Bulutli texnologiyalar

F a n :   R a q a m l i   i q t i s o d i y o tToshk ent Davlat 
I qti sodi yot uni versi teti
To’ rtk o’ l fak ulteti
•
Tayyorladi: Nurunov Botir
•
Tekshirdi: Yuldashev Shodiyor                                            “ Bulutli Texnologiyalar”   tushunchasi
Bulutli  texnologiyalar   - bu Internet-foydalanuvchiga Internet-
xizmat  sifatida  kompyuter  resurslari  taqdim  etiladigan 
ma'lumotlarni  qayta  ishlash  texnologiyalari.  "Bulut"  so'zi  bu 
erda  barcha  texnik  tafsilotlarni  yashiradigan  murakkab 
infratuzilmani  ifodalovchi  metafora  sifatida  mavjud.Bulutli 
hisoblash  (bulutli  hisoblash),  shuningdek,  "bulutli  hisoblash" 
atamasi  ham  qo'llaniladi)  ma'lumotlarni  qayta  ishlash 
texnologiyasidir,  unda  foydalanuvchiga  Internet  xizmati  sifatida 
kompyuter  resurslari  va  imkoniyatlari  taqdim  etiladi. 
Foydalanuvchi  o'z  ma'lumotlariga  kirish  huquqiga  ega,  ammo 
uni  boshqarolmaydi  va  infratuzilma,  operatsion  tizim  va  o'zi 
ishlayotgan dasturiy ta'minot haqida qayg'urmasligi kerak.                                         "Bulut"  atamasi  kompyuter  tarmog'i  diagrammasidagi 
Internet tasviriga asoslangan metafora sifatida yoki barcha 
texnik  tafsilotlar  yashiringan  murakkab  infratuzilma 
tasviri  sifatida  ishlatiladi.  2008  yilda  nashr  qilingan  IEEE 
hujjatiga  ko'ra,  "Bulutli  hisoblash  bu  paradigma  bo'lib, 
unda  ma'lumot  Internet  serverlarida  doimiy  ravishda 
saqlanadi  va  mijoz  tomonidan  vaqtincha  saqlanadi, 
masalan,  shaxsiy  kompyuterlarda,  o'yin  pristavkalari , 
noutbuklar, smartfonlarda va hokazo.                                        Bulutli Ma’lumotlar konseptsiyasi
Bulutli  ma'lumotlarni  kontseptsiya  sifatida  qayta 
ishlash quyidagilarni o'z ichiga oladi: 

1) xizmat sifatida infratuzilma; 

2) xizmat sifatida platforma;

3) dastur sifatida xizmat sifatida;

4) ma'lumotlar xizmat sifatida;

