   ravishda
mashqlarni   tanlaydilar.   Darslarda   jismoniy   chidamlilikni   oshirishga   qaratilgan
murakkab   mashqlar,   kuchaytirish,   elastiklikni   oshirish,   musobaqalar   va   sportning
turli  yo'nalishlariga oid faoliyatlar  amalga oshiriladi.Jismoniy tarbiya darslarining
o'ziga   xosligi   shundaki,   ular   nafaqat   jismoniy   salomatlikni   oshirishga   qaratilgan,
balki   o'quvchilarning   psixologik   va   ijtimoiy   rivojlanishiga   ham   ta'sir   ko'rsatadi.
Jismoniy   tarbiya   orqali   o'quvchilar   o'zaro   hamkorlikni,   muloqotni,   hamjihatlikni
o'rganadilar.   Jismoniy   mashqlar   va   sport   o'yinlari   o'quvchilarga   do'stlik,   ishonch,
va   o'zaro   hurmatni   shakllantiradi.   Bunday   darslar   o'quvchilarga   o'zlarining   ichki
kuchlarini   anglashda   yordam   beradi   va   ularni   psixologik   jihatdan   mustahkam
qiladi.   Jismoniy   faoliyat,   shuningdek,   stressni   kamaytirishga   va   o'quvchilarning
ruhiy   holatini   yaxshilashga   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya   darslarining   yana   bir
o'ziga   xosligi   shundaki,   ular   turli   xil   sport   va   faoliyatlarni   o'z   ichiga   oladi.
O'quvchilar   sportning   turli   turlarini   o'rganishadi,   bu   esa   ularga   jismoniy
faoliyatning   turli   shakllari   va   usullarini   tanishga   yordam   beradi.   Sport   turlari,
masalan,   futbol,   basketbol,   voleybol,   yugurish,   suzish,   gimnastika   va   boshqa
ko'plab   faoliyatlar,   o'quvchilarga   nafaqat   jismoniy   kuchni   oshirish,   balki   yangi
qobiliyatlarni   kashf   qilish   imkoniyatini   ham   beradi.   Shuningdek,   sport
musobaqalari   va   o'yinlar   o'quvchilarda   raqobatbardoshlikni,   maqsad   sari   harakat
qilishni   o'rgatadi   va   ularga   erishgan   yutuqlaridan   zavqlanish   imkonini
yaratadi.Jismoniy   tarbiya   darslarining   samarali   o'tkazilishi   uchun   o'qituvchining
roli juda katta. O'qituvchi o'quvchilarga jismoniy mashqlarni to'g'ri bajarish, ularni
rag'batlantirish   va   ularning   jismoniy   rivojlanishiga   yordam   berish   uchun   maxsus
28 metodlarni   qo'llaydi.   O'qituvchining   vazifasi   shundaki,   u   o'quvchilarga   har   bir
mashqni   to'g'ri   va   samarali   bajarishni   o'rgatadi,   ularga   motivatsiya   beradi   va
ularning   ilgari   surilgan   maqsadlarga   erishishiga   yordam   beradi.   Jismoniy   tarbiya
o'qituvchisi   o'z   faoliyatini   rejalashtirishi,   mashqlarni   moslashtirishi   va
o'quvchilarning   ehtiyojlariga   mos   keladigan   metodlarni   tanlashi   kerak.   Darslar
qiziqarli   va   samarali   bo'lishi   uchun   o'qituvchi   o'quvchilarni   doimiy   ravishda
rag'batlantirib, ularga darsning maqsadiga erishishda yordam beradi.
Jismoniy   tarbiya   darslarining   o'ziga   xosligi   nafaqat   mashqlar   va   sportni
