Dokument ma'lumotlari

Narxi 24000UZS
Hajmi 166.0KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 21 Aprel 2025
Kengaytma doc
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Jismoniy tarbiya

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

166 Sotish

Gandbol oʻyin qoidalari

Sotib olish
Gandbol o yin qoidalariʻ MUNDARIJA KIRISH………………………………………………………………………….…3 I.BOB. GANDBOL O‘YIN QOIDALARINING NAZARIY ASOSLARI 1.1. Gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi………………………5 1.2. Gandbol o‘yinining umumiy qoidalari va ular asosida tashkil etilgan tamoyillar………………………………………………………………..……….…9 1.3. Gandbol o‘yin maydoni va jihozlariga qo‘yiladigan talablar……………...…11 II.BOB. GANDBOL O‘YINIDAGI TEXNIK VA TAKTIK QOIDALAR. 2.1. Hujum va himoyada amal qilinadigan asosiy texnik qoidalar………………..16 2.2. To‘pni egallash, uzatish va zarba berish qoidalari…………………………....18 2.3. Himoya harakatlari va qo‘pol harakatlarning taqiqlanishi bo‘yicha qoidalar..20 XULOSA………………………………………………………………………....23 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ……………………………………….25 1 KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Sport nafaqat jismoniy va ma’naviy sog‘lomlik asosi, balki hayotga katta umid bilan kirib kelayotgan yoshlarni turli zararli yot g‘oya va odatlardan asrash, ularga o‘z qobiliyati va iste’dodlarini to‘la ruyobga chiqarish vositasi hamdir. Shu bois so‘nggi yillarda mamlakatimizda bu borada qator huquqiy-me’yoriy hujjatlar imzolandi. 2017 yil 3 iyunda “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish choratadbirlari to‘g‘risida”gi qaror, 2018 yil 5 martda “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi farmonning qabul qilinishi va mazkur farmonga ko‘ra Respublika Jismoniy tarbiya va sport qo‘mitasining vazirlikka aylantirilishi, shuningdek, Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 29 yanvardagi “O‘zbekistonda sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish va aholini jismoniy va ommaviy sportga jalb etish to‘g‘risida”gi, 2019 yil 13 fevraldagi, “2019-2023 yillar davrida O‘zbekistonda jismoniy va ommaviy sportni rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarorlarining qabul qilinishi O‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sport sohasida yangi bosqich boshlanganidan dalolat beradi. 1 Gandbol – jismoniy tayyorgarlik va texnik mahoratni talab qiladigan jamoaviy sport turi bo‘lib, unda harakatlar tezligi, kuch va koordinatsiya muhim ahamiyatga ega. Sportchilarning o‘yin samaradorligini oshirishda jismoniy tayyorgarlik, xususan, egiluvchanlikning roli katta. Egiluvchanlik, ya'ni bo‘g‘inlarning harakat diapazoni va mushaklarning elastikligi, sportchining texnik va taktikaning yuqori darajada bajarilishiga imkon yaratadi. 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasini davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5368-sonli farmoni. 2 Gandbolchilar uchun egiluvchanlik qobiliyatining rivojlanishi, ayniqsa, harakatlar va zarbalarni bajarishda, shuningdek, himoya va hujumda tezkor pozitsiyalarni o‘zgartirishda, o‘yin davomida zarur bo‘lgan moslashuvchanlikni ta'minlashda muhimdir. Ushbu qobiliyatni rivojlantirish, shuningdek, sportchilarni turli jarohatlardan himoya qilishda, bo‘g‘inlar va mushaklarning to‘g‘ri ishlashida yordam beradi. Gandbolchilarda egiluvchanlikni takomillashtirish orqali o‘yinchi nafaqat harakatlarning aniqligini oshiradi, balki mushaklarning ish faoliyatini maksimal darajada oshirib, samarali sport natijalarini ko‘rsatishi mumkin. Ushbu kurs ishida gandbolchilarning egiluvchanlik qobiliyatini takomillashtirish masalasi chuqur tahlil qilinadi. Nazariy va amaliy usullardan foydalangan holda, sportchilarda egiluvchanlikni oshirish bo‘yicha samarali mashg‘ulotlar taklif etiladi. Muntazam va ilmiy asoslangan mashqlar orqali gandbolchilarning harakatlar aniqligi, samaradorligi va jarohatlardan himoyalanish darajasi sezilarli darajada yaxshilanadi. Kurs ishining maqsadi — gandbolchilarda egiluvchanlikni rivojlantirishning nazariy asoslarini va mashqlar orqali samarali takomillashtirish yo‘llarini tahlil qilishdir. Shu bilan birga, egiluvchanlikni oshirish uchun foydalaniladigan turli xil texnikalar, mashqlar va maxsus jihozlar haqida ma'lumot berish, bu jarayonning fiziologik va biomexanik asoslarini o‘rganish hamda amaliy mashg‘ulotlar orqali uning sportchilarga qanday foyda keltirishi mumkinligini aniqlashdir. Gandbolchilar uchun egiluvchanlikni takomillashtirish o‘z-o‘zidan juda dolzarb mavzu hisoblanadi, chunki sportchilarning jarohatlardan himoya qilish, harakatlarni samarali bajarish va o‘yinda yuqori natijalar ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan asosiy elementlardan biridir. 3 Kurs ishining vazifasi -Gandbolchilarda egiluvchanlik qobiliyatining mohiyatini o‘rganish. Statik va dinamik mashqlar yordamida egiluvchanlikni rivojlantirish. Maxsus texnika va jihozlar yordamida egiluvchanlikni takomillashtirish yo‘llarini aniqlash. I.BOB. GANDBOL O‘YIN QOIDALARINING NAZARIY ASOSLARI 1.1. Gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi. Gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi jahon sportining qiziqarli sahifalaridan biridir. Bu o‘yinning kelib chiqishi va mohiyati turli madaniyatlar, geografik hududlar va tarixiy davrlar bilan bog‘liq. Gandbolning tarixi asosan Evropada boshlangan bo‘lib, o‘yinning rivojlanishi ko‘plab o‘zgarishlar va yangiliklar bilan to‘la. Gandbolning dastlabki ko‘rinishlari XIX asrning oxirlariga borib taqaladi. O‘shanda Skandinaviyada, xususan, Daniya va Shvetsiyada, to‘p o‘yinlari keng tarqalgan edi. Shuningdek, Germaniya va boshqa Evropaning ayrim mamlakatlarida ham shunga o‘xshash o‘yinlar o‘ynalgan. Dastlabki o‘yinlar odatda ochiq havoda o‘tkazilgan va ko‘pincha futbolga o‘xshardi, lekin o‘zining maxsus qoidalari va xarakteriga ega edi. Gandbolning rasmiy shakli 1910-yillarda shakllana boshladi. 1917 yilda Daniyada birinchi marta "to‘p o‘yinlari" tashkil etildi, bu o‘yin qoidalari keyinchalik xalqaro darajada kengaytirildi. 1920-yillarda, Germaniya va Daniyada 4 o‘yin ommalashdi va o‘ziga xos qoidalar ishlab chiqildi. 1936 yilda Berlinda o‘tkazilgan Olimpiya o‘yinlarida gandbol o‘yinining ko‘rinishi paydo bo‘ldi, bu esa o‘yinning muvaffaqiyatli rivojlanishiga yordam berdi. 1938 yilda xalqaro gandbol federatsiyasi tashkil etildi, bu esa o‘yinning standart qoidalarini belgilash va xalqaro musobaqalarni tashkil etishda muhim rol o‘ynadi. Gandbol o‘yinining rasmiy qoidalari ishlab chiqilgach, u butun Evropada keng tarqaldi. 1946 yilda Hindistonda o‘tkazilgan birinchi xalqaro musobaqa o‘yinining ommalashuviga xizmat qildi. 1950-yillarga kelib, gandbolni o‘ynash uchun yangi maydonlar va sport zallari yaratilishi natijasida o‘yinning rivojlanishi tezlashdi. Birinchi xalqaro musobaqalar o‘tkazildi va 1954 yilda Butunjahon gandbol chempionati tashkil etildi. Bu chempionat o‘yinning global darajada tan olinishi va rivojlanishiga xizmat qildi. O‘yinchilar va jamoalar orasida raqobat kuchayib, o‘yinning mazmuni va uslubi o‘zgara boshladi. 