Информация о документе

Цена 15000UZS
Размер 2.5MB
Покупки 0
Дата загрузки 25 Август 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Медицина

Продавец

Bohodir Jalolov

Dori preparatlari miqdorini aniqlashda yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulining qo’llanilishi

KURS ISHI D ori preparatlari miqdorini aniqlashda yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulining qo’llanilishi PAGE \* MERGEFORMAT 1 Reja: Kirish I. Adabiyotlar sharxi I.1 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasining ishlash prinspi. I.2 YuSSX da qo’llaniladigan p lastinkalar va ularning xarakteristikalari I.3 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining mohiyati I.4 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining kimyo- farmasevtikadagi ahamiyati. II. Tajriba qismi 2.1 Riboksinning substansiyasidagi miqdori YuSSX usul yordamida aniqlash 2.2 Karbamazepin miqdori YuSSX usuli trilan aniqlash (FS-42-0240- 07) 2.3 Baliq moyi tarkibidagi viatmin A miqdorini yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulida aniqlash Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. Mundarija. PAGE \* MERGEFORMAT 1 Kirish Istiqlol yillarida yaratib berilgan keng imkoniyatlar boshqa sohalar qatori farmatsevtika sanoatini rivojlantirishda ham muhim omil bo‘ldi. Aytish joizki, sobiq tuzum davrida mazkur yo‘nalish faoliyati talabga mutlaqo javob bermasdi. Ushbu soha mustaqillikning dastlabki yillaridayoq, ya’ni birinchi prezidentimizning 1993 yildagi “O’zbekiston farmatsevtika sanoati (“O’zfarmsanoat”) davlat-aksionerlik konsernini tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmoni tufayli iqtisodiyotning alohida tarmog‘i sifatida shakllana boshladi. Bu yurtimizda aholi salomatligini muhofaza qilishga qaratilgan ezgu islohotlarning yorqin ifodasi edi. Binobarin, respublikamizda sog‘liqni saqlash tizimi hamda dori-darmon ta’minotini yanada yaxshilash masalasiga yuksak e’tibor berilayotgani fikrimiz isbotidir. Dastlab mamlakatimizdagi mavjud 2 ta ishlab chiqarish korxonasida, bor-yo‘g‘i, yigirma turga yaqin dori vositalari va tibbiy buyumlar tayyorlangan, shuningdek, 2 ta ilmiy-tadqiqot instituti faoliyat yuritgan bo‘lsa, bugungi kunga kelib ularning soni 150 tadan oshdi. Hozirgi paytda O’zbekistonda farmatsevtika faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyaga ega bo‘lgan 130 ta korxona bor. Ushbu faoliyat dori vositalari hamda tibbiy ehtiyojdagi buyumlarni va diagnostika vositalarini ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan. Ayni paytda “O’zfarmsanoat” AK o‘z tarkibida 132 ta korxonani birlashtirgan. Bular — uchta ilmiy-tadqiqot instituti, birlashma, aksiyadorlik jamiyati, mulkchilikning barcha shaklidagi ishlab chiqarish korxonalari, shu jumladan, qo‘shma hamda chet el korxonalari, xususiy mas’uliyati cheklangan jamiyatlardir. Yurtimizda dori vositalarini ishlab chiqarish va ular bilan aholi hamda davolash- profilaktika muassasalarini ta’minlash maqsadida mazkur sohadagi ishlarni tashkil etishning mustahkam huquqiy asoslari yaratildi. Yigirmadan ortiq qonun, bir yuz yigirmadan ziyod me’yoriy-huquqiy hujjatlar bu yo‘nalishdagi vazifalarni hayotga izchil tatbiq qilishda muhim huquqiy asos bo‘lmoqda. Ayniqsa, 2016 yilning 4 yanvarida “Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to‘g‘risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining yangi tahrirda qabul qilinishi soha yuksalishining keyingi bosqichini boshlab berdi. PAGE \* MERGEFORMAT 1 T a’kidlash kerakki, oxirgi o‘n yil mobaynida farmatsevtika tarmog‘iga 300 mln. AQSh dollaridan ziyod investitsiyalar, shu jumladan, 100 mln. dollar miqdorida to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalari jalb etildi. Bu sohani yanada ravnaq toptirishda muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Farmatsevtika korxonalari kapitalining 35,7 