Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	14000UZS
Размер	1.0MB
Покупки	0
Дата загрузки	06 Январь 2025
Расширение	docx
Категория	География

Bulutlarning hosil bo'lishi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Ob-havo atlasi: Atmosfera hodisalari va prognozlari / Storm Dunlop; [tarjima.
ingliz tilidan D. Qurdibaylo]. - Sankt-Peterburg: Amfora. TID Amphora, 2010. -
191 pp.: kasal. - ("Amfora - Atlas" seriyasi).
2. Meteorologiya va iqlimshunoslik: darslik. - 7-nashr. / S.P. Xromov, M.A.
Petrosyants. - M .: Mosk nashriyoti. Univ.: Nauka, 2006. - 582 b.: kasal. -
(Klassik universitet darsligi).
3. Polyakova L.S., Kasharin D.V. Meteorologiya va iqlimshunoslik Nashriyotchi:
Novocherkassk: NGMA, 2004, 107 p.
4. Aviatsiya meteorologiyasi // Bulutlar. Parvoz operatsiyalariga bulutlilikning ta’
5. Макаров С.В. За «Облачные вычисления» //Креативная экономика.- М:,
№8, 2010 г.
6. http://sonikelf.ru/oblachnye-texnologii-dlya-zemnyx-polzovatelej/
7. Булусов А. ИТ-руководители пока избегают «облачных» технологий.
//CNews 21 апреля 2010 г.
8. Черняк Л. Интеграция - основа облака. //Открытые системы. СУБД 16
сентября 2011 г.
9. Макаров С.В. Социально-экономические аспекты облачных
вычислений //Монография - М.: ЦЭМИ РАН, 2010 г.
10. Клементьев И.П. Устинов В.А. Введение в Облачные вычисления // УГУ,
2009. - 233 с.
27

qoplamasi o’ta sovib ketgan bulutlardan iborat edi. Haddan tashqari sovutilgan
bulutlarda harorat muzlash darajasidan ancha past bo’lsa ham suyuq bo’lib
qoladigan suv tomchilari mavjud va Bunday bulutlar juda keng tarqalgan.Dallas-
Fort-Uort aeroportidan uchayotgan samolyot bu bulutlar orasidan o’tayotganda
chiqindi gazidagi mayda zarralar o’ta sovib ketgan suv tomchilariga tegib, darhol
muzlab qolibdi.Bulut qatlamidan yirik muz kristallari tushib, “teshiklar” qoldirdi.
"," o’sha paytda markazdagi eng mayda muz zarralari qanday qilib tepada qolgan."
Vorteks bulutlari: Boshqa "teshik" osmon hodisalari "Teodor fon
Karmanning bo’ronli bulutlari" ko’proq narsadir: ular shamol to’siqqa urilganda
hosil bo’ladi - masalan, Aleut orollari, bu holda bulutning silliq aylanishlari ajoyib
naqsh yaratadi. Quyida siz ko’rib turgan rasm Xalqaro kosmik stansiya tomonidan
suratga olingan va animatsiya (siz quyida ko’rib turibsiz) bir-biriga qarama-qarshi
aylanadigan ikki qatorli girdoblarni ko’rsatadi. Mana men ko’rgan bulutlardagi eng
noodatiy teshiklar:
6-rasm. Girdobli bulutlar
23

$2.2 Qatlam bulutlari Qatlam bulutlari bulutli havoda ko’rinadigan bir xil, rangpar, past bulutlardir. Stratus bulutlari tumanga o’xshash bir hil qatlamni hosil qiladi, lekin juda baland balandlikda (ko’pincha 100 dan 400 m gacha, ba’zan 30-90 m) joylashgan. Odatda ular butun osmonni qoplaydi, lekin ba’zida singan bulut massalari ko’rinishida paydo bo’lishi mumkin. Bu bulutlarning asosi juda past tushishi mumkin; ba’zan ular tuproq tumanlari bilan birlashadi. Ularning qalinligi kichik - o’nlab va yuzlab metrlar. Ba’zan yog’ingarchilik bu bulutlardan tushadi, ko’pincha qor donalari yoki yomg’ir shaklida. Bulutlar issiq va sovuq havo aloqa qilganda, iliq havo asta-sekin sovuq havo ustidan ko’tarilib, asta-sekin soviydi va undan suv tomchilari ajralib chiqqanda hosil bo’ladi. Ular bahor va kuzda tez-tez shakllanadi, chunki issiq havo massalari va sovuqlar tez-tez to’qnashadi. Qatlam bulutlarining balandligi 2,5 km dan oshmasligi kerak. Ba’zan qatlamlar kulrang tusli katta shaftlarga o’xshaydi. Stratus bulutlari nimbus bulutlariga aylanib, yomg’ir va kuchli yomg’ir keltirib chiqarishi mumkin. Ta’rif va o’ziga xos xususiyatlar: ular Yer yuzidan yuqoriga ko’tarilgan, tumanga o’xshash kulrang rangli bir xil qatlamdir. Odatda ular butun osmonni qoplaydi, lekin ba’zida singan bulut massalari ko’rinishida paydo bo’lishi mumkin. Bu bulutlarning asosi bir necha o’nlab yoki yuzlab metr balandliklarda joylashgan; ba’zan ular tuproq tumanlari bilan birlashadi. Ularning qalinligi kichik - o’nlab va yuzlab metrlar. Qatlam bulutlari noldan past haroratlarda haddan tashqari sovutilgan mayda tomchilardan iborat bo’lib, ular tarkibida mayda muz kristallari ham bo’lishi mumkin. Bu bulutlar yomg’ir yog’ishi mumkin, qishda esa qor donalari va muz ignalari paydo bo’lishi mumkin. Qatlam bulutlarining turiga stratus fractus - Stratus fractus (St fr) kiradi. Tabakalangan singan bulutlarning bir turi sifatida singan nimbus bulutlari - Fractonimbus (Frnb) - ajralib turadi. Bu yomon ob-havoning past, quyuq kulrang, singan bulutlari. Ular yog’ingarchilik, altostratus, nimbostratus, cumulonimbus hosil qiluvchi qatlam bulutlari ostida turbulent harakatlar natijasida hosil bo’ladi va 18$

