Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	472.2KB
Покупки	0
Дата загрузки	26 Август 2024
Расширение	docx
Категория	Медицина

Dori vositalarini taxlilida fluorimetrik usulni qo’llanilishi

2. Flyuorimetrik tahlilni bajarishda foydalaniladigan spektroflyuorimetrlar
quyidagicha tuzilishga ega: simob-kvars lampasidan chiqayotgan nur birlamchi
yorug’lik filtr va kondensor orqali aniqlanadigan modda eritmasi solingan
kyuvetaga tushadi va eritma flyuoressensiyalana boshlaydi. Qo’zg’algan nur
kvantlari ikkilamchi yorug’lik filtridan o’tib, fotoelementga tushgan yorug’lik
miqdorini belgilab oladigan galvanometr bilan biriktirilgan fotoelementga
tushadi
3. Floresan fenomeni 1800-yillarning o'rtalarida Sir Jon Fredrik Uilyam Herschel
tomonidan kashf qilingan va chop etilgan. U oq nuri bilan yoritilganida,
yorug'lik manbai oldida kuzatilganida rangsiz qolsa-da, krinin eritmasi
yorug'lik yo'nalishiga perpendikulyar bir g'alati ko'k yorug'lik chiqardi.
4. Fluoressensiya faqat ma’lum turdagi moddalarga xos xususiyat hisoblanib
shunga ko’ra moddalar chinligini aniqlashda qo’llaniladi. Rang intensivligini
kuzatib, miqdoriy tahlilni ham bajarish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.Q. A. Ubaydullayev va boshqalar. “Farmasevtik kimyo”, “O’zbekiston
faylasuflar milliy jamiyati nashryoti”. T.,2006
2. Ibodov A.Yu. Farmatsevtik kimyo. 11. T., Abu Ali ibn Sino,1996.
3. Государственная фармакопея, XI изд, Т. 2. М., Медицина,1990.
4. Государственная фармакопея, XI изд, Т. -1. М ., Медицина ,1987.
22

Q 1; Q 2 ; Q 3 ; Q 4 < Q (P,n)
Demak varianntlarni tashlab yuborishga hojat yo’q.
Ishonchlilik oraliqlari va ular kattaliklarini baholash
Bu yerda t(P,f) Styudent mezonining jadvaldan olingan qiymati
X i
± X = X i ±t(P,f)s= X i ±t(95 ％ ,4)s= X i ±2.78 × 0.30713=0.8538
∆
X =
t(P,f)s
√n =
0.8538
√5 =0.3818
Bu oraliq har bir aniqlash uchun ishonchlilik oralig’i bo’lib hisoblanadi. Unga
ishonchlilik ehtimolligi P bilan o’zaro bog’liqlik sharti amal qiladi:
X i−ΔX ≤μ≤ X i+ΔX
X i−ΔX ≤ X i≤ X i+ΔX
Bulardan nisbiy xatolik
ɛ va o ’ rtacha nisbiy xatolik ε hisoblab topiladi .
ε= ΔX
X ×100
％ = 0.8538
99 .814 ×100 =0.855 ％
ε= ΔX
X ×100 = 0.3818
99 .814 ×100 =0.3825
％
III . Xulosa .
1. Flyuorimetrik usul - fotometrik tahlil usuli bo’lib, tekshiriluvchi moddaning
flyuoressensiyalanish intensivligini aniqlashga asoslangan. Farmatsevtik
tahlilda glutamin kislotasi, akridin, ftalazol, flazin hosilalari hamda ba’zi bir
antibiotiklar va vitaminlar tahlilida ushbu usul qoilaniladi.
21

KURS ISHI
Dori vositalarini taxlilida fluorimetrik usulni
qo’llanilishi
1

D5=|X5− ⃑X|=103.4 −101.9 =1.5Standart chetlanishning qiymati S ning qiymatini tasodifiy xatolik deb qaraladi. Bu
kattalikning kvadrati
S
2 - dispersiya deyiladi. U quyidagicha topiladi:
S 2
= ε
f = d
12
+ d
22
+ d
32
+ d
42
+ d
52
4 = 1.9 2
+ 0.55 2
+ 0.14 2
+ 0.84 2
+ 1.5 2
4 = 1.71
S 2
=
√ S 2
= ¿ √ 1.71 = ¿ 1.3 ¿ ¿
S
x = S 2
√
n = 1.3
2.23 = 0.58
Qiymatlar oralig’i R quyidagicha topiladi:
R
¿Xkich− Xkat=100 −103.4 =3.4
Bajarilgan tahlil soni n<10 bo’lganda qiymatlarning bir xilligi statistik
tavsifnomani hisoblamasdan ham aniqlash mumkin. Buning uchun nazorat
mezoning amaliy qiymati - Q hisoblanib, u nazorat mezonining nazariy qiymati
bilan solishtiriladi:
Q
1 = X
1 − X
2
R = 100 − 101.35
3.4 = 0.397
Q
2 = X
1 − X
3
R = 100 − 102.04
3.4 = 0.6
Q3= X3− X4
R = 102.04 −102.74
3.4 =0.2
Q
4 = X
4 − X
5
R = 102.74 − 103.4
3.4 = 0.12
Nazorat mezoning hisoblab chiqilgan sonlardan birortasining qiymati jadvaldagi
qiymatdan katta bo ’ lsa Q > Q ( P , n )
x1 va x2 qiymatlar tashlab yuborilib , statistik
hisoblash boshqattan bajariladi va bir xil qiymatlardan X , S
2 va s1 , sx kattaliklarini
hisoblash uchun foydalaniladi . Nazorat mezonining nazariy qiymatini jadvaldan
Q (5.95 ％ ) topamiz .
Nazorat mezoni Q ( P , n ) ning son qiymati P =95
％ va n =5 bo ’ lganda nazorat
mezoning nazariy qiymati Q ( P , n )=0.64
20