foizini xorijlik hamkorlar va 64,3 foizini mahalliy ishtirokchilarning ulushlari tashkil etadi. Bugungi kunda soha korxonalari tomonidan 35 ta farmakoterapevtik guruhlarga mansub tibbiyotning 28 ta yo‘nalishida qo‘llaniladigan 1921 nomdagi zamonaviy dori vositalari ishlab chiqarilmoqda. Ular in’eksiya (ampula, kukunli, infuziya) uchun eritmalar, tabletkalar, kapsulalar, surtmalar, gellar, damlamalar, siroplar va boshqalar, shuningdek, 177 nomdagi tibbiy buyumlardir. Oxirgi yillarda tayyorlanayotgan mahsulotlar hajmining o‘sishi 3,1 barobarni tashkil qilgani, ayniqsa, diqqatga sazovor. Quvonarlisi, 2015 yilda aksiyadorlik konserni tarkibidagi korxonalar qiymati 742,6 mlrd. so‘mlik farmatsevtika mahsulotlarini ishlab chiqardilar, shulardan 576,3 mlrd. so‘mlik miqdoridagisi dori vositalari va 52,1 mlrd. so‘mlik tibbiy yordam uchun mo‘ljallangan buyumlar hamda 113,7 mlrd. so‘mlik boshqa mahsulotlardir. Yana bir misol. Ilgarilari dori vositalarini, asosan, chetdan sotib olishga majbur edik. Bugungi kunda esa “O’zfarmsanoat” AK korxonalarining mahsulotlari 12 ta mamlakatga eksport qilinayapti. Ana shu davlatlarda 226 nomdagi preparatlarimiz ro‘yxatdan o‘tkazilgan. Eksport ko‘rsatkichlari ham ijobiy dinamika bilan tavsiflanadi. Chunonchi, 2016 yilda tashqi bozorga mahsulot sotish hajmi 16,4 mln. AQSh dollarini yoki o‘tgan yildagiga nisbatan 146,4 foizni tashkil etishi kutilayapti. PAGE \* MERGEFORMAT 1 I. ADABIYOTLAR SHARXI I.1 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasining ishlash prinspi. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi suyuqlik xromatografiyasi usulining bir ko'rinishi bo'lib, bunda qo'zg'aluvchan faza -eluyent kolonkadagi sorbentdan katta tezlikda yuqori bosim ostida o'tadi. Usul yuqori va quyi molekulali issiqlikka chidamsiz mod-dalanri ratib olishga, ularning chinligini va miqdorini aniqlashga imkon beradi. Hozirgi zamon xromatografiyalari ikki qismdan tashkil topgan: yuqori samarali kolonka, dozator, yuqori bosimli nasos, yozuv qurilmali detektor, mikroprotsessor. Xromatograflar, shuningdek, namunalarni avtomatik ravishda kolonkaga yuborish, reja asosida xromatografiyalash muhitini ushlab turish, ajratish jarayonining qulay sharoitini avtomatik tanlab berish, tahlil qilinayotgan aralashma tarkibidagi moddalarni chinlgi va miqdorini aniqlab berishga asoslangan moslamalar bilan ta'minlangan. [1] Yuqori bosimli nasos (200-500 atm gacha) eluyentni berilgan doimiy tezlikda kolonkaga yetkazib beradi. Ba'zida mikrokolonkali xfomatograflarda nisbatan past bosimli nasoslar ishlatiladi (1-20 atm gacha). Xromatografik kolonkalar zanglamaydigan po'lat (yoki shisha) dan tayyorlangan bo’lib, uzunligi 10-25 sm, ichki diametri 0,3-0,8 sm (ko'pincha 0,4-0,5 sm) ga teng. Kolonkalar diametri 5-10 mkm bo'lgan dmaloq yoki notekis shakldagi adsorbent bilan yuqori bosimda suspenzion usul yordamida to’ldiriladi. Suspension usul bilan to’ldirilganda sorbent kolonkada bir tekis bo'lib zich joylashadi. Mikrokolonkali xromatograflarda kolonkaIarning uzunligi va ichki diametri kichik bo'ladi (0,1-0,2 sm va undan ham kichik). Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi analiz uchun kuchli vosita hisoblanadi. Bu usul orqali juda ko’p ishlarni amalga oshirish mumkin. Xususan, statsionar faza va undan o’tayotgan molekulalar orasidagi ‘zaro tortishish kuchlari juda katta sirt PAGE \* MERGEFORMAT 1 maydonini beradi. Colonna to’plami moddasi uchun juda kichik zarracha o’lchamidan foydalanishga imkon beradi. Bu aralashmadagi komponentlarni yanada yaxshiroq ajratish imkonini beradi. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi o’ta sezgir va avtomatlashtirilgan usul hisoblanadi. Yuqori samarali suyuqlik xromatografi qanday ishlaydi? Asosiy yuqori-ishqorli suyuqlik xromatografi ( YuSSX ) tizimining tarkibiy qismlari E-rasmda ko'rsatilgan oddiy diagrammada ko'rsatilgan. Rezervuar hal qiluvchi [mobil faz deb ataladi, chunki u harakat qiladi]. Yuqori bosimli nasos [solventli tarqatish tizimi yoki solventsiya boshqaruvchisi) mobil fazaning belgilangan oqim tezligini, odatda daqiqasiga millilitrni ishlab chiqarish va o'lchash uchun ishlatiladi. Bir enjektor (namunaviy boshqaruvchi yoki autosampler) namunani koloniga olib yuradigan doimiy uzatuvchi ko'chma faza oqimiga namunani kiritishi mumkin. Ustun, ajratishni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan kromatografik mahsulotni o'z ichiga oladi. Ushbu o'rash materiallari statsionar faza deb ataladi, chunki u ustunli qo'shimcha qurilmalar tomonidan ushlab turiladi. Ko'rish uchun detektor kerak YuSSX kolonasidan ajralgan tarkibiy qismlar [ko'pchilik tarkibida rang yo'q, shuning uchun biz ularni ko'zlarimiz bilan ko'ra olmaymiz]. Ko'chma bosqich detektordan chiqadi va kerakli tarzda yig'ish yoki to'plash uchun yuborilishi mumkin.Ko'chma fazda ajratilgan birikma tasmasi mavjud bo'lganda, YuSSX bu tozalash tarkibiy o'z ichiga olgan eluatning bu fraktsiyasini keyinchalik o'rganish uchun to'plash imkonini beradi. Bunga preparat kromatografiyasi ( YuSSX o'lchamlari bo'limida muhokama qilingan) deyiladi. Yuqori bosimli quvurlar va armatura nasos, injektor, kolonna va detektorning tarkibiy qismlarini ko'chma faza, namunadir va ajratilgan birikma bantlari uchun kanalni hosil qilish uchun ishlatiladi.[4] I.2 YuSSX da qo’llaniladigan p lastinkalar va ularning xarakteristikalari PAGE \* MERGEFORMAT 1 Detektor kompyuterdagi ma'lumotlarni uzatish stantsiyasiga ulangan, displeyda kromatogramni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan elektr signalini qayd etadigan YuSSX tizimi komponenti va namuna tarkibiy qismlarining kontsentratsiyasini aniqlash va miqdori aniqlanadi (F-rasmga qarang). Namuna tarkibiy xususiyatlari juda farq qilishi mumkinligi sababli, turli detektor turlarini ishlab chiqilgan. Misol uchun, agar u tarkibida ultrabinafsha nurni absorbe qilsa, UV-absorbans detektori qo'llaniladi. Agar tarkib floresan bo'lsa, floresans detektori ishlatiladi. Agar bu tarkibiy qism bu xususiyatlardan birortasiga ega bo'lmasa, evaporativ-nur sochadigan detektor (ELSD) kabi universal tipdagi detektor qo'llaniladi. Eng kuchli yondashuv ketma-ketlikda bir nechta detektorlardan foydalanish hisoblanadi.Masalan, UV va / yoki ELSD detektori kromatografik ajratish natijalarini tahlil qilish uchun massa spektrometeri [MS] bilan birgalikda foydalanish mumkin. Bu esa, bitta inyeksiyadan analit haqida batafsil ma'lumot beradi. Mass-spektrometrni YuSSX tizimiga ulash amaliyotiga LC / MS deyiladi.[5] Bir namunadagi tarkibiy qismlarni qanday ajratishimizga erishishimiznitushunishning oddiy usuli - bu shaklning diagrammasini ko'rish. PAGE \* MERGEFORMAT 1 Mobil bosqich chapdan kolonga kiradi, zarrachalar to'shagidan o'tadi va o'ng tomondan chiqadi. Oqim yo'nalishi yashil o'qlar bilan ifodalanadi. Birinchidan, eng yaxshi tasvirni ko'rib chiqing; u namunadir ustunga kirib, tarmoqli hosil qila boshlaganda, vaqt nol [so'raladigan moment] ustunini ifodalaydi. Bu erda ko'rsatilgan namunadir sariq, qizil va ko'k bo'yoqlar aralashmasi ustunning kirish qismida bitta qora bant shaklida paydo bo'ladi. (Aslida, bu namuna hal qiluvchi ichida eritilishi mumkin bo'lgan har qanday narsa bo'lishi mumkin; odatda aralashmalar rangsiz va ustun devorining shaffof bo'lishi mumkin, shuning uchun ajralgan moddalarni yo'q qilish uchun detektor kerak bo'ladi.) Bir necha daqiqadan so'ng (mobil rasm) doimo va qadoqlash materialining zarralarini o'tqazib qo'ygan vaqtida, biz birma-bir brendlar turli tezliklarda harakatlanayotganini ko'ramiz. Buning sababi, ko'chma faza va bo'yoqlardan yoki analitlardan har birini jalb qilish uchun statsionar faza o'rtasida raqobat mavjudligi. Sariq rangli bo'yoq tasmasi eng tez harakatlanayotganini va