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
__________________ UNVERSITITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
“EKALOGIYA VA GEOGRAFIYA KAFEDRASI”
“ Himoyaga ruxsat etilsin ”
Tabiiy fanlar fakulteti dekani
___________________
“___”_____________2024
“5110500 – Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari’’ ta’lim yo‘nalishi
______ guruh talabasi _____________ning
“______________________________________________”
mavzusidagi
KURS ISHI
Ilmiy rahbar:
_________o’qit. ______________
“Himoyaga ruxsat etilsin”
“Ekalogiya va geografiya”
Kafedra mudiri.__________________
__________________
“____”__________________2024
GULISTON-2024
1

XULOSA
Bulutlar qanday paydo bo’lishini o’rganib, ularning xususiyatlarini va eng
muhimi, turlarini bilib, biz bulutlar bizga osmonda sodir bo’layotgan jarayonlar
haqida ko’p narsalarni aytib berishi mumkin degan xulosaga kelishimiz mumkin.
Ular atrofdagi havoning xarakterini o’zgartiradilar.
Ko’p odamlar va ayniqsa meteorologlar bulutlarga chinakam qiziqishadi,
chunki ularni bilish yaqin kelajakdagi ob-havoni osongina va deyarli aniq bashorat
qilishlari mumkin.
Bulut tashqi ko rinishiga ko ra, asosan, uchga bo linadi; 1 patsimon ; 2ʻ ʻ ʻ
to p-to p 3 qatlamli . 2 oq rangln, yupqa, mayin bo lib, yuqori balandliklarda
ʻ ʻ ʻ
vujudga keladi. To pto p bulut minora yoki gulkaram shaklida, asosi yassi bo ladi.
ʻ ʻ ʻ
Qatlamli Bulut yetarlicha bir jinsli, kulrang, aniq shaklga ega emas, osmonning
ko z ilg aydigan butun qismini qoplab turadi.
ʻ ʻ
Bulut fazaviy holati bo yicha 3 xil bo ladi: suv tomchilaridan tashkil
ʻ ʻ
topgan suvli Bulut, muz zarralaridan iborat muzli Bulut hamda suv tomchilari va
muz zarralaridan hosil bo lgan aralash Bulut Tra noldan past bo lganda ham suv
ʻ ʻ
tomchilaridan tashkil topgan Bulut uchraydi. Bunday Bulutda suv tomchilari uta
sovigan holatda bo ladi. Yog inlar ko proq aralash Bulutdan yog adi. Yuqori
ʻ ʻ ʻ ʻ
troposferada, ba zida tropopauza balandligida o ta yupqa patsimon Bulut uchraydi;
ʼ ʻ
ular asosan o rta kengliklarda 6–8 km balandlikda, tropiklarda —6 dan 18 km
ʻ
gacha, qutbda 3–8 km balandlikda yotadi. Yuqori (20–30 km) qatlamda esa
tovlanuvchi Bulut va, nihoyat, mezosferaning yuqori qismi va ionosferaning pastki
qismida —75 dan 90 km gacha qatlamda kumushsimon Bulut kuzatiladi. Bulut
obhavo va iklim o zgarishlariga katta ta sir ko rsatadi. Bulutning fazaviy holati va
ʻ ʼ ʻ
tuzilishini sun iy ravishda o zgartirib, undagi ba zi jarayonlarni rostlab turish
ʼ ʻ ʼ
mumkin. Bulutga fizikkimyoviy ta sir ko rsatish yo li bilan qo shimcha yog in
ʼ ʻ ʻ ʻ ʻ
yog dirish, do l yog ishiiing oldini olish, past . va tumanlarni tarqatib yuborish
ʻ ʻ ʻ
mumkin.
26

1.1. Bulutning shakllanishi
Kondensatsiya natijasida atmosferada kondensatsiya mahsulotlarining
to’planishi - tomchilar va kristallar paydo bo’ladi. Ular bulutlar deb ataladi. Bulutli
elementlarning o’lchamlari shunchalik kichikki, ularning og’irligi juda past tushish
tezligiga ega bo’lganda ham ishqalanish kuchi bilan muvozanatlanadi. Tushgan
tomchilarning barqaror tezlik tezligi sekundiga sm ning faqat bir qismiga teng.
Kristallarning tushish tezligi ham sekinroq. Bu sokin havoga ishora qiladi. Ammo
havoning turbulent harakati bunday mayda tomchilar va kristallarning umuman
tushmasligiga olib keladi, lekin uzoq vaqt davomida havoda to’xtab, turbulentlik
elementlari bilan birga pastga va yuqoriga harakat qiladi. Bulutlar havo oqimlari
bilan olib boriladi. Agar bulutlarni o’z ichiga olgan havodagi nisbiy namlik
kamaysa, bulutlar bug’lanadi. Muayyan sharoitlarda ba’zi bulut elementlari
kattalashib, shunchalik og’irlashadiki, ular bulutdan yog’ingarchilik shaklida
tushadi. Shu tarzda suv atmosferadan yer yuzasiga qaytadi.
Kondensatsiya to’g’ridan-to’g’ri er yuzasiga yaqin joyda sodir bo’lganda,
kondensatsiya mahsulotlarining to’planishi tuman deb ataladi.
Tumanlar paydo bo’lganda, havoni sovutishning asosiy sababi endi
adiabatik ko’tarilish emas, balki issiqlikni havodan yer yuzasiga o’tkazishdir.
Shakllanish shartlariga ko’ra bulutlar quyidagilarga bo’linadi:
- bir hil havo massasi ichida yuzaga keladigan intramassa. Havoning
ko’tarilishi va uning to’yinganlik holatiga sovishi termal konvektsiya va dinamik
turbulentlik jarayonlari natijasida sodir bo’ladi. Ba’zan bu guruhning bulutlari
pastki yuzadan havo sovishi yoki inversiya qatlami yuzasida to’lqin harakati
tufayli paydo bo’ladi;
- atmosfera jabhalarida katta havo massalarining yuqoriga qarab
harakatlanishi paytida hosil bo’lgan frontal;
- orografik, tog’ yonbag’irlari bo’ylab havo massalarining majburiy
ko’tarilishi paytida shamol tomonida paydo bo’ladi.
6

