Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	3.5MB
Покупки	3
Дата загрузки	26 Июнь 2024
Расширение	docx
Категория	Информатика и ИТ

Grafik fayllarni import va eksport qilishda CorelDraw dasturining ijobiy jihatlari

Цвет (Color) da oltita rang va rejim modellari berilgan: Черно - белый
штрих (1-bit) (Black and White), 16 цветов (4-bit) (Colors 16), Градации серого
(8-bit) (Grayscale), Индексированный цвет (8-bit) (Paletted), Цвет модели RGB
(24 bit) (RGB Color), Цвет модели CMYK (32-bit) (CMYK Color).
Rastrli tasvirlarni boshqa ranglar modellariga o’tkazish.
Rastrli tasvirlar quyida berilgan boshqa rangli modellarga yoki rejimlarga
o’tkazilishi mumkin:
 Oq –qora shtrixli tasvirlarga;
 Kul rang gradatsiyadagi tasvirda;
 Dupleks tasvirda ;
 RGB, CMYK yoki LAB to’liq turdagi turlariga:
 Indektsirlangan tasvirlarga (paletted).
Boshqa turga o’tkazganga (konvertizatsya qilganda ) tasvirlarning ba`zi bir
qismlarini yo’qolishiga olib keladi, bu esa ranglari ko’p bo’lgan tasvirlarni kamroq
bo’lganlarga o’tkazganda seziladi, masalan RGB dan CMYK ga o’tkazilganda.
Qatlamdan o’tkazilganda yo’qatilganlari tiklanmaydi.
Oq-qora shtrixlangan tasvirlarga konvertizatsya qilish.
Точечные изображения / Конвертировать в ( Bitmaps / Convert То) menyusidagi

2.2.7- rasm . Черно-белый штрих ( Black and White ) (1 bit ) buyrugi ekranga
quyidagilarni chiqaradi Конвертировать в 1-битовое изображение ( Convert to 1
Bit ).

35

1.2.3-rasm. - o’lchovli chiziqlar (gorizontal, vertikal,og’ma, burchak) chizish.
− Avtorisovanie. Avtorisovanie “Beze” uskunasidan farqli ravishda
konturlarni yasash uchun emas, balki ularni chizish uchun mo’ljallangan.
Sichqoncha bilan ishlay oladigan foydalanuvchi rassom kabi undan mohirlik bilan
foydalanib shakllar yarata oladi.
− to’rtburchaklar chizish.
− To’rtburchak chizish. Klaviaturadan “ctrl” tugmasi bilan birgalikda chizish
amalga oshirilsa, kvadrat chizadi.
– To’rtburchaklarni uchta nuqtasi orqali chizish. Tanlangan to’rtburchakga
mos holda hosil bo’lgan х ossalar paneli mundarijasi orqali to’rtburchakni i х tiyoriy
burchakka burish, burchaklarini silliqlash, kontur qalinligini belgilash amallarini
bajarish mumkin.
1.2.4-rasm. Quyida har bir buyruqga mos holda chiqadigan х ossalar panelini
keltirilgan.
– Ellips chizish. Klaviaturadan “ctrl” tugmasi bilan birgalikda chizish amalga
oshirilsa, aylana chizadi.
– Ellipslarni uch nuqtasi orqali chizish. Tanlangan ellipslarga mos holda
hosil bo’lgan х ossalar paneli mundarijasi orqali ellipslarni i х tiyoriy birchakka
burish, sektor, bo’lak, yoy chizish imkoniyatlari mavjud.
– ko’pburchaklar chizish. Bu uskuna yordamida ko’pburchak shaklidagi
figuralar chiziladi. Muntazam ko’pburchaklar chizish uchun “ctrl” tugmasi bilan
birgalikda chizish amalga oshirish lozim. Uning х ossalar paneli juda ko’p
parametrli bo’lib, qavariq, botiq ko’pburchaklar chizish, ko’pburchak tomonlari
sonini aniqlash va bir qancha murakkab amallarni bajarish mumkin.

14
.– Ellips.