1960-yillarda gandbol o‘yinining yangi qoidalari va formatlari ishlab chiqildi. O‘yin zamonaviy shaklga ega bo‘lib, maydonning o‘lchamlari, to‘pning og‘irligi va o‘yin davomida amalga oshiriladigan harakatlar belgilandi. Shuningdek, 1972 yilda Münxenda o‘tkazilgan Olimpiya o‘yinlarida gandbol o‘yinining rasmiy sport turi sifatida tan olinishi katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu, albatta, o‘yinning ommalashuvi va xalqaro darajada rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlar ochdi. Gandbolning rivojlanishi asosiy to‘siqlarga duch keldi, lekin bu o‘yinning popularligi kamaymadi. 1980-yillarda o‘yin rivojlanish jarayoni davom etdi, va bu davrda yangi texnikalar, taktikalar va o‘yin uslublari paydo bo‘ldi. O‘yinchilar tezlik, kuch va strategik fikrlash kabi qobiliyatlarni rivojlantirishda yangiliklarga e’tibor qaratdilar. 5 1990-yillarda gandbol jahonning turli burchaklarida, xususan, Sharqiy Yevropa, Skandinaviya va Janubiy Amerika mamlakatlarida rivojlanishni davom ettirdi. O‘yin juda ommalashdi va ko‘plab yangi jamoalar paydo bo‘ldi. Xalqaro musobaqalar va turnirlar tashkil etildi, bu esa o‘yinchilarning tajribasini oshirish va xalqaro darajada tan olinishi uchun yangi imkoniyatlar yaratdi. Bugungi kunda gandbol jahon sporti ichida muhim o‘rin egallaydi. O‘yinning professional ligalari, xalqaro musobaqalari va Olimpiya o‘yinlarida o‘rni mavjud. O‘yinchilar o‘z qobiliyatlarini takomillashtirishda zamonaviy texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlaydilar, bu esa o‘yin sifatini oshirishga yordam beradi. Gandbol o‘yinining rivojlanishi davom etib, yangi avlod sportchilari o‘z qobiliyatlarini namoyon etish va o‘yin tarixida yangi sahifalarni yozish imkoniyatiga ega. Xulosa qilib aytganda, gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi sportning qiziqarli va dinamik sahifalaridan biri hisoblanadi. O‘yinning dastlabki ko‘rinishlari, keyingi rivojlanishi va zamonaviy holati sportchilarning jismoniy va psixologik qobiliyatlarini takomillashtirishga xizmat qiladi. Gandbol nafaqat jismoniy jihatdan, balki jamoa ruhini, strategik fikrlashni va raqobatbardosh muhitni rivojlantirishda ham muhim ahamiyatga ega. O‘yin har doim o‘zining innovatsion yondashuvlari va yangi texnologiyalar bilan rivojlanishda davom etadi, bu esa sportchilar, murabbiylar va muxlislar uchun yangi imkoniyatlarni yaratadi. Gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi sportning rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Gandbol o‘yini, aslida, 19-asrning oxirlarida Yevropada paydo bo‘lgan. Dastlabki shakllari to‘p bilan o‘ynaladigan ko‘plab o‘yinlarga asoslangan bo‘lib, ular orasida futbol va basketbolning ta’siri sezilar edi. O‘yinning dastlabki versiyalari asosan ochiq havoda, katta maydonlarda 6 o‘ynalgan va har xil qoidalar bilan amalga oshirilgan.Gandbolning rasmiy tarixi 1897-yilda Daniyada boshlanadi. Bu davrda o‘yinning dastlabki shakli, "Håndbold" deb nomlangan, o‘yinchilarning qo‘l bilan to‘pni o‘ynashiga asoslangan edi. O‘yin tezda mashhur bo‘lib, 1900-yillarning boshlarida nemislar ham o‘z versiyasini ishlab chiqishdi. Nemislar tomonidan ishlab chiqilgan "Torball" o‘yinida darvozabonlar to‘pni tutish uchun maxsus qoidalar bilan harakat qildilar. Ushbu o‘yinlarning ikkalasi ham keyinchalik gandbolning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatdi.Gandbolning rasmiy qoidalari 1920-yillarda ishlab chiqildi. 1925- yilda, Berlinda o‘tkazilgan birinchi xalqaro turnirda, o‘yin ishtirokchilari bir qator qoidalarni muhokama qildilar va o‘yinning rasmiy qoidalari belgilandi. 1936-yilda Berlinda o‘tkazilgan Olimpiya o‘yinlarida gandbol o‘yinini kuzatish imkoniyati bo‘ldi, bu esa sportning global darajada tanilishiga hissa qo‘shdi.Gandbol 1940- yillarda yana bir muhim rivojlanish bosqichini boshdan kechirdi. Ushbu davrda o‘yin ichki maydonda o‘ynaladigan variantga o‘tdi, bu esa o‘yin jarayonini yanada dinamik va qiziqarli qildi. 1946-yilda Xalqaro Gandbol Federatsiyasi (IHF) tashkil etildi, bu esa o‘yinning rasmiy muassasasi sifatida xizmat qila boshladi. IHF o‘yinning xalqaro darajadagi rivojlanishini ta’minlash maqsadida qoidalarni standartlashtirish va turli musobaqalarni tashkil etish bilan shug‘ullana boshladi.1950-yillarda gandbol o‘yinining ommalashuvi davom etdi. Yevropaning ko‘plab mamlakatlarida, jumladan, SSSR, Chexoslovakiya, Yugoslaviya va boshqa mamlakatlarda o‘yin keng tarqaldi. 1958-yilda Yevropa chempionati o‘tkazildi, bu esa o‘yinchilar va jamoalar o‘rtasida raqobatni kuchaytirdi. O‘yin haqidagi qiziqish oshib borar ekan, gandbolning professional versiyalari ham paydo bo‘la boshladi. 1960-yillarga kelib, gandbolning xalqaro turnirlari va chempionatlari ko‘paydi. 1966-yilda birinchi marta erkaklar o‘rtasida jahon chempionati 7 o‘tkazildi. Bu chempionatning muvaffaqiyati o‘yinning ommalashuviga katta hissa qo‘shdi. 1970-yillarda esa ayollar o‘rtasida ham birinchi jahon chempionati o‘tkazildi. Bu davrda gandbolning qoidalari va o‘yin jarayoni yanada takomillashdi. O‘yinlar ko‘proq professional va masofali formatda o‘tkazila boshlandi, bu esa sportchilarning tayyorgarligini oshirdi.1980-yillarda g‘arbiy Yevropada gandbol o‘yinining jadal rivojlanishi kuzatildi. O‘yin ko‘plab mamlakatlarda ommalashdi va o‘yinchilar sifatida professional sportchilarning ko‘payishi bilan birga, o‘yinning sifat darajasi ham oshdi. O‘yin jarayonida zamonaviy texnologiyalar va taktikalar qo‘llanila boshlandi, bu esa o‘yinni yanada qiziqarli va muvozanatli qildi.1990-yillarga kelib, gandbol butun dunyo bo‘ylab ommalashdi. 1993-yilda ayollar o‘rtasida birinchi marta jahon chempionati o‘tkazildi, bu esa o‘yinning xalqaro miqyosda tanilishiga yanada hissa qo‘shdi. 1998-yilda esa g‘arbiy Yevropada professional ligalar va musobaqalar o‘zining eng yuqori darajasiga yetdi. O‘yinchilar tajribali murabbiylar tomonidan tayyorlandi va ularning jismoniy tayyorgarligi va texnik ko‘nikmalari yanada oshdi.Gandbolning XXI asrdagi rivojlanishi ham davom etdi. O‘yinda yangi qoidalar va texnikalar joriy etildi. O‘yinchilar uchun yangi tayyorgarlik dasturlari ishlab chiqildi, bu esa ularning qobiliyatlarini yanada rivojlantirishga yordam berdi. Xalqaro musobaqalar soni oshdi, jumladan, Yevropa chempionatlari va jahon chempionatlari. O‘yin jadal rivojlanish va yangi strategiyalar bilan to‘ldirilgan bo‘lib, bu esa sportchilar va muxlislar uchun yanada qiziqarli o‘yin tajribasini taqdim etdi.Gandbol o‘yini nafaqat sport, balki ijtimoiy va madaniy ahamiyatga ham ega. U jamoaviy ruhni, raqobatni, hamkorlikni va do‘stlikni rivojlantiradi. Sport o‘yinlari orqali odamlar o‘zaro aloqalarni mustahkamlashadi va yangi do‘stliklar o‘rnatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Gandbol o‘yinining 8 tarixi davomida sportchilar, murabbiylar va tashkilotchilar o‘z maqsadlariga erishish uchun ko‘p mehnat qilishdi. Gandbolning rivojlanishi bilan birga, uning o‘yin qoidalari ham doimiy ravishda yangilanib bormoqda. O‘yinchilar va hakamlar uchun yangi qoidalar va standartlar ishlab chiqilmoqda. Bu jarayon o‘yinning sifatini oshirish va sportchilar xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan. Zamonaviy texnologiyalar, masalan, videokuzatuv