Globallashuv tushunchasi. Mafkuraviy jarayonlarni globallashtiruvchi va universiallovchi omillar

Globallashuv tushunchasi.mafkuraviy jarayonlarni globallashtiruvchi va
universiallovchi omillar  
MUNDARIJA 
Kirish …………………………………………………………………………….. . 3
I.BOB. GLOBALLASHUV JARAYONIDA MAFKURAVIY 
IMMUNITETNI SHAKLANTIRISH VAZIFALARI. 
1.1.«Mafkuraviy immunitet»  tushunchasi: «Xa vfsizlik» (Mafkuraviy), 
(Barqarorlik) tushunchasi . «Mafkuraviy tahdid» tushunchasi, «Mafkuraviy 
xavfsizlik»…………………………………………………………………………5
1.2. O`zbekiston mustaqilligiga jiddiy xavf tug`diruvchi mafkuraviy tahdidlar…...9
II.BOB. JAMIYAT BARQARORLIGINI TA'MINLASHNING IJTIMOIY-
G‘OYAVIY ASOSLARI
2.1.  Mafkuraviy xavfsizlikka intilish-ijtiomiy siyosiy barqarorlik omili…………16
2.2.Ko`p  millatli,  konfessiyali   jamiyatlar  barqarorligini  ta`minlashda  milliy  g`oya
va mafkuraning ahamiyati………………………………………………………...18
Xulosa… ………………………………………………………………………….21
Adabiyotlar ro’yhati. …………………………………………………………......22
2 KIRISH
  Bugun   biz   tez   sur’atlar   bilan   o’zgarib   borayotgan,   insoniyat   hozirga   qadar
boshimizdan   kechirgan   davrlardan   tubdan   farq   qiladigan   o’ta   shiddatli   va
murakkab bir zamonda yashomoqdamiz. Davlat va siyosat arboblari, faylasuflar va
jamiyatshunoslar, sharhlovchilar va jurnalistlar bu davrni turlicha ta’riflab, har xil
nomlar   bilan   atamoqda.   Kimdir   uni   yuksak   texnologiyalar   zamoni   desa,   kimdir
taffakur asri, yana birov yalpi axborotlashuv davri sifatida izohlamoqda. Albattda,
bu   fikirlarning   barchasida   ham   ma’lum   ma’noda   haqiqat,   ratsional   mag’iz   bor.
Chunki ularning har biri o’zida bugungi serqirra va rang-barang hayotning qaysidir
belgi-alomatlarini   aks   ettirishi   tabiiy.   Ammo   ko’pchilikning   ongida   bu   davr
globallashuv   davri   tariqasida   taassurot   uyg’otmoqda.   Mavzuning   dolzarbligi.
Globallashuv   jarayonining   yana   bir   o’ziga   xos   jihati   shundan   iboratki,   hozirgi
sharoitda u mafkuraviy ta’sir  o’tkazishning nihoyatda o’tkir  quroliga aylanib, har
xil   siyosiy   kuchlar   va   markazlarning   manfatlariga   xizmat   qiloyotganini   sog’lom
fikirlaydigan har qanday odam, albatda, kuzatishi, muqarrar. Bu haqida gapirganda
ta’biri joiz bo’lsa, aytish mumkinki, bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro’
poligo’nlardan   ham   ko’proq   kuchga   ega.   Bu   masalaning   kishini   doimo   ogoh
bolishga   undovchi   tomoni   shundaki,   agar   harbiy,   iqtisodiy,   siyosiy   taziqi   bo’lsa,
buni sezish, ko’rish, oldini olish mumkin, ammo mafkuraviy tazyiqni, uning ta’siri
va   oqibatlarini   tezda   ilg’ab   yetish   nihoyatda   qiyin.   Bugungi   kunda   zamonaviy
axborot maydonidagi harakatlar shu qadar tig’iz, shu qadar tezkorki, endi ilgaridek,
ha, bu voqea bizda juda olisda yuz beribdi, uning bizga aloqasi yo’q, dep beparova
qarab bo’lmaydi. Ana shunday kayfiyatga berilgan xalq yoki millat taraqqiyotdan
yuz yillar orqada ketishi hech gap emasa. 
Kurs   ishining   maqsadi:   Globallashuv   tushunchasi,   bugungi   kunda   jahon
miqyosida   muhim   jarayonlardan   biri   bo‘lib,   u   iqtisodiy,   siyosiy,   madaniy   va
3 ijtimoiy   sohalarda   keng   tarqalgan   aloqalar   va   o‘zaro   bog‘liqliklarni   ifodalaydi.
Globallashuv   jarayoni   mamlakatlar   o‘rtasidagi   chegaralarni   yumshatish,   resurslar
va   ma'lumotlar   almashinuvi,   shuningdek,   turli   madaniyatlar   va   fikrlar   o‘rtasidagi
o‘zaro   ta'sirni   kuchaytirishga   xizmat   qiladi.   Ushbu   jarayonning   maqsadi,   asosan,
dunyo   miqyosida   iqtisodiy   o‘sishni   ta'minlash,   ijtimoiy   barqarorlikni   oshirish   va
madaniy almashuvni rivojlantirishdir.
Kurs ishining vazifasi:  Globallashuv jarayonida mafkuraviy o‘zgarishlar ham
muhim   o‘rin   tutadi.   Mafkuraviy   jarayonlar,   o‘z   navbatida,   turli   ideologiyalar   va
fikrlarni keng tarqatish orqali globallashuvni kuchaytiradi. Bugungi kunda, axborot
texnologiyalari   va   internetning   rivojlanishi   tufayli,   mafkuraviy   jarayonlar   tezlik
bilan   tarqalmoqda.   Bu   jarayonlar   bir   tomondan,   global   muammolarni   hal   qilish,
odamlarni   birlashtirish   va   ijtimoiy   adolatni   ta'minlashga   xizmat   qilsa,   boshqa
tomondan, ayrim hollarda, madaniy g‘oyalar va qadriyatlarni majburan o‘rnatishga
ham olib kelishi mumkin.
Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi 2 ta bob, 4 ta reja ,xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
4 I.BOB.  GLOBALLASHUV JARAYONIDA MAFKURAVIY
IMMU NITETNI SHAKLANTIRISH VAZIFALARI .
1.1.«Mafkuraviy   immunitet»     tushunchasi:   «Xavfsizlik»   (Mafkuraviy),
(Barqarorlik)   tushunchasi .   «Mafkuraviy   tahdid»   tushunchasi,   «Mafkuraviy
xavfsizlik».
XXI   asr   boshlariga   kelib   dunyo   mamlakatlari   o`rtasidagi   o`zaro   ta`sir   shu
qadar kuchayib ketdiki, bu jarayondan to`la chegaralanib olgan birorta ham davlat
yo`q,   deb   to`la   ishonch   bilan   aytish   mumkin.   Hattoki,   xalqaro   tashkilotlardan
uzoqroq turishga intilayotgan, ularga a`zo bo`lishni istamayotgan mamlakatlar ham
bu   jarayondan   mutlaqo   chetda   emas.   Globallashuv   shunday   jarayonki,   undan
chetda   turaman,   degan   mamlakatlar   uning   ta`siriga   ko`proq   uchrab   qolishi
mumkin. Bunday g`ayri ixtiyoriy ta`sir esa ko`pincha salbiy bo`ladi.
Globallashuvning  turli   mamlakatlarga o`tkazayotgan  ta`siri   ham  turlicha.  Bu
hol  dunyo mamlakatlarining iqtisodiy,  axborot, ma`naviy salohiyatlari  va siyosati
qanday ekani  bilan bog`liq. Dunyoda yuz berayotgan shiddatli  jarayonlarning har
bir   mamlakatga   o`tkazayotgan   salbiy   ta`sirini   kamaytirish   va   ijobiy   ta`sirini
kuchaytirish   uchun   shu   hodisaning   mohiyatini   chuqurroq   anglash,   uning
xususiyatlarini   o`rganish   lozim.   Bu   hodisani   chuqur   o`rganmay   turib   unga
moslashish,   kerak   bo`lganda,   uning   yo`nalishini   tegishli   tarzda   o`zgartirish
mumkin   emas.   Globallashuv   yana   shunday   jarayonki,   uni   chuqur   o`rganmaslik,
undan   foydalanish   strategiyasi,   taktikasi   va   texnologiyasini   ishlab   chiqmaslik
mamlakat   iqtisodi   va   madaniyati,   ma`naviyatini   tog`dan   tushayotgan   shiddatli
daryo oqimiga boshqaruvsiz qayiqni topshirib qo`yish bilan baravar bo`ladi.
Mustaqillik   davrida   mamlakatimiz   olimlari   o`tkazgan   va   o`tkazayotgan
tadqiqotlarga   ko`z   yugurtirish   bu   sohadagi   ishlar   endi   boshlanayotganidan
guvohlik beradi. Globallashuvning milliy ma`naviyatga o`tkazadigan ta`siri haqida
5 yozilgan jiddiyroq risola va yirik tadqiqotlar u yoqda tursin kichikroq maqolalarni