o'rgatishda,   balki   o'quvchilarda   sog'lom   turmush   tarzini   shakllantirishda   ham
ifodalanadi.   Darslar   orqali   o'quvchilarga   sportni   kundalik   hayotga   kiritish,
jismoniy faollikni odatga aylantirish va sog'lom turmush tarzini qo'llab-quvvatlash
o'rgatiladi.   Jismoniy   tarbiya   darslarining   maqsadi   nafaqat   jismoniy   salomatlikni
yaxshilash,   balki   o'quvchilarda   ongli   ravishda   sog'lom   turmush   tarzini
shakllantirishdir.   Bu   o'quvchilarga   kelajakda   o'z   sog'lig'ini   saqlashda   yordam
beradi   va   ularni   jismoniy   faoliyatga   bo'lgan   ehtiyojlarini   tushunishga
undaydi.Jismoniy   tarbiya   darslarining   samarali   o'tkazilishi   uchun   jismoniy
infratuzilma   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Yaxshi   jihozlangan   sport   zallari,   sport
maydonchalari,   zamonaviy   jismoniy   tarbiya   jihozlari   va   sport   uskunalari
o'qituvchining   ishini   yengillashtiradi   va   o'quvchilarga   sifatli   mashqlarni   bajarish
imkonini   yaratadi.   Sport   inshootlarining   mavjudligi   va   ular   bilan   ishlash
imkoniyatlari   darsning   muvaffaqiyatli   o'tishini   ta'minlaydi.   Shuningdek,
o'quvchilarni   xavfsiz   va   qulay   muhitda   mashq   qilish   imkoniyati,   ularning
sog'lig'iga   zarar   etkazmaslikka   yordam   beradi.Jismoniy   tarbiya   darslarining
samarali   bo'lishi   uchun   doimiy   ravishda   monitoring   va   baholash   ham   amalga
oshiriladi.   O'qituvchi   o'quvchilarning   jismoniy   tayyorgarlik   darajasini   kuzatib
boradi   va   ularni   rivojlantirishga   qaratilgan   o'zgarishlarni   amalga   oshiradi.
O'quvchilarning   natijalariga   asoslanib,   ularning   jismoniy   salohiyatini   oshirish
29 uchun   yangi   mashqlar,   metodlar   va   yondashuvlar   kiritiladi.   Bu   yondashuvlar
o'quvchilarning   individual   ehtiyojlarini   hisobga   olib,   ularga   to'g'ri   va   samarali
ta'lim   berish   imkonini   yaratadi.Shunday   qilib,   jismoniy   tarbiya   darslari
o'quvchilarni   nafaqat   jismoniy   jihatdan   rivojlantirish,   balki   ularni   psixologik,
ijtimoiy   va   aqliy   jihatdan   ham   shakllantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Har   bir
yosh   guruhiga   moslashtirilgan   metodlar,   mashqlar   va   faoliyatlar   o'quvchilarning
sog'lom   rivojlanishini   ta'minlaydi.   O'qituvchining   tajribasi   va   didi,   sport
inshootlarining   mavjudligi,   jismoniy   tarbiya   darslarining   muvaffaqiyatli   o'tishida
muhim omil hisoblanadi.
30 XULOSA
Boshlang‘ich   sinflarda   jismoniy   tarbiya   —   bu   bolalarning   jismoniy
rivojlanishini   ta’minlash,   sog‘lom   turmush   tarzini   o‘rganish   va   jismoniy
ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Jismoniy   tarbiyaning