va tahlil tizimlari, o‘yin jarayonini yanada takomillashtirishga yordam bermoqda.Gandbolning rivojlanish tarixi uning sport olamidagi o‘rnini mustahkamladi. O‘yinlar ko‘plab mamlakatlarda professional darajada o‘tkazila boshlandi va o‘yinchilar o‘z qobiliyatlarini namoyon etish imkoniyatiga ega bo‘lishdi. Gandbol nafaqat jismoniy aktivlikni, balki strategik fikrlashni va jamoaviy hamkorlikni talab etadi. Bu jarayon sportchilarning individual qobiliyatini va jamoaviy muvaffaqiyatini oshirishga yordam beradi.Gandbol o‘yini, o‘zining tarixi va rivojlanishi bilan, nafaqat sport, balki ijtimoiy va madaniy fenomen sifatida ham e’tirof etiladi. U jamoa ruhini va raqobatni rivojlantirishga yordam beradi, shuningdek, o‘yinchilar va muxlislar orasida do‘stlik va hamkorlikni mustahkamlaydi. Gandbolning tarixi davomida sportchilar, murabbiylar va tashkilotchilar o‘z maqsadlariga erishish uchun ko‘p mehnat qilishdi va bu o‘yinning yanada rivojlanishiga hissa qo‘shdilar. O‘yin bugun nafaqat jismoniy faoliyat, balki ruhiy va ijtimoiy rivojlanish uchun ham muhim ahamiyatga ega. Gandbol o‘yini, o‘zining qiziqarli va dinamik xususiyatlari bilan, muxlislar va sportchilar uchun doimo qiziqarli bo‘lib qoladi. 1.2.Gandbol o‘yinining umumiy qoidalari va ular asosida tashkil etilgan tamoyillar. 9 Gandbol o‘yinining umumiy qoidalari va tamoyillari sportning ushbu dinamik shaklida muvaffaqiyatli o‘ynash uchun zaruriy asoslarni belgilaydi. Gandbol o‘yini ikki jamoa o‘rtasida to‘pni nazorat qilish va raqib darvozasi maqsadida o‘ynaladi. O‘yinning asosiy maqsadi raqib darvozasiga ko‘proq to‘p urishdir. O‘yin maydoni, qoidalari va o‘yin jarayoni sportchilarning o‘zaro harakatlarini va strategiyalarini belgilab beradi. O‘yin davomida har bir jamoa beshtadan to‘rt o‘yinchi va bir darvozabon bilan to‘plangan. O‘yin maydoni 40 dan 20 metr gacha bo‘lib, har bir jamoaning darvozasi maydonning o‘rtasida joylashgan. O‘yin davomida to‘p yordamida raqib darvozasi maqsadga uriladi, shu bilan birga, o‘yinda raqiblarni to‘pni nazorat qilishdan chetlashtirish uchun turli xil harakatlar amalga oshiriladi. Gandbolda har bir o‘yinchi harakatlarida tezlik, kuch va aniqlikni birlashtirishga harakat qilishi lozim. O‘yin davomida o‘yinchilar to‘p bilan harakatlanishlari, zarba berishlari va to‘pni ushlab olishlari kerak. O‘yinchilar o‘zlarining jismoniy qobiliyatlarini va strategik fikrlashlarini birlashtirib, o‘yinda muvaffaqiyatga erishishlari mumkin. Gandbol o‘yinining qoidalari o‘yin jarayonini tartibga solish va adolatli raqobatni ta’minlash uchun ishlab chiqilgan. Masalan, to‘pni ushlab olish, zarba berish, jismoniy kontaktlar va boshqa harakatlar haqida aniq qoidalar mavjud. O‘yin davomida har bir jamoa 7 dan 10 marta to‘pni nazorat qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu jarayonda o‘yinchilarning o‘zaro aloqalari va jamoa strategiyalari muhim ahamiyatga ega. O‘yindagi asosiy tamoyillardan biri sportchilar o‘rtasidagi hurmat va adolatli raqobatdir. O‘yin jarayonida har bir o‘yinchi o‘z jamoasining muvaffaqiyati uchun mas’uliyatni his qilishi lozim. Jamoa o‘rtasidagi muvofiqlik va hamjihatlik 10 o‘yinning muvaffaqiyatli o‘tishiga yordam beradi. O‘yin davomida har bir jamoa o‘z strategiyasini ishlab chiqishi va raqibning harakatlariga mos ravishda o‘zgarishlar kiritishi kerak.Gandbolda to‘p bilan harakat qilishda o‘yinchilar uchun mo‘ljallangan qoidalar mavjud. O‘yinchilar to‘pni ushlab olishda, zarba berishda va boshqa harakatlarda aniq qoidalarga amal qilishlari zarur. Masalan, o‘yinchilar to‘pni ushlab olishda yoki zarba berishda jismoniy kontaktni amalga oshirishda ehtiyotkor bo‘lishlari kerak. Raqibga zarba berish, qoidalar bo‘yicha tahdid sifatida qabul qilinadi va bu o‘yin davomida jarima olishga olib kelishi mumkin. O‘yin davomida o‘yinchilar o‘z pozitsiyalarini o‘zgartirishlari va jamoa strategiyalariga muvofiq harakat qilishlari kerak. Bu jarayonda murabbiylarning roli ham muhimdir. Murabbiylar o‘yinchilarga o‘z strategiyalarini tushuntirishi, o‘yinda zarur bo‘lgan o‘zgarishlarni amalga oshirishda yordam berishi lozim. O‘yin davomida murabbiylar o‘z jamoalarining kuchli va zaif tomonlarini aniqlash va ularga mos ravishda strategiyalar ishlab chiqishlari muhim. Gandbol o‘yini juda dinamik va tezkor o‘yin bo‘lib, har bir jamoa o‘z pozitsiyalarini tezda o‘zgartirishga tayyor bo‘lishi kerak. O‘yinchilar o‘z harakatlarini tezda boshqarishlari va raqibning harakatlariga qarshi tezkor javob berishlari zarur. Bu jarayonda o‘yinchilarning individual qobiliyatlari va jamoaviy strategiyalarning uyg‘unligi muhim ahamiyatga ega. Gandbolda o‘yin davomida jarima zarbalari, o‘yindan chetlatish va boshqa qoidalar mavjud. O‘yinda qoidalar buzilgan taqdirda, hukmronlik vazifasini bajaruvchi hakamlar tomonidan jazo choralarini qo‘llash mumkin. Bu jarayon har qanday o‘yinda adolatni ta’minlash va sportchilarning xavfsizligini himoya qilish maqsadida amalga oshiriladi. 11 Umuman olganda, gandbol o‘yinining umumiy qoidalari va tamoyillari sportchilarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zaruriy asoslarni belgilaydi. O‘yinchilar o‘z qobiliyatlarini rivojlantirish, jamoaviy strategiyalar ishlab chiqish va raqiblarining harakatlariga tezda javob berish orqali muvaffaqiyatga erishadilar. O‘yinning qoidalari va tamoyillari sportchilar o‘rtasida hurmat va adolatli raqobatni ta’minlashga xizmat qiladi. Gandbol nafaqat jismoniy quvvatni, balki strategik fikrlashni ham talab etadi, bu esa o‘yin jarayonini yanada qiziqarli va dinamik qiladi. Tezkorlik, kuch va jamoaviy hamkorlik o‘yinda muvaffaqiyatning kalitidir va sportchilarning o‘zaro aloqalari har doim muhim ahamiyatga ega. Gandbol o‘yinining qoidalari va tamoyillari sportning bu shaklida muvaffaqiyatli raqobatni ta’minlash va sportchilarning shaxsiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash uchun zarurdir. 1.3. Gandbol o‘yin maydoni va jihozlariga qo‘yiladigan talablar. Gandbol o‘yin maydoni va jihozlariga qo‘yiladigan talablar sportning ushbu dinamik shaklida muvaffaqiyatli o‘ynash uchun muhim ahamiyatga ega. O‘yin maydoni, jihozlar va ularning sifati o‘yin jarayonining samaradorligini va o‘yinchilarning qulayligini belgilaydi. Gandbol maydoni va jihozlari o‘yinning qoidalariga muvofiq bo‘lishi va sportchilarning xavfsizligini ta’minlashi zarur. Gandbol maydoni to‘g‘ri shaklda bo‘lishi va belgilangan o‘lchamlarga ega bo‘lishi kerak. O‘yin maydonining uzunligi 40 metr, kengligi esa 20 metr bo‘lishi belgilangan. Bu o‘lchamlar o‘yinning tezkorligini va strategik harakatlarni ta’minlashga yordam beradi. Maydonning sirt materiali ham muhimdir, chunki sirt sportchilarning harakatlarini, to‘pning harakatini va o‘yin jarayonini ta’sir qiladi. Odatda, gandbol maydoni yog‘och yoki maxsus sport anjomlari bilan qoplangan bo‘lishi kerak, bu esa sportchilarning xavfsizligini oshirishga yordam beradi. 