topish ham mushkul. Ilmiy nashrlar va jurnallar, davriy matbuotda mazkur mavzu
bo`yicha   biz   topa   olgan   ishlarning   miqdori   qo`llarimiz   panjasidan   ham   oz.   Har
qanday   siyosat,   jumladan   iqtisodiy   siyosat   va   ma`naviyat   sohasidagi   siyosat   ham
ilmiy   asosga   ega   bo`lgandagina   muvaffaqiyat   keltirishini   nazarda   tutsak,   bu
masalada olimlarimiz siyosatchilarimizga etarli ko`mak bera olmayotganini e`tirof
etishga   to`g`ri   keladi.   Mamlakatimiz   jahon   maydonida   olib   borayotgan   siyosat
ko`proq   samara   va   muvaffaqiyat   keltirishini   istasak,   globallashuvning   mohiyati,
yo`nalishlari,   xususiyatlarini   chuqurroq   tadqiq   va   tahlil   qilishimiz,   shu   orqali
siyosatchilarimizning   to`g`ri   yo`l   tanlashi   va   qarorlar   qabul   qilishi   uchun
imkoniyat yaratishimiz lozim.
Globallashuvga qisqa ta`rif bermoqchi bo`lsak, uni turli mamlakatlar iqtisodi,
madaniyati,   ma`naviyati,   odamlari   o`rtasidagi     o`zaro   ta`sir   va   bog`liqlikning
kuchayishi deyish mumkin.
Globallashuvga   berilgan   ta`riflar   juda   ko`p.   Lekin   uning   xususiyatlarini
to`laroq   qamrab   olgani   bizningcha,   frantsuz   tadqiqotchisi   B.Bandi   bergan   ta`rif.
Unda globallashuv jarayonining uch o`lchovli ekaniga urg`u beriladi:
 Globallashuv - muttasil davom etadigan tarixiy jarayon;
 Globallashuv - jahonning gomogenlashuvi va universallashuvi jarayoni;
 Globallashuv - milliy chegaralarning «yuvilib ketish» jarayoni.
B.Bandi  ta`rifida keltirilgan globallashuv o`lchovlarining har uchalasiga
nisbatan   ham   muayyan   e`tirozlar   bildirish   mumkin.   Lekin   jahonda   yuz
berayotgan   jarayonlarni   kuzatsak,   ularning   har   uchovi   ham   unda   mavjud
ekanini ko`ramiz.
Globallashuvning   mamlakatlar   iqtisodi   siyosati   va   ma`naviyatiga   o`tkazishi
mumkin   bo`lgan   ijobiy   va   salbiy   ta`siri   Hindistonning   mashhur   davlat   arbobi
6 Mahatma   Gandining   quyidagi   so`zlarida   yaxshi   ifodalangan:   «Men   uyimning
darvoza   va   eshiklarini   doim   mahkam   berkitib   o`tira   olmayman,   chunki   uyimga
toza   havo   kirib   turishi   kerak.   Shu   bilan   birga   ochilgan   eshik   va   derazalarimdan
kirayotgan   havo   dovul   bo`lib   uyimni   ag`dar-to`ntar   qilib   tashlashi,   o`zimni   esa
yiqitib yuborishini ham istamayman».
Globallashuvning   o`zi   murakkab   jarayon   ekani,   uning   turli   mamlakatlar
iqtisodi,   siyosati   va   ma`naviyatiga   o`tkazayotgan   ta`siri   yana   ham   murakkab
bo`lgani   sababli   unga   nisbatan   ham   jahonga   bir-biriga   nisbatan   qarama-qarshi
bo`lgan ikki guruh: globalistlar va aksilglobalistlar guruhlari vujudga keldi.
Globallashuv   tarafdorlari   globalistlar,   deb   ataladi.   Ular   orasida   davlat
arboblari,   siyosatdonlar,   sanoatchi   va   biznesmenlar   ko`proq   uchraydi.
Globallashuv   muxoliflari   esa   aksilglobalistlar   nomini   olgan   bo`lib   ular   orasida
ko`proq   so`l   kuchlar,   kasaba   uyushmalari   va   yoshlar   tashkilotining   vakillari   bor.
MDH hududida aksilglobalistlar  Rossiya  Federatsiyasi  hududida faol  harakat  olib
bormoqdalar.   Bu   erda   ular   turli   anjumanlar,  seminarlar   o`tkazish   uchun   to`planib
turdilar.
XX asr o`rtalarida globallashuvning institutsionallashuvi, ya`ni tashkillashuvi
kuchaygandan   keyin   bu   jarayonning   o`zi   ham   keskin   tezlashdi     va   kuchaydi.
Institutsionallashuvning   kuchayganini   Butunjahon   savdo   tashkiloti,   Xalqaro
Valyuta   jamg`armasi,   Jahon   banki,   Evropa   taraqqiyoti   va   tiklanish   banki   ulkan
tashkilotlarning vujudga kelgani misolida ham ko`rish mumkin.
Ma`naviyatni   ham   bir   uyga   qiyoslasak,   tashqaridan   kirayotgan   shamol   uy
ichidagi narsalarni ostin-ustin qilib tashlashini hech bir xonadon sohibi istamaydi.
Xuddi   shu   kabi   biz   ham   yot   g`oyalar,   oqimlar   va   mafkuralar   ma`naviyatimizga
vayronkor ta`sir o`tkazishiga qarshi himoya choralari ko`rishimiz tabiiy.   Chetdan
o`tkaziladigan   mafkuraviy   ta`sirga   qarshi   himoya   choralari   ko`rishdan   avval
7 qanday   ta`sirlarni   ma`qullash   lozimu,   qandaylarini   rad   etish   kerakligini   aniqlab
olish lozim. Hozirgi kunda birorta ham milliy ma`naviyat yo`qki, u boshqa xalqlar
ma`naviyatidan to`la ihotalangan bo`lsa. Hatto, Avstraliya chakalakzorlari, Afrika
savannalari   va   Janubiy   changalzorlarda   turmush   kechirayotgan   qabilalar   ham
qo`shni   qabilalar   va   zamona   ta`sirini   o`zida   his   qilib   turadi.   Qolaversa,   tarixni
tahlil qilish boshqa xalqlar ma`naviyatidan bahramand bo`lgan xalqlar ma`naviyati
yuksakliklarga ko`tarilgandan guvohlik beradi. 
O`rta   Osiyo   xalqlari   madaniyati   va   ma`naviyati   ham   Sharq   va   G`arbni
tutashtirgan   karvon   yo`llarida   joylashgani   sababli   ham   Sharq,   ham   G`arb
madaniyatidan   bahramand   bo`lgan.   Muhimi   shundaki,   xalqimiz   G`arb   va   Sharq
ma`naviyatidan   bahramand   bo`lib   ularning   ijobiy   tomonlarini   o`zlashtiribgina
qolmay, ularga ijodiy yondashib  yangi cho`qqilarga ko`tarildi.
XXI   asr   yoshlari   turli-tuman   mafkuralar   tojovuzi   ko`chayib   borayotgan
sharoitda yashamoqdalar.
Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov «Fidokor» gazetasi muxbiri savollariga
bergan   javoblarida   yoshlarda   mafkuraviy   immunitetni   shakllantirish   masalasini
ko`tardi   va   «Mafkuraviy   immunitet»   tushunchasining   ijtimoiy-siyosiy   mohiyati
haqida shunday dedi: «Ma`lumki, har qanday kasallikni oldini olish uchun, avvalo,
kishi   organizmida   unga   qarshi   immunitet   hosil   qilinadi.   Biz   ham   Vatanga,   ota-
bobolarimizning muqaddas diniga sog`lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta`bir
joiz bo`lsa, ularning mafkuraviy immunitetini kuchaytirishimiz zarur. Ana shunda
johil   aqidaparastlikning   «da`vati»   ham,   ahloqni   rad   etadigan,   biz   uchun   mutlaqo
begona  g`oyalar   ham  o`z ta`sirini  o`tkaza  olmaydi. (Karimov I. A.  Milliy istiqlol
mafkurasi-xalq e`tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir. «fidokor» gazetasi muxbiri
savollariga javoblar-T; «O`zbekiston», 2000 yil, 40 bet)
8 «Immunitet»   tushunchasi   lotincha   so`zdan   olingan   bo`lib,   «biror   narsadan
xalos   etish,   ozod   bo`lish»   ma`nosini   anglatadi.   Ya`ni   xalqni   turli   zararli
ta`sirlardan   himoyalovchi   tizimidir.   «Immunitet»   tushunchasi   dastlab   tibbiyotda
foydalanilgan bo`lib, organizmning o`z-o`zini turli kasalliklardan himoya hila olish
qobiliyatini bildirgan.
Oliy   majlisning   II-chaqiriq,   XIV-sessiyasida   O`zbekiston   Respublikasi
