• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 40000UZS
Размер 1.1MB
Покупки 0
Дата загрузки 02 Май 2025
Расширение docx
Категория География

Продавец

Dilshodbek

Дата регистрации 29 Март 2025

2 Продаж

Farg`ona viloyatining iqdisodiy geografik tavsifi

kompaniyasi) boshlangan. Respublikadagi eng qadimiy neft koni ham shu viloyatda (Chimyon). Sho’rsuvda ilgari oltingugurt va ozokerit qazib olinardi, hozirda esa uning zahiralarining sanoat ahamiyati kolmagan. Bu yerda keramzit, shuningdek, qurilish materiallari- g’isht, sement hamda chinni, oyna ishlab chiqarish xom ashyosi ham mavjud. Umuman olganda, viloyatning mineral-resurs salohiyati katta emas, binobarin, uni rayon hosil qiluvchi yoki mintaqaviy rivojlanishining asosiy omili sifatida baholash qiyinroq. Iqlimi quruq - kontinental; yillik yog’in-sochin miqdori Namangan viloyatidan sal ko’proq, Andijondan esa biroz kamroq (300-400 mm atrofida). Viloyatning shimoliy qismida Markaziy Farg’ona cho’llari - Qoraqalpoq va Yozyovon cho’llari mavjud bo’lib, ularning davomi qo’shni Namangan va Andijon viloyatlariga o’tib ketadi, chekka g’arbida, xususan, Beshariq va Furqat tumanlarining Sirdaryo kirg’og’ida ham qisman cho’l hududlar bor. Ushbu cho’llarni o’zlashtirish faqat sun’iy sug’orish yordamida bo’lishi mumkin. Chegaradagi Sirdaryoni hisoblamaganda, bu yerda katta suv manbalari yo’q. Farg’ona viloyati ham Namangan viloyatiga o’xshash soylar o’lkasidir. Bu yerda soylar qadimdan klassik tipdagi vohalarni vujudga keltirganki, bunday madaniy landshaftlar respublikamizda juda kam uchraydi. Chunonchi, So’x va Isfara soylari tog’ oraliqlaridan tekislikka chiqish qismida panjasimon taralib ketadi, juda ko’p kanal va ariqlarni suv bilan ta’minlaydi. Binobarin, Farg’ona viloyatida ariqlar juda ko’p. Masalan, So’x soyi Rishton, Samarqand, Nursuk ariqlariga, Qo’qonsoy, Yanginayman, Tomosha, Avg’onbog’, Shohimardon, Naymansoy, Turksoy, Sassiqsoy kanal va ariqlarga taqsimlanib ketadi. Isfara daryosining quyi qismidan esa Oltiariq, Yangiqishloq ariqlari, Beshkapa, Isfara, Janubiy Isfara, Jug’a, Tamboy, Rapqon kanallari boshlanadi. Viloyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotida Shohimardonsoy va Isfayramsoylarning ham ahamiyati katta. Shohimardonsoyning davomi Marg’ilonsoy, Oltiariqsoy va ulardan taralib ketgan ko’plab ariqlar muhim sug’orish manbai va agrolandshaftlarning asosini tashkil qiladi. Shohimardonsoy soylar o’zlarining gidrologik xususiyatlariga mos 8 iborat bo’lmog’i lozim. Sababi, ayni demografik bosim, yer-suv zahiralarining yetishmasligiIsfayramsoy bilan birgalikda Farg’ona, Oltiariq, Qo’shtepa, qisman Toshloq va Yozyovon tumanlarini suv bilan ta’minlaydi. Isfara daryosining ta’sir doirasi esa asosan Beshariq tumani bilan chegaralanadi. Ayni vaqtda, eng katta va sersuv So’x o’zining tipik geografik yoyilmasi (konusini) hosil qilgan va uning suvlari bilan Quqon vohasi, ya’ni Dang’ara, Yaypan, Uchko’prik, Buvayda, So’x Rishton, Furqat tumanlarining yerlari sug’oriladi. O’tgan asrning o’rtalarida qo’rilgan Sariqo’rg’on (Sirqo’rg’on) gidroo’zeli So’x daryosini to’sib, uning suvini turli qismlarga taqsimlaydi. Qizig’i shundaki, , ozligi mintaqa ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida yangicha, zamonaviy, industrial innovatsion rivojlanish strategiyasi va yo`nalishlarini taqoza etadi.[13] 1-Rasm. Farg`ona viloyatining ma`muriy bo`linishi. Manba:(Internet materiali) 6 2.2. FARG`ONA VILOYATI SANOAT TARMOQLARINING SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI Farg’ona viloyati xo’jaligi ko’p tarmoqli hududiy ishlab chiqarish majmuasini tashkil qiladi. Mintaqaviy iqtisodiyot, umuman olganda, industrial- agrar yo`nalishga ega. Sanoati. Mintaqa sanoati o’zining ko’p tarmoqli yunalishlari bilan mamlakatimizning boshqa hududlaridan farq qiladi. Bu yerda an’anaviy yengil va oziq-ovqat sanoati bilan bir qatorda, og’ir sanoat tarmoqlari korxonalari ham mavjud. Xususan, kimyo va neft kimyosi, qurilish materiallari sanoati, oziq-ovqat va boshqalar yaxshi rivojlangan. Ko’pgina korxonalar Farg’ona iqtisodiy rayonida yagona hisoblanadi (masalan, IEM, Farg’ona furan birikmalari zavodi, Quvasoytsement va b.). 