kolondan chiqib ketishini bilib oling. Sariq rangli bo'yoq, boshqa bo'yoqlardan ko'ra, mobil fazaga juda o'xshaydi. Shuning uchun, u tezroq harakatlanadigan, mobil faza yaqinlashadi. Ko'k rangli bo'yoq tasmasi mobil qadamdan ko'proq qadoqlash materialini yaxshi ko'radi. Zarrachalarga kuchli ta'sir etishi uni ancha sekin harakatlanishiga olib keladi . Boshqacha qilib aytganda, bu namuna aralashmasida eng ko'p saqlanib qolgan birikma. Qizil bo'yoqning tasmasi mobil faz uchun oraliq tortishga ega va shuning uchun ustun orqali oraliq tezlikda harakatlanadi . Har bir bo'yoq banti turli tezlikda harakat qilganligi sababli, biz uni kromatografik jihatdan ajratib olishimiz mumkin.[5,6] PAGE \* MERGEFORMAT 1 Ajratilgan bo'yoq bantlari ustunni tark etgandan so'ng, darhol detektorga o'tadilar. Oqim hujayra o'z ichiga olgan ko'radi mobil bosqichi bir fonida har ajratilgan aralashma guruhni aniqlaydi.(Haqiqatdan ham, odatda YuSSX analitik konsentrasiyalarda ko'plab birikmalarning yechimlari rangsizdir.) Aniq detektor bir tarkibiy mavjudligini sezish va unga mos keladigan elektr signalini kompyuter ma'lumot stantsiyasiga jo'natish qobiliyatiga ega. Yuqorida aytib o'tilganidek, ajralib chiqish va tahlil qilish zarur bo'lgan moddalarning xarakteristikalari va kontsentratsiyasiga qarab turli xil detektor turlarini tanlash mumkin. Agar xromatogramma, YuSSX tizimida kimyoviy [xromatografik sifatida] tashkil topgan ajratishni ifodalaydi. Vaqt oqimi bo'ylab bir chiziqdan ko'tarilgan bir qator cho'qqilar hosil bo'ladi. Har bir tepalikka boshqa komponentlar uchun detektor javobini ifodalaydi. Xromatogramma kompyuter ma'lumoti stantsiyasi tomonidan tuziladi [shakl H].[1,5] PAGE \* MERGEFORMAT 1 I.3 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining mohiyati Shakl H da sariq rangli tasma detektor oqim kamerasidan butunlay o'tib ketadi; generatsiyalangan elektr signallari kompyuter ma'lumot stantsiyasiga yuboriladi. Olingan xromatogramma ekranda paydo bo'ladi. Ilova birinchi marta AOK qilinganida va ekranning pastki qismida joylashgan to'g'ri chiziq sifatida boshlanganida kromatogram boshlanadi.Bunga bazaviy deb ataladi; vaqt ichida oqim kamerasidan o'tadigan sof mobil fazani ifodalaydi. Sariq analitlar tasmasi oqim kamerasidan o'tib ketgach, kompyuterga kuchli signal yuboriladi. Chiziq chizig'i, avval yuqoriga va keyin pastga, namuna bandidagi sariq rangli konsentratsiyasiga mutanosib. Bu xromatogramda tepalik hosil qiladi.Sariq tarmoqli detektör hujayrasidan butunlay o'tib ketgach, signal darajasi dastlabki darajaga qaytadi; oqim kamerasi hozirda yana bir bor, unda faqat toza mobil faza. Sariq chiziqlar birinchi navbatda kolondan silkitib, eng tez harakat qila boshlagach, u birinchi chiziq chizilgan.[8] Biroz vaqt o'tgach, qizil rangli tarmoq oqim kamerasiga etib boradi. Signal qizil tasmaga birinchi bo'lib hujayradagi kirib, qizil chiziqni ifodalovchi cho'qqining chizilishi boshlang'ich nuqtadan ko'tariladi. Ushbu diagrammada qizil chiziq oqim kamerasidan to'liq o'tib ketmadi. Diagrammada bu jarayonni to'xtatganimizda qizil chiziq va qizil chiziq qanday ko'rinishini ko'rsatadi. Qizil rangning ko'p qismi hujayradan o'tib ketganligi sababli, chiziqning ko'p qismi to'g'ri chiziq bilan PAGE \* MERGEFORMAT 1 ko'rsatilgan. Agar qayta boshlashimiz mumkin bo'lsa, qizil tasmali oqim hujayrasidan butunlay o'tib ketadi va qizil chiziq tugaydi [nuqta chiziq]. Eng muhimi, ko'k rangli band, eng qizg'in tezligida va qizil rangli banddan so'ng elinlarda ketadi. Nuqta chiziq sizning xulosangiz xulosasini davom ettirsak, tugallangan kromatogram qanday ko'rinishini sizga ko'rsatib beradi. Ko'k rangli tepalikning kengligi kengroq bo'ladi, chunki ko'k rangli analitning tarmoqli kengligi, eng tor kolonda esa, ustundan farqli ravishda kengroq bo'ladi. Buning sababi, kromatografik o'rash materiallari yotqizilishi orqali