Flyuorometriya - bu flüoresan molekulalarning flüoresansini miqdor jihatdan
o'rganishdir. Ko'pgina biomolekulyar floresan yoki floresan molekulalari bilan
etiketlenebilmekte va florimetri analitik va ko'rish usullarida keng tarqalgan bo'lib
ishlatiladigan vositani yaratadi. Mavjud foton-detektor qurilmalar juda sezgir bo'lgani
uchun, hatto bitta foton ham aniqlanishi mumkin va bir ftorofor bir soniyada
millionlab fotonlarni chiqarishi mumkin, florimetriya uchun mos keladi va odatda
bitta molekula tajribalarida qo'llaniladi.
Floresan fenomeni 1800-yillarning o'rtalarida Sir Jon Fredrik Uilyam Herschel
tomonidan kashf qilingan va chop etilgan. U oq nuri bilan yoritilganida, yorug'lik
manbai oldida kuzatilganida rangsiz qolsa-da, krinin eritmasi yorug'lik yo'nalishiga
perpendikulyar bir g'alati ko'k yorug'lik chiqardi.
Floresans o'lchovlari sezgirligini namoyish etadigan bunday usullar Danube va
Ren daryolarining er osti suv yo'llari bilan bog'langanligini isbotlash uchun
ishlatilgan. Tadqiqotchilar 1877 yilda Tuna okeaniga florazm (florofor) yog'dirdi va
60 soat o'tgach, uning yashil floresansini Reynga oqib tushadigan kichik daryoda
aniqladi. Floreserin Yerga qaytgan va okeanga tushib qolgan kosmik idishni
aniqlashga yordam berish uchun hali ham foydalaniladi. [14]
Muayyan to'lqin uzunligi fotonlar fluorofor tomonidan so'riladi va uning ba'zi
elektronlarini ishg'ol qiladi. Tizim bir necha nanosaniyagacha ushbu qo'zg'aluvchan
holatda qoladi va keyinchalik uning zamin holatiga qaytadi. (Nur bir nanosaniyadagi
30 santimetrga yaqin masofani bosib o'tganligiga e'tibor bering.) Qutqarilgan
davlatdan erga qaytib kelganida, elektron fotonni chiqarishi mumkin. Bu floresan
emissiya deb nomlanadi. Yutilgan fotonning to'lqin uzunligi har doim chiqaradigan
fotondan (masalan, emirilgan yorug'likning energiyasi so'rilgan kishining
o'lchamidan pastroq) nisbatan ancha past bo'ladi. Stokes shkalasi deb ataladigan bu
hodisa, nazariya va amaliyotda flüoresansning muhim xususiyati hisoblanadi.
Dalgaboy uzunligi (l, nm), chastota (n, 1 / s) va yorug'lik (E, J) o'rtasidagi
munosabatlar quyidagilar:
7

Riboflavinni miqdoriy tahlili
BerildiD1
-5,1 mkg/ml; D
2 -5,1688 mkg/ml; D3−¿ 5,2 mkg/ml;
D
4 -5,23974 mkg/ml; D
5 - 5,2734 mkg/ml;
D
0 =5,29 mkg/ml
Davlat farmakopeyasining XI nashriga asosan tahlil natijalarii matematik
statistika usuli bilan ishlab chiqish uchun quyidagilar aniqlandi:
X
1 = 5,1 ∗ 1000
850 ∗ 0,06 = 100
X
2 = 5,1688 ∗ 1000
850 ∗ 0,06 = 101,35
X
3 = 5,2 ∗ 1000
850 ∗ 0,06 = 102,04
X
4 = 5,23974 ∗ 1000
850 ∗ 0.06 = 102,74
X
5 = 5,2734 ∗ 1000
850 ∗ 0.06 = 103,4
Tahlil soni 1 2 3 4 5
xi
％ 100 101.35 102.04 102.74 103.4
O’rtacha qiymat
X ni hisoblash
⃑X= x1+¿x2+¿x3+¿x4+x5n=100+101.35 +102.04 +102.74 +103.4 5 =101.9¿¿¿
Chetlanish qiymati va erkinlik darajasi qiymati
D
1 =
| X
1 − ⃑ X| = 100 − 101.9 = 1.9
D
2 =
| X
2 − ⃑ X| = 101.35 − 101.9 = 0.55
D
3 =
| X
3 − ⃑ X| = 102.04 − 101.9 = 0.14
D4=|X4− ⃑X|=102.74 −101.9 = 0.84
19