shakllari,   o‘quvchilarning   yoshiga,   jismoniy   holatiga,   qobiliyatlariga   va
qiziqishlariga   qarab   turlicha   bo‘ladi.   Har   bir   shakl   o‘ziga   xos   xususiyatlarga   ega
bo‘lib,   jismoniy   tarbiyaning   samaradorligini   oshirishga   yordam   beradi.
Boshlang‘ich   sinflarda   jismoniy   tarbiyaning   shakllarini   tushunish   va   ularni
samarali   qo‘llash,   o‘quvchilarning   jismoniy   faoliyatga   bo‘lgan   qiziqishini
oshirishda   muhim   ahamiyatga   ega.Jismoniy   tarbiyaning   eng   asosiy   shakli   —   bu
maktab   jismoniy   tarbiyasi   darslari.   Ushbu   darslar   o‘quvchilar   uchun   jismoniy
mashqlarni   o‘rganish,   ularni   bajarish   va   jismoniy   ko‘nikmalarni   rivojlantirish
imkonini   beradi.   Jismoniy   tarbiyada   o‘qituvchilar   darslarda   turli   sport   turlarini
o‘rganadilar,   masalan,   futbol,   basketbol,   voleybol,   yugurish   va   boshqa   jismoniy
mashqlarni.   Bu   darslar   o‘quvchilarning   jismoniy   rivojlanishiga,   kuch   va
chidamlilikni   oshirishga   yordam   beradi.   Maktab   jismoniy   tarbiyasi   darslari
shuningdek,   o‘quvchilarga   jismoniy   faoliyat   orqali   sog‘lom   raqobat   muhitini
yaratadi   va   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantiradi.Jismoniy   tarbiyaning   yana   bir
muhim shakli — bu o‘yin shaklidagi jismoniy mashg‘ulotlar. O‘yinlar bolalarning
jismoniy   faoliyatda   ishtirok   etishlariga   ko‘maklashadi   va   ularni   jismoniy
mashqlarni   bajarishga   undaydi.   O‘yinlar   yordamida   o‘quvchilar   jismoniy
ko‘nikmalarini   rivojlantirish   bilan   birga,   jamoaviy   ish   ko‘nikmalarini   ham
o‘rganadilar.   O‘yin   jarayonida   bolalar   raqobatni   his   qilishadi,   do‘stlik   aloqalarini
o‘rnatadilar   va   jismoniy   faoliyatni   qiziqarli   tarzda   o‘tkazadilar.   O‘yin   shaklidagi
darslar   bolalar   uchun   qiziqarli   bo‘lib,   ularning   jismoniy   faoliyatga   bo‘lgan
qiziqishini   oshiradi.Jismoniy   tarbiyaning   shakllaridan   biri   —   bu   musobaqalar   va
sport   o‘yinlari.   Musobaqalar   bolalarga   o‘z   mahoratlarini   sinovdan   o‘tkazish
31 imkoniyatini   beradi   va   ularning   raqobat   ruhini   rivojlantiradi.   Jismoniy
musobaqalarda   ishtirok   etish   o‘quvchilarga   o‘z   maqsadlariga   erishish,
muvaffaqiyatga   erishish   va   jismoniy   faoliyatda   o‘zlarini   sinab   ko‘rish   imkonini
yaratadi. Musobaqalar o‘tkazish jarayonida bolalar o‘rtasida do‘stlik va hamkorlik
aloqalari rivojlanadi, bu esa o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini oshiradi.
Ommaviy jismoniy tarbiya shakli ham muhimdir. Ommaviy jismoniy tarbiya
—   bu   keng   qatlamdagi   bolalarni   jismoniy   faoliyatga   jalb   qilishga   qaratilgan.   Bu