12 O‘yin maydoni belgilangan qoidalar asosida belgilangan chiziqlar bilan ajratilgan. O‘yin maydonida 6 metrli darvozalar, 9 metrli zarba maydoni, shuningdek, 7 metrli jarima zarbasi maydoni mavjud. Bu chiziqlar o‘yin jarayonida harakatlarni aniqlash va jamoalar o‘rtasidagi raqobatni tartibga solish uchun zarur. Raqib jamoaning darvozasi oldidagi 6 metrli maydon to‘p bilan zarba berishga qaratilgan harakatlar uchun cheklovlar belgilaydi. Bu maydon ichida raqib o‘yinchilari bilan jismoniy kontakt qilish mumkin emas, bu esa o‘yin jarayonini yanada adolatli qiladi. Gandbol o‘yinida jihozlar ham muhim rol o‘ynaydi. O‘yinchilar uchun qulay va sifatli jihozlar, masalan, sport poyabzali, liboslari va to‘plar, o‘yin jarayonida katta ahamiyatga ega. Sportchilar uchun maxsus tayyorlangan poyabzal to‘pni yaxshi nazorat qilish va maydon yuzasida erkin harakat qilish imkonini beradi. O‘yinchilarning liboslari ham qulay va yengil bo‘lishi lozim, bu ularning harakatlariga to‘sqinlik qilmasligi kerak. Gandbol to‘pi ham o‘yin jarayonida muhim o‘rin tutadi. To‘pning o‘lchamlari va og‘irligi belgilangan standartlarga muvofiq bo‘lishi kerak. Odatda, erkaklar uchun to‘pning diametri 58-60 sm, og‘irligi esa 425-475 gramm bo‘lishi kerak. Ayollar uchun esa to‘pning diametri 54-56 sm va og‘irligi 325-375 gramm bo‘lishi kerak. Bu o‘lchamlar to‘pning harakatini va sportchilar tomonidan ushlab olishni ta’minlaydi. O‘yin jarayonida darvozalar ham muhim ahamiyatga ega. Darvozalar 3 metr balandlikda va 2 metr kenglikda bo‘lishi kerak. Darvozalar maxsus materiallardan, odatda, metall yoki plastmassadan tayyorlanadi va maydonning har ikki tomonida joylashadi. Darvozalar o‘yin jarayonida to‘pning kirishi va chiqishi uchun 13 belgilangan joy sifatida muhimdir. Ular o‘yinchilarning maqsadlarini amalga oshirishda muhim ahamiyatga ega. Gandbol o‘yini davomida hakamlar ham o‘yin jarayonini nazorat qilishda muhim rol o‘ynaydi. Hakamlar o‘yin qoidalariga muvofiq harakat qilishlari va o‘yinchilarning harakatlarini kuzatishlari kerak. Hakamlar o‘yin davomida qoidalar buzilgan taqdirda jazo choralarini qo‘llashlari zarur. Bu jarayon o‘yinda adolatni ta’minlash va sportchilarning xavfsizligini himoya qilish maqsadida amalga oshiriladi. Gandbol o‘yinining rivojlanishi bilan birga, zamonaviy texnologiyalar ham o‘yinda qo‘llanilishi mumkin. Video tahlil, GPS-trackerlar va boshqa zamonaviy jihozlar o‘yin jarayonini yanada samarali boshqarish va sportchilarni nazorat qilish imkoniyatini beradi. Bu texnologiyalar o‘yinchilarning harakatlarini tahlil qilish va ularning jismoniy holatini baholash orqali o‘yin sifatini oshirishga yordam beradi. Gandbol o‘yini maydoni va jihozlariga qo‘yiladigan talablar sportchilarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zaruriy asoslarni belgilaydi. O‘yin maydoni va jihozlar sifatli va standartlarga muvofiq bo‘lishi zarur. Bu jarayon o‘yinchilarning xavfsizligini ta’minlaydi va o‘yin jarayonini yanada qiziqarli qiladi. Gandbol o‘yini jismoniy va psixologik qobiliyatlarni rivojlantirishda, shuningdek, jamoaviy strategiyalarni amalga oshirishda muhim ahamiyatga ega. O‘yinchilarning individual qobiliyatlari va jamoaviy hamkorligi o‘yinda muvaffaqiyatga erishishning kalitidir. Gandbol o‘yinining o‘ziga xosligi va qiziqarli xususiyatlari sportchilarning o‘z qobiliyatlarini namoyon etishlari uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. Gandbol o‘yini o‘zining dinamik va qiziqarli xususiyatlari bilan sport olamida alohida o‘rin tutadi. O‘yin maydoni va jihozlari bu sportning asosiy elementlari 14 hisoblanadi. To‘g‘ri maydon o‘lchamlari, jihozlar va ularning sifatlari o‘yinning sifatini, xavfsizligini va qiziqarli o‘tishini ta’minlaydi. Gandbol maydoni 40 metr uzunlikda va 20 metr kenglikda bo‘lib, bu o‘lchamlar o‘yinning tezligini va harakat erkinligini ta’minlashga imkon beradi. O‘yinda har bir jamoa 7 o‘yinchidan iborat bo‘lib, bu jamoalar o‘rtasidagi raqobat va strategik harakatlarni yanada qiziqarli qiladi.Maydonning to‘g‘ri o‘lchovlari o‘yin jarayonini tartibga soladi. Maydonning to‘g‘ri belgilanmagan holatda o‘ynash sportchilarning xavfsizligiga tahdid solishi mumkin. Maydonning belgilanishi va to‘g‘ri o‘lchovlari o‘yinchilarning harakatlarini aniqlash va muvozanatni saqlashga yordam beradi. Gandbol maydonida o‘yin jarayonida to‘pni nazorat qilish, uzatish va zarba berish jarayonlarida sportchilar bir-birlariga to‘g‘ri masofada joylashishlari zarur. Buning uchun maydonning o‘lchovlari va belgilanmalari aniq bo‘lishi kerak.Maydonning qoplamasi ham muhim ahamiyatga ega. Gandbol maydonlari odatda xushbo‘y yoki sun’iy qoplama bilan ta’minlanadi, bu esa sportchilarning harakatlarini osonlashtiradi va jarohatlarni kamaytiradi. Qoplama hamda uning yuqori sifatida joylashishi sportchilarning jismoniy tayyorgarligini va harakatlarini yanada samarali bajarishiga yordam beradi. Maydonning qoplama materiali sportchilarning harakatlanishida muhim rol o‘ynaydi, chunki noto‘g‘ri qoplama sportchilarning o‘yin jarayonida o‘zlarini noqulay his qilishlariga olib kelishi mumkin.Darvoza o‘lchamlari ham muhim ahamiyatga ega. Gandbol darvozasi 3 metr balandlikda va 2 metr kenglikda bo‘lishi kerak. Bu o‘lchovlar darvozabon uchun to‘pni tutish va raqibning zarbalari bilan kurashish imkoniyatini ta’minlaydi. Darvoza sportchilar uchun o‘yin jarayonida eng qiyin vazifalardan biri bo‘lib, darvozabon o‘z pozitsiyasini to‘g‘ri tanlay olishi va tezda harakatlanishi zarur. Darvozabonning pozitsiyasi va tezligi o‘yinda muvaffaqiyatga erishishning 15 kalitidir.Gandbolda to‘p ham o‘yin jarayonining ajralmas qismidir. To‘pning diametri 58-60 mm bo‘lishi kerak va uning og‘irligi 425-475 gramm orasida bo‘lishi kerak. Bu o‘lchovlar to‘pning qattiqligini va sportchilarning to‘pni nazorat qilish imkoniyatini ta’minlaydi. O‘yinchilarning to‘pni ushlab olish, zarba berish va uzatish jarayonida to‘pning sifati muhim ahamiyatga ega. Noto‘g‘ri to‘p o‘yinning sifatini pasaytirishi va sportchilarning jarohat olishiga olib kelishi mumkin.O‘yin jarayonida sportchilar uchun maxsus kiyimlar va poyabzal ham zarur. Kiyimlar qulay va jismoniy harakatlarga mos bo‘lishi kerak. Bu sportchilarning harakatlarini erkin va qulay bajarishlariga yordam beradi. Poyabzal esa maydonning qoplamasiga mos kelishi va sportchilarning harakatlarini himoya qilish uchun mo‘ljallangan bo‘lishi kerak. Yomon poyabzal o‘yinda sportchilarning jismoniy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.Hakamlar uchun ham maxsus jihozlar kerak. Ular o‘z vazifalarini bajarish uchun to‘g‘ri ko‘zgu va vaqtni nazorat qilish vositalariga ega bo‘lishlari zarur. Hakamlar o‘yinda qoidalarni nazorat qilish va sportchilarning harakatlarini baholash uchun o‘z ishlarini samarali bajarishlari kerak. Hakamlarning jihozlari o‘yinda adolatni saqlash va raqobatni ta’minlashga yordam beradi.Gandbol o‘yinining rivojlanishi bilan birga, jihozlar va maydon talablari ham yangilanmoqda. Zamonaviy texnologiyalar, masalan, video tahlil va kuzatuv tizimlari, o‘yinda sportchilarning harakatlarini nazorat qilish imkoniyatini beradi. Bu jarayon sportchilarning tayyorgarlik darajasini oshirish va o‘yinning sifatini yaxshilashga yordam beradi. O‘yin jarayonida texnologiyalarni qo‘llash sportchilarga o‘z qobiliyatlarini rivojlantirish va o‘yinda muvaffaqiyatga erishish imkonini beradi.Gandbol o‘yini va uning jihozlari sportchilarning jismoniy