Prezidenti   I.   A.   Karimov   quyidagi   fikrni   alohida   ta`kidlab   o`tdi:   Hozirgi   kunda
diniy   ekstremizm   mafkurasiga,   qo`poruvchilik-terrorchilikka   qarshi   kurashdagi
asosiy   vazifa-aholi   o`rtasida,   ayniqsa,   yoshlar   bilan   olib   boriladigan   targ`ibot-
tashviqot va tarbiyaviy ishlarni izchil, chuqur o`ylangan tizim asosida tashkil etish
va   ularning   ta`sirchanligini   keskin   kuchaytirishni   bugun   boshimizdan
kechirayotgan hayotning o`zi taqozo etmoqda. Halqaro terrorizm kuchlar birlashib,
bosh   ko`tarayotgan,   o`ta   makkor   va   yovuz   terrorchilikning   mafkuraviy   zaminni
yo`qotish   va   avvalo,   yoshlarimizning   qalbi   va   ongi,   sog`lom   tafakkuri   uchun
kurashni  taqozo etmoqda. (I. Karmiov O`zbekiston Respublikasi  Oliy Majlisining
o`n to`rtinchi sessiyasidagi nutqi. Xalq so`zi, 2004 yil, 30 aprel)
1.2. O`zbekiston mustaqilligiga jiddiy xavf tug`diruvchi mafkuraviy tahdidlar .
Respublikamizning mustaqil taraqqiyoti tajribsi xalq, ayniqsa, yoshlar ongida
g`oyaviy,   mafkuraviy   bo`shliq   bo`lishga   yo`l   qo`yib   bo`lmasligini   ko`rsatdi.
Mafkuraviy   kurash   ko`lami   va   shiddati,   ayniqsa,   2001   yil   11   sentyabrdan   keyin
tobora kuchayib borayotgan xozirgi vaziyat, mamlakatimizda 2000 yil mart, aprel,
iyul oylarida sodir etilgan terrorchilik xurujlari shuni taqozo etmoqda. 
Shu o`rinda «Terrorizm» haqida to`xtalib o`taylik. Terrorizm kim deganda-
odatda, ongi zaharlangan, fanatizmga berilgan, o`zi qiladigan jinoiy harakatiga o`zi
javob   bera   olmaydigan,   qilayotgan   harakatini   anglamaydigan,   kimningdir   yovuz
niyatini bajaradigan ijrochi kimsa deb qabul qilish kerak. 
9 Odamlarni joniga qasd qilish, o`ldirish, tazyiq ostiga olish, aholini vahimaga
solish   maqsadida   qilinadigan,   tinch   insonlarni   garovga   olish   kabi   holatlar   va
buning   ortida   siyosiy-diniy   yoki   fanatik   maqsadlarda   uyushtirilgan   jinoyatlarni
terrorizm qatoriga qo`shish o`rinli. 
Hozirgi   kunda   turroristlar   o`z   qabih   ishlarini   oshirishda   odamlarning
soddaligi,   hayotiy   tajribasizligi,   muqaddas   dinimizga   bo`lgan   qiziqish   va
intilishlaridan g`arazli maqsadda foydalanishga harakat qilmoqdalar. Buning uchun
«jihod», «shahidlik» haqidagi noto`g`ri talqin yo`lidan boradilar. 
Bir   aqidaga   mukkasidan   ketib,   boshqa   fikrlarni   noto`g`ri   hisoblab,   ularga
murosasiz   kayfiyatga   hamda   o`z   rahnamolari   g`oyasi   uchun   o`zini   qurbon   qilish
holati   aqidaparastlik   deb   ataladi.   O`zini-o`zi   portlatib   «shahidlik»   da`vosini
qilayotgan kishilar diniy aqidaparastlarning nomoyondalaridir. 
Terroristik   guruhlar   keyingi   paytlarda   o`z   qurbonlari   sifatida   ayollarni
tanlayotganlari ham alohida e`tiborni o`ziga tortadi. 
Ayol   o`z   farzandi,   oilasi   o`zi   sevgan   kishisi   va   o`zi   muqaddas   deb   bilgan
narsasi   uchun   jonini   berishga   tayyor.   qora   niyatli   kuchlar   esa   ayoldagi   mana   shu
fidoiylikdan g`arazli maqsadda foydalanishga urinmoqdalar. 
Terrorizm   muammosi   XX   asrning   oxiri,   XX1   asr   boshlarida   xalqaro
jamoatchilikni   tashvishga   solib   qo`ydi.   BMT,   Evropa   xavfsizlik   va   hamkorlik
tashkiloti,   ko`plab   mintaqaviy,   xalqaro,   nodavlat   va   jamoatchilik   tashkilotlari,
qonunchilik   va   ijroiya,   huquq-targ`ibot   organlari   uchun   muhim   muammoga
aylandi. 
Bugun   barchamiz   uchun   oddiy   bir   haqiqat   ayon   bo`lishi   kerak:   bugun
insoniyatga katta tahdid solib turgan bu illatga barham berish borasidagi kurashdan
hech kim, hech qaysi  davlat  chetda qolmasligi  tabiiy. Darhaqiqat,  bugungi  kunda
hech kim, hatto eng demokratik va qudratli iqtisodiy, harbiy salohiyatga ega davlat
10 ham   xalqaro   terrorizm   “xoldingi”   tahdidlaridan   o`zining   xavfsizligini   so`zsiz
kafolatli ravishda ta`minlay olmaydi. 
Terrorizm   milliy   davlat   chegaralaridan   chiqib,   tobora   kengayib,
globallashmoqda.   Insoniyat   tinchligi   va   xavfsizligiga   rahna   solmoqda.   Bu   hol
jahon   jamoatchiligining   halqaro   terrorizmga   qarshi   kurashga   qaratilgan   sa`yi
harakatlarini yanada kuchaytirishni taqozo qilmoqda.
Hozirgi   kunda   bizning   turmush   tarzimizga,   ruhiyatimizga   nisbatan
qilinayotgan ma`naviy-ma`rifiy hurujlarning usullari tobora noziklashib borayapti.
Zararli   g`oyalar   turli   kinofilmlar,   televedenie   ko`rsatuvlari   va   radio   eshittirishlari
shaklida,   gazeta-juurnallar,   internet   tarmog`i   va   boshqa   yo`nalishlarda   uzluksiz
ravishda tiqishtirilib, bizning milliy tushunchalarimizni barbod etishga, mafkuraviy
immunitetimizni   susaytirishga,   yoshlarimizni   durugaylashtirishga   muntazam
harakatlari   sezilib   turibdi.   Bugungi   kunda   inson   qalbini   egallash   uchun   butun
dunyoda  to`xtovsiz kurash ketayapti. Bu zararli g`oyalarga qarshi xalqimizning or-
nomusi,   diniy   va   dunyoviy   e`tiqodi,   ma`naviy   qadriyati,   mafkuraviy   immunitet
vazifasini o`tashi zarur.
Alohida bir odamning ruhiyati jamoa ruhiyatiga teng emas, albatta. eng qizig`i
shundaki,   jamoa   ruhiyatida   ongsizlik   darajasi   balandroq.   Ommaviy   taassurotda
Ommaviy   Axborot   Vositalari   tomonidan   aytilgan   gaplarga   birdan   ishonish,
vahimaga tushish, salbiy informatsiyaga ko`proq berilish kayfiyatlari ancha kuchli.
Buni   Karl   Yung   «jamoaviy   ongsizlik»   deb   ta`riflagan   va   bugungi   kunda   ushbu
psixologik   kategoriyani   topib,   uni   isbotlab   berilgani   Yungning   buyuk   kashfiyoti
deb  hisoblanadi.   Karl  Yung  ta`limotining  ahamiyati   shundaki,  mazkur  «jamoaviy
ongsizlik»   holatining   jamiyatda   paydo   bo`lishi   mafkuraviy   immunitetni
shakllantirish ishiga salbiy ta`sir qiladi.
11 Milliy     istiqlol   g`oyasining   ma`no   mohiyatini     va   uning   millat   hayotidagi
o`rnni mukammal  tushunib etish uchun eng avval  unga zamin bo`ladigan negizni
aniqlab   olish   nazariy   va   amaliy     ahamiyatga   molikdir.   Chunki,   bugun   «Milliy
istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» fanining ta`lim tizimiga kiritilishi
munosabati   bilan     u   milliy   g`oyaga   nisbatan   ham   unga   ustivorlik   berishga
urinishlar sezilmokda. 
Aslida bunday harakatlarni ob`ektiv holat,-deb qarash ham mumkin. Chunki,
bu   fanning   mamlakatimiz   mustaqilligini   mustahkamlashning   bugungi   kundagi
vazifalaridan kelib chiqqan holda bunday holat yuzaga kelmoqda.  
Ammo,   ana   shu   mustaqillikni   milliy   ong   va   g`oya   yuzaga   kelmasa   qo`lga
kiritib bo`lmasligini ham e`tibordan chiqarib bo`lmaydi. Aslida har qanday milliy