2018yilda viloyatda jami 29529 ta korxona va tashkilotlar ro’yxatga olingan. Bulardan 29128tasi faoliyat ko’rsatgan. Ularning yiriklari 46 ta. Xalq iste’mol mollari ishlab chiqarish hajmi ham ancha katta. [8] Uning tarkibida nooziq-ovqat mahsulotlari 59,5 foizga barobar, shundan yengil sanoat - 12,0 %. Sanoat ishlab chiqarishining tarmoqlar tarkibi quyidagicha Yoqilg’i-energetika sanoati - 33,5 %, kimyo va neft kimyosi - 10,4 %, mashinasozlik va metallni qayta ishlash -2,4 %, qurilish materiallari sanoati - 10,5 %, farfor - fayans sanoati -4,1 %, yengil sanoat - 24,0 %, oziq-ovqat sanoati - 10,2 %, un-yorma va kombikorm sanoati - 3,9 %. Taqqoslash uchun: 2000 yilda yoqilg’i sanoatining mahsulot qiymati 50,4 %, kimyo va neft kimyosi - 5,8 %, qurilish materiallari - 5,0 %, yengil sanoat - 19,6 %, oziq-ovqat- 5,7 foizni tashkil qilgan. Umuman olganda, Farg’ona viloyati sanoat tarmog’ining diversifikatsiyalanish ko’rsatkichi respublikamizda faqat Toshkent viloyatida uchraydi, xolos. Viloyat og’ir sanoatining yirik korxonalari Farg’ona neftni qayta ishlash zavodi (u Yaponiya firmalari bilan birgalikda qayta ta’mirlangan, buning uchun 250 mln. AQSh dollariga yaqin mablag’ sarflangan), Farg’ona-azot, Farg’ona kimyoviy tola zavodlari, Qo’qon superfosfat zavodi, “Yevraziya TAPO - 15 “Biz avvalo iqtisodiyotni isloh qilish va erkinlashtirish borasidagi ishlarimizni yanada chuqurlashtirish,uning soha va tarmoqlarini tarkibiy jihatdan o'zgartirish bo'yicha boshlangan ishlarni jadallashtirishimiz kerak.” [1] Farg’ona viloyati respublikamizda 1938-yilda tashkil topgan 5 ta viloyatlaridan biridir. Uning maydoni 6,76 ming kv km bo’lib, bu borada Sirdaryo, Andijon va Xorazm viloyatlaridan oldinda turadi. O’zbekiston Respublikasi maydoniga nisbatan esa Farg’onaning xududi atigi 1,5 foizga teng, xolos. Vaholanki, bu yerda, 2022-yil 1-yanvar ma’lumotlariga ko’ra, 3896,4 ming yoki mamlakat aholisining 11 foizi yashaydi. O’zining demografik salohiyati bo’yicha, u mamlakatimizda Samarqand viloyatidan keyingi 2-o’rinda turadi. Ma’muriy tuzilishiga ko’ra viloyatga buysunuvchi 4 ta shahar, 15 ta qishloq tumanlari mavjud. Shunchalik qishloq tumanlari yana faqat Toshkent viloyatida mavjud, xolos. Shaharchalar soni 197 ta, qishloq aholi punktlari - 1021 ta. Yuqorida keltirilgan raqam va holatlar shundan dalolat beradiki, Farg’ona viloyatining demografik “yuki” og’ir, aholisi zich, hududi yuqori darajada o’zlashtirilgan, boshqaruv tizimi murakkab. Viloyat darajasida eng birinchi tashkil etilgan qishloq tumanlari - Oltiariq, Beshariq va Uchko’prik sanaladi. Ular 1926- yilda vujudga kelgan. Nisbatan “yangiroq tuman” esa - Furqat tumani, u 1992- yilda ushbu maqomni olgan. Asosiy shaharlari, xususan, Qo’qon za Marg’ilon ham 2000 yillik tarixga ega. Viloyat markazi Yangi Marg’ilon, (keyinchalik Skobelev), Hozirgi Farg’ona 1877- yilda Farg’ona vodiysi Rossiya tomonidan bosib olingandan sung barpo etilgan. Bu hozirgi mustaqil mamlakatimiz xududida ruslar asos solgan 3 ta shaharlardan biridir. Qolgan ikkitasi - Kogon (Yangi Buxoro) va To’rtko’l (PetroAleksandrovsk). Viloyatning ma’muriy-siyosiy jihatdan “zichligi” uning qishloq tumanlarini uncha katta emasligi va bir-biridan bu borada katta farq qilmasligiga sabab bo’ladi. Darhaqiqat, mintaqaning har bir qishloq tumaniga o’rtacha 0,45 ming kv. km maydon to’g’ri keladi. 3 to’liq uning tabiiy ko’payishi negizida ko’payib bormoqda. 2013-yilda Farg’ona viloyati bo’yicha tug’ilish har ming kishiga 21,8 promilleni tashkil qilgan (taxminan respublika darajasida). Qayd etish lozimki, mazkur ko’rsatkich Yozyovon va, ayniqsa, so`x tumanida ancha yuqori: 24,4 va 28,4 %o. 2018 yilda viloyatda aholi tabiiy o’sishi 64439 kishini, migratsion o’sish-1366 kishini, aholining umumiy o’sishi 63073 nafarni tashkil etgan. Yil oxirida aholi soni 3683300 nafar kishini tashkil qilgan. Viloyatning hududiy-urbanistik tarkibi yaxshi rivojlangan: bu yerda 3 ta katta, ya’ni har birining aholisi 100 ming kishidan ortiq bo’lgan shaharlar mavjud; Farg’ona (265 ming kishi), Qo’qon (233 ming), Marg’ilon (215 ming kishi). Bunday “triograd” (uchkent) respublikamizda faqat Toshkent viloyatida bor, xolos - Chirchiq, Angren va Olmaliq. Biroq poytaxt viloyatiga taqqoslaganda Farg’onada o’rta bo’g’in shaharlar tizimi rivojlanmagan. “Ellikminglik” shahar viloyatda faqat bitga - Quvasoy (85 ming kishi), Quva shahrida 46 ming, Rishtonda 35 ming, qolganlarida aholi soni bundan kam. Kichik shahar va shaharchalar soni 2009-yilda yanada ko’paydi, urbanistik tarkib maydalashdi, kichik shaharlar muammosining dolzarbligi yanada kuchaydi. Shu yilda birdaniga 196 ta qishloqlarga shaharcha makomi berildi, bunday betakror urbanistik holat bo’yicha respublikamizda viloyat birinchi o’rinda turadi. Ma’lumki, O’zbekistonda jami 966 ta yangi shaharchalar - agroshaharlar vujudga kelgan bo’lsa, ularning har beshtadan bittasi (1/5 qismi) ayni birgina Farg’ona viloyati haritasida paydo bo’lgan. Hozirgi vaqtda viloyatda 9 ta shahar, 197ta shaharchalar bor (shahar joylar soni bo’yicha ham respublikamizda birinchi o’rinda) va ularda jami aholining 56,5 foizi istiqomat qiladi.