boshlaydi, natijada yuqoriga va pastga yo nalgan oqim vujudga keladi. Shundayʻ
qilib, yuqoriga ko tariluvchi kuchli vertikal oqimlarda to pto p Bulut hosil bo ladi.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Orografik Bulut tog li joylar old qismida havoning gorizontal oqimi
ʻ
buzilishi natijasida yuqoriga yo nalgan to lqinli oqimlarda vujudga keladi.
ʻ ʻ
Tog ning orqa qismida shu oqimlar pastga tushayotganida havo isib Bulut
ʻ
parchalana boshlaydi va u yasmiqsimon shaklga kiradi. Tog larning kungay
ʻ
tomonidagi havo ko proq isindi, natijada uning harakati tezlashib, ko tarila
ʻ ʻ
boshlashi tufayli to pto p Bulut vujudga kelib, ayrim hollarda yomg ir yog adi.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Frontal Bulut jumlasiga qatlamli va qatlamliyomg irli Bulut kiradi. Iliq
ʻ
havo tomoniga siljiydigan iliq va salqin havo massalari oralig ida vujudga keluvchi
ʻ
atmosfera frontlarida iliq havo qiya frontal zona bo ylab yuqoriga ko tarnlishi
ʻ ʻ
tufayli katta maydonlarda butun osmonni qoplagan salqin frontlarga xos Bulut
hosil bo ladi. Shuningdek, siklonning iliq va salqin frontlarida ham ularga xos
ʻ
Bulut mavjud.
Bulut fazaviy holati bo yicha 3 xil bo ladi: suv tomchilaridan tashkil
ʻ ʻ
topgan suvli Bulut, muz zarralaridan iborat muzli Bulut hamda suv tomchilari va
muz zarralaridan hosil bo lgan aralash Bulut Tra noldan past bo lganda ham suv
ʻ ʻ
tomchilaridan tashkil topgan Bulut uchraydi. Bunday Bulutda suv tomchilari uta
sovigan holatda bo ladi. Yog inlar ko proq aralash Bulutdan yog adi. Yuqori
ʻ ʻ ʻ ʻ
troposferada, ba zida tropopauza balandligida o ta yupqa patsimon Bulut uchraydi;
ʼ ʻ
ular asosan o rta kengliklarda 6–8 km balandlikda, tropiklarda —6 dan 18 km
ʻ
gacha, qutbda 3–8 km balandlikda yotadi. Yuqori (20–30 km) qatlamda esa
tovlanuvchi Bulut va, nihoyat, mezosferaning yuqori qismi va ionosferaning pastki
qismida —75 dan 90 km gacha qatlamda kumushsimon Bulut kuzatiladi. Bulut
obhavo va iklim o zgarishlariga katta ta sir ko rsatadi. Bulutning fazaviy holati va
ʻ ʼ ʻ
tuzilishini sun iy ravishda o zgartirib, undagi ba zi jarayonlarni rostlab turish
ʼ ʻ ʼ
mumkin. Bulutga fizikkimyoviy ta sir ko rsatish yo li bilan qo shimcha yog in
ʼ ʻ ʻ ʻ ʻ
yog dirish, do l yog ishiiing oldini olish, past . va tumanlarni tarqatib yuborish
ʻ ʻ ʻ
mumkin.
8

Qatlamli Bulut yetarlicha bir jinsli, kulrang, aniq shaklga ega emas, osmonning
ko z ilg aydigan butun qismini qoplab turadi.ʻ ʻ
5

KIRISH
Kurs ishining dolzarbligi. Bulutlarning ahamiyati shundaki, ular quyosh
nurlanishining bir qismini ushlab turadi va shu bilan faol sirtning yorug’lik va
issiqlik rejimlariga ta’sir qiladi, Yerning termal nurlanishini oldini oladi va
yog’ingarchilik ulardan tushadi.
Metrologiya va ob-havo prognozi sohasida zamonaviy texnologiyalarning
rivojlanishiga qaramay, bulutni kuzatish muhimligicha qolmoqda, bu esa
yaqinlashib kelayotgan ob-havo haqida muhim ma’lumotlarni olish imkonini
beradi. Shuning uchun har xil turdagi bulutlarni ajrata bilish muhimdir.
Nima uchun ko’pchilik bulutlarni farqlash oson ish emas deb o’ylashini aytish
qiyin, chunki aslida u umuman bunday emas. Osmon hech qachon o’z ko’rinishini
takrorlamasligi haqiqat bo’lsa-da, bulutlarning faqat o’nta asosiy turi mavjud va
ularning barchasi sezilarli farqlarga ega. Ammo bu turlarni ko’rib chiqishga
o’tishdan oldin, bulutlar qanday paydo bo’lishi va ular qanday xususiyatlarga ega
ekanligini tushunish foydali bo’ladi. Ushbu ishda aynan shu jihatlarga e’tibor
qaratiladi.
Kurs ishining maqsadi: Ushbu kurs ishining maqsadi bulutlar va bulutlar haqida
aniq ma’lumotlar olish edi. Oldimizga qo’yilgan maqsadga quyidagi vazifalar
orqali erishdik.
Kurs ishining vazifalari:
- Bulut haqida ma’lumot olish;
- Bulut turlarini o’rganish;
- Bulut hosil bo’lishini tahlil qilish.
Kurs ishi qismlari:
Kurs ishi kirish, ikki bor, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. Birinchi
bob ikkita, ikkinchi bob uchta rejadan iborat.
3

Siz bu o’yinni bilasiz: bulutlarga qaraysiz va ular qanday ko’rinishini
aytasizmi? U yerda qo’y bor, u yerda ajdaho borga o’xshaydi, ba’zida bulutga
qaraysan, u seni qotib qoladi va uning ajoyib qiyofasiga indamay qoyil qoladi.
Bulutlar tasavvur qilishning chegarasi yo’q, ular bizni qayta-qayta muzlatib
qo’yadi. Bu bizning osmonimizni hayratga soladi va bizni hayratga soladi va
hayratda qoldiradi. Mana, shimoli-g’arbiy Kalgari bo’ylab g’ayrioddiy kuchli
momaqaldiroq buluti:
7-rasm. G’ayrioddiy bulutlar
24