X — eritmadagi moddaning miqdori;
n1 — n2 — tekshiriluvchi eritma uchun va nazorat tajribasi uchun bo’lgan to’g’rilash qiymati
hisobga olingandan keyin qolgan spektroflyuorimetrdagi ko’rsatkich;
n — n2 — standart namuna eritmasining nazorat tajribasi uchun bo’lgan to’g’rilash qiymati
chiqarib tashlangandan keyingi spektorflyuorimetrdagi ko’rsatkich;
c — standart namuna eritmasining konsentratsiyasi, belgilangan o’lchov birligida.
Hisoblash kalibrlangan grafik yoki standart eritma shkalalari yordamida
bajariladi. Odatda flyuoressensiyalanish intensivligi moddaning konsentratsivasiga
juda tor oraliqda mutanosib bo’lib, ularning nisbati:⌈jx− j0
jc− j0
⌉
bilan ifodalanadi. (Jx, jo, jc—tekshiriluvchi eritmaning, erituvchining va standart
namuna eritmasining flyuoressensiyalanishi intensivligi) ning qiymati 0,40 dan kam
va 2,50 dan ko’p bo’lmasligi kerak. [1]
( n
1 − n
2 )
n − n
2
Flyuorimetrik usulining nisbiy xatoligi 2-5% oralig’ida bo’ladi. Flyuorimetrik
usul dori vositalarining turg’unligini o’rganishda samarali usullardan biri hisoblanadi.
Bu usul orqali dori vositalarining turg’unligi bilan bir qatorda, ularning parchalanish
jarayonini ham o’rganish mumkin.
Spektroflyuorimetrning tuzilish chizmasi.
1—simob kvars yoritgich; 2-nurtutkich: 3—tekshiriluvchi eritma solingan
kyuveta; 4—fotoelementlar; 5—kuchaytirgich: 6 — galvanometer
1.2 Fluorimetrik usulning mohiyati
6

eritmasi, 1 ml natriy gidroksid eritmasi va 5 ml izoamil spirit
qo’shib chayqatilsa , izoamil spirit qatlami ultrabinafsha nurda
ko’k bo’lib tovlanadi. Fluoressensiya eritmaga kislota eritmasi
qo’shilganda yo’qolib ishqor eritmasi solinsa yana hosil bo’ladi.
7
Riboflavinning 0.001 foizli suvli eritmasi ultrabinafsha nurda
to’q yashil rangda tovlanib eritmaga ishqor yoki kislota qo’shilsa
tovlanish yo’qoladi:
II. Tajriba qism.
14

ligandlarning proteinlarga ulanishini aniqlash uchun ham qo'llanilishi
mumkin. Triptofanlarning muhitida oqsillarni hosil qilishda aniq o'zgarishlar yuz
beradi. Shunday qilib, flüoresans oqsillarni quyidagi denatürasyon uchun juda mos
keladi.
1.3 Fluormetrik usulning dori moddalari taxlilida
qo’llanilishi. [2]
Ba’zi bir dori moddalarni ultrabinafsha nur ta’sirida fluoressensiyalanishi bo’yicha
tahlil qilish
№ Dori moddasining no m i va
kimyoviy tuzilishi Reaksiyani bajarish uslubi
1 10 mg foli kislotasi 10 mg suvda eritilib, 1 to’lchi
natriy karbonat eritmasi, 1 ml suyultirilgan xlorid
kislota va 1 ml 1 % li KMn O 4 eritmasi qo'shib 2—4
minut davo m ida suv hammo m ida qizdirib
sovitiladi va eritma rangsizlanguniga qadar
to’lchilab pergidrol eritmasi to m iziladi. Eritma
ultrabinafsha nurda ko'k rangda tovlanadi:
12