tayyorgarligini, strategik fikrlashini va jamoaviy hamkorligini rivojlantirishga xizmat qiladi. O‘yin jarayonida maydon va 16 jihozlarning to‘g‘ri tanlanishi sportchilarning xavfsizligini ta’minlaydi va o‘yinning qiziqarli o‘tishini ta’minlaydi. O‘yinchilarning harakatlari, texnikalari va strategiyalari maydon va jihozlar bilan birgalikda o‘yinning sifatini belgilaydi.Umuman olganda, gandbol o‘yin maydoni va jihozlariga qo‘yiladigan talablar sportchilarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zaruriy asoslarni belgilaydi. O‘yin jarayoni, o‘yinchilarning tayyorgarligi va jihozlarning sifatiga bog‘liq holda, sportchilarning jismoniy va ruhiy holatlarini yanada yaxshilashga yordam beradi. Gandbol o‘yinining tarixi davomida maydon va jihozlar o‘zgarib, rivojlanib kelmoqda. Bu jarayon sportchilarning qobiliyatlarini oshirish va o‘yinning qiziqarli o‘tishini ta’minlashga xizmat qiladi. Gandbol o‘yin maydoni va jihozlari nafaqat sport, balki jamoaviy ruhni va raqobatni rivojlantirish uchun ham muhimdir. Bu o‘yinda o‘zaro hurmat va adolatli raqobatni saqlash sportchilarning muvaffaqiyatini oshiradi. Gandbol o‘yinining mustaqil va qiziqarli o‘tishi uchun maydon va jihozlarning to‘g‘ri tanlanishi, sifatli va xavfsiz bo‘lishi zarur. II.BOB. GANDBOL O‘YINIDAGI TEXNIK VA TAKTIK QOIDALAR. 2.1. Hujum va himoyada amal qilinadigan asosiy texnik qoidalar. Gandbolda hujum va himoya o‘yin jarayonining asosiy tarkibiy qismlaridan biridir. Bu ikkita faoliyat bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, o‘yinchilarning muvaffaqiyati ko‘pincha hujum va himoya strategiyalarining samaradorligiga bog‘liq. Har bir jamoa o‘zining o‘yin uslubiga mos ravishda hujum va himoya texnikalarini ishlab chiqishi va amalga oshirishi lozim. Hujum va himoyada amal qilinadigan asosiy texnik qoidalar sportchilarning o‘zaro harakatlarini va o‘yin strategiyalarini belgilab beradi. Hujum jarayonida har bir o‘yinchining maqsadi raqib darvozasi tomon to‘pni olib borish va zarba berishdir. Hujumning muvaffaqiyati jamoaning muvofiqligiga, 17 o‘yinchilar o‘rtasidagi aloqalarga va individual qobiliyatlarga bog‘liq. Hujum strategiyasida bir nechta asosiy texnik qoidalar mavjud. Birinchidan, o‘yinchilar to‘pni tezda o‘zaro uzatishlari kerak. Bu jarayonda to‘pni uzatish aniq va tezkor bo‘lishi zarur. O‘yinchilar o‘z pozitsiyalarini o‘zgartirib, raqibni chalkashtirib, to‘pni darvozaga yaqinlashtirishlari lozim. Hujumning ikkinchi muhim qoidasi — to‘pni ushlab qolishdir. O‘yinchilar raqibdan to‘pni himoya qilish va uni nazorat qilishda ehtiyotkor bo‘lishlari kerak. Bu jarayonda o‘yinchilar jismoniy kuch, muvozanat va tezlikni birlashtirib, raqibni o‘z harakatlari bilan chalg‘itishlari kerak. O‘yinchilarning harakatlari o‘zaro uyg‘un bo‘lishi zarur, bu esa jamoa strategiyasining samaradorligini oshiradi. Hujum jarayonida zarba berish texnikasi ham muhim ahamiyatga ega. O‘yinchilar zarbani amalga oshirishda aniq va kuchli harakat qilishlari kerak. Zarba berish texnikasi to‘pni darvozaga yo‘naltirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘yinchilar zarbani amalga oshirishdan oldin pozitsiyalarini to‘g‘ri tanlashlari va darvozaga yaqinlashishlari zarur. O‘yinchilarning zarba berish texnikalari, masalan, to‘pni turli burchaklardan urish, bo‘shliqni topish va raqib darvozabonini chalg‘itish, muhim ahamiyatga ega. Himoya jarayonida esa o‘yinchilar raqibning hujumlarini to‘sish va to‘pni ushlab olish uchun harakat qilishadi. Himoya strategiyasi o‘zaro muvofiqlikni, jismoniy kuchni va tezkor fikrlashni talab qiladi. Himoya jarayonida birinchi navbatda jamoa o‘rtasidagi aloqalar muhimdir. O‘yinchilar raqibni to‘g‘ri aniqlashlari va ularning harakatlariga tezda javob berishlari zarur. Har bir o‘yinchi o‘z pozitsiyasini yaxshi bilishi va raqibni kuzatishi kerak. Himoya jarayonida o‘yinchilar raqibga jismoniy kontakt qilishda ehtiyot bo‘lishlari zarur. Raqibga to‘g‘ri va aniq zarba berish himoya jarayonining 18 samaradorligini oshiradi. O‘yinchilar raqibning harakatlarini oldindan sezish orqali to‘pni ushlab olishlari mumkin. Himoya jarayonida o‘yinchilar o‘z pozitsiyalarini tezda o‘zgartirishlari va raqibning pozitsiyasiga qarab harakat qilishlari zarur. Bu jarayonda har bir o‘yinchining rolini to‘g‘ri aniqlash va o‘zaro muvofiqlikni ta’minlash muhimdir. Himoya strategiyasida, shuningdek, jarima zarbalari va to‘pni qaytarish texnikalari ham ahamiyatga ega. O‘yinchilar raqib hujumlarini to‘xtatish uchun zarur bo‘lganda jarima zarbalarini amalga oshirishlari mumkin. Himoya jarayonida o‘yinchilar to‘pni qaytarish va nazorat qilish maqsadida tezkor harakat qilishlari kerak. O‘yinchilar raqibning zarbalarini to‘g‘ri aniqlash va o‘z pozitsiyalarini to‘g‘ri tanlash orqali himoya jarayonini samarali boshqarishlari zarur. Hujum va himoya jarayonlarida o‘yinchilarning individual qobiliyatlari ham muhim ahamiyatga ega. O‘yinchilar tezlik, kuch, muvozanat va muvofiqlik kabi qobiliyatlarni rivojlantirishga harakat qilishlari zarur. O‘yinchilarning jismoniy tayyorgarligi va psixologik tayyorgarligi hujum va himoya jarayonlarining samaradorligini belgilaydi. Sportchilar o‘z qobiliyatlarini oshirish uchun turli xil mashg‘ulotlar va treninglardan foydalanishlari kerak.Hujum va himoya jarayonlarida murabbiylarning roli ham muhimdir. Murabbiylar o‘yinchilarga strategiyalarni tushuntirish, ularga motivatsiya berish va o‘yinda zarur o‘zgarishlarni amalga oshirishda yordam berishi kerak. Murabbiylar o‘z jamoasining kuchli va zaif tomonlarini aniqlash va ularga mos ravishda strategiyalar ishlab chiqishlari zarur. O‘yin davomida murabbiylar o‘yinchilarning harakatlarini kuzatish va ularning taktikalarini o‘zgartirishga yordam berishlari zarur.Umuman olganda, hujum va himoyada amal qilinadigan asosiy texnik qoidalar sportchilarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zaruriy asoslarni 19 belgilaydi. O‘yinchilar o‘z qobiliyatlarini rivojlantirish, jamoaviy strategiyalar ishlab chiqish va raqiblarining harakatlariga tezda javob berish orqali muvaffaqiyatga erishadilar. Hujum va himoya jarayonlari o‘yin jarayonining muhim tarkibiy qismlari bo‘lib, sportchilarning o‘zaro aloqalari va jamoaviy muvofiqligi har doim muhim ahamiyatga ega. Gandbolda hujum va himoyaning samaradorligi sportchilarning individual qobiliyatlari va jamoaviy hamkorligi orqali belgilangan bo‘lib, bu jarayon o‘yinning qiziqarli va dinamikligini ta’minlaydi. Tezkorlik, kuch va strategik fikrlash hujum va himoyada muvaffaqiyatning kalitidir. 