5) xizmat sifatida ish joyi.                                        Bulutli  ma’ lumotlarni  saqlash
Onlayn  saqlash  modeli,  unda  ma'lumotlar  tarmoqda  tarqatilgan  ko'plab 
serverlarda  saqlanadi  va  mijozlar,  asosan  uchinchi  tomon  tomonidan  foydalanish 
uchun  taqdim  etiladi.  O'zining  maxsus  serverlarida  ma'lumotlarni  saqlash  uchun 
ushbu  maqsadlar  uchun  maxsus  sotib  olingan  yoki  ijaraga  olingan  modeldan  farqli 
o'laroq, serverlar soni yoki har qanday ichki tuzilishi umuman mijozga ko'rinmaydi. 
Ma'lumotlar  mijoz  nuqtai  nazaridan  bitta  yirik  virtual  serverni  ifoda  etadigan  bulut 
deb nomlangan holda saqlanadi va qayta ishlanadi                                        Jismoniy  jihatdan,  bunday  serverlar  bir-biridan  uzoqroq,  turli 
qit'alar joylashgan joyga qadar joylashgan bo'lishi mumkin. "Bulut" 
nima  ekanligini  tushunish  uchun  ushbu  sonning  tarixidan  boshlash 
kerak.  Siz  tushunishingiz  kerak:  bu  texnologiya  haqiqatan  ham 
yangi  g'oyalar  toifasiga  kiradimi  yoki  bu  g'oya  unchalik  yangi 
emasmi.                                         Bulutli Texnologiyalar o’zi nima?
Aniqlashdan  boshlaylik,  chunki  bulutli  texnologiyalar 
foydalanuvchiga  qurilmaga  dasturlarni  o'rnatmasdan  ma'lumotlarga  kirish 
imkoniyatini  anglatadi,  chunki  barcha  qo'llab-quvvatlovchilar  serverlar 
tomonidan  ta'minlanadi.  Bunday  xizmatlar  bepul  va  pullik  bo'lishi 
mumkinligini  bilish  juda  muhim  va  barchasi  so'rovlarga  bog'liq.  Bulutli 
texnologiyalardan  foydalanish  nimani  anglatishini  tushunish  uchun 
ularning oddiy sharoitlardan farqini tushunishingiz kerak
Masalan,  elektron  pochta  mijozi  kompyuterga  o'rnatilganda  va  barcha  ma'lumotlar  qattiq  diskda 
saqlanganda elektron pochtani oling. Bunday holda, foydalanuvchi fayllar bilan nima qilishni hal qiladi. 
Agar  biz  brauzer  orqali  foydalanadigan  pochta  haqida  gapiradigan  bo'lsak,  unda  bu  allaqachon 
texnologiya. Bu erda aniqki, agar serverda muammolar bo'lsa, u holda pochtaga kirish yo'qoladi.                                          Bulutli Texnologiyalar…

Bu  "bulut"  va  siz  bilishingiz  va  e'tiborga 
olishingiz  kerak  bo'lgan  bir  qator  kamchiliklarga 
ega: 