2.3. Noodatiy bulutlar
Tabiat har doim ko’plab rassomlar uchun ilhom manbai bo’lib kelgan, ular
narsalarga boshqacha qarashga imkon beradi. Biz hammamiz bilamizki, daraxt har
doim ham yashil barglarga ega emas, suv har doim ham ko’k emas va bulutlar har
doim ham oq va shunchaki mayin bo’lmaydi. Bulutli shakllanishlar tabiatning
qanchalik murakkab va xilma-xil bo’lishining ajoyib namunasidir. Ba’zi bulutlar
"NUJ bulutlari" deb ataladi, ular aslida NUJ shakliga o’xshaydi. Ushbu mavzuda
biz ko’plab ajoyib fotosuratlar va eng ajoyib g’ayrioddiy bulutlarni ko’ramiz.
Ushbu to’plamda siz tabiat hodisalarining hayratlanarli fotosuratlarini, shuningdek,
o’qish va hayratga tushadigan boshqa qiziqarli maqolalarga havolalarni topasiz.
Men sizning qo’shimchalaringizni, sharhlaringizni va sharhlaringizni kutaman.
3-rasm. Alabama ustidan bulutdagi g’ayrioddiy shakli
Bulutlar ba’zan, masalan, Shimoliy chiroqlardan kam hayratlanarli bo’lishi
mumkin . Boshlash uchun, keling, ushbu hodisaning ta’rifini beraylik, shuning
uchun bulutlar er yuzasidan osmonda ko’rinadigan atmosferada to’xtatilgan suv
bug’ining kondensatsiyasi mahsulotidir. Bulutlar mayda suv tomchilaridan va/yoki
muz kristallaridan (bulut elementlari deb ataladi) iborat. Tomchi bulut elementlari
20

To’lqinli bulutlar atmosferadagi to’lqinlar harakati natijasida paydo
bo’ladi. Gravitatsion havo to’lqinlari har doim havo zichligi, shamol tezligi va
yo’nalishining keskin o’zgarishi bilan inversiya qatlamlarida paydo bo’ladi.
Orografik yasmiq bulutlari - yasmiqning xarakterli ko’rinishiga ega bo’lgan
va ufqning past tomonida hosil bo’lgan to’lqinli bulutlarning bir turi (ular
atmosferada tog’ to’lqinlari mavjudligining ko’rsatkichidir).
Atmosferada bulutlarning paydo bo’lishida asosiy rolni ko’tarilgan havo
harakati o’ynaydi, bunda havoning adiabatik sovishi va undagi suv bug’ining
kondensatsiyasi sodir bo’ladi.
Havo zarrasining vertikal harakatlari paytida uning hajmi sezilarli darajada
o’zgaradi va zarracha va atrofdagi havo o’rtasidagi issiqlik almashinuvi shunchalik
kichikki, uni e’tiborsiz qoldirish mumkin. Shuning uchun zarrachaning
atmosferadagi vertikal harakatlari adiabatik deb hisoblanadi .
Atmosferadagi adiabatik harakatlar - bu havo zarrasi holatidagi o’zgarishlar
uning atrof-muhit bilan issiqlik almashinuvisiz sodir bo’ladigan harakatlar.
Yuqoriga qarab zarracha atmosferaning kamroq zich qatlamiga kiradi va
kengayadi.
Pastga qarab harakatlanayotganda, zarracha yuqori havo bosimiga ega
bo’lgan qatlamga kiradi va siqiladi. Zarrachani siqish uchun qilingan tashqi
kuchlar tomonidan bajarilgan ish zarrachaning ichki energiyasiga aylanadi,
shuning uchun uning harorati ko’tariladi. Shunday qilib, ko’tarilgan zarracha
soviydi, tushayotgan zarracha esa isitiladi.
Zarrachaning ko’tarilishi, uning haroratining pasayishi bilan birga, ma’lum
bir balandlikda zarrachaning to’yingan bo’lishiga va suv bug’ining kondensatsiyasi
boshlanishiga olib keladi.
Kondensatsiya darajasi - er yuzasidan ko’tarilgan havo zarrasi to’yinganlik
holatiga etib boradigan balandlik va suv bug’ining kondensatsiyasi boshlanadi,
ya’ni. bulut shakllanishi boshlanadi. Kondensatsiya darajasi bulutning asosi bilan
taxminan bir xil.
16

Bulutlar Yer atmosferasidagi tabiiy hodisa bo’lib, u osmonda nafaqat Yer
yuzasidan, balki Yer yaqinidagi kosmosdan ham ko’rinadi. Bu samoviy
shakllanishlar yer yuzasidan suv bug’ining kondensatsiyasi va bu zarrachalarning
ma’lum hajmda to’planishi mahsulotidir. Bulutlar turli xil bulut elementlaridan,
masalan, mayda suv tomchilari va muz kristallaridan iborat bo’lishi mumkin.
Namlikning pasayishi bulutlar ichidagi havo harorati -10 °C dan yuqori bo’lgan
haroratlarda kuzatiladi; -10 °C dan -15 °C gacha bo’lgan haroratlarda bulut tarkibi
aralashadi, bir vaqtning o’zida tomchilar va kristallarni o’z ichiga oladi; va -15 °C
dan past haroratlarda. C, ular faqat kristalli elementlarni o’z ichiga oladi. Bulutli
elementlarning kattaligi kattalashgani va ularning tushish tezligi oshishi bilan ular
bulutlardan yog’ingarchilik shaklida tushadi.
Ushbu ajoyib tabiiy shakllanishlarning juda ko’p navlari mavjud, ularning
aksariyati Yerning troposferasida (yer yuzasidan 10-15 km balandlikda)
joylashgan, ammo yana ikkita o’ziga xos turi mavjud: atrofida joylashgan nacreous
bulutlar. Yer yuzasidan 20-25 km balandlikda va tungilar - 75 km balandlikda.
Barcha mavjud bulutlar shakllanish sharoitlariga bog’liq bo’lgan turli xil
shakllar, jismoniy tuzilish va xususiyatlar bilan ajralib turadi. Bulutlar tasnifi ularni
turlarga va navlarga bo’lishni o’z ichiga oladi, qaysi biri yaqin kelajakda ob-havo
qanday o’zgarishini bilib olishingiz mumkin.
Osmonni kuzatib, bulutlarning to’rtta asosiy turini bilgan holda, har bir
kishi yomg’ir yog’ish-yo’qligini bashorat qilishi mumkin: cumulus (kichik oq
paxmoq ko’rinish) – bu turdagi bulutlardan yomg’ir yog’maydi, shuning uchun
ular yaxshi ob-havoning xabarchisidir; cumulonimbus - to’plangan bulutlar shakli
balandligi oshib, juda kattalashganda hosil bo’ladi va tez orada yomg’ir yog’ishi,
yozda tez-tez momaqaldiroq bo’lishi haqida ogohlantiradi; sirrus - tutunli, go’yo
osmon bo’ylab tarqalib ketgan, chunki ular butunlay muz kristallaridan iborat.
Ular deyarli butun osmonni qoplab, pastroq va kattaroq bo’lishni
boshlaganlarida, bu issiq jabhaning yaqinlashayotganining ishonchli belgisidir;
qatlamli - o’ziga xos shaklga ega emas, shunchaki butun osmonni qoplaydi, uni
13