maqsad va manfaatlarning debochasi milliy g`oyaning yuzaga kelishi bilan yuzaga
keladi.  Xuddi ana shu ma`noda ham milliy g`oyaning o`zini va uning zaminida esa
milliy istiqlol g`oyasini  millat taqdiridagi rolini o`rganish nazariy va metodologik
jihatdan to`g`ri bo`ladi. Chunki milliy istiqlol g`oyasi millatning o`zgalarga qaram
bo`lib qolishi, undan qutulish uchun zarur bo`lgan xarakatlarni vujudga keltirish va
ozodlikni   ta`minlash   davri     uchun   xizmat   qiladi.   Keyinchalik   unga   ustvorlik
berishga extiyoj qolmaydi.  Milliy g`oya millat real sub`ekt sifatida mavjud bo`lgan
har   bir   davr   uchun   o`z   ahamiyatini   saqlaydi   va   milliy   taraqqiyotning   vazifalari
yo`nalishlariga   mos   ravishda   yangi   g`oyalar   yuzaga   kelishga   zamin   bo`lib
qolaveradi. 
Milliy   g`oya   tushunchasi.   Milliy   g`oya-milliy   ongni   uyg`otuvchi,   millatning
o`zligini anglatuvchi, o`ziga xoslikka, mentalitetiga «qiyofa» baxsh etuvchi milliy
ruhiyat, g`urur, iftixor, e`tiqod va mas`ullik tuyg`ularini shakllantiruvchi fikrdir. 
Milliy g`oya har bir insonning o`zini anglashi jarayonida shakllana boshlaydi.
Insonning  shaxs  sifatida esa  uning o`zini  anglashidan  boshlanadi.  U ota-ona, oila
12 va   tashqi   muhit   bilan   bo`ladigan   munosabatlar   orqali   o`zining   kimligini   anglay
boshlaydi.   Shuning   uchun   ham   milliy   g`oya   insonda   ana   shu   munosabatlarning
ta`siri   ostida   shakllanadi.   Milliy   g`oyaning   asosiy   manbalari-kundalik   soddagina
urf-odat,   an`ana   va   qadriyatlardan   boshlanib,   ma`naviy   meros,   tarixiy   xotira   va
milliy   taraqqiyotda   to`plangan   tajribalargacha   bo`lgan   omillar   bilan   bog`liqdir.
Milliy   g`oya   ota-ona,   oila,   millat   vakillarining   o`zaro   munosabatlari,   hatti-
xarakatlari,   mentaliteti   ta’sirida   shakllanadi.   Shu   ma`noda   ham   milliy   g`oya
manbalari   mustahkam   bo`lgandagina,   u   turli   munosabatlar,   milliy   udumlar,   urf-
odatlar,   an`analarga   amal   qilish   orqali   bolaning   ongi     bilan   rivojlanib   boradi   va
ulg`aygan   sari   uning   ham   umumiy   dunyoqarashi,   ongining     ajralmas     qismiga
aylanib boradi. 
Milliy g`oya tizimida milliy ong, milliy o`zlikni anglash va milliy mentalitet
etakchi   o`rin   egallaydi.   Milliy   ong   bo`lmasa,   u   rivojlanmasa,   millat   o`zligini
anglamasa,   u   kim,   qaerdan   kelib   chiqqan,   ildizlari   nimalar   bilan   bog`liqligi   kabi
tuyg`ularga ega bo`lmasa  va nimalarga qodirligini  bilishga intilmasa,  milliy goya
ham sayozlashib boraveradi. Millat o`zining turmush va hayot kechirish jarayonida
o`z   millatiga   xos   bo`lgan   udumlar,   urf-odatlar,   an`analar   va   qadriyatlarni
o`zlashtirishga   intilsa   hamda   unga   amal   qilsagina   milliy   g`oyalar   uyg`onib,
rivojlanib, takomillashib boraveradi. Chunki, milliy ong va milliy o`zlikni anglash
milliy   g`oyaga   turtki   beradi,   uni   shakllantiradi   va   milliy   taraqqiyotga   ruhiyat
bag`ishlab   «uni   xarakatga»   keltiradi.   Shuning   bilan   birga   milliy   ong   va   o`zlikni
anglashning rivojlanishi milliy g`oya imkoniyatlarini kengaytirib turadi. 
Milliy     g`oyaning   ta`sir   doirasi   nihoyatda     keng   bo`lib,   u   millatning     o`ziga
xosligini   saqlab   turish,   millat   manfaatlari   yo`lida   millat   vakillarini   birlashtirish,
uyushtirish   va   taraqqiyot     yo`nalishlarini   belgilash   kabilarga   o`zining   ta’sirini
o`tkazib turadi. 
13 Milliy   g`oya   milliy   o`ziga   xoslikni     saqlab   turish   va   milliy   manfaatlarni
amalga   oshirish,   milliy   istiqbolini   belgilash   uchun   muhim   ahamiyatga   egadir.
Chunki   u,   millat   vakili   bo`lgan   har   bir   shaxsning   dunyoqarashi,   kundalik
faoliyatida   o`z   ifodasini   topadi.   Millat   vakillarining   aksariyat   ko`pchilik   qismini
milliy   g`oyasi   mustahkam   bo`lgan   insonlar   tashkil   qilgan   sharoitdagina   milliy
manfaatlar   uchun   umummilliy   xarakat   vujudga   keladi.   Xuddi   mana   shu
umummilliy   xarakatni   vujudga   keltirish-milliy   g`oyaning   muhim   vazifalaridan
biri;   ikkinchidan,   uning   millat   vakillarida   vatanparvarlik,   ona   zaminning
muqaddasligi   tuyg`usini   uyg`otish,   uni   ko`z   qorachig`iday   himoya   qilish
kerakligini tushunib etishga ta`sirini o`tkazish; milliy g`oya har bir millat vakilida
uning   avlod-ajdodlari   ana   shu   zaminda   dunyoga   kelgan,   uning   huzur-halovatidan
bahramand bo`lgan, undan ilhom, zavq-shavq olgan va qo`nim topganligidan xabar
berib   turadi.   Bu   o`z   navbatida   o`z   ona   zaminiga   mehr-muhabbatini
mustahkamlaydi;   uchinchidan,   milliy   g`oya   tarixiy   xotirani   mustahkamlaydi   va
uning   takrorlanmas   imkoniyatlaridan   manba   sifatida   turtki   (zaryad),   ilhom   olib
turadi.   Biz   umuminsoniy   qadriyatlarning   ustivorligi   va   umumbashariyatni
birlashtiruvchanligi   haqida   gapirmaylik,   baribir   uning   ildizlari,   zaminlari
millatning tarixiy xotirasi, merosi va asrlar davomida to`plagan hayotiy tajribalari
bilan   bog`liq   ekanligini   nazarda   tutishimiz   lozim   bo`ladi.   Xuddi   mana   shu
jarayonda   milliy   g`oyaning   o`rni,   salohiyati,   imkoniyati   va   yuksakligi   namoyon
bo`lib   turadi.   Milliy   g`oya   millat   vakillarida   millat   taqdiri   uchun   mas`ullik
tuyg`ularini   ham   uyg`otib   turadi.   Millat   real   hayotda   uni   tashkil   etuvchi
shaxslardan   iborat   ekan,   o`zga   millatlar   davrasida   o`z   millati   vakilining   erishgan
yutug`idan   xursand   bo`lsang,   shu   millat   vakili   bo`lganingdan   faxrlanasan.
Aksincha,   millatdoshing   boshiga   tushgan   og`ir   kunlarni     xuddi   o`zingning   eng
yaqinlaring boshiga tushganday qabul qilasan. 
14 Agar   millat   vakillari   halol   yo`l   bilan   boy,   badavlat   bo`lganini   ko`rsang,
mamlakatingning   o`zga   mamlakatlarga   nisbatan   tez   rivojlanayotgan,   katta
muvoffaqiyatlarni   qo`lga   kiritayotganligini   ko`rib   ruhing   ko`tariladi,   kelajakka
ishonching   ortadi   yoki   aksincha,   muammolarning   to`planib   borayotganligi
ko`rsang ruhan ezilasan, qayg`urasan va ularni echishga o`z hissamni qo`shaolsam
edi,-degan   fikrlar   xayolingizdan   o`tadi.   Bunday   tuyg`ularning     zamoni   va   ildizi
yana   milliy   g`oyaga   taqaladi.   Faqat   milliy   g`oya   va   insoniylikning   barcha   ijobiy
qirralarini   o`zida   mujassamlashtirgan   shaxsda   ana   shunday   tuyg`ular   bo`lishi
mumkin.   Milliy   g`oya   faqat   tor   doiradagi   tuyg`ularni   (ya`ni   milliy   manfaat