sekinroq harakatlanadi va butunlay yo'q qilinishi uchun ko'proq vaqt [va mobil o'zgarishlar miqdori] talab qilinadi. Mobil faza doimiy ravishda sobit bo'lgan tezlikda oqayotganligi sababli, ko'k rangli tarmoqli kengayadi va u ancha dilut bo'ladi. Detektor guruhning kontsentratsiyasiga mutanosib bo'lganligi sababli, ko'k pik balandligi ancha past, lekin kengligi kengroq. Buning sababi, kromatografik o'rash materiallari yotqizilishi orqali sekinroq harakatlanadi va butunlay yo'q qilinishi uchun ko'proq vaqt [va mobil o'zgarishlar miqdori] talab qilinadi. Mobil faza doimiy ravishda sobit bo'lgan tezlikda oqayotganligi sababli, ko'k rangli tarmoqli kengayadi va u ancha dilut bo'ladi. Detektor guruhning konsentratsiyasiga mutanosib bo'lganligi sababli, ko'k tepalik balandligi past, lekin PAGE \* MERGEFORMAT 1 kengligi kengroq. Buning sababi, kromatografik o'rash materiallari yotqizilishi orqali sekinroq harakatlanadi va butunlay yo'q qilinishi uchun ko'proq vaqt [va mobil o'zgarishlar miqdori] talab qilinadi. Mobil faza doimo sobit bo'lgan tezlikda oqayotganligi sababli, ko'k rangli tarmoqli kengayadi va u ancha dilut bo'ladi. Detektor guruhning kontsentratsiyasiga mutanosib bo'lganligi sababli, ko'k pik balandligi ancha past, lekin kengligi kengroq. I.4 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining kimyo- farmasevtikadagi ahamiyati Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasida qo'llaniladigan adsorbent zarrachalari yuqori bosim ostida parchalanmasligi kerak. zich joylashgan kichik diametrli (5-10 mkm) adsorbent bilan to '1dirilgan kolonkalar aralashmalarni yuqori samarali xfomatogralik taqsimlash xususiyatiga ega. Xromatografiyalash jarayoni ketayotgan vaqtda kolonka harorati ±0,1 ℃ aniqlikda ushlab turiladi. Xromatografik taqsimlanish ko'pincha 20-25º da olib boriladi. PAGE \* MERGEFORMAT 1 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasida ko'pincha refraktometrik yoki fluorimetr to'lqin uzunligi o'zgaruvchan (190-900 nm) yoki o'zgarmaydigan (ko'pincha 254 nm) spektrofotometrik, shuningdek, alanga-ionlanish, elektrokimyoviy, mass-spektrometrik va boshqa detektorlar ishlatiladi. Adsorbent sifatida ko'pincha gidroksil guruhlar bilan qoplangan silikagel, turli funksional guruhlar bilan ishlangan silikagel, aluminioksidi, polimerlar, amaliyotda esa tayyor kolonkalar ishlatiladi. Silikagel bilan to'ldirilgan kolonkalar bilan ishlashda eluyent sifatida uglevodorodlar, ba'zida esa turli erituvchilar yoki spirt bilan aralashtirilgan uglevodorodlardan foydalaniladi. Gidrofob guruhlar bilan qoplangan silikagel bilan to ' Idirilgan kolonkalarni yuvishda esa tarkibida quyi spirtlar yoki atsetonitril bo ' Igan suvli eritmalar ishlatiladi , Ba ' zida erituvchilar ikki marta tozalangan bo ' lishi kerak . Tuz , kislota va asos ko rinishidagi organik birikmalami ajratishda juft - ion xromatografik usuldan foydalaniladi . Bunda gidrofob guruhlar bilan qoplangan silikagel adsorbenti , anion yoki kation tarkibida gidrofob guruh saqlovchi ionli birikmalar qo ' shilgan suv - spirtli yoki suv - atsetonitrilli eluyentlar ishlatiladi . Organik tuzilishga ega bo'lgan anion va kationlami ion-almashinish suyuqlik xromatografiyasi yordamida ajratiladi. Adsorbentlar sulfo-, karboksil-yoki amino PAGE \* MERGEFORMAT 1 guruhlar bilan qoplangan bo'lishi kerak. Eluyent sifatida ma'lum pH muhitga va ion kuchiga ega bo'lgan suvli bufer eritmalar ishlatiladi. Metall kationlari bilan kompleks hosil qiluvchi moddalarni ajratishda ligand almashinish xromatografiyasi usulidan foydalaniladi. Taqsimlanish yoki moddalarning ajralishi tekshirilayotgan birikmalarning koordinatsion bog'lar hosil qilish xususiyatlari o'rtasidagi farqqa asoslangan bo’lib, ko'pincha aminokislotalaming izomerlari tahlil qilinadi. Adsorbentlar metall ionlari va ajralayotgan modda bilan kompleks birikmalar hosil qiluvchi