Internet  mavjud  bo'lmaganda  kirish  imkoni 
bo'lmaydi  va  agar  u  bo'lmasa,  unda  faqat 
kompyuterga  yuklab  olingan  hujjatlar  bilan 
ishlash  mumkin  bo'ladi.  Ta'kidlash  joizki, 
Internet tez va sifatli bo'lishi kerak.                                          Bulutli hisoblashning mohiyati 
texnologiyalar
Bulutli  hisoblash  platformalari  ( Cloud   Computing )  –  yangi  axborot  texnologiya  konsepsiyasi 
bo‘lib,  u  eng  kam  espluatatsionharajatlar  talab  qiladi  yoki  u  orqali  provayderga  murojaatlar  tezkor 
taqdim etiladi va kerak bo’lgan hisoblash resurslari talablarga binoan hamma joyda va qulay tarmoq 
ulanishi bilan ta’minlanishni ko‘zda tutadi. Ma’lumot uzatish tarmoqlari, serverlar, ma’lumot saqlash 
qurilmalari,  servis  dasturlari  –  birgalikda  ham,  alohida  ham  bulutli  texnologiyalarning  tarmoq 
resurslariga  misol  bo‘lishi  mumkin.  Boshqacha  qilib  aytganda,  bulutli  texnologiyalar  ( Cloud  
technologies ) – bu kompyuter resurslarini Internetdan foydalanuvchiga so‘rov bo‘yicha ( on   demand ) 
onlayn-servis sifatida taqdim eta oladigan ma’lumotlarni qayta ishlash texnologiyalaridir. Shuni ham 
aytish zarurki, bulutlitexnologiyalar vujudga kelayotgan raqamli iqtisodiyot poydevoriga ulkan hissa 
qo‘shgan va qo’shayapti .                                          Bulutli  texnologiyalar  ham   kelajak  korporativ  va  moliyaviy  boshqaruv  uchun  alohida 
ahamiyatga  molik  bo’lib,  virtual  iqtisodiyot  uchun  yangidan-yangi  va  kutilmagan 
imkoniyatlar  yaratmoqda.  Ma’lumotlarni  bulutli  uslubiyatda  saqlash  va  on-line 
texnologiyalardan  foydalanish  ma’lumotlar  havfsizligini  ta’minlash  hamda  operatsion 
harajatlarni  keskin  qisqartirishga  shart-sharoitlar  yaratmoqda.  Masalan,  hozirgi  kunda 
Amazon   bulutida  10  mingta  serverni  ijaraga  olish  soatiga  tahminan  90  dollarga 
tushmoqda.  Bu  esa  ushbu  turdagi  xizmatlarning  narxini  yanada  pasayishini  bashorat 
qilishga  va  respublikamizda  ham  bunday  texnologiyalarda  keng  miqyosda  imkon  beradi 
hamda  keyinchalik  bu  texnologiyalardan  kichik  va  o’rta  biznes  ham  bemalol  foydalana 
oladi.
  Jamiyatning  rivojlanishi  elektronbiznesning  rivojlanishi  va  boshqarilishi  uchun 
yangidan-yangi  imkoniyatlar  yaratib  bermoqda.  Masalan,  ma’lumotlarni  bulutli  usulda 
saqlash  va  ularni  boshqarish  xizmatlari  biznes  uchun  misli  ko’rilmagan  imkoniyatalar 
yaratib  bermoqda.  Endi  firma  va  tashkilotlar  ish  yuritish  uchun  ofis  maydonlari,  data-
markazlar  talab  qilmaydilar,  information  tizimlar  yaratishga  esa  katta  miqdordagi 
investitsiyalar jalb qilishning hojati qolmaydi.                                       Bulutlar…
Gibrid  bulut  ( hybrid  cloud )  –  bu  infratuzilma  yuqoridagi  barcha  ko’rsatilgan  bulutli 
modellarini  o‘z  tarkibiga  oladi  ( xususiy  bulut  va  ommaviy  bulut ).  Odatda,  gibrid  bulut 
platformasi  undan  foydalanadigan  kompaniyada  yaratiladi,  ularni  boshqarish  bo‘yicha 
mas’uliyat esa  korxona bilan ommaviy bulutni yetkazib beruvchi o‘rtasida taqsimlanadi. Gibrid 
bulutning  bir  qismi  ommaviy  bulutga,  bir  qismi  xususiy  bulutga  tegishli  bo‘lgan  xizmatlarni 
taqdim  etadi.  Misol  sifatida  xususiy  bulutli  texnologiya  to‘g‘risida  yanada  aniq  tasavvurga  ega 
bo‘lishga yordam beradigan quyidagi asosiy mezonlarni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin:
Bulut   –  bu nafaqat virtuallashtirish , negaki, server va infratuzilishni virtuallashtirish uni 
informatsion  bulut  deb  hisoblashning  asosi  hisoblansada,  virtuallashtirish  va  virtuallashgan 
muhitni  boshqarishni  amalga  oshirish  natijasida  tizim  o‘z-o‘zidan  qandaydir  turdagi  bulut 
bo‘lib  qolmaydi.  Texnik  muhit  bulut  texnologiyasi  deb  hisoblanishi  uchun,  informatsion  tizim 
virtual mashina, operatsion tizim yoki bog‘lovchi dasturiy ta’minot konteyneri, yuqori bardoshli 
operatsion  tizim,  grid-hisoblash  dasturiy  ta’minoti,  saqlash  resurslarini  tahlil  qilib  boruvchi 
dasturiy  ta’minot,  ko‘lamlashtiruvchi  va  klasterlovchi  vositalardan  iborat  tashkil  etuvchilarga 
ham  ega  bo‘lishi  zarur.  Bulut  –  tejamkorlik  manbai  bo‘lishi  shart  emas.  Bulutga  pul 
mablag‘larini tejovchi vosita sifatida qarash xam xato tushunchalardan biri hisoblanadi. Bulutda 
ishlash tejamkor bo‘lishi mumkin, ammo bu juda xam majburiy bo’lgan atribut hisoblanmaydi.                                        E ’ T I B O R I N G I Z   U C H U N   R A X M AT

Bakalavr va magistrlar uchun. Iqtisod fakulteti talabalari uchun “Raqamli iqtisodiyot” fanidan “Bulutli texnologiyalar” mavzusida taqdimot