2.2. To‘pni egallash, uzatish va zarba berish qoidalari. Gandbolda to‘pni egallash, uzatish va zarba berish qoidalari o‘yin jarayonining asosiy unsurlaridan biridir. Bu qoidalar sportchilarning o‘zaro harakatlarini, strategiyalarini va o‘yin davomida qanday qilib to‘pni nazorat qilishlarini belgilaydi. Har bir o‘yinchi bu qoidalarni puxta o‘zlashtirishi zarur, chunki to‘pni egallash, uzatish va zarba berish o‘yinda muvaffaqiyatga erishishning kalitidir. To‘pni egallash jarayoni o‘yinchilarning to‘pni nazorat qilish qobiliyatiga bog‘liq. To‘pni egallash uchun birinchi navbatda o‘yinchi to‘pga yaqinlashishi va uning harakatini kuzatishi kerak. O‘yinchi to‘pni egallashda jismoniy kuch, tezlik va muvozanatni birlashtirishi zarur. O‘yinchi to‘pni egallashga harakat qilganda, u raqib o‘yinchisi bilan jismoniy kontaktni hisobga olishi kerak. Raqibning harakatlariga javob berish va to‘pni nazorat qilish uchun o‘yinchi o‘z pozitsiyasini to‘g‘ri tanlashi zarur. To‘pni egallashning bir necha usullari mavjud. Eng keng tarqalgan usullardan biri - to‘pni oyoq bilan ushlab olishdir. O‘yinchi to‘pni oyoq bilan to‘g‘ri ushlab 20 olishi va uni nazorat qilishi kerak. Bu usulda to‘pning harakatini oldindan his qilish va to‘pni o‘z pozitsiyasiga tezda olib kelish muhimdir. O‘yinchi shuningdek, to‘pni qo‘llari bilan ham egallashi mumkin. Bu usulda o‘yinchi to‘pni ushlab olgandan so‘ng, uni nazorat qilish va boshqa o‘yinchilarga uzatish imkoniyatiga ega bo‘ladi. To‘pni uzatish jarayoni o‘yinchilar o‘rtasida to‘pni tez va aniq uzatishni ta’minlaydi. To‘pni uzatishning asosiy maqsadi raqib himoyasini o‘tkazib, to‘pni darvozaga yaqinlashtirishdir. O‘yinchilar o‘zaro uzatish jarayonida aniq pozitsiyalarni tanlashlari va to‘pni uzatishda ehtiyotkor bo‘lishlari zarur. O‘yinchilar to‘pni uzatishdan oldin raqibning pozitsiyasini ko‘rib chiqishlari va to‘pni qayerga uzatish kerakligini aniqlashlari lozim. To‘pni uzatishning bir necha usullari mavjud. Eng keng tarqalgan usullardan biri - to‘pni qo‘l bilan uzatishdir. O‘yinchi to‘pni o‘z qo‘llarida tutib, boshqa o‘yinchiga aniq va kuchli uzatishni amalga oshirishi kerak. Bu jarayonda o‘yinchi to‘pni uzatishdan oldin pozitsiyasini to‘g‘ri tanlashi va uzatishning burchagini hisobga olishi zarur. Ushbu usulda o‘yinchilar to‘pni uzatishda harakatni tezlashtirish va raqibni chalg‘itish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. To‘pni uzatishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan boshqa bir usul - "pas" texnikasidir. O‘yinchilar to‘pni tez va aniq uzatish uchun "pas" usulidan foydalanishlari mumkin. Bu usulda o‘yinchi to‘pni boshqa o‘yinchiga qisqa masofada uzatish orqali raqibning harakatlarini chalg‘itishi mumkin. O‘yinchilar uzatish jarayonida o‘zaro aloqa qilishlari va harakatlarini muvofiqlashtirishlari zarur. Bu jarayonda o‘yinchilar o‘zaro ko‘rsatmalar berish orqali to‘pni samarali uzatish imkoniyatini oshiradilar. 21 Zarba berish jarayonida o‘yinchilar to‘pni darvoza tomon yo‘naltirish maqsadida harakat qiladilar. Zarba berishning samaradorligi to‘g‘ri texnikaga va o‘yinchining pozitsiyasiga bog‘liq. O‘yinchilar zarba berishdan oldin to‘pni to‘g‘ri nazorat qilishlari va zarbani amalga oshirishda ehtiyotkor bo‘lishlari zarur. O‘yinchilar to‘pni zarba berishdan oldin raqib darvozabonining pozitsiyasini ko‘rib chiqishlari va zarbani qanday amalga oshirishni aniqlashlari lozim.Zarba berishning asosiy usullari orasida to‘pni oyoq bilan zarba berish, qo‘l bilan zarba berish va "lob" zarbasi mavjud. O‘yinchilar to‘pni oyoq bilan zarba berishda to‘pning harakatini nazorat qilish va zarbaning kuchini belgilashga e’tibor berishlari kerak. Zarba berish jarayonida o‘yinchilar to‘pni darvoza tomon aniq yo‘naltirishlari zarur. O‘yinchilar zarba berish jarayonida pozitsiyalarini to‘g‘ri tanlashlari va raqib darvozabonining harakatlariga tezda javob berishlari lozim.Zarba berishda o‘yinchilar o‘z harakatlarini birlashtirishlari va jamoaviy strategiyalarga muvofiq harakat qilishlari zarur. O‘yinchilar zarba berish jarayonida jamoaviy aloqalarni hisobga olib, raqibning pozitsiyasini aniqlashlari lozim. Bu jarayonda o‘yinchilar o‘zaro ko‘rsatmalar berish va bir-birlarining harakatlarini muvofiqlashtirish orqali zarba berishning samaradorligini oshiradilar.To‘pni egallash, uzatish va zarba berish jarayonlarida murabbiylarning roli ham muhimdir. Murabbiylar o‘yinchilarga to‘g‘ri texnikalarni o‘rgatish, ularning qobiliyatlarini rivojlantirish va o‘yinda zarur o‘zgarishlarni amalga oshirishda yordam berishlari kerak. Murabbiylar o‘z jamoasining kuchli va zaif tomonlarini aniqlash va ularga mos ravishda strategiyalar ishlab chiqishlari zarur. O‘yin davomida murabbiylar o‘yinchilarning harakatlarini kuzatish va ularning taktikalarini o‘zgartirishga yordam berishlari zarur. 22 Umuman olganda, to‘pni egallash, uzatish va zarba berish qoidalari sportchilarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zaruriy asoslarni belgilaydi. O‘yinchilar o‘z qobiliyatlarini rivojlantirish, jamoaviy strategiyalar ishlab chiqish va raqiblarining harakatlariga tezda javob berish orqali muvaffaqiyatga erishadilar. Bu jarayon o‘yin jarayonining dinamikligini va qiziqarli xususiyatlarini ta’minlaydi. Gandbolda to‘pni nazorat qilish va o‘yin jarayonini boshqarish sportchilarning individual qobiliyatlari va jamoaviy hamkorligi orqali belgilangan bo‘lib, bu jarayon o‘yinning qiziqarli va muvaffaqiyatli o‘tishiga yordam beradi. 2.3. Himoya harakatlari va qo‘pol harakatlarning taqiqlanishi bo‘yicha qoidalar. Gandbolda himoya harakatlari va qo‘pol harakatlarning taqiqlanishi o‘yin jarayonining muhim tarkibiy qismlaridan biridir. Bu qoidalar o‘yinchilarning xavfsizligini ta’minlash, adolatli raqobatni qo‘llab-quvvatlash va o‘yinning umumiy sifatini oshirish maqsadida ishlab chiqilgan. Himoya harakatlari raqibni to‘g‘ri to‘xtatish va to‘pni nazorat qilishga qaratilgan bo‘lib, o‘yinda muvaffaqiyatga erishish uchun zarurdir. Biroq, himoya harakatlari bajarilishi kerak bo‘lgan qoidalar mavjud, chunki qo‘pol harakatlar sportchilarning xavfsizligini xavf ostiga qo‘yishi mumkin. Himoya harakatlari jarayonida o‘yinchilar raqibning harakatlariga qarshi to‘g‘ri javob berishlari zarur. Raqibni to‘g‘ri aniqlash, uning harakatlarini oldindan sezish va o‘z pozitsiyalarini to‘g‘ri tanlash himoya jarayonining samaradorligini belgilaydi. O‘yinchilar raqibning to‘pga yaqinlashishini kuzatishlari va zarur bo‘lganda jismoniy kontaktni amalga oshirishlari kerak. Biroq, bu jarayonda qo‘pol harakatlar, ya’ni raqibga jismoniy zarar yetkazish, qoidalar asosida taqiqlanadi. 23 Himoya harakatlari jarayonida o‘yinchilar o‘z pozitsiyalarini tezda o‘zgartirishlari zarur. Raqibning harakatlariga qarshi tezkor javob berish, to‘pni nazorat qilish va raqibni to‘g‘ri to‘xtatish hamda jismoniy kontaktni hisobga olish muhimdir. Himoya harakatlari jarayonida o‘yinchilar raqibni chalg‘itish va uning harakatlarini cheklash maqsadida turli usullarni qo‘llashlari mumkin. Bu jarayonda jamoaviy strategiyalar va o‘zaro muvofiqlik juda muhim ahamiyatga ega. Aynan himoya harakatlari o‘zaro muvofiqlikni ta’minlaydi va himoya chizig‘ini mustahkamlaydi. Har bir o‘yinchi o‘z pozitsiyasini bilishi va raqibning harakatlarini kuzatishi kerak. Himoya harakatlarida jismoniy kontakt jarayonida ehtiyotkorlik muhim rol o‘ynaydi. Raqibga jismoniy zarar yetkazish yoki qoidalarni buzish o‘yinchining jarimaga tortilishiga olib kelishi mumkin. Aynan shu sababli himoya harakatlarida ehtiyotkorlik va to‘g‘ri texnikalar muhimdir. Himoya jarayonida qo‘pol harakatlar taqiqlanadi va bu qoidalar o‘yinchilar o‘rtasida xavfsizlikni ta’minlashga xizmat qiladi. O‘yinchilar o‘zaro hurmat va adolatli raqobatni ta’minlash maqsadida raqibga zarar yetkazishdan qochishlari zarur. Qo‘pol harakatlar raqibga jismoniy zarar yetkazishi, shu bilan birga, o‘yinning umumiy sifatini pasaytirishi mumkin. O‘yinchilar harakatlariga ehtiyotkorlik bilan yondoshishlari va to‘g‘ri texnikalarni qo‘llashlari kerak. Qo‘pol harakatlar qoidalari o‘yin jarayonida muhim ahamiyatga ega. O‘yinchilar jismoniy kontakt qilishda ehtiyotkor bo‘lishlari va raqibni to‘g‘ri to‘xtatish jarayonida qoidalarni hisobga olishlari zarur. Hakamlar o‘yin davomida qo‘pol harakatlarni aniqlash va zarur bo‘lganda jazo choralarini qo‘llashlari kerak. Bu jarayon o‘yinda adolatni ta’minlash va sportchilarning xavfsizligini himoya qilish maqsadida amalga oshiriladi. 