guruhlar bilan qoplangan bo’ladi. Moddalarning ajralish darajasi xromatogrammadagi ikki qo'shni cho'qqilaming balandliklari o'rtasidagi masofa va xromatografik chizmaning kengligi bo'yicha aniqlanadi. Cho'qqilar balandligi o’rtasidagi masofa aniqlanuvchi moddaga nisbatan adsorbentning selektivligiga, kengligi esa adsorbentning joylashishiga va eluyentning quyuqlik darajasiga bog'liq, Yuqori samarali kolonka adsorbentning selektivligi kichik bo’lsa ham moddalarni ajratib berish xususiyatiga ega. Moddalar miqdorini aniqlashda xromatogramma mutlaq kalibrlash yoki ichki standartlar (gaz xromatografiyasi usuli kabi) usullari yordamida tahlil qilinadi. Yot moddalar xromatogrammadagi cho’qqilarni solishtirish bo'yicha aniqlanadi. Bir xil muhitda moddaning kolonkadan chiqish vaqti bir xil va doimiy bo'ladi va bu xususiyatdan aniqlanuvchi birikmaning chinligini aniqlashda foydalaniladi. Miqdoriy tahlilda cho'qqilar yuzalari hisoblanadi, chunki cho'qqi yuzasi moddaning miqdoriga to'g'ri mutanosib. PAGE \* MERGEFORMAT 1 II. TAJRIBA QISMI II.1 Riboksinning substansiyasidagi miqdori YuSSX usul yordamida aniqlash Riboksinning substansiyasidagi miqdori YuSSX usuli bilan aniqlanadi (FS-42- 0275-07) pH 5,5-5,6 bo'lgan fosfat bufer eritma. 2,72 g kaliy digidrofosfat 1000 ml hajmli o'Ichov kolbasida 700 ml tozalangan suvda eritilib, kaliy gidroksid eritmasi bilan pH qiymati 5,5--5,6 ga keltirilgach belgigacha suv bilan yetkaziladi, filtirlanib, gazsizlantiriladi. Tekshiriluvchi eritma. 0.05g (aniq tortma) reboksin substansiyasi 50 ml hajmli o’lchov kolbasida qo’zg'aluvchan fazada (QF) eritilib, belgisigacha QF bilan yetkaziladi va chayqatiladi. Standart eritma. 0.05 g aniq tortma riboksin davlat standart namunasi 50 ml hajmli o’lchov kolbasida qo'zg'aluvchan fazada (QF) eritilib, belgisigacha QF bilan yetkaziladi va chayqatiladi. Xromotografiya tizimini yaroqliligini tekshirish uchun eritma 0,002g aniq tortma giloksatin va 0,002g guanazin 10 ml standart eritmada eritiladi. Xromatografiyalash sharoiti. Kalonka 15 × 0,39sm oktadetsilsilil silikogeni (C-18); QF-pH 5,5--5,6 bo’lgan fosfatli bufer eritma; Kalonka harorati-50° C; Oqim tezligi-0,6 ml/daq.; Detektor-Spektrofotometr, 254 nm; Namuna hajmi--10 mkl. Tizimning yaroqliligini tekshirish uchun eritma xromatografiyalanadi. PAGE \* MERGEFORMAT 1 Komponentlarning elyuirlanish tartibi: gipoksantin, riboksin, guanazin Qo'shni cho’qqilar intensivligining nisbati (B) 1,25 dan kam bo’lmasligi va riboksin cho'qqisi uchun hisoblangan kalonka samaradorligi (N) 3400 nazariy tarelkadan kam, riboksin cho’qqisi uchun dum omili (T) 1,1 dan ko’p bo’lmasligi kerak. Standart eritma 6 marta xromatografiyalanadi. Riboksin cho'qqisi maydoni uchun nisbiy standart chetlanish 2% dan ko'p bo’lmasligi lozim. Tekshiriluvchi va standart namunalar xromatografiyalanadi. Riboksinning quritilgan substansiga hisoblangandagi % miqdori (X) quyidagi formula yordmida hisoblanadi: S 1 × a 0 × P × 100 S 0 × a 1 × ( 100 − W ) =X bunda: S1 -tekshiriluvchi eritma xromatogrammasidagi riboksin cho’qqisining maydoni. S 0 standart eritma xromatogrammasidagi riboksin cho'qqisining maydoni. a1 -substansiya tortmasining gramm miqdori. a0 -riboksin DSN tortmasining gramm miqdori. P-DSN dagi riboksinning % miqdori. W-substansiyani qizdirilgandagi massasining % lardagi kamayishi. PAGE \* MERGEFORMAT 1 II.2 Karbamazepin miqdori YuSSX usuli trilan aniqlash (FS-42- 0240-07) Preparatning eritmasiga pikrat kislotasining to‘yingan eritmasidan qo'shilsa, u bir oz turishi natijasida sariq cho'kma holida imizinning pikrat kislota bilan bo’lgan qo‘sh molekular birikmasi ajralib chiqadi. U modda 140-142 °C haroratda suyuqlanadi. PAGE \* MERGEFORMAT 1 Karbamazepinning chinligini yupqa qatlamli xromatografiya usuli bo'yicha aniqlanadi. Bunda erituvchi sifatida xloroform, xromatogrammani yuzaga chiqaruvchi