shakl   orqali   o‘quvchilar   sport   klublarida,   fitnes   markazlarida   yoki   ochiq   havoda
jismoniy   mashg‘ulotlarga   qatnashishlari   mumkin.   Ommaviy   jismoniy   tarbiya
orqali bolalar sog‘lom turmush tarzini o‘rganadilar va jismoniy faollikni oshirishga
yordam   beradigan   qiziqarli   faoliyatlar   bilan   shug‘ullanishadi.   Ommaviy   jismoniy
tarbiya   o‘quvchilarga   jismoniy   faoliyatda   qatnashish   va   o‘zaro   aloqalarni
rivojlantirish   imkoniyatini   beradi.Individual   jismoniy   tarbiya   shakli   ham   muhim
ahamiyatga   ega.   Bu   shakl   bolalarning   o‘z   qobiliyatlariga   mos   ravishda   jismoniy
mashqlarni bajarishlariga imkon beradi. Individual jismoniy tarbiya orqali bolalar
o‘zlariga qulay vaqt va joyda mashq qilishlari mumkin. 
32 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
Prezident farmonlari, qarorlari va asarlari :
1.   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat   Mirziyoyevning   Oliy
Majlisga murojaatnomasi 29.12.2020 yil.
2.   Mirziyoyev   Sh.M.   “Buyuk   kelajagimizni   mard   va   oliyjanob   xalqimiz
bilan birga quramiz”. – T.: “O‘zbekiston”, 2017
3.   O‘zbekiston   Respublikasining   Ta’lim   to‘g‘risida   Qonuni.   2020-yil   23-
sentyabr. O‘RQ-637-son
4.   O‘zbekiston   Respublikasi   oliy   ta’lim   tizimini   2030   yilgacha
rivojlantirish   konsepsiyasini   tasdiqlash   to‘g‘risida.   O‘zbekiston   Respublikasi
Prezidentining PF-5847-son Farmoni. 2019 yil 8 oktabr.
5. Ahmedov F.Q., Atamurodov Sh.O‘., Avalboyev Z.A., Abdulaxatov A.R.
"Boshlang‘ich   sinflar  jismoniy  tarbiyasi".   ZiyoNET  Kutubxonasi ,  2013.  (Eslatma:
Ushbu asar 2013-yilda chop etilgan bo‘lsa-da, 2023-yilda ZiyoNET kutubxonasida
joylashtirilga n.)  library . ziyonet . uz
6. Axmedov   F . Q .  Jismoniy   tarbiya   va   sport   nazariyasi   Toshkent -2021- y .
7. Axmedov   F . Q . Jismoniy   ta ’ limda   milliy   an ’ analardan   foydalanishning
o ‘ rni  2021- y
8. Atamurodov   SH . O ‘.  Jismoniy   madaniyat   nazariyasi   va   metodikasi   “ Ziyo
nashr   matbaa ”  Guliston  2020- y
33 9. Egamberdiyeva   R . B .   " Boshlang ‘ ich   sinflar   jismoniy   tarbiya
mashg ‘ ulotlarda   qo ‘ llaniladigan   metodlar   xususida ".   International   Journal   of
Science and  Technology , 2023.  sciencetechnology.uz
10. Mamadaliyev   K.   "Boshlang‘ich   sinflarda   axborot   texnologiyalari".
O‘quv   adabiyotlari ,   2021.   (Jismoniy   tarbiya   bilan   bog‘liq   bo‘lmasa-da,
boshlang‘ich   ta'limda   axborot   texnologiyalarining   qo‘llanilishi   haqida   ma'lumot
beradi.)
Elektron ta’lim resurslari
1. Ziyonet ta’lim tarmog’i  http://www.ziyonet.uz
2. Qidiruv portali  http://www.google.uz
3. Qidiruv portali  http://www.uz
4. Respublika ta’lim portali  http://www.edu.uz
5. Respublika pedagogik ta’lim portali  http://www.pedagog.uz
34

Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyasi 


 

 

MUNDARIJA

 

I.KIRISH……………………………………………………………..………3

II.ASOSIY QISM

1.Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyaning maqsadi va vazifalari.

2.Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyaning shakllari va ularning xususiyatlari

3.Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiya darslarida metodlar va usullarni qo‘llash.

III. Xulosa…………………………………………………………………...25

IV. Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………..27

 


 


 

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi: Mamlakatimizda sportga yaratilayotgan sharoitlar tufayli aholi o‘rtasida bu harakat ommalashmoqda. Yoshlar jismoniy tarbiya bilan doimiy shug‘ullanib, ko‘plari buni kasb sifatida tanlamoqda. Professional sportchilarimiz xalqaro musobaqalarda ulkan yutuqlarga erishmoqda.Davlatimiz rahbari har doim sog‘lom turmush tarzi, yoshlar bandligi, olimpiya va paralimpiya harakati masalalariga alohida e’tibor qaratib keladi. Shu yil 23-may kuni bo‘lib o‘tgan videoselektor yig‘ilishida sport ta’limini rivojlantirish[1], sohaga ilmiy yondashuvlarni tatbiq etish vazifasi qo‘yilgan edi.

Boshlang‘ich sinflarda jismoniy tarbiya — bu bolalarning jismoniy rivojlanishini, sog‘lom turmush tarzini o‘rganishini va jismoniy ko‘nikmalarini oshirishda muhim rol o‘ynaydigan jarayondir. Yosh bolalar uchun jismoniy tarbiya faqatgina jismoniy faoliyat emas, balki ularning ruhiy, ijtimoiy va hissiy rivojlanishi uchun ham zarurdir. Jismoniy tarbiyaning shakllari — darslar, o‘yinlar, musobaqalar, individual mashg‘ulotlar va ommaviy faoliyatlar orqali amalga oshiriladi. Bu shakllar bolalar uchun jismoniy faoliyatni qiziqarli va samarali qilishga yordam beradi. Har bir shakl o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, bolalarning qiziqishini oshirish va ularni jismoniy tarbiya jarayonida faol ishtirok etishga undashda muhim ahamiyatga ega. Shu bilan birga, jismoniy tarbiyaning shakllari o‘quvchilarning jismoniy salomatligini mustahkamlash, ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish va jismoniy mashqlar orqali o‘zlarini ifoda etish imkoniyatini yaratadi. Boshlang‘ich sinflarda jismoniy tarbiyaning shakllarini o‘rganish va ularni samarali qo‘llash, bolalar uchun sog‘lom va faol hayot tarzini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega.Boshlang‘ich sinflarda jismoniy tarbiya o‘quvchilarning jismoniy va ruhiy rivojlanishini ta’minlashda, ularning umumiy salomatligini yaxshilashda, shuningdek, ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilarga jismoniy tarbiya orqali nafaqat jismoniy faollikni, balki axloqiy va psixologik jihatdan sog‘lom hayot tarzini ham o‘rgatish mumkin. Jismoniy tarbiya boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarning kundalik faoliyatiga mustahkam poydevor yaratadi, chunki bu yoshda o‘quvchilar jismoniy rivojlanishda eng yuqori darajada o‘sish jarayonini boshdan kechiradilar. O‘qituvchilar, pedagogik metodlarni qo‘llashda, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining shakllarini to‘g‘ri tanlashlari va o‘quvchilarni faollikka rag‘batlantirishlari juda muhimdir.

Jismoniy tarbiyaning boshlang‘ich sinflarda o‘qitilishi, o‘quvchilarda o‘z imkoniyatlarini to‘liq anglash va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga yordam beradi. Bu jarayon nafaqat jismoniy faollikni rivojlantirishga, balki o‘quvchilarni o‘zaro hurmat, jamoaviy ishlash, o‘z maqsadlariga erishish kabi ijtimoiy ko‘nikmalarni egallashga ham olib keladi. Shuning uchun boshlang‘ich sinflarda jismoniy tarbiyaning shakllari ham jismoniy mashqlarni o‘rgatish, ham o‘quvchilarni sog‘lom, faollik va intizomli hayotga tayyorlashni o‘z ichiga oladi. Ushbu shakllar orqali o‘quvchilarga sport o‘yinlari, turli jismoniy mashqlar va dam olish faoliyatlari o‘rgatiladi, bu ularning umumiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir qiladi.

Kurs ishining maqsadi: Boshlang‘ich sinflarda jismoniy tarbiyaning shakllarini o‘rganishning maqsadi, avvalo, bolalarning jismoniy rivojlanishini ta’minlash va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishdir. Jismoniy tarbiyaning turli shakllari, masalan, darslar, o‘yinlar, musobaqalar va ommaviy faoliyatlar orqali, bolalar jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantiradilar, kuch va chidamlilikni oshiradilar, shuningdek, jamoaviy ish ko‘nikmalarini o‘rganadilar.

Kurs ishining vazifasi: jismoniy tarbiyaning shakllarini o‘rganish orqali bolalarga sog‘lom raqobatni, do‘stlikni va jamoa ruhini rivojlantirish imkoniyati beriladi. Jismoniy tarbiya shuningdek, bolalarning hissiy va ruhiy holatini yaxshilashda ham muhim rol o‘ynaydi, chunki jismoniy faoliyat stressni kamaytiradi va kayfiyatni ko‘taradi.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 1 ta bob,4 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.


 

 


 

[1] Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Sh.M. Mirziyoyev. Toshkent O‘zbekiston, 2016.