(2019y) Mazkur ko’rsatkich 2008 yilda 27,8 foizga teng bo’lib, bu borada viloyat Xorazm, Qashqadaryo, Surxondaryo, Samarqand viloyatlaridan oldinda turgan edi, xolos. Viloyatda shahar aholisi Farg’ona viloyatida 2009-yilda jami 993 qishloq aholi punktlari mavjud bo’lgan, ularning har birida o’rtacha 1255 kishi yashagan. (2019-yil 1-yanvar holati bo’yicha qishloq aholi punktlari 1021 ta. 11 Qishloqlar geografiyasi o’ziga xos va betakror, ajoyib va g’alati nomli qishloqlar, kanallar, soy va yullar bo’ylarida zanjirsimon, yirik shaharlar atrofida ularga “yopishib” joylashgan. Qadimdan ko’p qo’l mehnatni talab kiluvchi sug’orma dehqonchilik bu yerda katta-katta qishloqlarga hayot bag’ishlagan. Aholi punktlarining g’uj joylashishi shaharlarning murakkab hududiy tizimi – aglomeratsiyalar shakllanishiga olib kelgan. Viloyat aholisi va iqtisodiyoti, eng avvalo, Farg’ona— Marg’ilon, shuningdek, vujudga kelayotgan Qo’qon aglomeratsiyasida mujassamlashgan.[13] 1-Jadval Tug‘ilganlar soni (2022-yilda; kishi) Manba:(Farg`ona statistika qo`mitasi) 12 Farg`ona shahri Qo`qon shahri Quvasoy shahri Marg`ilon shahri0100020003000400050006000 Farg`ona viloyati shaharlarida tug`ilishi 2022-yilda o`g`il bolalar qiz bolalar 2-Jadval Ko`chib ketganlar soni yilda kishi. Manba:(Farg`ona statistika qo`mitasi) 13 holda (eng avvalo, suv hajmiga ko’ra) o’ziga xos va mos gidroxo’jalik rayonlarni tashkil etgan. Ular gorizantal yo’nalishda o’tkazilgan Katta Farg’ona kanali hamda Janubiy Farg’ona va Katta Andijon kanallari bilan birga mintaqaning tarixiy- geografik o’zagi, “qovurg’asi” hisoblanadi va yagona Farg’ona vohasini tashkil qiladi. Suv rejimi va miqdoriga qarab bu soylar turli yiriklikdagi shaharlarga hayot bag’ishlaydi. Masalan, So’x Qo`qonni, Shohimardonsoy (Marg’ilonsoy) Marg’ilon va Farg’onani suv bilan ta’minlaydi. Viloyat sug’orish tizimi yoki irrigatsiya infratuzilmasiga Karkidon, Sho’rsuv, Qo’rg’ontepa suv omborlari ham kiradi. 9 8-Jadval Farg‘ona viloyatida faoliyat yuritayotgan shifoxona muassasalari soni(birlik) Manba:www.farstat.uz 9-Jadval Farg‘ona viloyatining tashqi savdo aylanmasi. mln AQSH doll Manba:www.farstat.uz 25 1.2.TABIIY SHAROITI VA TABIIY RESURSLARI Farg ona viloyatining shimoliy qismini Qoraqalpoq vaʻ Yozyovon dashtlari egallagan, janubdan Olay tizmasidan oqib tushadigan daryolarning yoyilmalari bilan o ralgan. Janubda adirlar Olay tizmasining tog oldilari bilan ʻ ʻ almashinib turadi. Farg ona viloyati yuqori seysmik zona hisoblanadi. ʻ Iqlimi kontinental . Qishi birmuncha yumshoq, ba zan havo juda sovib ketadi. ʼ Yanvar oyining o rtacha harorati ʻ — 3,2 °C, iyulniki 28 °C. Eng past harorat — 27,9 °C. Eng yuqori harorat 42 °C. Vodiyning g arbida esadigan kuchli ʻ "Qo qon ʻ shamoli" iqlimga salbiy ta sir etadi. Shamolning tezligi sekundiga ba zan 35-40 ʼ ʼ metrga yetadi. Janubi-sharqida yozda garmsel esadi. Yiliga g arbida 100 ʻ mm dan (Qo qon atrofi) sharqiy qismida 170 ʻ mm gacha, tog yon bag irlarida 270 ʻ ʻ mm gacha yog in tushadi, asosan, bahorda yog adi. ʻ ʻ Vegetatsiya davri 210—240 kun. Viloyatning shimoli-g arbiy chegarasi ʻ bo ylab Sirdaryo oqadi. Olay tizmasidan Isfara, So x, Shohimardon, Isfayramsoy ʻ ʻ boshlanadi. Daryolar muzlikqor suvlaridan to yinadi. Iyul— avgustda to lib oqadi. ʻ ʻ Daryo suvlari sug orishga sarflanadi. Asosan, bo z tuproq va o tloqi botqoq ʻ ʻ ʻ tuproklar keng tarqalgan. Adirlarda aksari och va tipik bo z ʻ tuproqlar, Sirdaryo terrasalarida allyuvialo tloqi tuproqlar, viloyatning shimoliy ʻ qismida sho rxok o tloqlar va ajriqli o tloqlar mavjud. Markaziy Farg onadagi ʻ ʻ ʻ ʻ sho rxoklarda turli xil sho ra o sadi. Yerlarining kattagina qismi ekinzor. ʻ ʻ ʻ Vohalarda terak, tut, qayrag och, daryo vodiylarida keng bargli o rmonlar va ʻ ʻ archazorlar bor. Yovvoyi hayvonlardan Sirdaryo to qayzorlarida qobon, adir va ʻ Olay tizmasi tog oldilarida bo ri, tulki, chiyabo ri, quyon, bo rsiq, jayra yashaydi. ʻ ʻ ʻ ʻ Ondatra, nutriya iklimlashtirilgan. Qushlar, sudraluvchilar ko p. Suv ʻ havzalarida marinka , usach, zog ora baliq, karp, oq amur, do ngpeshona baliqlar ʻ ʻ bor. Farg’ona viloyati ham, qo’shni hududlar singari, qazilma resurslarga boy emas. Bu yerda biroz neft va qurilish sanoati uchun xom ashyo mavjud, xolos. Neft qazib olish o’tgan asrning dastlabki yillarida chet mamlakatlar sarmoyasi yordamida (Belgiya va boshqalar tomonidan tashkil etilgan «SANTO» 7 2.4. FARG`ONA VILOYATINING TRANSPORTI VA TASHQI IQDISODIY ALOQALARI Transporti va tashqi iqtisodiy aloqalari . Viloyatda transport infratuz ilmasining barcha turlari bor. Ammo yuk va yulovchi tashishda asosan avtomobil transportining ahamiyati katta. Qo’qon, Marg’ilon shaharlari yirik transport tugun va markazlari vazifasini bajaradi. Viloyat hududidan O’zbekiston Respublikasini qo’shni Qirg’iziston hamda Xitoy bilan boglovchi xalqaro avtomobil yullari o’tgan. 2013- yilda jami tashilgan yuk 93,2 mln. tonna bo’lib, uning 89,8 foizi avtomobil transporti zimmasiga tushdi. Shu yilda umumiy disobda 538. mln yulovchi tashilgan. Bu miqdorni to’liq avtomobil transporti amalga oshirgan. Xususiy avtomobillarda jami yulovchilarning 3/4 qismidan ortiqrog’i tashilgan. Farg’ona viloyati mamlakatimiz tashqi iqtisodiy aloqalarida faol ishtirok etadi. Bir yillik tashqi savdo aylanmasi, 2018-yilda 1353,6 mln AQSh dollariga teng, shundan eksport hajmi – 484,3 mln, import – 869,3 mln. dollar. 