doirasidagi)  shakllantiribgina qolmasdan, millat bilan yonma-yon yashaydigan o`z
millat   va   elat   vakillarining   hurmat   qilish,   ularning   manfaatlarini   hisobga   olish,
ularni   o`z   atrofiga   birlashtirish,   diniy   va   insoniy   bag`rikenglik   kabi   fazilatlarning
shakllanishida ham o`zining ijobiy ta’sirini o`tkazadi. 
Milliy   g`oyaning   zaminlari   «mo`rt»   va   qashshoq   bo`lsa,   yoxud   qandaydir
zo`ravonlik ta`siri ostida xiralashtirilgan bo`lsa, millat o`zligini yo`qota boshlaydi,
o`zi   haqidagi   qarashlari   sayozlashib   boradi   va   oqibatda   uning   istiqboli   ham   xavf
ostida   qoladi.   lekin   avlod-ajdodlari   mustahkam   intelektual   saloxiyat,   meros   va
taraqqiyot   tajribalarining     yaratgan   millatning     milliy   g`oyalarini   ma`lum   davr
ichida   zo`ravonlik   bilan   jilovlab   turish   mumkin,   ammo   uni   millat   tarixiy
xotirasidan   batamom   yo`q   qilib   bo`lmaydi.   Zero,   milliy   intelektual   salohiyat,
meros   va   milliy   taraqqiyot   davomida   to`plangan   tajribalar   umuminsoniy   mulkka
aylanib,   er   qurrasining   boshqa   zaminlarida   yashayotgan   o`zga   xalqlarga   xizmat
qilib   kelaveradi.   Bu,   o`z   navbatida,   zo`ravonlik   bilan   (vaqtincha)   «jilovlanib»
turilgan, o`z avlod-ajdodlari  tomonidan yaratilgan millatning istiqbolda, ya`ni o`z
milliy     g`oyalarining   tiklanishida   katta   ahamiyatga   ega   bo`ladi,   chunki   milliy
ma`naviy   salohiyati   mustahkam   va   boy   bo`lgan   millatning   milliy   g`oyalarini
15 zo`ravonlik   bilan   moddiy   kuchga   aylantirishga   imkon   bermaslik   mumkin,   ammo
uni   batamom   yo`qotib   yuborib   bo`lmaydi.   Vaqt   o`tishi   bilan   unga   millatning
extiyoji oshib boraveradi. 
Milliy  g`oyaning bitmas-tuganmas imkoniyatlari shu darajada kengki, u faqat
millatning o`z-o`zini anglashi, milliy ong rivojlanishi bilan  cheklanmaydi, balki u
millatni   o`zgalarga   tanitadi   va   uning   umumjahon   tsivilizatsiyasi   jarayonlariga
mustaqil sub`ekt sifatida kirib borishiga o`zining ta’sirini o`tkazadi. 
Yuqoridagilardan   ko`rinib   turibdiki,   milliy   g`oya   va   milliy   tiklanish   va
umummilliy taraqqiyotning muhim manbai hisoblanadi. 
Milliy     g`oya   milliy   istiqlol   g`oyasini   shakllantiradi   va   uning   real   amalga
oshishida   millatni   birlashtiradi.   Milliy     g`oyasiz   milliy   istiqlol   g`oyasi   ham
shakllanmaydi.   Shu   ma`noda   milliy   g`oyani   rivojlantirish   millat   taraqqiyotining
har bir bosqichi uchun dolzarb vazifa bo`lib qolaveradi.
«Ommaviy madaniyat  va uning tamoillari».   Hozirgi  kunda G`arb dunyosida
erkinlikni niqob qilib olgan ayrim   kimsalar nafaqat bizning milliy an’analarimiz,
balki   barcha   xalqlar   uchun   qadrli   bo`lgan   insoniylik   aqidalariga   to`g`ri
kelmaydigan  turli buzg`unchiliklarni ommaviy axborot vositalari orqali  ochiqdan
– ochiq targ`ib etayotganini ko`rib turibmiz. Natijada bugun odamlarni, xususan,
yoshlarni   buzg`unchi   illatlar   ta’siridan   himoya   qilish   masalasi   davrimizning
dolzarb muommosiga aylangan. Afsuski, bugun jamiyatimzda ba’zan bu ta’sirlar
girdobiga   tushib   qolib,   o`z   hayotini   izdan   chiqargan,   jaholat,   buzg`unchiliklar
tuzog`iga tushib qolgan kimsalarning paydo bo`layotgani sir emas. 
                    «Hozirgi   vaktda   axloqsizlikni   madaniyat   deb   bilish   va aksincha   asl
ma’naviy   kadriyatlarni     mensimasdan,     eskilik   sarqiti     deb   karash     bilan   bog`liq
holatlar   bugungi   tarakkiyotga,     inson   hayoti,     oila   muqaddasligi     va   yoshlar
tarbiyasiga    katta  xavf     solmoqda  va ko`pchilik butun   jaxonda   bamisoli  balo  –
16 qazodek     tarqalib     borayotgan     bunday   xurujlarga     qarshi   kurashish     naqadar
muhim ekanligini anglab olmoqda».
17 II.BOB. JAMIYAT BARQARORLIGINI TA'MINLASHNING IJTIMOIY-
G‘OYAVIY ASOSLARI
2.1.  Mafkuraviy xavfsizlikka intilish-ijtiomiy siyosiy barqarorlik omili
Bugungi     kunda     dunyodagi     soglom   ma’naviyatli     insonlarni     tashvishga
solib     kelayotgan     illatlar     sifatida       buzg`unchi     kuchlar     tamonidan     targ`ib   –
tashviq     qilinayotgan     «   ommaviy     madaniyat   »,     induvidualizm,     egotsentrizm
singari illatlarni  misol  keltirishimiz  mumkin.
Shu   o`rinda   «ommaviy   madaniyat»   tushunchasining
kelib  chikishiga  bir  nazar  tashlasak,  ushbu tushuncha   XIX  asr   oxiri   XX asr
boshlarida   g`arb mamlakatlarida  paydo  buldi. «Ommaviy madaniyat» insonning
intim  xoxishlarini va  ko`proq  lazzatlanish  g`oyasini targ`ib  etishga  asoslanadi.
U   sevgi,     moda   va     ko`ngilxushlik     vositalari     yordamida     insonning     nafsoniy
tuyg`ularini   qondirishni nazarda  tutadi.  Masalan, XX asrning  50 – 60 yillariga
qadriyat     sifatida     qaraldi.     Oqibatda     g`arbning   o`zida   bir   qator     muommolar
paydo    buldi:       tug`ilishning    keskin     kamayib    ketishi,   oilaning  muqaddasligiga
putur       etishi     va   ayolga     bo`lgan     hurmatning     yuqolishiga     olib     keldi.   Bugun
g`arbda  «ommaviy  madaniyat»  ta’sirida  oila degan  muqaddas  dargohga ziyon
etmokda.   Hatto   bir   qator   g`arb   mamlakatlarining   «   qariyotgan   mamlakatlar»
qatoridan     joy   olishida   ham   «   ommaviy     madaniyat   »ning     ta’siri,   hissasi   yo`q
emas.
          Yer  yuziga balo – qazodek yoyilib,  yopirilib borayotgan,  afsuski,  minglab
yoshlarni  o`z domiga  tortayotgan,  milliy axloq va  demokratik  qadriyatlarga zid
g`oyalar,     hatto   insoniylikka     teskari     illatlar     va   hatti     -     harakatlarni   o`zida
mujassam  etgan,   g`arbona   tilda   aytganda   « ommaviy  madaniyat »   bugun
turli  munozara  mavzusidir.   « Olimlar va ziyolilar   bu iborani ijobiy     va     salbiy
ma’noda       ishlatadilar.         Ijobiy       ma’noda       bu  tushuncha     xal q     o g` zaki    ijodi,
18 an’ana va  q adriyatlarining   k o` rinishini ifodalaydi.  Salbiy  ma’noda  esa     g` araz
kishilar     tamonidan       o` ylab     topilgan     g` oyalar,     meyorlar,     odatlar       majmui
b o` lib,     u     o` zgalar     ongiga   z o` rlab     ti q ishtiriladi.       Shu   ma’noda     «   ommaviy
madaniyat » tushunchasi    qo` shtirnok  ichida  ishlatilganda  ma’naviy  ta h didlarni
q amrab  oluvchi  omil  sifatida  tushuniladi». 
                  I.   Karimov     «ommaviy     madaniyat»   tushunchasiga     izoh   berar   ekan:
«ommaviy     madaniyat»       niqobi   ostida     axloqiy   buzuqlik,     zo`ravonlik,
induvidualizm   va     egotsentrizm     g`oyalarini     tarqatish,     kerak     bo`lsa,     shuning