I BOB. BULUTLAR
Bulut — havodagi suv bug lariningʻ kondensatsiyalanish ( sublimatsiya )
mahsuli bo lgan suv tomchilari yoki muz kristallari (yokn har ikkalasining
ʻ
aralashmasi)dan tashkil topgan, atmosfera (yer yuzasidan tashqari)da vujudga
keladigan muallaq tizim. Kondensatsiya nam havo temperaturasining shudring
nuqtasi (berilgan namlik miqdori va bosim o zgarmas saqlanganda havoning suv
ʻ
bug iga to yingan vaqgdagi temperaturasi) gacha sovishi natijasida paydo bo ladi.
ʻ ʻ ʻ
Hajm birligidagi havo massasi traga bog liq holda aniq maksimal miqdordagi suv
ʻ
bug ini o ziga singdira oladi. Maye, normal atmosfera bosimida 1 m3 havo 0° da 5
ʻ ʻ
g, 10°da —9,5 g, 30° da esa 30 g suv bug ini o ziga singdira oladi, ortiqchasi suv
ʻ ʻ
tomchilariga aylanadi. Bulutning vujudga kelishida havodagi ho llanadigan
ʻ
muallaq qattiq (kristall) va suyuq zarralar katta ahamiyatga ega; ularning radiusi
10~5—10~3 sm atrofida. Bularda suv bug ining kondensatsiyalanishi o ta
ʻ ʻ
to yinishdan ancha oldin, ya ni nisbiy namlik 100% atrofida bo lganda yoki undan
ʻ ʼ ʻ
ham kamda boshlanadi. Bu zarralar ma lum fizik jarayonlar natijasida osmonga
ʼ
ko tarilgan yoqilg ining yonish mahsulotlari, dengiz tuzlarining mayda zarralari,
ʻ ʻ
kvars changlari va boshqa bo lib, kondensatsiya yadrosi deb yuritiladi. Ularning
ʻ
miqdori atmosferada bulut hosil bo lishi uchun yetarli darajada mavjud. Suv
ʻ
tomchilaridan tashkil topgan Bulutda tomchilar radiusi har xil bo lib, ko pchilik
ʻ ʻ
hollarda 4 dan 25 mkm ga to g ri keladi, muz kristallari ko proq olti qirrali ustun
ʻ ʻ ʻ
yoki prizma shaklida bo ladi. Ba zi sharoitlarda ular kattalashib, yomg ir, qor, do l,
ʻ ʼ ʻ ʻ
jala va h.k. tarzida yog adi. Bulutning suvliligi (g/m3) bo lajak yog ingarchilik
ʻ ʻ ʻ
miqdorini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Issiq nam havo massalarida vujudga
keluvchi Bulutda suvlilik darajasi sovuq havodagi Bulutga nisbatan ancha ko p
ʻ
bo ladi. Bulut tashqi ko rinishiga ko ra, asosan, uchga bo linadi; 1 patsimon ; 2
ʻ ʻ ʻ ʻ
to p-to p 3 qatlamli. 2 oq rangln, yupqa, mayin bo lib, yuqori balandliklarda
ʻ ʻ ʻ
vujudga keladi. To pto p bulut minora yoki gulkaram shaklida, asosi yassi bo ladi.
ʻ ʻ ʻ
4

faqat shu bulutlar bilan birgalikda topiladi. Ularning o’zi yog’ingarchilik qilmaydi,
faqat bulutlardan tushadigan yog’ingarchilik bilan kiradi.
Qatlam bulutlari asosan bir hil havo massalarining quyi qatlamlarida hosil
bo’ladi. Ularning shakllanishiga olib keladigan asosiy jarayonlar:
1) sovuq zamin yuzasida harakatlanayotganda nisbatan iliq havoning
sovishi.
2) tungi vaqtda radiatsiyaviy sovutish.
3) suv bug’ining turbulent harakatlar bilan yuqoriga qarab pastki inversiya
qatlamiga o’tishi.
Ko’pincha qatlamning pastki (kuzatuvchiga erdan ko’rinadigan) yuzasi
yirtilgan va yirtilgan. Ular stratocumulus bulutlaridan tartibsiz tuzilishi, zaif
ifodalangan to lqin tuzilishi va pastroq balandligi bilan farqlanadi. Ularʻ
nimbostratus bulutlaridan ochroq kulrang rangga ega, kamroq tolali tuzilishga ega
va ustiga yog’ingarchilik yo’qligi bilan farqlanadi.
Stratus (St) - qatlam bulutlari konvektiv bulutlardan farqli o’laroq
(cumulus, Cumulus (Cu)) vertikal emas, balki gorizontal ravishda rivojlanadigan
bulutlardir. Ular pastki troposferada hosil bo’lib, quyuq kulrang yoki och kulrang
rangga ega bo’lishi mumkin. Sent-qatlam ustidagi boshqa qatlamli bulutlar
bo’lmasa, Oy va Quyosh Sent orqali ko’rinishi mumkin va yoritgichlar
disklarining konturlari aniq chegaralarga ega bo’lishi mumkin (katta quyosh
dog’larini hatto Quyoshda ham ko’rish mumkin). Sent tumanni o’z ichiga oladi,
shuning uchun erga yaqin qatlam bulutlari paydo bo’lishi mumkin. Sit odatda
yog’ingarchilikni keltirib chiqarmaydi (agar yog’ingarchilikni keltirib chiqaradigan
boshqa bulutlar bo’lmasa), lekin yomg’ir yog’ishi mumkin. Yog’ingarchilik
nimbostratus bulutlari (Nimbostratus, Ns) bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Qatlam
bulutlarining yuqori shakllari - Altostratus va Cirrostratus.
Stratus nebulosus - aniq ajralib turadigan elementlar yoki siqilishlarsiz
qatlam bulutlarining bir xil qatlami. Ular Sankt-Peterburgning eng keng tarqalgan
shaklidir.
19