I. Adabiyotlar sharxi.
1.1 Fluormetrik usul haqida ma’lumot.
Flyuorimetrik usul - fotometrik tahlil usuli bo’lib, tekshiriluvchi moddaning
flyuoressensiyalanish intensivligini aniqlashga asoslangan. Farmatsevtik tahlilda
glutamin kislotasi, akridin, ftalazol, flazin hosila- lari hamda ba’zi bir antibiotiklar va
vitaminlar tahlilida ushbu usul qoilaniladi. Suyultirilgan eritmalarni
flyuoressensiyalanish intensivligi quyidagi tenglama bo’yicha aniqlanadi:
F=j0 2,3 ε cb φ
bunda
F — umumiy flyuoressensiyalanish intensivligi, kvant/s;
j0 — quzg’atuvchi yorug’lik intensivligi, kvant/s;
ε — molyar yutilish koeffitsiyenti;
c — eritmaning konsentratsiyasi, mol/l;
b — flyuoressensiyalanish qatlamini qalinligi, sm;
φ — moddaning tabiati bilan bog’liq flyuoressensiyaning kvant chiqishi
Ushbu tenglama qo’zg’atuvchi to’lqin uzunligida optik zichligi D = 0,05 dan
oshmagan eritmalar uchun ishlaliladi (bunda D = 0,05 bo’lsa, ichki filtr ta’siridagi
xatolik flyuoressensiyalanish intensivligining 5 foizi atrofida bo’ladi) . [14]
Odatda eritma konsentratsiyasi 10-5 — 10-6 g/ml (0,01—0,001 mg/ml va undan
kam bo’lganida, flyuoressensiyalanish intensivligi bilan eritmadagi moddalar
konsentratsiyasi orasida to’g’ri mutanosiblik mavjud bo’lib, undan yuqori
konsentratsiyadagi eritmalarda to’g’ri mutanosiblik buzilib,
flyuoressensiyalanishning pasayishi kuzatiladi. Flyuoressensiyalanish intensivligi
ma’lum darajada qo’zg’atuvchi yorug’lik to’lqin uzunligi, tekshiriluvchi eritmaning
pH-qiymati, erituvchining xususiyati hamda eritmaning tarkibidagi qo’zg’algan
energiyani qisman bo’lsa-da yutib oluvchi yoki molekulalarni qo’zg’aluvchanligini
pasaytiruvchi yot qo’shilmalarga (to’siqli ta’sir) bog’liq bo’ladi. Masalan, xinin
eritmasiga natriy xlorid qo’shilsa uning flyuoressensiyalanishi pasayib ketadi,
riboflavin eritmasiga fenol yoki gidroksil guruhi saqlagan moddalar, tioxrom
eritmasiga xlorid kislotasi, pterin hosilalariga natriy gidroksid eritmasi qo’shilganida
4

chayqatiladi. Ajratish voronkalariga 10 ml dan izoamil spirti (butil spirti yoki izobutil
spirti) solib 2 minut chayqatib, tindiriladi. Suvli qatlam ajratib olinib, spirtli qatlamga
5 - 7 g qizdirib quritilgan natriy sulfat qo'shib, 5 minutdan so'ng eritmalar ajratish
voronkasining yuqorisidan fluorimetr kyuvetasiga quyib olinadi.
1ml tiamin xlorid standart namunasi eritmasini ham yuqorida ko'rsatilgan tartibda
ishlab olingach, standart namuna eritmasidan va unga nazorat tajribasidan olingan
spirtli eritmalarning fluoressensiyalanishi va tekshiruvchi eritmalar va ularga nazorat
tajribasidan olingan spirtli eritmalarining fluoressensiyalanishi o'lchanadi.
Tiamin xloridning dori moddasidagi foiz miqdori quyidagi formula yordamida
hisoblanadi:

bunda:
A - tekshiriluvchi eritma uchun fluorimetming ko'rsatkichi;
A2 - standart namuna eritmasi uchun fluorimetming ko'rsatkichi;
A3 - standart namuna uchun nazorat tajribasining fluorimetrik ko'rsatkichi;
a - tahlil uchun olingan modda (aniq tortma), g.
Tiamin xlorid standart namunasi eritmasini tayyorlash
0,01 g 100-105 °C haroratda 2 soat davo’lida quritilgan tiamin xloridning standart
namunasi 100 ml hajmli o’lchov kolbasida, 25 foizli spirt eritmasida eritilib, 10
to’lchi konsentrlangan xlorid kislota eritmasidan qo'shib, belgisigacha 25 %li spirt
eritmasi bilan suyultiriladi (asosiy eritma). 1 ml asosiy eritma 100 ml hajmli o'lchov
kolbasiga solinib, belgisigacha suv bilan suyultiriladi. Eritma tayyorlangan kunigina
yaroqli.
16

Riboflavinning miqdorini aniqlash
0,06 g dori moddasiga (aniq tortma) 1000 ml hajmli o'lchov kolbasida 2 ml muz
holidagi sirka kislotasi, 500 ml suv qo'shilib suv hammo’lida erigunicha qizdirib,
sovitiladi va belgisigacha suv bilan suyultiriladi. Hosil bo'lgan eritmaning 10 ml i 100
mfltajmli o'lchov kolbasiga o'tkazilib, 3,5 ml 0,1 mol natriy atsetat eritmasi qo'shiladi
va belgisigacha suv bilan suyultiriladi.
Eritmaning optik zichligi spektrofoto’letrda, 267 nm to'lqin uzunligida qalinligi 1
sm bo'lgan kyuvetada aniqlanadi.
Riboflavinning foiz miqdori quyidagi formula yordamida hisoblanadi:

bunda: a - moddaning grammlardagi tortib olingan miqdori;
850 - riboflavinning 267 nm dagi solishtirma yutilish ko'rsatkichi;
Riboflavinning dori moddasidagi miqdori 98 - 100 % bo'lishi lozim.
2.3 Olingan natijalarni matematik statistik usulda qayta
ishlash.
18