reaktiv sifatida esa konsentrlangan perxlorat kislotasi ishlatiladi. Xromatogramma plastinkasiga reaktiv purkab quritilgandan so'ng, uni 360 nm to'lqin uzunlikdagi ultrabinafsha nur oqimida qurilganda, sariq-yashil ranglanib, tovlanadi. Karbamazepinning chinligi spektrofotometrik usul bo'yicha ham aniqlanadi. Uning spirtdagi eritmasi 238 va 286 nm to‘lqin uzunligida maksimum nur yutish ko‘rsatkichi aniqlanadi. Karbamazepinning miqdorini spektrofotometrik usul bo'yicha uning 0,001 %li spirtii eritmasining 286 nm to'lqin uzunligida optik zichligini o’lchab aniqlanadi. Tekshiriluvchi eritma 0,05g aniq tortma karbamazepin substansiyasi 25 ml hajmli o'lchov kolbasiga solinib metanolda eritiladi va metanol bilan belgisigacha yetkazib chayqatiladi. 5ml eritma 50 ml hajmli o’lchov kolbasida metanol-suv 1:1 aralashmasi bilan belgisigacha suyultirib chayqatiladi. Standart eritma 0,05g aniq tortma karbmazepin substansiyasi 25 ml hajmli o’lchov kolbasiga solinib metanolda eritiladi va metanol bilan belgisigacha yetkazib chayqatiladi. 5ml eritma 50 ml hajmli o’Ichov kolbasida metanol-suv 1:1 aralashmasi bilan belgisigacha suyultirib chayqatiladi. Standart eritma 5 marta xromatografiyalanib karbamazepin cho’qqisi maydoni standart nisbiy chetlanishi 2% dan ko'p bo’lmasligi lozim. Karbamazipinning substansiyasidagi quruq moddaga hisoblangandagi % miqdori quyidagi hisoblash formulasi yordamida hisoblanadi: S1×a0× P×100 S0×a1×(100 −W ) =X bunda: S1 tekshiriluvchi eritma xromatogrammasidagi karbamazepin cho’qqisining maydoni; PAGE \* MERGEFORMAT 1 So-standart eritma xromatogrammasidagi karbamazepin cho’qqisining maydoni; A1-substansiya tortmasining gramm miqdori; A0-karbamazepin standart nammasining grammlardagi tortmasi; W -substansiyani qizdirilgandagi massasining grammlardagi kamayishi; P-standart namunadagi karbamazepinning % miqdori. 2.3 Baliq moyi tarkibidagi viatmin A miqdorini yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulida aniqlash PAGE \* MERGEFORMAT 1 Aniqlanuvchi eritmani tayyorlash: 0,7 g baliq moyi (aniq tortma) 25 ml hajmli o’lchov kolbasida geksanda eritiladi va belgisigacha geksan bilan yetkaziladi. Tayyorlangan eritma xromatografik kolonkaga yuborishdan oldin sentrifugalanadi. Standart eritmani tayyorlash: 0,035 g yoki 0,021 g (aniq tortma) faolligi 1 yoki 1,7 mln-ME/g bo’lgan retinol palmitatning moyli eritmasi hajmi 100 ml bo’lgan o’lchov kolbasiga solinadi, geksanda eritiladi va belgisigacha yetkaziladi. Tayyorlan- gan eritmadan 2 ml olib, hajmi 50 ml bo’lgan o’lchov kolbasiga solinadi va gcksan bilan belgisigacha yetkaziladi. Eritma xromatografik kolonkaga yuborishdan oldin sentrifugalanadi. Eritmani qorong’i, harorati 00Cdan oshmagan joyda 5 kun davomida saqlash mumkin. Xromatografiyalash sharoitlari: Silasorb-600 (zarracha kattaligi 5 mkm) sorbent bilan to’ldirilgan 120x2 mm li kolonka. Qo’zaluvchan faza: geksan-dietil efiri (99,8:1,2). Oqim tezligi -200 ml/min. Kolonka harorati - xona harorati. Detektor — UB-spektrofotometr, 326 nm. Aniqlanuvchi va standart eritmalar hajmi — 10 mkl dan. Xromatografiyalash kamida 3 marta qaytariladi. Bitta tahlil uchun elyuyent hajmi - 2000 mkl. Retinol palmitatning ushlanish vaqti: 1,3-sis-izomer — 580 mkl (2,9 minut), trans-izomer (to’liq) — 710 mkl (3,5 minut). Aniqlash tartibi: Xromatograf yuqorida keltirilgan sharoitda tayyorlanadi. Namunalar kolonkaga yuboriladi va retinol palmitatning cho’qqilari bo’yicha sistemalarni ishlatish mumkinligi xaqidagi 1 va 2 mezonlar hisoblanadi. Baliq moyi tarkibidagi A vitamin xromatogrammadagi 2 ta cho’qqi retinol palmitatning 1,3-sis va trans izomerlarining ushlanish vaqti bo’yicha aniqlanadi. A vitamin miqdori (A) 1 g preparatga nisbatan ME da quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi: PAGE \* MERGEFORMAT 1 x=S i⋅C s⋅25 S s bu yerda: Si — aniqlanayotgan eritmadagi retinol efirlari cho’qqilari yuzalarining yig’indisi; Ss — standart eritmadagi retinol efirlari cho’qqilari yuzalarining yig’indisi; C i — standart eritmadagi A vitaminining ME/ml dagi konsentratsiyasi; m — baliq moyining g lardagi aniq og’irligi; 25 — suyultirish hajmi, ml; Baliq moyi tarkibidagi A vitamining miqdori 350-1000 ME/g bo’lishi kerak. PAGE \* MERGEFORMAT 1 Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ibodov A.Yu. Farmasevtik kimyo 1, 2qism, Toshkent, Abu Ali ibn Sino, 1996- 228-bet 2. Xalqaro farmakopeya CCCP XI bo’lim 1.bob- umumiy analiz metodlari- 1987.