2010-yilda ular, mos holda, 922,0; 475,0; 447,0 mln dollarni tashkil etgan. Eksport tarkibida energiya resurslari 10,1 %, paxta tolasi-9,5 %, kimyo sanoati mahsulotlari-20,9 %, oziq-ovqat mahsulotlari-6,4 % bo’lgan. Importda energiya resurslari-51,6 %, mashina va uskunalar-16,4 %, kimyo sanoati oziq-ovqat mahsulotlari-8,8 % ni tashkil etgan. Jami tashqi savdo aylanmasining yarmidan ko’progi MDX mamlakatlari bilan amalga oshiriladi. Ular orasida asosiy aloqalar Rossiya, Qozog’iston va boshqa davlatlar bilan olib boriladi. Ko’rinib turibdiki, Farg’ona viloyatining iqtisodiy munosabatlari respublikamizning ba’zi mintaqalaridan farqli ravishda, MDX mamlakatlari bilan faolrokdir. Hududiy tarkibda eksportning 41,9, importning 62,3 foizi Farg’ona shahriga to’g’ri keladi. Eksportda, shuningdek, Toshloq (24,6 %), Dang’ara (11,3 %) va Qo’qon shahri (11,7 %) ham ishtirok etadi. Importda Qo’qon shahri hamda Dang’ara tumani ajralib turadi.[13] Ijtimoiy sohalari. Aholi zich, uni ish bilan band 23 KIRISH I.BOB. FARG`ONA VILOYATI TABIATINING ASOSIY XUSUSIYATLARI 1.1. Farg`ona viloyatining geografik o`rni,maydoni va chegaralari 1.2. Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari II.BOB. FARG`ONA VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY JOYLASHISHI VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY- GEOGRAFIK JIHATLARI 2.1. Farg`ona viloyatining aholisi va mehnat resurslari 2.2. Farg`ona viloyati sanoat tarmoqlarining shakllanishi va rivojlanishi 2.3. Farg`ona viloyati qishloq xo`jaligigining rivojlanishi va ixtisoslashuvi 2.4. Farg`ona viloyatining , transporti va tashqi iqdisodiy aloqalari XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR KIRISH 2 KIRISH…………………………………………………………………3 I.BOB.FARG`ONA VILOYATI TABIATINING ASOSIY XUSUSIYATLARI 1.1. Farg`ona viloyatining geografik o`rni,maydoni va chegaralari……5 1.2. Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari………………………………….7 II.BOB. FARG`ONA VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY JOYLASHISHI VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY- GEOGRAFIK JIHATLARI 2.1. Farg`ona viloyatining aholisi va mehnat resurslari………………..10 2.2. Farg`ona viloyati sanoat tarmoqlarining shakllanishi va rivojlanishi……………………………………………………………..15 2.3. Farg`ona viloyati qishloq xo`jaligining rivojlanishi va ixtisoslashuvi……………………………..…………………………...19 2.4. Farg`ona viloyati transporti va tashqi iqdisodiy aloqalari…………………………………………………………..…..23 XULOSA……………………………………………………………..26 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………28 30 ming gektar yerga paxta ekilib, undan 280-290 ming tonna hosil olinadi, hosildorlik- 28,2 s/ga (2000 yilda 363 ming t paxta, hosildorlik - 29,4 s/ga).2018yilda viloyatda 86,6 ming gektar maydonga paxta ekilib,undan 205,2 ming tonna paxta hosili olingan.Taxlillar ko’rsatishicha, respublikamizda so’nggi yillarda kungaboqar yetishtirishga ko’proq e’tibor berilmokda. Agar undan inson salomatligi uchun sifatli yog’ olinishi hisobga olinsa, bu jarayonni alohida ijobiy baholash lozim. 2012-yilda Farg’onada 107 gektar yerga kungaboqar eqilib, 1224 tonna hosil yetishtirilgan. Farg’ona viloyati kartoshka yetishtirishga ham ixtisoslashgan. Bu ekin ayniqsa So’x Rishton, O’zbekiston tumanlarida ko’proq ekiladi. 2018yilda viloyat bo’yicha 290,3 ming tonna kartoshka yetishtirilgan. Qishloq tumanlari orasida, Oltiariq tumani bulg’or qalampiri, turp, sholg’om, bodring kabilarni yetishtirish bilan mashhur. Viloyat, xususan, Qo’qon guruh tumanlarida achchiq qalampir (garmdori) ham ko’p yetishtiriladi va ko’p iste’mol kilinadi. Bir yillik savzavot hosili 1008,2 ming tonna,poliz ekinlariniki 82,6 ming tonnani tashkil etadi. Sabzavotchilik bilan, kartoshka yetishtirish singari, asosan dehqon xo’jaliklari shug’ullanishadi. Yem- xashak ekinlari 11,8 ming gektarni egallaydi Asosan, silos uchun makkajo’xori ekiladi. Farg’ona vodiysi, shu jumladan, Farg’ona viloyatida bog’dorchilik va uzumchilik yaxshi yo’lga qo’yilgan. Bu yerda o’rik, olma, anor, anjir, shaftoli, nok, behi, So’nggi yillarda xurmo, shuningdek, turli navli uzumlar yetishtiriladi. Oltiariq o’zining husayni uzumlari bilan dong taratgan. Farg’onada chorvachilikni rivojlantirish imkoniyatlari respublikamizning cho’l mintaqalari, Samarqand, Qashqadaryo viloyatlariga qaraganda biroz cheklangan. Bu yerda 2019-yil(1-yanvar) boshida yirik shoxli qoramollar soni 1003,7 ming bosh, qo’y va echkilar – 851,4 ming bosh, parrandalar 7988,7 ming bosh bo’lgan. 2018 yilda yilda go’sht (tirik vaznda) 167,7 ming tonna, sut 1022,0 ming tonna, tuxum 498,7 mln dona olingan. Shunday qilib, viloyat iqtisodiyotida, ishlab chiqarishni texnologik jihatdan tashkil qilish nuqtai nazaridan, neft-gaz-kimyo, agroindustrial, to’qimachilik industrial hamda qurilish materiallari majmualarini ajratish mumkin. 