o'z ichiga oladi. Tirotsin juda tez-tez uchraydi; Odatda, triptofanlarga qaraganda,
oqsil tarkibida tirozinlar besh dan o'n barobar ko'p bo'ladi. Boshqa tomondan,
triptofanning floresan zichligi tirozinga qaraganda ancha yuqori. [14]
Triptofan, tirozin va fenilalanin spektrining yo'qolishi (A) va emissiya (B). (Ko'rsatilgan uchta
aminokislota sezilarli darajada turli xil floresans zichliklarini namoyon etganini ko'rib chiqing.V
görünürlük uchun, B belgisida ko'rsatiladigan emissiya spektrlari ularning maksimumiga
normallashtirildi.)
4.15-rasmli spektrlarda tirotinlarning borlig'ida triptofanning flüoresansini
ayniqsa o'rganish mumkinligini aniq ko'rsatib turibdi, chunki agar qo'zg'alish 295
nmga teng bo'lsa va emissiyaning aniqlanishi 350 nmga teng bo'lsa, tirozinning
floresansi e'tiborsiz bo'lishi mumkin Floresanning intensivligi va emissiya spektrining
shakli yon zanjirning atrofiga sezgir bo'lib, u ko'pincha oqsili konformasion
o'zgarishlariga bog'liq. Shuning uchun triptofan florimetri ferment va boshqa
proteynlarning konformasyonel o'zgarishlar aniqlash uchun javob
beradi. Shuningdek, reaksiya triptofan yon zanjirining atrofidagi o'zgarishlarga olib
kelishi bilan, oqsillarni diand yoki multimerizatsiya qilish bilan bir qatorda,
11

Reja:
Kirish
I. Adabiyotlar sharxi.
1.1 Fluormetrik usul haqida ma’lumot.
1.2 Fluorimetrik usulning mohiyati
1.3 Fluormetrik usulning dori moddalari taxlilida qo’llanilishi.
II. Tajriba qism.
2.1 . Rossiya farmakopeyasiga asosan t iamin xloridning miqdorini
aniqlash
2.2 Rossiya farmakopeyasiga asosan riboflavinning miqdoriy tahlili
2.3 Olingan natijalarni matematik statistik usulda qayta ishlash
III. Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
Mundarija
2

2.1 . Rossiya farmakopeyasiga asosan t iamin xloridning miqdorini
aniqlash
Tasvirlanishi: hidsiz, sho'rtang oq kristall kukun . Gigroskopik modda
Eruvchanligi: suvda oson eriydi, 95 ％ li qattiq spirtda eriydi. Atseton, benzol,
xloroformda eri ma ydi.
Chinligi: 0.05g preparat 25ml li suvda eritiladi. Eritmaning 5ml iga “Tiamin
bromid” maqolasida ko’rsatilgani kabi chinlik reaksiyasi o’tkaziladi.
5ml eritmaga xloridlar uchun reaksiya o’tkaziladi (GF; 747 bet)
Eritma tiniqligi va ranggi : 0.25 g preparat 5 ml yangi qayatilgan va sovutilgan
suvda eritilsa eritma ranggi tiniq va shaffof bo’lishi zarur.
Thiotiamine. 0.2g bariy xlorid eritmasi, 1ml suyultirilgan xlorid kislota, 0.3ml
pergidrol, 5ml suv qo’shilganda sariq rang hosil bo’lmasligi zarur;
Sulfatlar: 0.2 g preparat 10 ml suvda eritiladi. Sulfatlarga sinov o’tkazish uchun
bariy xlorid bilan sinab ko’riladi. Bunda sulfatlarning miqdori 0.0 5 foizdan
oshmasligi kerak.
Quruq massa chetlanishi: 1g preparat aniq tortmasi 1 00-105 ℃ da 4 soat quruq
holda u s hlab t urib tortib ko’riladi. Bunda chetlanish 5 ％ dan oshmasligi kerak.
Miqdoriy tahlil
Aniqlash tartibi - 0,012 tiamin xlorid (aniq tortma) 100 ml hajmli o'lchov
kolbasiga solinib 50 ml tozalangan suv qo'shib, qizdirib turilgan holda eritib,
belgisigacha suv bilan suyultiriladi. 100 ml hajmli olchov kolbasiga 1 ml tiamin
xlorid eritmasidan solib, belgisigacha suv bilan suyultirib, chayqatiladi. Og’zi
mahkam berkiladigan uchta ajratish voronkasi olib, ularga 1 ml tayyorlangan eritma,
birinchi va ikkinchi ajratish voronkasiga 3 ml dan oksidlovchi aralashma, uchinchi
ajratish voronkasiga esa 3 ml 15 %li natriy gidroksid eritmasi (nazorat tajribasi) solib
15