Prezidentimiz tomonidan o’qitishning zamonaviy metodologiyasini
yaratish va amaliyotga joriy etish, o’quvchilarning ongli ravishda kasb-hunar
tanlash ishtiyoqini kuchaytirish, darsliklarni yaratishga butunlay yangicha
yondashish kabi dolzarb vazifalar aynan shu maqsaddan kelib chiqilgan holda
qo’yilmoqda. Haqiqatan ham, globallashuv jarayonining jadallashuvi o’quv
dasturlarimizni tubdan qayta ko’rib chiqishni, keng bilimga ega bo’lgan, mantiqiy
fikrlay oladigan yoshlarni voyaga etkazishga xizmat qiladigan, takomillashgan
me’yoriy hujjatlar, o’quv-metodik majmualarni yaratishni taqozo etmoqda.
2017 yilning 20 aprel kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy
ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori qabul
qilindi. Qarorda oliy ta’lim tizimini kelgusida yanada takomillashtirish va
kompleks rivojlantirish bo’yicha eng muhim vazifalar belgilab berildi. Har bir
oliy ta’lim muassasasi jahonning etakchi ilmiy-ta’lim muassasalari bilan yaqin
hamkorlik aloqalari o’rnatishi, o’quv jarayoniga xalqaro ta’lim standartlariga
asoslangan ilg’or pedagogik texnologiyalar, o’quv dasturlari va o’quv-uslubiy
materiallarini keng joriy qilishi ta’kidlandi. Buning uchun o’quv pedagogik
faoliyatga , master-klasslar o’tkazishga, malaka oshirish kurslariga xorijiy
hamkor ta’lim muassasalaridan yuqori malakali o’qituvchilar va olimlarni faol
jalb qilish, ularning bazasida tizimli asosda respublikamiz oliy ta’lim
muassasalari magistrant, yosh o’qituvchi va ilmiy xodimlarining stajirovka
o’tashlarini, professor- o’qituvchilarini qayta tayyorlash va malakasini oshirishni
tashkil qilish, oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlashning maqsadli
parametrlarini shakllantirish bo’yicha konkret tadbirlar sanab o’tilgan.
Qarorda belgilangan vazifalarni bekami ko’st bajarish bo’yicha 2017-2021
yillarda oliy ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish Dasturi ham belgilangan
bo’lib, uning tarkibida oliy ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish, moddiy-
texnik bazasini mustahkamlash va modernizatsiyalash, rekonstruktsiya qilish,
zamonaviy o’quv-ilmiy laboratoriyalar, zamonaviy axborot kommunikatsiya
texnologiyalari vositalari bilan jixozlash bo’yicha alohida chora-tadbirlar

3

Тип конвертирования (Conversion) tanlanganda parametrlar maydoni
o’zgaradi.
 Штриховое изображение (Line Art) varianti tasvirning qaysi
qiymatlari oq ranga qaysilari qora rangga o’tishini ta`minlaydi..
 Имитация со случайным разбросом ( Error Diffusion ) varianti .
Имитация с помощью образцов (Ordered), Jarvis, Stucki, Floyd-Steinberg,
Cardinality-Distribution ton bosqishlarini har xil usullarini taklif qiladi. Parametr
hisobida Интенсивность (Intensity) maydonidan kiritilgan qiymatlar darajasini
beradi.
 Halftone ( Растровое изображение ) varianti qora ranglar uchun
poligrafik rastrlarni eslatadigan tasvirlarni olishni taminlaydi.
Kul rang gradatsiyasidagi tasvirga konvertsiyalash
Menyuning Точечные изображения / Конвертировать в (Bitmaps/Convert
To) va Градации серого (8-bit) (Grayscale) amallari bajariladi.
Bu protsess hech qanaqa qo’shimchalarni talab qilmaydi. Natijada rastrli
tasvirlar paydo bo’ladi, har bir piksel sakkizta bit bilan beriladi, buni 256 talik qilib
olishga ham bo’ladi: bunda 0 qora, 255 — bo’lsa oq rangni beradi.
Dupleks tasvirlarga konvertsiyalash
Дуплексное изображение (duotone) — bu monoxrom tonli tasvirni ikkita
(uchta,to’rtta ) bosmaga chiqarishning turi bo’lib hisoblanadi. Bunda asosiy rang
qora bo’yoq bo’ladi, qolgan bo’yoqlar esa — och (kulrang, och-malla, havorang
yoki yashil). Bosmaga chiqarishning bu turi ton diapazononi kengaytirish uchun va
bitta rang ishlatilganda yetishmagan tonlarni konpentsiya qiladi.
RGB, CMYK и Lab rang modellariga konvertsiyalash
Rastrli tasvirlar RGB, Lab va CMYK modellariga konvertizatsya
qilinadi.Bu turlar komputer texnologiyasida, ekranning grafika bilan bog’liq
bo’lgan joylarida ishlatiladi.
Belgilangan ob`yektni konvertizatsya qilish uchun quyidagilarni bajarish
kerak. Цвет модели buyrugi RGB (24-bit) (RGB Color). (24-bit) Цвет модели