Atmosferada quruq adiabatik va nam adiabatik havo harakati mavjud.
Quruq adiabatik harakatlar paytida to’yingan havo zarrasi holatida adiabatik
o’zgarish sodir bo’ladi, bu shartli ravishda quruq deb ataladi.
Nam adiabatik harakatlar paytida to’yingan (ho’l) zarrachaning holatida
adiabatik o’zgarish sodir bo’ladi.
Atmosfera yog inlari bulutlardan yer yuzasiga tushadigan qattiq, suyuqʻ
yoki aralash holatdagi suvdir.
Suv tomchilari va muz kristallari havo oqimining ko’tarilishi tufayli
bulutda saqlanadi. Bulut zarralari etarlicha katta hajmga yetganda, katta massaga
ega bo’lgan va ko’tarilgan havo oqimlarining tezligidan kattaroq tezlikda
tushganda bulutdan yog’ingarchilik tushadi.
Bulutda yuqoriga qarab harakatlanish tezligi qanchalik katta bo’lsa,
bulutdan er yuzasiga yog’ingarchilik shaklida tushishi uchun massa bulut zarralari
shunchalik katta bo’lishi kerak. Ko’tarilishning eng yuqori tezligi kumulonimbus
bulutlarida bo’ladi, shuning uchun bulutlardan tushadigan yog’ingarchilik
zarralarining diametri eng katta.
Ikki asosiy jarayon bulutli elementlarning kengayishiga olib keladi - suv
bug’ining qayta kondensatsiyasi va tomchilarning koagulyatsiyasi (birikishi).
Suv bug’ining qayta kondensatsiyasi - bu o’ta sovutilgan tomchilarning
bug’lanishi tufayli aralash bulutda muz kristalining o’sishi jarayoni.
Rekondensatsiya suv ustidagi to’yinganlik bosimi muz ustidagidan kattaroq
bo’lganligi sababli yuzaga keladi.
Qayta kondensatsiya qor parchalari va do’llarning tez o’sishiga va bulutdan
tushishiga olib keladi. Ijobiy haroratda qor parchalari va do’l erib, yomg’ir
tomchilariga aylanadi. Rekondensatsiya nimbostratus va altostratus cumulonimbus
bulutlaridan yog’ingarchilikning asosiy sababidir.
Tomchi bulutda bulut zarralarining kattalashishi, asosan, tomchilarning
koagulyatsiyasi tufayli sodir bo’ladi.
Aralash bulutda bulut zarralari muz zarralarining o’ta sovutilgan tomchilar
bilan to’qnashuvi va muzlashi natijasida kattalashadi.
17

Bulutlar qanday balandliklarda paydo bo lishiga qarab ham turlargaʻ
ajratiladi: 1. 2000 m dan pastda quyi qatlam 2. 2000 m bilan 6000 m oraliqda o rta
ʻ
qatlam 3. 6000 m dan balanddayuqori qatlam Bulut Bu Bulutlar, asosan,
atmosferaning quyi troposfera qatlamida kuzatiladi. Ular asosida xalqaro tasnif
bo yicha Bulutlar 10 ta asosiy ko rinishga ajratilgan: patsimon Bulut; patsimon
ʻ ʻ
tuptup Bulut; patsimonqatlamli Bulut; yuqori— to pto p Bulut; yuqoriqatlamli
ʻ ʻ
Bulut; qatlamli — to pto p Bulut; qatlamli Bulut, qatlamliyomg irli Bulut; to pto p
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
Bulut; tuptup—yomg irli Bulut
ʻ
1-rasm. To’p-to’p bulut
Paydo bo lish jarayoniga ko ra Bulut konvektiv, orografik va frontal
ʻ ʻ
turlarga bo linadi.
ʻ
Konvektiv Bulut to pto p holda kuzatiladi. Quyosh nuri yer sirtini relyefi
ʻ ʻ
turlitumanligi va orografiya tufayli har xil qizdiradi, natijada iliq havo yuqoriga
ko tariladi, atrofdagi kamroq qizigan joylardagi salqinroq havo uning o rnini
ʻ ʻ
egallaydi, salqinroq havo o rnini esa yuqoridan pastga yo nalgan havo egallay
ʻ ʻ
7

g’amgin qiladi, ular tumanlarga o’xshaydi, shuning uchun ulardan yomg’ir
yog’maydi, ko’pi bilan ozgina yomg’ir yog’adi. Bulutlarning xalqaro tasnifi ham
mavjud bo’lib, u ularning shakllanishi balandligiga qarab 4 guruhga bo’linishni o’z
ichiga oladi. Yuqori qatlam bulutlari 6 km dan yuqori balandlikda, o’rta qavat - 2-6
km balandlikda, pastki qavat - 2 km dan yuqori bo’lmagan balandlikda joylashgan.
Vertikal rivojlanish bulutlarining asoslari pastki qavatning balandligida, tepalari
esa o’rta yoki yuqori qavatning balandligida joylashgan.
Siz qaysi turdagi bulutni kuzatsangiz - u juda kichik bulut yoki ulkan
momaqaldiroq bo’lishi mumkin, ularning barchasi muhim rol o’ynaydi - ular
Yerdagi issiqlik rejimini tartibga soladi va namlikni qayta taqsimlaydi. Shu bilan
birga, yog’ingarchilik sodir bo’lganda, namlikning aniq qayerda to’planganligini
nazorat qilishning iloji yo’q, shuning uchun hatto ekologik toza hududda ham
kimyoviy tarkibi juda yomon bo’lgan yog’ingarchilik tushishi mumkin. Shunday
qilib, kelib chiqishi noma’lum suyuqlik er osti suvlariga tushadi, ya’ni quduqdan
ichimlik suvi xavfli bo’lishi mumkin.
Bugungi kunda mutaxassislar jo’mrakdan, shaxsiy quduqdan yoki boshqa
manbalardan suv ichishdan oldin, uni maxsus tozalash moslamalari yordamida
filtrlashni unutmang. Agar siz filtrlash moslamalari va ular uchun filtrlarni sotib
olishingiz kerak bo’lsa, suvni tozalash uchun filtrlarning katta tanlovini o’z ichiga
olgan AKVO onlayn-do’koniga (Ukraina, Kiev) tashrif buyuring. Biz ishonchli
brendlarning mahsulotlarini taklif qilamiz, shuning uchun ishlab chiqaruvchilar
tomonidan tavsiya etilgan xususiyatlar to’liq to’g’ri.
14