24 Himoya harakatlari va qo‘pol harakatlarning taqiqlanishi bo‘yicha qoidalar o‘yinchilarni o‘zaro aloqalarini va o‘yin jarayonini tartibga solish maqsadida ishlab chiqilgan. O‘yinchilar o‘zaro muvofiqlikni saqlashlari va raqibga zarar yetkazmaslik uchun ehtiyotkor bo‘lishlari zarur. Himoya harakatlari jarayonida o‘yinchilar o‘z pozitsiyalarini bilishlari va raqibning harakatlarini oldindan sezishlari kerak. Bu jarayonda o‘yinchilar o‘zaro ko‘rsatmalar berish va bir- birlarining harakatlarini muvofiqlashtirish orqali o‘yinda muvaffaqiyatga erishadilar.Xulosa qilib aytganda, himoya harakatlari va qo‘pol harakatlarning taqiqlanishi bo‘yicha qoidalar sportchilarning xavfsizligini ta’minlash, o‘yindagi adolatni saqlash va o‘yin jarayonining sifatini oshirishga xizmat qiladi. O‘yinchilar o‘z harakatlarini ehtiyotkorlik bilan boshqarishlari va o‘zaro hurmat va adolatli raqobatni saqlashlari zarur. Himoya harakatlari jarayonida o‘yinchilarning individual qobiliyatlari va jamoaviy hamkorligi muvaffaqiyatga erishishning kalitidir. Gandbolda himoya jarayonining samaradorligi o‘yinchilarning strategik fikrlashlari va o‘zaro muvofiqligi orqali belgilangan bo‘lib, bu jarayon o‘yinning qiziqarli va dinamikligini ta’minlaydi. 25 XULOSA Gandbol o‘yini, o‘zining dinamikasi va qiziqarli qoidalari bilan sport olamida alohida o‘rin tutadi. Bu o‘yinda raqobat va strategiya, jamoaviy hamkorlik va individual qobiliyatlar birlashadi. Gandbol qoidalari o‘yin jarayonini tartibga solish, sportchilarning xavfsizligini ta’minlash va adolatli raqobatni qo‘llab- quvvatlash maqsadida ishlab chiqilgan. O‘yin maydoni, jihozlar, harakatlar va qoidalar bir-biri bilan bog‘liq holda, sportchilarning muvaffaqiyatli o‘ynashi uchun zaruriy shart-sharoitlarni yaratadi. Gandbol maydoni 40 metr uzunlikda va 20 metr kenglikda bo‘lib, bu o‘lchamlar o‘yinning tezkorligini va strategik harakatlarni ta’minlashga yordam beradi. O‘yin davomida har bir jamoa 7 o‘yinchidan iborat bo‘lib, bularning beshtasi maydonda harakatlanadi, bir nafari darvozabon bo‘ladi. Har bir jamoaning maqsadi raqib darvozasi tomon to‘pni olib borish va zarba berib, to‘pni darvozaga kiritishdir. O‘yin jarayonida to‘pni ushlab olish, uzatish va zarba berish qoidalari muhim ahamiyatga ega bo‘lib, bu harakatlar o‘yinning asosini tashkil etadi. To‘pni egallash jarayonida o‘yinchilar raqibdan to‘pni olish uchun strategik harakatlar qilishlari zarur. Ular raqib hujumlarini to‘g‘ri aniqlash, to‘pni nazorat qilish va o‘zaro aloqalarni rivojlantirish orqali muvaffaqiyatga erishadilar. Hujum jarayonida o‘yinchilar to‘pni tezda uzatish, raqibni chalg‘itish va zarba berish imkoniyatlarini yaratishlari kerak. Bu jarayonda o‘yinchilarning tezligi, kuchi va muvozanati muhim rol o‘ynaydi. Himoya jarayonida o‘yinchilar raqibning harakatlarini to‘g‘ri nazorat qilish va ularni to‘xtatish maqsadida ehtiyotkorlik bilan harakat qilishlari zarur. Raqibga jismoniy zarar yetkazmaslik va qoidalarni buzmaslik muhimdir. Himoya 26 harakatlarida qo‘pol harakatlar taqiqlanadi, chunki bu sportchilarning xavfsizligini ta’minlashda ahamiyatga ega. O‘yinchilar o‘z pozitsiyalarini va raqib harakatlarini kuzatish orqali himoya jarayonini samarali boshqarishlari kerak. Gandbolda o‘yin qoidalari faqatgina o‘yin jarayonini tartibga solish bilan cheklanmaydi, balki sportchilar o‘rtasida hurmat va adolatli raqobatni ta’minlashga ham xizmat qiladi. O‘yin jarayonida hakamlar qoidalarni nazorat qilish va qoidalar buzilgan taqdirda jazo choralarini qo‘llash orqali adolatni ta’minlaydilar. Bu jarayonda jamoalar o‘rtasidagi raqobatni va sportchilarning xavfsizligini saqlash muhimdir. Gandbol o‘yini nafaqat jismoniy quvvatni, balki strategik fikrlashni ham talab etadi. O‘yinchilar o‘z qobiliyatlarini rivojlantirish, jamoaviy strategiyalar ishlab chiqish va raqiblarining harakatlariga tezda javob berish orqali muvaffaqiyatga erishadilar. Bu jarayonda o‘yinchilarning individual qobiliyatlari va jamoaviy hamkorligi muhim ahamiyatga ega. Umuman olganda, gandbol o‘yin qoidalari o‘yinchilarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun zaruriy asoslarni belgilaydi. O‘yin jarayoni, o‘yinchilar o‘rtasidagi muvofiqlik va strategik harakatlar o‘yinning qiziqarli va dinamik bo‘lishini ta’minlaydi. Gandbol nafaqat jismoniy faoliyat, balki sportchilarning strategik va psixologik qobiliyatlarini rivojlantirishga ham yordam beradi. O‘yin jarayonida to‘g‘ri qarorlar qabul qilish va harakatlarni muvofiqlashtirish orqali sportchilar o‘z jamoalarining muvaffaqiyatiga hissa qo‘shadilar. Gandbolda o‘yin qoidalari va tamoyillari sportchilarning o‘zaro aloqalari va jamoaviy muvaffaqiyatini oshirishga xizmat qiladi, bu esa o‘yin jarayonining yanada qiziqarli va dinamik bo‘lishini ta’minlaydi. 27 28 Adabiyotlar 1. Jismoniy tarbiya va sport to g risida”gi qonunʼ ʼ i 2015 yil 2. Sh. Mirziyoyev Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida Toshkent sh-2017 3. Sh.M.Mirziyoyev Sport-ta’lim muassasalari faoliyatini 2025-yilgacha rivojlantirish dasturi to‘g‘risida Toshkent sh., 2021-yil 4. O‘zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasining qarori Aholining sog‘lom turmush tarzini qo‘llab-quvvatlash va jismoniy faolligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida Toshkent 2020-yil 5. Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish Konsepsiyasi 13-fevral 2019.42bet. 6. EshtayevA.K. Gimnastika.O’quv uslubiy qo’llanma.T- 2015. 124 bet 7. Xusainov, M. (2020). Gandbol sporti: Asosiy tushunchalar va metodika . Toshkent: Sport nashrlari. 8. Semenov, A. (2019). Gandbol: O‘yin va tayyorgarlik . Moskva: Fizkultura i sport. 9. Mansurov, A. (2017). Jismoniy tarbiya va sportda egiluvchanlikni rivojlantirish metodikasi . Toshkent: O‘zbekiston milliy universiteti nashriyoti. 10. Shapovalov, I. (2018). Fiziologiya va sport (2-jild). Moskva: Olimpiyec. 11. Gandbol Federatsiyasi (2021). Gandbol o‘yinining qo‘llanmasi . Toshkent: Gandbol federatsiyasi nashriyoti. 12. Anderson, R. (2016). The Anatomy of Sports Injuries: A Trainer's Guide to Sports Injuries and Rehabilitation . New York: Workman Publishing. 13. Gonzalez, J. & Jackson, S. (2015). Stretching and Flexibility for Athletes . Chicago: Human Kinetics. 29 14. Zayceva, A. (2022). Sportchilarni tayyorlashda zamonaviy texnologiyalar . Toshkent: Akademnashr. 15. Fletcher, J.R. & Jones, A.M. (2014). The Physiology of Sports Performance: How to Improve Flexibility and Agility . Oxford: Oxford University Press. 30