20 bu yerda spirt, Asaka avtomobillari uchun oyna (“Kvarts” Quvasoy), o’simlik yog’i va xo’jalik sovunlari (Farg’ona va Qo’qon), konserva (Farg’ona), qandolat va mebel (Quva) ishlab chiqarish ham rivojlangan. Paxta tozalash zavodlari barcha qishloq tumanlari markazlarida mavjud. Viloyat sanoatini hududiy tashkil etishda Farg’ona-Marg’ilon sanoat tuguni yetakchi mavqega ega. Bu yerda mintaqaning asosiy sanoat korxonalari mujassamlashgani bois, ishlab chiqarishning aglomeratsiya samaradorligi yuqori. Shu bilan birga, ishlab chiqarish geografiyasida Quqon sanoat tugunining ham mavqei ko’zga ko’rinarli. Farg’onada qadimdan hunarmandchilik va kosibchilik rivoj topgan. Do’ppi tikish, sopol buyumlar yasash (ko’lolchilik), yog’ochda uymakorlik ishlarini bajarish kabilar Qo’qon, Marg’ilon, Rishton, Bog’dod va boshqa shaharlarda tarixan shakllangan. Sanoat mahsulotining 42,0 foizi birgina Farg’ona shahri zimmasiga tushadi; Quvasoy viloyat yalpi sanoat mahsulotining 12,0 %, Qo’qon -11,4%, Toshloq tumani - 8,6 % ni beradi. Ayni vaqtda Buvayda, Yozyovon, Oltiarik, Qushtepa, So’x Uch ko’prik, Farg’ona, Furqat tumanlarida qishloq sanoati nihoyatda sust darajada U viloyat sanoat mahsulotining bor-yug’i 2,7 foizini beradi, xolos; Qo’qon paypoq ishlab chiqarish korxonasining holati ham deyarli shunga o’xshash.[13] 4-Jadval Tuman va shaharlar kesimida iste'mol mollari ishlab chiqarishning o‘sish sur'atlari (o‘tgan yilga nisbatan foizda) 17 Manba:www.farstat.uz 5-Jadval Tuman va shaharlarda aholi jon boshiga ishlab chiqarilgan sanoat mahsuloti (ming so‘mda) Manba:(Farg`ona statistika qo`mitasi) 18 6-Jadval Tumanlar kesimida qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligi mahsulot (xizmat) larining hajmi (joriy narxlarda. mlrd. so‘m) 7-Jadval Farg‘ona viloyatida qishloq xo‘jaligi mahsuloti ishlab chiqarishning tarkibi (foizda) Manba:(Farg`ona statistika qo`mitasi) 22 qayta ishlash, sanoat zonalarini (kichik sanoat) tashkil qilish, qishloq xo‘jaligida yangi yerlarni o‘zlashtirish, chorvachilik, parrandachilik, bog‘dorchilik, uzumchilik, issiqxona xo‘jaliklari (jumladan, aholi xonadonlarida) ni tashkil qilish, xizmat ko‘rsatish sohasida turizm (ichki turizim, eko turizm, hunarmandchilik) , xalqaro avtomagistral yo‘li yoqasida xizmat ko‘rsatish shoxobchalari, mahallalarda 20 turdagi xizmat ko‘rsatish shoxobchalarini tashkil qilish shuningdek, shahar va tumanlarda infratuzilma va ijtimoiy sohani rivojlantirishning asosiy parametrlari belgilab olindi. Viloyatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturi doirasida 2017-2020 yillar mobaynida jami 1967 ta investitsiya loyihalari amalga oshirilib ularga 11,9 trln.so‘m mablag‘lar yo‘naltirildi. 27 qilish muammosi keskin bo’lgan mintaqalarda ijtimoiy sohalarni rivojlantirish o’ta dolzarb masaladir. Yangi ish o’rinlarining ko’proq qismini qishloq joylarda, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohalarida tashkil etilishi ushbu muammoni, qisman bo’lsada, yechishga yordam beradi. [2] Nozogeografik vaziyat va aholi salomatligini yaxshilash har qanday mamlakat yoki mintaqa ijtimoiy rivojlanishining muhim vazifasidir. Barkamol avlod, sog’lom bolani tarbiyalashda ham bu sohaning ahamiyati beqiyos. Farg’ona viloyatida jami 116 ta tibbiy muassasalar bor, har 10000 kishiga to’g’ri keladigan bemor o’rinlari – 54,6 ta.(2018y) Aholi zich, soni nisbatan tez ko’payib borayotgan hududda xalq ta’limi geografiyasi ham o’ziga xos. Viloyatda umumta’lim maktablari 926 ta, o’quvchilar soni 627,7 ming kishi, bitta maktabga o’rtacha 677 o’kuvchi to’g’ri keladi. (2018/2019 o’quv yili). Akademik litseylar 9 ta, o’quvchilar soni 5,4 ming nafar, kasb-xunar kollejlari 147ta, o’quvchilar 72,9 ming kishi. Farg’onada 7 ta, shu jumladan, universitet, Qo’qon shahrida respublikamizning eng dastlabki oliy o’quv yurtlaridan biri - Pedagogika iistituti bor. Kelajakda Farg’ona shahri o’ziga xos industrial-innovatsiya markazi bo’lishi mumkin. Shuningdek, Qo’qon, Quva kabi shaharlarda ham O’rta maxsus va oliy ta’lim tizimi rivojlanib bormoqda.(2018/2019 o’quv yili). 24 II.BOB. FARG`ONA VILOYATI AHOLISINING HUDUDIY JOYLASHISHI VA IQTISODIYOTI RIVOJLANISHINING IQTISODIY- GEOGRAFIK JIHATLARI 2.1. FARG`ONA VILOYATINING AHOLISI VA MEHNAT RESURSLARI Viloyatda aholi o’sish sur’ati o’rtacha darajada. Ko’rilayotgan davr maboynida nisbatan yuqori o’sish Quva, Yozyovon va Toshloq tumanlarida qayd etiladi. Shu bilan birga, Farg’ona, Beshariq, Rishton, Qo’shtepa va O’zbekiston tumanlarida aholining o’sishi birmuncha pastroq bo’lgan. Beshariq va Rishton tumanlarida bunday vaziyat asosan ularning tarkibidan yangi ma’muriy birliklarni ajralib chiqishi - Furqat va So`x tumanlarining tashkil etilishi tufayli yuzaga kelgan. Farg’ona viloyati respublikamizda aholisi o’ta zich joylashgan mintaqalardan biridir. Bu yerda har bir kv. km maydonga 544,9 kishi to’g’ri keladi. (2019-y 1-yanvar) Bu