II BOB. BULUT TURLARI
Ba’zan osmonga qarab, ko’zingizni uzib bo’lmaydi. Ajablanarli darajada
go’zal quyosh botishi va quyosh chiqishi, millionlab yulduzli tubsiz tungi osmon -
bu tomoshalar shunchaki maftunkor, ammo, albatta, bulutlar alohida e’tiborga
loyiqdir, ular har safar o’zlarining g’ayrioddiy shakli, ulkan o’lchamlari va yorqin
oqdan ajoyib soyalari bilan hayratda qoladilar. deyarli qora. Shu bilan birga,
bulutlar shunchaki osmonning bezaklari emas, ular butun dunyo uchun katta
ahamiyatga ega, chunki ular tufayli namlik Yerda qayta taqsimlanadi.
Bulutlarda to’plangan namlik shamol tomonidan ko’tariladi va
yog’ingarchilik shaklida minglab kilometr uzoqlikda tushishi mumkin, shuning
uchun bulutlar tabiatga hayot baxsh etuvchi namlikni ko’p bo’lgan joydan oz joyga
ko’chirishga yordam beradi. Aynan shu tufayli sayyoramizning iqlimi ko’proq
yoki kamroq bir xil bo’lib, bu odamlarga dunyoning deyarli barcha qismlarida
yashashga imkon beradi.
2-rasm. Qat-qat bulut
12

5-rasm. Bu "bulutlardagi teshiklar" biroz NUJ izlariga o’xshaydi, bu izlar va
doiralar Gallatin, Tennessi shtatida Ueyn Karter tomonidan kuzatilgan
Ushbu fotosuratlar NASAga tegishli va sun’iy yo’ldosh orqali olingan.
NASAning Yer sun’iy yo’ldoshi Luiziana janubidagi Akadiana hududida
bulutlarning ushbu tasvirlarini oldi - bulutlardagi bu dumaloq teshiklar aslida bir
nechta shtatlarda: Oklaxoma, Arkanzas, Luiziana va Texasda cho’zilgan. "Bu
g’ayrioddiy hodisa sovuq harorat, havo harakati va ehtimol g’ayrioddiy atmosfera
barqarorligining uyg’unligi natijasida yuzaga keldi. 29 yanvar kuni bulut
22

qo’shimcha xususiyatlarning sezilarli soni mavjud; oraliq shakllari ham farqlanadi.
Quyida bulutlarning morfologik xususiyatlariga ko’ra, ya’ni bulutlarning ko’rinishi
bo’yicha xalqaro tasnifi keltirilgan.
Bulut elementlarining fazaviy holatiga ko’ra bulutlar uch sinfga bo’linadi:
Faqat suv tomchilaridan tashkil topgan suv (tomchi) bulutlar. Ular nafaqat
ijobiy havo haroratida, balki salbiy (-10 °C va undan past) haroratlarda ham
mavjud bo’lishi mumkin. Bunday holda, tomchilar o’ta sovutilgan holatda bo’ladi.
O’ta sovutilgan suv tomchilari va muz kristallari aralashmasidan iborat
aralash bulutlar. Ular, qoida tariqasida, havo haroratida -10 dan -40 °C gacha
bo’lishi mumkin.
Muz (kristal) bulutlar, faqat muz kristallaridan iborat. Ular, qoida
tariqasida, -30 ° C dan past havo haroratida ustunlik qiladi.
Bulutlar suv tarkibi bilan ajralib turadi. Bulutlarning suv tarkibi - ulardagi
suyuqlik yoki qattiq shakldagi suv miqdori. Suv bulutlarida bulutli havoning har
bir kubometrida 0,2 dan 5 g gacha suv mavjud. Kristalli bulutlarda bundan ham
kamroq - kubometr uchun grammning yuzdan va mingdan bir qismi bor.
Bulutlarda yuqori suv miqdori va salbiy harorat bilan samolyotlarning kuchli
muzlashi kuzatiladi.
1-jadval. Bulutlarning xalqaro tasnifi
Darajali Balandlik diapazoni Turi (turi) Qisqartirish
Yuqori 3-18 km Cirrus Ci
Cirrocumulus Cs
Cirrostratus Cc
O’rtacha 2-8 km Altokumulus Ac
Altostratifikatsiya qilingan Sifatida
Nimbostratus Ns
Past 0-2 km Kumulus Cu
Qatlamli St
Stratocumulus Sc
10

2.1 Bulutlarning genetika tasnifi
Bulutlarning paydo bo’lish shartlari (sabablari) bo’yicha tasnifi. Bergeron
tasnifi bulutlarning asosiy genetik turlarini ajratib ko’rsatadi: tepaga ko’tarilgan
bulutlar (frontal); konveksiya bulutlari (beqaror havo massalari); barqaror massali
bulutlar. Orografik bulutlarni ayniqsa ajratib ko’rsatish mumkin. Morfologik
nuqtai nazardan, birinchisini asosan qatlamli, ikkinchisini - to’plangan,
uchinchisini - to’lqinli deb atash mumkin. Stratuslarga sirrostratus (Cs), altostrat
(As) va nimbostratus (Ns) kiradi; kumuliformlarga - cumulus (Cu), cumulonimbus
(Cb) va ba’zi turlari altocumulus (Ac) va stratocumulus (Sc); to’lqinsimon -
sirrokumulus (Cc), pastki va stratocumulus turlarining ko’pchiligi, stratus (St).
Sirrus bulutlarining (Ci) tasnifidagi pozitsiyasi aniq emas. Cho kindilarningʻ
genetik tasnifi ham G.K.O. bilan bog liq.
ʻ
Bulutlarning genetik tasnifi ma’lum bulutlarning paydo bo’lish sabablarini
aniqlashga asoslanadi. Bulutlar paydo bo’lishiga olib keladigan vertikal
harakatlarning turiga qarab, to’plangan, qatlamli va to’lqinsimon (to’lqinli)
bulutlar farqlanadi.
Qatlam bulutlarining paydo bo’lishining sababi yuqoriga siljishdir -
atmosfera jabhalari zonasida taxminan 1 sm / s tezlikda sovuq havo bo’ylab iliq
havoning tartibli ko’tarilishi. Yuqoriga qarab siljishning sabablaridan biri - old
tomon yaqinidagi ishqalanish qatlamidagi havo oqimlarining yaqinlashishi .
Kumulus bulutlarining paydo bo’lishining sababi termal yoki majburiy
konvektsiyadir. Bu bulutlar konvektiv va hududlar deb ataladi
ular paydo bo’ladigan joylar konvektiv faoliyat zonalari deb ataladi.
Vujudga kelish shartlariga ko’ra, konveksiya termal bo’lishi mumkin
(pastki yuzaning heterojenligi natijasida yuzaga keladi, issiq va sovuq
ishtirokchilarning almashinishiga olib keladi) va majburiy (dinamik) (dinamik
sabablarga ko’ra hosil bo’ladi)
15