Gandbol oʻyin qoidalari

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………………….…3

I.BOB. GANDBOL O‘YIN QOIDALARINING NAZARIY ASOSLARI

1.1. Gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi………………………5

1.2. Gandbol o‘yinining umumiy qoidalari va ular asosida tashkil etilgan tamoyillar………………………………………………………………..……….…9

1.3. Gandbol o‘yin maydoni va jihozlariga qo‘yiladigan talablar……………...…11

II.BOB. GANDBOL O‘YINIDAGI TEXNIK VA TAKTIK QOIDALAR.

2.1. Hujum va himoyada amal qilinadigan asosiy texnik qoidalar………………..16

2.2. To‘pni egallash, uzatish va zarba berish qoidalari…………………………....18

2.3. Himoya harakatlari va qo‘pol harakatlarning taqiqlanishi bo‘yicha qoidalar..20

XULOSA………………………………………………………………………....23

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ……………………………………….25

 


KIRISH

Mavzuning dolzarbligi.Sport nafaqat jismoniy va ma’naviy sog‘lomlik asosi, balki hayotga katta umid bilan kirib kelayotgan yoshlarni turli zararli yot g‘oya va odatlardan asrash, ularga o‘z qobiliyati va iste’dodlarini to‘la ruyobga chiqarish vositasi hamdir. Shu bois so‘nggi yillarda mamlakatimizda bu borada qator huquqiy-me’yoriy hujjatlar imzolandi. 2017 yil 3 iyunda “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish choratadbirlari to‘g‘risida”gi qaror, 2018 yil 5 martda “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi farmonning qabul qilinishi va mazkur farmonga ko‘ra Respublika Jismoniy tarbiya va sport qo‘mitasining vazirlikka aylantirilishi, shuningdek, Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 29 yanvardagi “O‘zbekistonda sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish va aholini jismoniy va ommaviy sportga jalb etish to‘g‘risida”gi, 2019 yil 13 fevraldagi, “2019-2023 yillar davrida O‘zbekistonda jismoniy va ommaviy sportni rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarorlarining qabul qilinishi O‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sport sohasida yangi bosqich boshlanganidan dalolat beradi.[1]

Gandbol – jismoniy tayyorgarlik va texnik mahoratni talab qiladigan jamoaviy sport turi bo‘lib, unda harakatlar tezligi, kuch va koordinatsiya muhim ahamiyatga ega. Sportchilarning o‘yin samaradorligini oshirishda jismoniy tayyorgarlik, xususan, egiluvchanlikning roli katta. Egiluvchanlik, ya'ni bo‘g‘inlarning harakat diapazoni va mushaklarning elastikligi, sportchining texnik va taktikaning yuqori darajada bajarilishiga imkon yaratadi.

Gandbolchilar uchun egiluvchanlik qobiliyatining rivojlanishi, ayniqsa, harakatlar va zarbalarni bajarishda, shuningdek, himoya va hujumda tezkor pozitsiyalarni o‘zgartirishda, o‘yin davomida zarur bo‘lgan moslashuvchanlikni ta'minlashda muhimdir. Ushbu qobiliyatni rivojlantirish, shuningdek, sportchilarni turli jarohatlardan himoya qilishda, bo‘g‘inlar va mushaklarning to‘g‘ri ishlashida yordam beradi.

Gandbolchilarda egiluvchanlikni takomillashtirish orqali o‘yinchi nafaqat harakatlarning aniqligini oshiradi, balki mushaklarning ish faoliyatini maksimal darajada oshirib, samarali sport natijalarini ko‘rsatishi mumkin.

Ushbu kurs ishida gandbolchilarning egiluvchanlik qobiliyatini takomillashtirish masalasi chuqur tahlil qilinadi. Nazariy va amaliy usullardan foydalangan holda, sportchilarda egiluvchanlikni oshirish bo‘yicha samarali mashg‘ulotlar taklif etiladi. Muntazam va ilmiy asoslangan mashqlar orqali gandbolchilarning harakatlar aniqligi, samaradorligi va jarohatlardan himoyalanish darajasi sezilarli darajada yaxshilanadi.

Kurs ishining maqsadi — gandbolchilarda egiluvchanlikni rivojlantirishning nazariy asoslarini va mashqlar orqali samarali takomillashtirish yo‘llarini tahlil qilishdir. Shu bilan birga, egiluvchanlikni oshirish uchun foydalaniladigan turli xil texnikalar, mashqlar va maxsus jihozlar haqida ma'lumot berish, bu jarayonning fiziologik va biomexanik asoslarini o‘rganish hamda amaliy mashg‘ulotlar orqali uning sportchilarga qanday foyda keltirishi mumkinligini aniqlashdir.

Gandbolchilar uchun egiluvchanlikni takomillashtirish o‘z-o‘zidan juda dolzarb mavzu hisoblanadi, chunki sportchilarning jarohatlardan himoya qilish, harakatlarni samarali bajarish va o‘yinda yuqori natijalar ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan asosiy elementlardan biridir.

Kurs ishining vazifasi-Gandbolchilarda egiluvchanlik qobiliyatining mohiyatini o‘rganish.

Statik va dinamik mashqlar yordamida egiluvchanlikni rivojlantirish.

Maxsus texnika va jihozlar yordamida egiluvchanlikni takomillashtirish yo‘llarini aniqlash.

 

 

 

 

I.BOB. GANDBOL O‘YIN QOIDALARINING NAZARIY ASOSLARI

1.1. Gandbol o‘yinining paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi.


 

  1. [1] O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasini davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5368-sonli farmoni.

 

Sotib olish