Monokromator sxemasi. Oq (keng spektrli) nurdan monokromator ma'lum bir tor spektrda nurni
tanlashga qodir. Oq yorug'lik uning tarkibiy qismlariga bo'linib, uning orqasida kamalakni
yaratadigan prizma ustida prognoz qilinmoqda. Namuna borish yo'li bilan yorug'lik kichik
bo'laklardan o'tishi kerak, shuning uchun spektrning faqat kichik bir qismi (amalda bir hil rangli
nur) bor. Monokromatorni qoldiradigan yorug'lik to'lqinining uzunligi prizma aylantirilib
o'zgartirilishi mumkin, chunki bu kamalakning boshqa qismini yoriq orqali beradi.
Detektorni hayajonli yorug'likdan ikki tomonlama himoya qilish, flüoresan nurining
qizg'inligi, odatda, yorug'lik nuriga nisbatan ikki yoki undan ko'p buyurtmalarga ega
bo'lishi sababli kerak. Bu shuni anglatadiki, agar qiziqarli yorug'likning faqat 1%
yoki 0,1% detektorga etib ketsa ham, topilgan signal kuchlanishining yarmi ajoyib
yorug'lik va namunaning emissiyasidan faqatgina yarim yarmidan kelib
chiqadi. Detektor to'lqin uzunligi asosida fotonlarni ajrata olmaydiganligi sababli bu
50% fon uzatish darajasiga olib keladi.[11]
Flyuoroforlar
Flyuoroforlar o'ziga xos floresans spektrlari, xususan ularning qo'zg'atuvchisi
(emilim) spektri va emissiya spektrlari bilan xarakterlanadi. Ta'sir etuvchi spektr,
to'lqinning to'lqin uzunligi uzluksiz o'zgarib turganda, ma'lum bir to'lqin bo'yida
emissiya qizg'inligini o'lchash orqali qayd etiladi. Emissiya spektrlari, yorug'lik
9

nurining to'lqin uzunligi doimiy ravishda saqlanib turganda to'lqin uzunligi
funktsiyasi sifatida yoritilgan nurning zichligini o'lchash orqali qayd etiladi.
Ta'sir etuvchi spektrning shakli odatda emissiya spektrining shakli bilan bir xil
bo'ladi. Biroq, Stokes almashinuvi tufayli emissiya spektri qizil rangli tomonga
harakatlanish spektriga nisbatan siljiydi va odatda ikkita spektrning shakli bir-
birining ko'zgu tasvirlari .
Pirenning emissiya va emissiya spektrlari
Bir molekula flüoresansining intensivligi uning atrofiga sezgir. Emissiya
qizg'inligi pH va solventning polaritliligi va haroratni sezilarli darajada ta'sir
qiladi. Odatda apolar hal qiluvchi va haroratning pasayishi intensivlikni
oshiradi. Ftoroforning bevosita atrof-muhit ham muhim omilidir. Floroforga yaqin
harakatlanadigan boshqa bir molekula yoki guruh floresansning qizg'inligini
o'zgartirishi mumkin. Ushbu atributlarga ko'ra, fluorimetriya turli kimyoviy
reaktsiyalarni va / yoki konformatsiya o'zgarishlarini o'rganish, agregatsiya va
ajratish uchun juda mos keladi. Proteinlarda ikkita aminokislotada muhim floresans
bilan yon zanjirlar mavjud: triptofan va tirozin. Ushbu guruhlarning oqsillarda
floresanligi oqsilning ichki floresansi deb ataladi. Triptofan nisbatan kam
uchraydigan amino kislotadir; Aksariyat oqsillar faqat bir yoki bir necha tryptofani
10

l = c / v, bu erda c - nur tezligi (taxminan 300 000 km / s)
v = c / l
E = hn, bu erda h Planck sobit (taxminan 6.63 * 10 -34
Js)
Flyuorimetr
Stokes almashinuvi flüoresansni aniqlashning yuqori sezgir usullarini yaratishga
yordam beradi. Ajablanadigan va aniqlangan (yoritilgan) nurning to'lqin uzunligi
farqli o'laroq, yorug' nur tomonidan yaratilgan fon muvofiq sozlash yordamida
minimallashtirilishi mumkin. Datchikka yorqin nur tushishini oldini olishning ikki
yo'li mavjud .[14]
O'lchovlar tez-tez geometrik tartibda amalga oshiriladi, unda emissiyaning
aniqlanishi yorqin nur nuriga perpendikulyar yorug'lik filtrlari yorug'lik manbai va
namuna o'rtasida, shuningdek, namuna va detektor o'rtasida o'rnatiladi. Ushbu
filtrlardan faqat ma'lum bir to'lqin uzunligi oralig'i o'tishi mumkin. Namunani
qoldiruvchi hayajonli nur fotonlar detektorga emissiya filtrlari tomonidan
emirilganligi sababli erishmaydi Ko'pgina hollarda filtr o'rniga monoxromatorlar
ishlatiladi. Ularning afzalligi shundaki, tanlangan to'lqin uzunligi ma'lum bir vaqt
oralig'ida belgilanadigan filtrlarga nisbatan ancha erkin va aniqroq aniqlanishi
mumkin va sozlash faqat ularni almashtirish yo'li bilan amalga oshirilishi mumkin
Ftorometrning strukturasini sxematik tarzda ifodalash. Namuna yorug'lik manbai va detektor
o'rtasida joylashtirilgan bo'lib, vertikal tartib o'rnatiladi. Tegishli to'lqin uzunligi yorug'lik filtrlari
yordamida tanlanadi.
8