-110-bet 3. Poole CF, Poole SK. Chromatography today. Amsterdam: Elsevier Science; 1991. 4. Geiss F. Fundamentals of Thin Layer Chromatography. Heidelberg: H ь thig; 1987. 5. Frey HP, Zieloff K. Qualitative und quantitative D ь nnschicht- Chromatographie. Weinheim, New York, Cambridge: VCH;1993: 78-88. 6. Anise oil , monograph 804. In: Ph. Eur. 3th ed. Strasbourg: Council of Europe; 2000. 7. Anise oil , monograph 0804. Pharmeuropa 2001 Jul; 13.3 :555. 8. Thin-Layer Chromatography , general method 2.02.27.00. In: Ph. Eur. 4th ed. Strasbourg: Council of Europe; 2002 9. Reich E, Blatter A. A Standardized Approach to Modern High Performance Thin-Layer Chromatography (HPTLC). In: Vovk I, Medja A, editors. Proceedings of the International Symposium .Planar Chromatography Today.: Novo Mesto; 2002 Oct 4-6 10. AOAC Peer-Verified Methods Program, Manual on Policies and Procedures. AOAC International. Available at http://www.aoac.org/vmeth/omamanual/ omamanual.htm [accessed April 2003] 11. Reich E, Blatter A, Jorns R et al. An AOAC Peer-Verified Method for Identification of Echinacea Species by HPTLC. J Planar Chromatography 2002, 15 :244-51. PAGE \* MERGEFORMAT 1 12. Narrow-leaved coneflower root , monograph 1821. Pharmeuropa 2002 Jan; 14.1 :135-6. 13. Pale coneflower root , monograph 1822. Pharmeuropa 2002 Jan; 14.1 :137-8. 14. Xalqaro farmakopeya CCCP XI bo’lim 1.bob- umumiy analiz metodlari- 1987 15.Xalqaro farmakopeya CCCP XI bo’lim 2.bob- umumiy analiz metodlari- 1987 16.Ibodov A.Yu. Farmasevtik kimyo 1, 2qism, Toshkent, Abu Ali ibn Sino, 1996 17.Yunusxo’jayev A.N. Isayev M.X. O’zbekiston Respublikasida farmasevtika faoliyati; 1-2 kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino, 2001 18.Farmasevtik kimyo, 1-2 qism T., “Ekstremium press”, 2011 19.Q. A. Ubaydullayev va boshqalar. “farmasevtik kimyo”, “O’zbekiston faylasuflar milliy jamiyati nashryoti”. T.,2006 20.The united states pharmacopoeia, 2003 21.European pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. Strasbourg, 1997 22.O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev tahriri ostida), I kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001 23.O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001 PAGE \* MERGEFORMAT 1 Mundarija Kirish………………………………………………………………………………. III. Adabiyotlar sharxi…………………………………………………………. III.1 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasining ishlash prinspi………… III.2 YuSSX da qo’llaniladigan p lastinkalar va ularning xarakteristikalari...... III.3 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining mohiyati…………… III.4 Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usulining kimyo- farmasevtikadagi ahamiyati……………………………………………………… IV. Tajriba qismi………………………………………………………………… 2.1 Riboksinning substansiyasidagi miqdori YuSSX usul yordamida aniqlash 2.2 Karbamazepin miqdori YuSSX usuli trilan aniqlash (FS-42-0240-07) 2.3 Baliq moyi tarkibidagi viatmin A miqdorini yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulida aniqlash………………………………………………… Xulosa……………………………………………………………………………….. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………………………………… PAGE \* MERGEFORMAT 1

Dori preparatlari miqdorini aniqlashda yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usulining qo’llanilishi

Купить