1.2. Bulutlarning mikro tuzilishi va suv tarkibi
Bulutlar - ma’lum bir balandlikda suv bug’ining kondensatsiya yoki
sublimatsiya mahsulotlarining ko’rinadigan to’planishi. Yog’ingarchilik
bulutlardan tushadi, ularda momaqaldiroq paydo bo’ladi, ular nurlanish
energiyasining pastki yuzasiga oqishiga va natijada tuproq, suv havzalari va
havoning harorat rejimiga ta’sir qiladi.
Bulutlar faqat havo ko’tarilib, adiabatik tarzda soviganida hosil bo’ladi.
Havo adiabatik isitish natijasida pastga tushganda, bulutlar yo’qoladi.
Bulutlar yaratadigan jarayonlarga quyidagilar kiradi:
a) sovuqroq oqim ustida iliq havoning qiya ko’tarilish harakatlari. Bunda
qatlam bulutlari hosil bo’ladi (sirrus, sirrostratus, altostrat va nimbostratus);
b) to’lqinsimon bulutlarning paydo bo’lishiga olib keladigan to’lqinsimon
havo harakati (sirrokumulus, altokumulus va stratocumulus);
v) havoning vertikal ko’tarilish harakati, to’plangan bulutlarni
(kumulonimbus va cumulonimbus) keltirib chiqaradi.
Bulutlar balandligi va ularning tuzilishi kondensatsiya, nol izoterm,
muzlash va konveksiya darajalarining pozitsiyalariga bog’liq. Kondensatsiya
darajasi deyarli bulutli bazaga to’g’ri keladi. Kondensatsiya darajasi va nol
izotermiya darajasi o’rtasida bulut suv tomchilaridan, ba’zi hollarda esa eriydigan
qor parchalaridan iborat. Nol izoterm darajasidan yuqorida bulutlar asosan muzlash
darajasigacha kuzatiladigan o’ta sovutilgan suv tomchilaridan iborat. Muzlash
darajasi o’rtacha harorat -12 dan -17 °C gacha bo’lgan balandliklarda joylashgan.
Bu darajadan yuqori suv bug’ining sublimatsiyasi, shuningdek, o’ta sovutilgan suv
tomchilarining muzlashi sodir bo’ladi. Ba’zi hollarda tomchilar shaklida suv -40
°C gacha bo’lgan haroratda bo’lishi mumkin. Muzlash darajasidan yuqori bulutlar
asosan muz kristallaridan iborat.
Xalqaro tasnifning zamonaviy versiyasida bulutlar tashqi ko’rinishiga ko’ra
o’nta asosiy shaklga (genera) bo’linadi. Asosiy avlodda turlar, navlar va
9

MUNDARIJA:
KIRISH .......................................................................................................................................................... 3
I BOB. BULUTLAR ......................................................................................................................................... 4
1.1. Bulutning shakllanishi ........................................................................................................................... 6
1.2. Bulutlarning mikro tuzilishi va suv tarkibi ............................................................................................. 9
II BOB. BULUT TURLARI .............................................................................................................................. 12
2.1 Bulutlarning genetika tasnifi ................................................................................................................ 15
2.2 Qatlam bulutlari ................................................................................................................................... 18
2.3. Noodatiy bulutlar ................................................................................................................................ 20
XULOSA ...................................................................................................................................................... 26
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ................................................................................................ 27
2

Agar yuqoridagi barcha bulutlar o’zlarining go’zalligi bilan hayratda qolgan va
hayratda qolgan bo’lsa, unda bu g’ayrioddiy b ulut qo’rquvni keltirib chiqaradi:

25

bulutdagi havo harorati 10 °C dan yuqori bo’lganda kuzatiladi;-10 dan -15 °C
gacha bo’lgan bulutlar aralash tarkibga ega (tomchilar va kristallar) va bulutdagi
harorat -15 °C dan past bo’lsa, ular kristalli bo’ladi. Meteorologiyada teshiklari
bo’lgan juda g’ayrioddiy ko’rinadigan bulutlarning paydo bo’lishining umumiy
qabul qilingan nazariyasi hali mavjud emas. Bu g’ayrioddiy bulutlar osmondagi
hayratlanarli va g’alati tuynuk bo’lgan "osmon darvozasi" ga o’xshaydi:
Eng keng tarqalgan gipoteza, bulutlardagi teshiklar muz kristallarining
tushishi natijasida yuzaga keladi. Muz kristallari baland bulutlarda yoki o’tayotgan
samolyotlarning chiqindi gazlarida paydo bo’lishi mumkin. Havoning harorati va
namligi to’g’ri bo’lsa, tushgan kristallar havodan suvni o’zlashtiradi va o’sadi.
Buning uchun suv shunchalik sovuq bo’lishi kerakki, muzlash uchun faqat mos sirt
kerak. Havodan namlikning yo’qolishi bulutdagi suv tomchilarining bug’lanish
tezligini oshiradi va ular tarqalib, teshik hosil qiladi. Endi og’irroq bo’lgan muz
kristallari tushishda davom etadi va teshik ichida va ostida ko’rinadigan yupqa,
bulutga o’xshash cho’kindilarni hosil qiladi. Bu yog’ingarchilikdagi suv va muz
yerga yetib borguncha bug’lanadi.
4-rasm. Koloradodagi Gunnison vodiysi bo’ylab ko’rilgan bulut
21

Купить

Информация о документе

Продавец

Bulutlarning hosil bo'lishi