2
Etakridin laktatning 1 % li suvli eritmasi yashil
rangda tovlanadi.
3 1 - 2 mg natriy paraaminosalitsilat chinni idishga
solinib , 1-2 ml konsentrlangan sulfat kislotasi
qo ' shilgan - da eritmaning ko ' k - binafsha rangda
tovlanishi kuzatilib , 5 ml suv qo ' shilganda
tovlanishi yo ' qoladi .
4 Xinin gidroxlorid
5 ml 0,1 % li xinin gidroxlorid eritmasiga 2-3
to’lchi suyultirilgan sulfat kislotasi to m izilsa
yashil rangdagi tovlanish kuzatiladi.
5
Xlortetrasiklin gidroxlorid 5 ml 0,5 % li xlortetrasiklin gidroxloridga
eritmaning muxiti pH =7-9 bo’lguniga qadar natriy
gidroksid eritmasi qo’shib bir minut davo’lida
qaynab turgan suv hammmo m ida qizdirilsa,
eritmaning ko’k rangda tovlanishi kuzatiladi.
6
Rezerpin
0,05 % li 2 ml rezerpinning 95 %li etil spirtidagi
eritmasiga 1 ml 0,5 mol/l xlorid kislotasi va 0,5 ml
0,1 mol/l natriy nitrit qo’shilsa 1-2 minutdan so’ng
yashil rangdagi tovlanish hosil bo’ladi.
6
0,5 ml 0,2 % li tiamin xlorid eritmasiga 2 ml kaliy ferrit sianid
13

flyuoressensiyalanishi pasayib ketadi. Flyu- oressensiya usulida haroratni boshqarish
va flyuoressensiyalanish intensivligini pasaytiruvchi omillami yo’qotishi muhim o’rin
tutadi. Tekshiriluvchi va standart namuna bir vaqtda aniqlanganida termostatlash va
kislorodni yo’qotish zaruriyati o’z-o’zidan yo’q bo’ladi. Tekshiriluvchi namunani
nurlanish manbayi ta’sirida qizib ketishi ro’y bermasligi uchun o’lchash jarayoni juda
tez bajarilishi lozim. [10]
Flyuoressensiyalanish spektri yutilish spektriga nisbatdan keng to’lqin
chegaralarda hosil bo’ladi (50-100 nm) va 100—200 nm chegaralarida keng
nurlanish chiziqlari beradi.
Flyuorimetrik usul bilan ikki komponentdan ortiq bo’lmagan dori vositalari tahlili
amalga oshiriladi.
Tekshiriluvchi dori vositalari eritmalarida fluoressensiyani qo’zg’atish uchun
365-366 nm to’lqin uzunligida ultrabinafsha nur ta’sir ettiriladi. Ayrim dori vositalari
fluoressensiya bermaydi, bunda qator reaktivlar ta’sirida ularning
fluoressensiyalanuvchi birikmalari olinad i. [1]
Flyuoressensiyalanish spektri tavsifi hamda nurlanish rangi
fiyuoressensiyalanadigan moddalar (fluoroxromlar) uchun o’ziga hos bo’ladi.
Shuning uchun flyuoressensiya usuli moddalar chinligini aniqlashda va miqdoriy
tahlil o’tkazish uchun qo’llaniladi. Flyuorimetrik tahlilni bajarishda foydalaniladigan
spektroflyuorimetrlar quyidagicha tuzilishga ega: simob-kvars lampasidan
chiqayotgan nur birlamchi yorug’lik filtr va kondensor orqali aniqlanadigan modda
eritmasi solingan kyuvetaga tushadi va eritma flyuoressensiyalana boshlaydi.
Qo’zg’algan nur kvantlari ikkilamchi yorug’lik filtridan o’tib, fotoelementga tushgan
yorug’lik miqdorini belgilab oladigan galvanometr bilan biriktirilgan fotoelementga
tushadi [2]
Miqdoriy tahlilni o’tkazish uchun solishtiriluvchi eritma sifatida ma’lum
konsentratsiyadagi flyuoressensiyalovchi moddaning standart namunasini eritmasi
ishlatiladi. Hisoblash quyidagi formula bo’yicha amalga oshiriladi:(
n
1 − n
2 ) c
n − n
2
5

5 .The united states pharmacopoeia, 2003
6 .European pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. Strasbourg,
1997
7 .O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), I kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
8 .O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
9.Farmasevtik kimyo, 1-2 qism T., “Ekstremium press”, 2011
10.Арзамасцев А.П., Печенников В.М., Радионова Г.М. и др. Анализ
лекарственнмх смесей. М., «Спутник», 2000 г.
11. Арзамасцев А.П., Яскина Д.С. Ультрофиолетовме и инфракраснме
спектри лекарствешшх вецеств, М., «Медицина», 1975.
12. Арзамасцев А.П. и др. Фармацевтическая химия. М., «Г еотар-Мед»,
2005.
13. Арзамацев А.П. и др. Анализ лекарственнмх смесей. М.,«Спутник», 2000
r .
14. Internet materiallari, ilmiy maqolalar, monografiyalar.
Mundarija.
Kirish …………………………………………………………………….……3
Adabiyotlar sharxi… ………………………………………………………...4
1.1 Fluormetrik usul haqida ma’lumot… ……………………………….…….4
1.2 Fluorimetrik usulning mohiyati……………………………………………6
1.3 Fluormetrik usulning dori moddalari taxlilida qo’llanilishi… ……………12
Tajriba qism… …………………………………………………………...….15
2.1 . Rossiya farmakopeyasiga asosan t iamin xloridning miqdorini aniqlash …15
23