hisobidan   boylik    orttirish,     boshqa   xalklarning      necha     ming    yillik     an’ana   va
qadriyatlari,     turmush     tarzining   ma’naviy   negizlariga   bepisandlik,   ularni
qo`porishga  qaratilgan xatarli  tahdidlardir »,  
– deganda haq gapni aytgan edi.
  “Ommaviy     madaniyat”ning     eng   xunuk   illatlari,   olg`a   surgan   g`arazli
g`oyalaridan   biri   bu,   ko`ngilxushlik   g`oyasidir.   Ko`ngilxushlik     g`oyasi
deganda,  insonning    turmush  tashvishlaridan  bir oz bo`lsa-da chalg`ish,  o`zining
bush   vaqtini   mazmunli   o`tkazishni   tushunish   ham   mumkin,   agar   buni   xolis,
samimiy izohlasak.  Har qanday sog`lom ma’naviyatli insonlar o`z hayotining har
bir   daqiqasidan     oqilona     foydalangani   holda,   o`zi   va     boshqalarga   foyda
keltiradigan     fa’oliyat     bilan     shug`ullanishga   intiladi.     Sof   niyatda,   ezgu
mashg`ulotlar bilan o`zining bo`sh vaqtini fayzli, o`z talant, qobiliyatidan unumli
foydalanishga   harakat   qiladilar.   Ammo   biz   ushbu   mavzuda   tilga   olayotgan
ko`ngilxushlik   g`oyasi   tamomila   boshqa,   insonning   insonligiga   zid,   ma’naviy
olamini     tubanlikning   eng   chuqur   jarliklari   sari   etaklashga   qaratilgan,   aqlsiz
ko`ngilning tuban mayllarini qondirishga intilgani bilan o`ziga xos xarakterlanadi.
Bugungi   «ommaviy   madaniyat»,   buzg`unchi   kuchlar   tamonidan   og`iz   ko`pirtirib
jar   solinayotgan     ko`ngilxushlik  g`oyasi     insonning  hayot  lazzalaridan     xoxlagan
vaqt,     istagan   erda     va   istagancha     lazzatlanish,     huzur     qilish,     bu   yulda   hech
19 narsadan     qaytmaslikni     targ`ib     qilish     orqali     maishatga     izn   beradi.     Oqibatda
g`arbni     ma’naviy     tubanlik     sari     undab     jar     yoqasiga     etaklab     kelgan
ko`ngilxushlik   g`oyasi    bugun   sharqqa   ham   ma’naviy   tahdid   bo`lib   turibdi.
Tomas  Vul’fning   « Manmanlik  o`ti »   romanida   yosh   moliyachi « shahvoniy
hirslarga     cho`kib   ketgan   »       N’yu   –   York     farzandi     bo`lganligi     uchun     ham
xotini   va     qizining       hayotiga     zomin     bo`ladi.     Ayrim     ma’lumotlarga       ko`ra,
bugun Britaniya  bolalarining 34 foizi  nikohsiz  tug`ilmokda,  taxminan  shuncha
mikdordagi    katta   yoshlilar    ajrashish    alamidan   aziyat    chekmoqda.     AKShda
kamalganlarning     yarmidan     ko`pi     buzilgan     oilalar     farzandlaridir.     Bunday
statistik     ma’lumotlarni     uzoq     davom     ettirish     mumkin.     Mana     kungilxushlik
g`oyasi   bergan  mevalar.   “ Ommaviy madaniyat “ ning ko`ngilxushlik  g`oyasi
insonni     ma’naviy   tubanlik   sari   etaklaydi. G`arbda uning   makoni   sershovqin
musiqalari,     turli   –   tuman   rangli   chiroqlar   bilan   bezalgan   tungi   barlar.   Minglab
yoshlarni   o`ziga   ohangrabodek     chorlayotgan   bu   tungi   barlarning   mijozlari,
afsuski,   kundan   –   kunga   ko`payib   bormoqda.   Tungi     barlar.     Balki   ular
kimlarningdir     i q tisodiy   manfaati   uchun,   xolis   maksadda     tashkil   etilgandir.
Ammo   bugungi  tungi  barlarning aksariyat  muxlislari  bu  yoshlar,   h ali ona suti
o g` zidan     ketmagan,     kayfu   –   safoga     berilgan,     k o` ngilxushlikka     mukkasidan
ketgan     yosh     yigit   –   q izlardir.       eng   achinarli     tamoni     shundaki,     tungi     barlar
ichkilikbozlik,    turli   tartibsizlik     va   giyoxvandlik    kuchasidagi     bekat     vazifasini
o` tamokda.  G` arbda  tungi  barlarlarda  san g` ish   aksariyat ota – onalar tamonidan
tabiiy   h ol     sifatida     q abul     q ilinadi.     Yu.   Xabermas   k abi   so g` lom   fikrli   odamlar
fikricha:  «   G` arb  mamlakatlaridagi  yom g` irdan  keyingi  qo` zi q orindek tungi
barlarning   k o` payishi   odamlarda     mardlik,   jasorat   va   h alollik   kabi
sifatlarning  yu q olishiga  olib  keldi ».
20             2.2.Ko`p   millatli,   konfessiyali   jamiyatlar   barqarorligini
ta`minlashda milliy g`oya va mafkuraning ahamiyati.
        Har bir xalqning  o`z kiyinish  madaniyati,  odob – axloq  meyorlari mavjud.
Xalqimizning       bu     sohada   ham     asrlar     davomida     sayqallangan     tajribasi   bor,
nima  uchun bugun biz  g`arbning  palak   otib    borayotgan     yarimyalong`och
kiyinish madaniyatini  qabul qiliyapmiz?  Moda deb  yarashsa – yarashmasa  turli
bo`lmag`ur,  milliy   qiyofamizga  nomutanosib   kiyimlarni  elkamizga  ilib olsak,
unda   milliy,     sharqona   qiyofamizga   putur   etmaydimi?       Milliy     qiyofamizni
saqlashga   o`zimiz   harakat   qilmasak,       kim   bu   uchun   jon   kuydiradi,     bundan
tashqari   bunday kiyimlarni   elkaga ilish bilan o`zgalarning   milliy   qiyofamizga
doxl kilishlariga  o`z qo`limiz  bilan  yo`l ochib  bermaymizmi ?  Zero, kishining
kiyimi,     tashki   ko`rinishi   ham   uning   ichki   olami,     ma’naviyatini   aks   ettiruvchi
belgilardan   sanaladi.   Inson   o`zining   kimligi,   qaysi   millatga   mansubligini     bilishi
va unga sodiq kqlishi   bugungi kunda   muhim, bu milliy o`zlikni anglash, milliy
mansublikdir.   Albatta,   har   sohada   bo`lgani   kabi,     umumjahon     taraqqiyotidan
orqada     qolish   kerak   emas.     Ammo   bunga     milliy   qiyofamizni     qurbon   qilish
evaziga     emas,       aksincha,     milliy     ma’naviyatimizni     asos     qilgan     holda,
taraqqiyot   sari     yuz   tutmoq     kerak.         Shundagina     xalqni   xalk,     millatni   millat
sifatida  saqlab  qolish  mumkin.
Hozirgi   paytda   liboslar   sanoati   bilan   shug`ullanuvchi   g`arbning   «   Kristian
dior », « Versache », « Pol   Makkarti », « Shanel’ »   kompaniyalari mahsulotlari
dunyo   bozorida   eng yuqori o`rinlarni egallaydi. Bugungi kunda   shu va shunga
o`xshash   kompaniyalar     mahsulotlari,   turli     liboslari   juda   tezlik   bilan     urfga
aylanayapti.  Buning sababi nimada?   Buning birinchi sababi,  sun’iy yo`ldoshlar,
ommaviy axborot vositalari,  internet  orqali jahonda  paydo bo`layotgan kiyinish
21 yangiliklari   haqida   axborotga ega   bo`lish. Ikkinchisi, hozirgi paytda erkinlikka
intilish hamda   madaniyatlarning  o`zaro  yaqinlashuv   jarayoni  bilan  bogliq.  
Bugungi     yoshlarimiz     esa     juda   qiziquvchan,     yangilikka     o`ch.     Ular   har   bir
voqea   –   hodisani     e’tiborsiz     qoldirmaydilar.     Ayniqsa,     dunyoda   paydo
bo`layotgan     modalar     hamisha     ularning     diqqat     markazida.     To`g`risi,     ba’zi
yoshlarimiz   qaysi   joyda     qanday   kiyimni   kiyish   kerakligi,     o`zining     bo`y   –