xususda, ayniqsa, Toshloq (749 kishi), Uchko’prik (725 kishi) va Buvayda (724 kishi) keskin ajralib turadi. [2] Mazkur tumanlarda yer maydonining tankisligi yaqqol ko’zga tashlanadi. Bu esa, o’z navbatida, yetarli ish o’rinlarning ozligi tufayli ichki va tashqi migratsiyani zaruriyat qilib ko’yadi. Zichlik ko’rsatkichi eng past So’x tumanida - 222 kishi. Biroq, bu daraja respublika o’rtacha ko’rsatkichidan deyarli 3,5 marta ziyod. Farg’ona viloyatning cho’l hududlarini o’zlashtirish asosida vujudga kelgan. Yozyovon tumanida ham, mahalliy nuqtai nazardan qaraganda, aholi zichligi pastroq (240 kishi).Umumdemografik salohiyatiga qaraganda Beshariq, Buvayda, Uchko’prik va O’zbekiston tumanlarida aholi soni 200 mingdan ortiq. Eng kam aholi Cÿx tumaniga tegishli - 69 ming kishi. Viloyat aholisining milliy tarkibida o’zbeklar 89,0 %, tojiklar 5,8 foiz, shuningdek, boshqa millat vakillari ham yashaydi. O’zbeklar barcha shahar va qishloq tumanlarida, tojiklar asosan so`x tumanida yashashadi. Rus va mahalliy bo’lmagan millatlar Qo’qon va, ayniqsa, Farg’ona shaharlarida ko’proq.Aholi soni 10 I.BOB. FARG`ONA VILOYATI TABIATINING ASOSIY XUSUSIYATLARI 1.1. FARG`ONA VILOYATINING GEOGRAFIK O`RNI, MAYDONI VA CHEGARALARI Viloyat Farg’ona vodiysining g’arbiy va janubiy qismida joylashgan. U g’arbda va janubi-g’arbda Tojikiston Respublikasining So’g’d viloyati, janubda Qirg’iziston Respublikasining O’sh va Botkent viloyatlari bilan chegaradosh, respublikamizda esa, shimolda Namangan va sharqda Andijon viloyatlari bilan chegaradosh.[13] Viloyatning shimoli-g’arbidagi chegarasi Sirdaryo oqimi bo’ylab o’tadi. Farg’ona viloyatining o’ziga xos xususiyatlaridan biri shundaki, uning hududi geografik jihatdan yaxlit emas; Farg’ona tumanining bir qismi (Shohimardon) va So’x tumani Qirg’iziston hududining ichida, eksklav holatda joylashgan. Bunday geosiyosiy vaziyat xizmat ko’rsatish sohalarini rivojlantirish, suv va yer zahiralaridan foydalanish va, umuman, hududni boshqarish tizimida ayrim qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Viloyatning yer usti tuzilishi uncha murakkab emas, u janubdan shimolga tomon pasayib boradi. Shimolda mutlaq balandlik dengiz sathidan 360-380 m, janubda eng baland nuqtalar 2200 m dan ortadi (Turkiston tizmasining shimoliy qismi, So’x tumani xududida Sariqamish davoni). Relef shaklining bunday tuzilishi viloyat janubiy qismidagi yerlarni tog’lardan oqib chiqadigan soylar suvi bilan- sug’orish uchun tabiiy qo’laylik yaratadi. Ular soy suvlarini yig’ib, vegetatsiya davrida pastki hududlarga suv beradi. Farg’ona vodiysi, jumladan, Farg’ona viloyatida tabiat, aholi va xo’jaligi piramida shaklida tasvirlansa, tabiati “yupqa” va nozik, demografik yuki katta, xo’jaligi o’rtacha ko’rinishga ega bo’ladi. Aholi va xo’jalikning birgalikdagi ta’siri o’ziga xos zo’riqish, kuchli antropogen bosimni keltirib chiqaradi. Mintaqaning asosiy ijtimoiy geografik muammosi ham ana shu bosimni yengillashtirish, aholi hayoti va faoliyati uchun tegishli shart-sharoitlar yaratishdan 5 DISK” QK, Farg’ona va Krukov mexanika zavodlari va boshqalar. Shuningdek, bu yerda Farg’ona “Azot” ishlab chiqarish birlashmasi, “Kuvasoytsement”, viloyatning turli hududlarida tashkil etilgan to’qimachilik qo’shma korxonalari ham faoliyat ko’rsatishmokda. Ular orasida Toshloqda tashkil etilgan to’qimachilik Q|K katta eksport salohiyatiga ega. Farg’onada 1927 yilda qurilgan, Hozirgi nomi o’zgargan to’qimachilik kombinati respublikamizda bu turdagi sanoat korxonalarining dastlabkisi edi. Oltiariq (Hamza) neftni qayta ishlash zavodi esa o’tgan asrning boshlarida qurilgan. 2012-yilda viloyatda 511 ming tonna benzin (2009 y.-835 ming t.), 543 ming tonna dizel yonilg’isi (2009-yilda 891 ming t.) ishlab chiqarilgan. Bu yerda katta miqdorda mineral ug’itlar, karbamid, sement va boshqa sanoat mahsulotlari tayyorlanadi. Bir yilda 109 ming t omixta yem, 75-80 ming t paxta tolasi, 60-70 mln. kv m ip-gazlama, 3,5 mln dona trikotaj, 20-25 ming t o’simlik yog’i, 250 ming t un va boshqa mahsulotlar ham ishlab chiqariladi. Taqqoslash uchun: 2000-yillarda viloyatda 130- 140 ming tonna neft, 1,1 mln tonna benzin, 1,5 mln. tonna dizel Yoqilg’isi, 140 ming tonna atrofida mineral o’g’itlar, 750 ming t sement, 100 ming tonnaga yaqin paxta tolasi, 53 mln. kv. m ip va 2,0 mln. kv. m ipak gazlama, 10 mln juft paypok, 26,5 ming tonna tozalangan o’simlik yog’i tayyorlangan edi. Umuman olganda, Farg’ona viloyati hozirgi vaqtda o’zining sanoat ishlab chiqarish salohiyati bo’yicha respublikamizda Toshkent shahri va viloyati hamda Qashqadaryodan keyingi o’rinda turadi. 