Kirish
Farmatsevtik kimyo yuqori malakali dorishunos-mutaxassislarni tayyorlashda
yetakchi fanlardan biri bo’lib, u dori moddalarini olish yo’lla-rini, fizikaviy va
kimyoviy xossalarini, ularning kimyoviy tuzilishi bilan kishi organizmiga bo'lgan
ta’siri orasidagi munosabatlami hamda dori moddalarining sifatini nazorat qilish
(tahlil) usullarini va saqlash shart-sharoitlarini o’rgatadi. Yosh mutaxassis,
farmatsiyaning qaysi sohasida ishlashidan qat’iy nazar, u albatta dori vositalarining
fizikaviy va kimyoviy xossalarini mukammal bilgan holda, ulaming sifat nazorati,
qadoqlash, saqlash va manzilga yetkazish kabi shart-sharoitlarga doir masalalami
to'g'ri va tez hal qila bilishi lozim.
Dori moddalarining kimyoviy tuzilishlari bilan ularning fizikaviy, kimyoviy va
farmakologik xossalari o’rtasidagi qonuniy bog'lanish borligini mukammal bilgan
holda turli guruhga mansub fiziologik faol dori modda (vitamin, gormon, antibiotik
va boshqa)larning molekula tuzilishiga kimyoviy yoki biosintez usullar yordamida
ma’lum bir o'zgarish kiritib, yarim sintez yoki mutlaqo yangi kimyoviy tuzilishdagi
dori moddalarini olish hamda ulaming sifatini nazorat qilishga doir talabnoma va
qoidalami ishlab chiqish masala-lari, shuningdek, dori moddalarining farmakologik
ta’siri va xavfsizligini ta’minlash uchun ulaming sifat nazorati usullarini ishlab
chiqib, umumlashtirish (unifikatsiyalash) kabi muammolami hal etish farmatsevtik
kimyo fanining asosiy vazifalaridir.
Farmatsevtika sohasida Mahalliylashtirish dasturining samarali amalga
oshirilishi natijasida import o’rnini bosuvchi yangi turdagi mahsulotlar tayyorlash
o’zlashtirilayotir. Ayni paytda avvallari valyuta hisobiga keltirilgan 207 turdagi
mahsulotni ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan. 158 ta yangi turdagi dori vositasi, 15
turdagi substansiya, tibbiy maqsadda foydalaniladigan 14 turdagi buyum va 20
xildagi butlovchi buyumlar ana shular jumlasidandir.
3

Oksidlovchi aralashmani tayyorlash uchun 10 mg qizil qon tuzi 25 ml hajmli
o'lchov kolbasiga solinib, 1 ml suvda eritiladi va 15 %li nitriy gidroksid eritmasi
bilan belgisigacha suyultiriladi.
Izoamil (izobutil, butil) spirti dastlab fluoressensiyalanmasligiga tekshirib
ko'riladi. Spirtning fluoressensiyalanishi kuzatilgan taqdirda 1 1 spirtga 1 5 - 2 0 g
faollishtirilgan ko'mir qo'shib 30 minut davo’lida chayqatib, bir kecha-kunduzga
qoldirilib, so'ng haydab olinadi.
2.2 Rossiya farmakopeyasiga asosan riboflavinning miqdoriy tahlili
Tasvirlanishi: sariq, to’q-sariq tusli, o’ziga xos hid li , achchiq tamli kristall kukun .
Yorug’likka beqaror modda
Eruvchanligi : suvda kam eriydi, amalda 95 ％ li spirtda, atseton, benzol,
xloroformda eri ma ydi .
Chinligi: 1 mg preparat 100 ml li suvda eritiladi. Eritma porloq yashil- sariq
rangga ega. Ultrabinafsha nurda ko’rilganda fluoressensiyalanai. Ishqor, kislota,
natriy gidrosulfit qo’shilganda shulalanish yo’qoladi.
Eritma tiniqligi va ranggi : 0.25 g preparat 5 ml yangi qayatilgan va sovutilgan
suvda eritilsa eritma ranggi tiniq va shaffof bo’lishi zarur.
Sulfatlar: 0.2 g preparat 10 ml suvda eritiladi. Sulfatlarga sinov o’tkazish uchun
bariy xlorid bilan sinab ko’riladi. Bunda sulfatlarning miqdori 0. 2 foizdan oshmasligi
kerak.
Og’ir metallar uchun: 10 ml eritma og’ir metallar uchun talablarga javob berishi
kerak. Bunda og’ir metallarning miqdori 0.001 ％ dan oshmasligi kerak.
Quruq massa chetlanishi: 1g preparat aniq tortmasi 1 00-105 ℃ da 4 soat quruq
holda u s hlab t urib tortib ko’riladi. Bunda chetlanish 1. 5 ％ dan oshmasligi kerak.
17

2.2 Rossiya farmakopeyasiga asosan riboflavinning miqdoriy tahlili …….…17
2.3 Olingan natijalarni matematik statistik usulda qayta ishlash………….….19
Xulosa… …………………………………………………………………..…22
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati… ……………………………………..23
24

Dori vositalarini taxlilida fluorimetrik usulni qo’llanilishi

Купить