basdiga   nima   yarashishini   o`ylamaydilar   ham.     Yoshlarimiz   kiygan     kiyimlari
ularning     muomalasi,     yurish   –   turishi,     hatti   –harakatlari,     o`zini   tutishi,
og`izlaridan     chiqayotgan     so`zlariga     ham     ta’sir     etmay   qolmaydi.       Afsuski,
buning    mohiyatini   tushunmagan     ba’zi   ota   –  onalar     esa   farzandlariga     kiyinish
madaniyatidan o`git berish o`rniga aynan ularning o`zlari  farzandlariga g`arbona,
yarimyalong`och   kiyimlarni   kiyishni     tavsiya   etish   orqali   farzandidan
«zamonaviy» bo`lishni talab etayotganlari  afsuslanarlidir.
                    Fa q at   modada   kiyinish   kishining   zamonaviyligini   bildirmaydi.
Zamonaviylik ,     avvalo ,   insonninig   ichki   va     tash q i   q iyofasining     zamonga
uy g` unlashishi demakdir.  Shu ma’noda  h ar bir kastyum,  libosning    o` z mazmuni
bor .    Rivojlangan   mamlakatlarda   oiladan   tashqari  maktabda,     o`kuv  yurtlarida
insonning   turli   davralarda   o`zini     tutishi,     o`zi   uchun   munosib   kiyim   tanlash
borasida maxsus bilimlar  beriladi.  Bizda bunday bilimlar  maktabda « Odobnoma
»,   «   Oila   psixologiyasi   »,     oliy   o`quv   yurtlarida   «   etika   »,   «   estetika   »     kabi
fanlarda     umumiy   o`qitiladi.           Bugungi     yoshlarimizning   g`arb   modasiga
mukkasidan ketayotgani, ular  milliy kiyinishni unutdilar,   degani emas.    O`zbek
xalkining milliy kiyimlari   hamisha   e’zozda,   atlas, adras,   banoras   va   beqasam
matolar   yana   urfga     kirmokda.     Zamonaviylik   va     milliy     uyg`unlik   aks   etgan
andozalarda     tikilgan     liboslar     keng   yoyilmokda.   Bugun     mamlakatimizda   va
butun   jahonda   zamonaviy   kiyinishning     milliy   va   zamonaviy   uyg`unlashgan
22 ko`rinishlari   xam     rivojlanib   bormoqda.   Mamlakatimizda   istiqloldan   so`ng
tadbirkorlik,   insonning   o`z   ist’edodini   rivojlantirishga   qaratilgan   imkoniyatlari
natijasida     yoshlarimiz     orasida   zamonaviy   kiyimlarning     tarix,   milliylik   bilan
uyg`unlashgan     dizaynerlari   etishib   chikmoqda.   Albatta   bu   quvonchli   hol.     Ular
bugun     bu   liboslarni     faqat   to`yu   –   tantanalarda   emas,   ish     sharoiti   uchun   ham
moslashtirish     niyatida   izlanmoqdalar.     Bu   ham   o`zlikni   anglash,     milliy   –
ma’naviy   tiklanish     jarayoni   davom   etayotgan     jamiyatimiz     taraqqiyoti   va
xalqimiz     milliy   -   ma’naviy     qiyofasini     tiklashdagi   muhim   qadamdir.     Shunday
ekan,  har birimizning  did, farosatimizda  sharqona  tarbiyaning  bo`lishi,  tashqi
qiyofamizda ham  milliylik muhimdir.
23 XULOSA
Men   bu   kurs   ishimni   yozib   o’z   bilimlarimni   yanada   boyitdim,   xususan
o’zimga   berilgan   bu   mavzu   yuzasidan   ko’plagan   malumotlar   to’pladim   va   shu
mavzu   yuzasidan   ko’plagan   bilimlarga   ega   bo’ldim.   Xususan   globallashuv
jaroyoning kelib chiqishi bu yaqin davrlarga kelib tarqaladi deb o’ylardim, bu kurs
ishimni yozmagunga qadar bo’lganch vaqtgacha edi. Ammo men bu kurs ishimni
yozib men yanglishgan ekanligimni tushindim. Bu globallashuv jarayonlari qadim
davrlarga   borib   tarqalar   ekan.   Misol   tariqasida   aytadigan   bo’lsam   Makidoniyalik
Aleksandirning   ko’plagan   yerlarni   bosib   olib   va   shu   yerlarda   o’zining
hukmronligini o’rnatganligi. Va shu bosib olgan yerlarning yoki mamlakatlarning
birgalikda   yashab   ketishlar   boshqa   bir   davlatning   keying   bir   qaram   davlatga
o’zining   madaniyati,   qadriyati   ananalari   kirib   borishini   aytsak   bo’ladi.
Makidoniyalik   Aleksandirdan   keyingi   davrlarda   Yuli   Sezrning   hukmronligi
davrida   ko’plagan   joylarning   bosib   olganligani   va   shu   bosib   olgan   joylarda
yuqorida aytib o’tgan madaniyatlarning kirib kelishi shular jumlasidandir. Bunday
voqealar   tarixda   ko’p   marotava   kuzatilgan   hodisalar   bo’lganligi   bizga   tarixdan
bizga   ayomdir.   Ammo   bu   davrlardagi   voqealarni   globallashuv   deb   aytishmagan
edi.   Ammo   XX   asr   oxiriga   kelib   esa   bu   bo’lib   o’tgan   voqealar   va   hozirda
bo’layotgan   har   xili   voqealar   bu   globallashuv   atamasining   kelib  chiqishiga   sabab
bo’ldi.   Va   bunday   jarayonlar   globallashuv   jaroyonlari   ekanligini   bizga   ko’plagan
olimlarimiz   isbotlab   berishdi.   Bu   globallashuv   jarayoniga   harkim   turlicha   tarif
bergan.   Xususan   prezidentimiz   I.Karimov   Globallashuv   bu   avvalo   hayot
sur’atlarining   beqiyos   darajada   tezlashuvi   demakdir,   deb   ta’rif   bergan.   Hozirgi
kunga   kelib   globallashuv   jarayoni   ko’plagan   soholarda   kuzatilmoqda,   va   bu
24 globallashuv   tasiriga   tushmagan   davlatning   o’zi   yoqdir.   Barcha   davlatlar   bu
jarayonning ishtirokchsi hisoblanadi. 
25 Adabiyotlar:
1. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi T; «O`zbekiston», 2003 yil
2. Karimov I. A. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, 
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari.  T. 6-T; «O`zbekiston», 1997 yil 31-
40, 125-135, 149-162 bet
3. Karimov I. A Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T.7.-T; «O`zbekiston», 1998 yil 
132-158 bet.
4. Karimov I. A. Jamiyat mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat 
etsin.  T.7. -T; «O`zbekiston», 1999 yil, 84-102 bet
5. Karimov I. A. Milliy istiqlol mafkurasi-xalq e`tiqodi va buyuk kelajakka 
ishonchdir. T.8.-T; «O`zbekiston», 2000 yil
6. Karimov I. A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot-pirovard 
maqsadimiz.  T.8.-T; «O`zbekiston», 462-467 bet
7. Karimov I. A. Hushyorlikka da`vat. T.8.-T; «O`zbekiston», 2000 yil 18-31 bet
8. Karimov I. A. «Milliy istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» 
risolasidagi so`z boshi.  T.9.-T; «O`zbekiston», 2001 yil 220-224 bet
9. Karimov I. A. Vatanimizning tinchligi va xavfsizligi o`z kuch-qudratimizga, 
xalqimizning hamjihatligi va bukilmas irodasiga bog`liq. -T; «O`zbekiston», 2004 
yil
10. Karimov I. A. el-yurtga halol, vijdonan xizmat qilish-har bir rahbarning 
muqaddas burchi. Andijon viloyat halq deputatlari Kengashining navbatdan 
tashqari sessiyasida so`zlagan nutq «Ishonch», 2004 yil 26 may
11. Karimov. I. A. Qonun va adolat ustuvorligi faoliyatimiz mezoni bo`lsin. 
Surxondaryo viloyat halq deputatlari Kengashining navbatdan tashqari sessiyasida 
so`zlagan nutq.  «Xalq so`zi», 2004 yil 2 iyun .
26 12. Milliy istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar-T. «Yangi asr 
avlodi» .  2001 yil  
27