2018-yilda viloyat sanoat korxonalarida jami 115090,8 tonna ip kalava, 73828,7 ming kv.m.gazlamalar, 60097,1 ming kv.m tayyor ip gazlamalar, 22032,1 ming juft chulki paypoq, 21921,5 ming juft paypoq, 3583,4 tonna trikotaj mato, 2550,0 ming juft poyabzal, 286,2 mlrd kVt/ soat elektr-energiya, 130,9 ming tonna ammoniy selitra, 730,9 tonna tonna qog’oz va karton, 1166,8ming tonna portlandtsement, 121,9 mln dona qurilish g’ishtlari ishlab chiqarilgan. Elektr energetika bazasini Farg’ona IEM va Quvasoy IES tashkil etadi. Mamlakatimiz miqyosida viloyat yoqilg’i, neft va neft kimyosi, mineral o’g’itlar, sement kabilarni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Shuningdek, 16 XULOSA Xulosa qilib aytadigan bo`lsak, Farg‘ona viloyati aholi soni eng zich joylashgan hudud hisoblanadi. Viloyat sanoati tarkibi oziq-ovqat, to‘qimachilik mahsulotlari, kimyo mahsulotlari, neftni qayta ishlash boshqa nometal mineral mahsulotlar ishlab chiqarish kabi faoliyat turlaridan tashkil topgan hamda viloyat sanoati yengil sanoat, oziq-ovqat, qurilish materiallari chiqarishga ixtisoslashgan. Viloyat xizmatlar sohasi tarkibida transport, savdo, moliyaviy, aloqa va axborotlashtirish, ta’lim sohasidagi xizmatlarining ahamiyati yuqori hamda xizmatlar sohasi bo‘yicha savdo, moliyaviy va transport xizmatlari kabi xizmat turlariga ixtisoslashgan. 2017-2020 yillar davomida viloyatning yalpi hududiy mahsuloti (YaHM) 14% ga oshib, 37,6 trln. so‘mni tashkil etdi. Sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 8,0 trln. so‘mdan 21,7 trln. so‘mga (8% o‘sish) oshdi. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish 15% ga, 2016 yildagi 10,0 trln. so‘mdan 2020 yilda 22,1 trln. so‘mgacha o‘sdi. Viloyatda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar soni 56% ga, 2016 yildagi 34,3 mingdan 2020 yilda 53,6 minggacha o‘sdi. Infratuzilmani rivojlantirish sohasida 2016-2020 yillarda 187 km gaz quvurlari, 26 km avtomobil yo‘llari va 1 620 km suv ta’minoti tarmoqlari yotqizildi. Besh yil davomida Farg‘ona viloyatida 179 mingga yaqin yangi ish o‘rinlari yaratildi. Shu davr mobaynida viloyatda 4 782 ming kvadrat metr uy-joy foydalanishga topshirildi , maktabgacha ta’lim muassasalarida 12,3 ming, maktablarda 30,1 ming, shifoxonada 2,7 ming o‘ringa mo‘ljallangan koyekalar tashkil etildi. Viloyatning asosiy “drayver soha” lari sifatida sanoatda , yengil sanoat , qurilish materiallari (qurilish klasteri) ishlab chiqarish, meva-sabzavotlarni 26 O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA`LIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI _____________DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI GEOGRAFIYA TA`LIM YO`NALISHI _____BOSQICH _____-GURUH TALABASI ____________________________________- NING O`ZBEKISTON GEOGRAFIYASI FANIDAN “ Farg`ona viloyatining iqdisodiy geografik tavsifi ” MAVZUSIDA YOZGAN KURS ISHI Topshirdi: _________________ Qabul qildi: _________________ REJA: 1 Xususan, neftni qayta ishlash va undan tegishli yonilgi va kimyoviy mahsulotlarni ishlab chiqarish, paxta u bilan hududiy — davriy va texnologik jihatdan uyg’unlashgan pillachilik hamda ularning xom ashyosini qayta ishlash, gazlama, trikotaj va tikuvchilik, to’qimachilik mashinasozligining mavjudligi agroindustrial energiya ishlab chiqarish siklini ham mukammal, to’liq darajada shakllanganligini ko’rsatadi.[13] 2-Rasm. Farg`ona viloyatining iqdisodiy xaritasi. Manba:A.Soliyev”O`zbekistonning iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi”Universiteti.T.2019 21 14. Soliev А.S, Axmedov E. Maxamadaliev R.I. va b. Mintaqaviy iqtisodiyot. O`quv qo`llanma. - T.: «Universitet», 2003. 15. Soliev A., Nazarov M. O`zbekiston qishloqlari (qishlok joylar geografiyasi). — T.: “ Фан ва технология ”, 2009. 16. Soliev А. Nazarov M. Kurbonov Sh. O`zbekiston xududlari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi. - T.: «МУМТОЗ СОъЗ», 2010. 17 Soliev A. Iqtisodiy geografiya: nazariya, metodika va amaliyot.- T.:«Kamalak», 2013. 18. Sosialno-ekonomicheskaya geografiya: ponyatiya i termin. Slovar- spravochnik. - Smolensk: «Oykumena», 2013. 19. Tojieva Z.N. O`zbekiston axolisi: o`sishi va joylanishi (1989-2009 yy.). Monografiya. - T.: « Фан ва технология », 2010. 20. To`xliyev N. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti. - T.: O`zbekiston Milliy ensiklopediyasi, 2008. 21. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotining mustaqillik yillaridagi (1990-2010-yillar) asosiy tendensiya va ko`rsatkichlari xamda 2011-2015-yillarga mo`ljallangan prognozlari. - T.: «O`zbekiston», 2011. 22. Qurbonov Sh. B. Kichik xududlar ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi.-T .: “МУМТОЗ СОъЗ”, 2013. 23. Xasanov I.A., Gulomov P.N. O`zbekiston tabiiy geografiyasi. - T.:«O`qituvchi», 2007. 