Globallashuv tushunchasi.mafkuraviy jarayonlarni globallashtiruvchi va universiallovchi omillar 

MUNDARIJA 

Kirish ……………………………………………………………………………...3

I.BOB. GLOBALLASHUV JARAYONIDA MAFKURAVIY IMMUNITETNI SHAKLANTIRISH VAZIFALARI. 

1.1.«Mafkuraviy immunitet»  tushunchasi: «Xavfsizlik» (Mafkuraviy), (Barqarorlik) tushunchasi. «Mafkuraviy tahdid» tushunchasi, «Mafkuraviy xavfsizlik»…………………………………………………………………………5

1.2. O`zbekiston mustaqilligiga jiddiy xavf tug`diruvchi mafkuraviy tahdidlar…...9

II.BOB. JAMIYAT BARQARORLIGINI TA'MINLASHNING IJTIMOIY-G‘OYAVIY ASOSLARI

2.1. Mafkuraviy xavfsizlikka intilish-ijtiomiy siyosiy barqarorlik omili…………16

2.2.Ko`p millatli, konfessiyali jamiyatlar barqarorligini ta`minlashda milliy g`oya va mafkuraning ahamiyati………………………………………………………...18

Xulosa… ………………………………………………………………………….21

Adabiyotlar ro’yhati. …………………………………………………………......22

 

 

 

 


 

KIRISH

 Bugun biz tez sur’atlar bilan o’zgarib borayotgan, insoniyat hozirga qadar boshimizdan kechirgan davrlardan tubdan farq qiladigan o’ta shiddatli va murakkab bir zamonda yashomoqdamiz. Davlat va siyosat arboblari, faylasuflar va jamiyatshunoslar, sharhlovchilar va jurnalistlar bu davrni turlicha ta’riflab, har xil nomlar bilan atamoqda. Kimdir uni yuksak texnologiyalar zamoni desa, kimdir taffakur asri, yana birov yalpi axborotlashuv davri sifatida izohlamoqda. Albattda, bu fikirlarning barchasida ham ma’lum ma’noda haqiqat, ratsional mag’iz bor. Chunki ularning har biri o’zida bugungi serqirra va rang-barang hayotning qaysidir belgi-alomatlarini aks ettirishi tabiiy. Ammo ko’pchilikning ongida bu davr globallashuv davri tariqasida taassurot uyg’otmoqda. Mavzuning dolzarbligi. Globallashuv jarayonining yana bir o’ziga xos jihati shundan iboratki, hozirgi sharoitda u mafkuraviy ta’sir o’tkazishning nihoyatda o’tkir quroliga aylanib, har xil siyosiy kuchlar va markazlarning manfatlariga xizmat qiloyotganini sog’lom fikirlaydigan har qanday odam, albatda, kuzatishi, muqarrar. Bu haqida gapirganda ta’biri joiz bo’lsa, aytish mumkinki, bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro’ poligo’nlardan ham ko’proq kuchga ega. Bu masalaning kishini doimo ogoh bolishga undovchi tomoni shundaki, agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy taziqi bo’lsa, buni sezish, ko’rish, oldini olish mumkin, ammo mafkuraviy tazyiqni, uning ta’siri va oqibatlarini tezda ilg’ab yetish nihoyatda qiyin. Bugungi kunda zamonaviy axborot maydonidagi harakatlar shu qadar tig’iz, shu qadar tezkorki, endi ilgaridek, ha, bu voqea bizda juda olisda yuz beribdi, uning bizga aloqasi yo’q, dep beparova qarab bo’lmaydi. Ana shunday kayfiyatga berilgan xalq yoki millat taraqqiyotdan yuz yillar orqada ketishi hech gap emasa. 

Kurs ishining maqsadi: Globallashuv tushunchasi, bugungi kunda jahon miqyosida muhim jarayonlardan biri bo‘lib, u iqtisodiy, siyosiy, madaniy va ijtimoiy sohalarda keng tarqalgan aloqalar va o‘zaro bog‘liqliklarni ifodalaydi. Globallashuv jarayoni mamlakatlar o‘rtasidagi chegaralarni yumshatish, resurslar va ma'lumotlar almashinuvi, shuningdek, turli madaniyatlar va fikrlar o‘rtasidagi o‘zaro ta'sirni kuchaytirishga xizmat qiladi. Ushbu jarayonning maqsadi, asosan, dunyo miqyosida iqtisodiy o‘sishni ta'minlash, ijtimoiy barqarorlikni oshirish va madaniy almashuvni rivojlantirishdir.

Kurs ishining vazifasi: Globallashuv jarayonida mafkuraviy o‘zgarishlar ham muhim o‘rin tutadi. Mafkuraviy jarayonlar, o‘z navbatida, turli ideologiyalar va fikrlarni keng tarqatish orqali globallashuvni kuchaytiradi. Bugungi kunda, axborot texnologiyalari va internetning rivojlanishi tufayli, mafkuraviy jarayonlar tezlik bilan tarqalmoqda. Bu jarayonlar bir tomondan, global muammolarni hal qilish, odamlarni birlashtirish va ijtimoiy adolatni ta'minlashga xizmat qilsa, boshqa tomondan, ayrim hollarda, madaniy g‘oyalar va qadriyatlarni majburan o‘rnatishga ham olib kelishi mumkin.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 2 ta bob, 4 ta reja ,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.


 

I.BOB. GLOBALLASHUV JARAYONIDA MAFKURAVIY IMMUNITETNI SHAKLANTIRISH VAZIFALARI.

1.1.«Mafkuraviy immunitet»  tushunchasi: «Xavfsizlik» (Mafkuraviy), (Barqarorlik) tushunchasi. «Mafkuraviy tahdid» tushunchasi, «Mafkuraviy xavfsizlik».

XXI asr boshlariga kelib dunyo mamlakatlari o`rtasidagi o`zaro ta`sir shu qadar kuchayib ketdiki, bu jarayondan to`la chegaralanib olgan birorta ham davlat yo`q, deb to`la ishonch bilan aytish mumkin. Hattoki, xalqaro tashkilotlardan uzoqroq turishga intilayotgan, ularga a`zo bo`lishni istamayotgan mamlakatlar ham bu jarayondan mutlaqo chetda emas. Globallashuv shunday jarayonki, undan chetda turaman, degan mamlakatlar uning ta`siriga ko`proq uchrab qolishi mumkin. Bunday g`ayri ixtiyoriy ta`sir esa ko`pincha salbiy bo`ladi.

Globallashuvning turli mamlakatlarga o`tkazayotgan ta`siri ham turlicha. Bu hol dunyo mamlakatlarining iqtisodiy, axborot, ma`naviy salohiyatlari va siyosati qanday ekani bilan bog`liq. Dunyoda yuz berayotgan shiddatli jarayonlarning har bir mamlakatga o`tkazayotgan salbiy ta`sirini kamaytirish va ijobiy ta`sirini kuchaytirish uchun shu hodisaning mohiyatini chuqurroq anglash, uning xususiyatlarini o`rganish lozim. Bu hodisani chuqur o`rganmay turib unga moslashish, kerak bo`lganda, uning yo`nalishini tegishli tarzda o`zgartirish mumkin emas. Globallashuv yana shunday jarayonki, uni chuqur o`rganmaslik, undan foydalanish strategiyasi, taktikasi va texnologiyasini ishlab chiqmaslik mamlakat iqtisodi va madaniyati, ma`naviyatini tog`dan tushayotgan shiddatli daryo oqimiga boshqaruvsiz qayiqni topshirib qo`yish bilan baravar bo`ladi.