24.www.stat.uz 25.www.arxiv.uz MUNDARIJA: 29 Bu respublikaning ayrim hududlari, jumladan, cho’l va tog’li mintaqalariga qaraganda juda kichik raqamdir. Eng katta tuman - Beshariq; 0,77 ming kv km maydonni egallasa, Toshloq tumanida 0,24 ming kv. km maydon bor; farq, 3,2 martaga teng. Hududi birmuncha kattaroq; qishloq tumanlari viloyatning tog’oldi, adir yoki “cho’lroq” qismlarida joylashgan. Masalan, O’zbekiston yoki Beshariq tumanlari shular jumlasidandir. Tipik tog’li tuman - So’x maydoni bo’yicha uncha yirik emas, u Rishton tumanidan ajralib chiedan. Ancha qumliklarga ega bo’lgan Furqat tumani esa, bir vaqtlar Beshariq tumani tarkibida bo’lgan. Farg’ona viloyati respublikamiz ijtimoiyiqtisodiy rivojlanishida muhim o’rinni egallaydi U mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotining 6,4 foizini, sanoat ishlab chiqarishininig – 6,1 %, qishloq xo’jalik mahsulotlarining – 8,8 %, investitsiyalar hajmi 5,3, jami xizmatlarning 6,3 %i, beradi.(2021y) Ko’rinib turibdiki, Farg’ona viloyati ba’zi sohalarda ko’zga ko’rinarli nisbiy ko’rsatkichlarga ega bo’lsa-da, bu raqamlar ko’p hollarda uning mavjud demografik sig’imidan past. Demak, bu yerda ham ijtimoiy-iqtisodiy salohiyatii oshirish masalasi dolzarbdir. 4 2.3. FARG`ONA VILOYATI QISHLOQ XO`JALIGINING RIVOJLANISHI VA IXTISOSLASHUVI Farg’ona viloyati respublikamizda muhim qishloq xo’jaligi rayoni ham hisoblanadi Viloyat mamlakat yalpi qishloq 9,2 foizini beradi. Bu yerda paxta va pilla yetishtirish, sabzavotchilik va bog’dorchilik yaxshi rivojlangan. Jami qishloq xo’jaligi mahsulotining 62,0 foizi dehqonchilikka to’g’ri keladi. Fermer xo’jaliklarida agroiqtisodiyot mahsulotining 34,4 foizi yetishtiriladi. maydonining 45,5 foizi qishloq xo’jaligida foydalaniladi. Ushbu ko’rsatkich Rishton, Uchko’prik, Bog’dod, Buvayda va Qo’shtepa tumanlarida yuqori (jami maydonning 60-70 foizi atrofida). So’x, Oltiarik, Beshariq, O’zbekiston, Farg’ona tumanlarida nisbatan ozroq. Qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlar tarkibida sug’oriladigan yerlar ulushi o’rtacha 93,9 %. Bunday yerlar ham Qo’shtepa, Buvayda, Oltiarik, Toshloq, Yozyovon qishloq tumanlarida ko’proq. Ayni paytda So’x Rishton, Uchko’prik tumanlarida sug’oriladigan yerlar ulushi ozroq. Ekin ekiladigan maydonlar qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlarning 78,3 foizini tashkil qiladi, yaylov va pichanzorlar - 7,4 %. Intensiv qishloq xo’jaligi, ya’ni sug’orma dehqonchilik, xususan Oltiarik, Qo’shtepa, Quva, Toshloq tumanlarida yaxshi yulga quyilgan, yaylov va pichanzorlar esa so`x, Rishton, O’zbekiston, Beshariq tumanlarida kÿproq. Jami ekin maydoni viloyat bo’yicha 256,3 ming gektar (2000 yilda 300 ming ga) bo’lib, donli ekinlar 2018-yilda 122 ming gektarga ekilib, undan 609,0 ming tonna hosil olingan; hosildorlik – 42,4 s/gani tashkil etgan (shu jumladan, bug’doy yalpi hosil – 496,8 ming tonna). Boshqa donli ekinlardan qisman makkajuxori ham ekiladi. Taqqoslash uchun: 2000-yilda viloyatda 125 ming gektar yerdan 450 ming tonna g’alla olingan, hosildorlik bug’doydan - 35,8 s/ga bo’lgan. Ta’kidlash joizki, boshqa mintaqalarda bo’lgani kabi, bu yerda ham paxta maydonlari biroz qisqarib bormoqda. Masalan, 2000 yilda paxtazorlar jami ekin maydonining 41,0 foizini tashkil qilgan bo’lsa, 2012 yilda 34,5 foizgacha tushib qolgan. Umumiy maydoni 100 19 Farg`ona 36% Qo`qon 30%Quvasoy 7% Marg`ilon 27%Viloyatdan ko`chib ketganlar soni hududlar bo`yicha ulishi 2022-yilda Farg`ona Qo`qon Quvasoy Marg`ilon 3-Jadval O`lganlar soni yilda kishi. Manba:(Farg`ona statistika qo`mitasi) 14 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.Mirziyoyev Sh.M. “Milliy taraqqiyot yo`limizni qat`iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko`taramiz” - T.: O`zbekiston, 2017 2.Asanov G., Nabixonov M., Safarov I. O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jo’g’rofiyasi. – T.: O’qituvchi, 1994. 2.Ата-Мирзаев О., Тухлиев Н., Узбекистан: природа, население, экономика. – Т.: Ўзбекистон Миллий энциклопедияси, 2009. 3.Ahmedov E., Saydaminova Z. O’zbekiston Respublikasi. Qisqacha ma’lumotnoma. – T.: O’zbekiston, 2006. 4.Baratov P. O’zbekiston tabiiy geografiyasi.- T.:O’qituvchi, 1996. 5.Janubiy O’zbekistonda geografiya maktabining shakllanishi va rivojlanishi. – Termiz, 2006. 6.Jumaev T.J. O’zbekiston tog’ zonasining tabiiy resurs salohiyati va ulardan oqilona foydalanish muammolari // Respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi materiallari. - Termiz, 2006. 7.Ziyomuhammedov B. Ta’lim texnologiyalari. – T.,2012. 8.Nabiev E., Qayumov A. O’zbekistonning iqtisodiy salohiyati. – T.: Universitet, 2000. 9.Soliev A.S., Ahmedov E., Maxamadaliev R.Y. va b. Mintaqaviy iqtisodiyot. O’quv qo’llanma. – T.: Universitet, 2003. 10.Soliev A., Nazarov M., Qurbonov SH. O’zbekiston hududlari ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishi. – T.: «MUMTOZ SO’Z», 2010. 11.To’xliev N. O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti. – T.: O’zbekiston Milliy entsiklopediyasi, 2008. 12.Fayzullaev M. Qashqadaryo viloyati agroresurs salohiyatidan foydalanish masalalari. // O’z GJ axboroti, 34-jild. –T., 2009.-B. 72-75. 13.Soliyev.A “O`zbekiston geografiyasi”-2014 28

Farg`ona viloyatining iqdisodiy geografik tavsifi

Купить