36

bo’lib, fayllarni import va eksport qilishda eng ya х shi qulayliklarga ega
hisoblanadi.
Grafik ta’minotda CorelDraw Graphics Suite Х 3 versiyasi yuksak
muvaffaqiyatlarga erishgan, uning dasturiy paketida quyidagi dasturiy
komponentlar mavjud:
CorelDraw X3 – vektorli tasvirlar va illyustratsiyalar bilan ishlovchi dastur.
Corel PHOTO – PAINT X3 – nuqtali tasvirlar ustida ishlovchi, tahrirlovchi dastur
bo’lib, skaner vositasida tayyorlangan rasmlarni yuqori sifatli filtrlash kabi
ishlarini bajaruvchi kuchli vosita hisoblanadi.
Corel R.A.V.3 – vektor animatsiyalar yaratuvchi va ularni tahrirlovchi dastur
hisoblanib, Web– dezaynerlar uchun mo’ljallangan funksiyalar ham mavjud.
Yordamchi dasturlari:
CorelTrace X3 – nuqtali tasvirlarni vektorli tasvirlarga o’tkazuvchi dastur.
CorelDraw Sapture X3 – kompyuter ekranidan tasvirlarni nusha oluvchi dastur.
Bitstream Font Navigator – Windows tizimida shriftlarni boshqaruvchi dastur.
Duplexing Wizard – hujjatlarni broshyura ko’rinishida chop etishga
tayyorlovchi dastur.
Yuqoridagilardan shuni aniqlash mumkinki CorelDraw dasturlar to’plami
grafik dizaynli har qanday masalalarni hal etishda qo’l keladi. Juda ko’p grafik
muharrirlar CorelDraw bilan raqobatlashishi mumkin, ammo ushbu dasturda
mavjud funksiyalarning ko’pchiligi analog dasturlarda mavjud emas. CorelDraw
tarkibiga kiruvchi barcha dasturlar o’zining sodda interfeysi va mukammal
ekanligi bilan ajralib turadi.
Ushbu grafik muharrirda 25000 dan ziyod rasmlar joylashtirilgan bo’lib, alohida
kutub х onani tashkil qiladi, shuningdek paketda 1000 dan ziyod shriftlar va
boshqa ko’rinishlarni juda oso nlik bil an o’rnata olamiz va tahrirlashimiz
mumkin.

8 .

modullar bo’lishi shart. Ole texnologiyasini foydalanganda konventorlar haqida
oylamasak ham bo’ladi.Ekkinchi tomondan bu texnologiya ob`yektlar bilan
ishlaganda bir qancha cheklashlar qo’yadi ya`ni, ob`yektlar kloni olinmaydigan
bo’ladi.
Буфер обмена Clipboard
Ma`lumotlari eng oddiy almashishi bu Clipboard yordamida amalga
oshiriladi va bu yordamida quyidagi amallar bajariladi: CorelDRAW dasturidan
boshqa dasturlarga matnlarni va grafik elementlarni olib o’tishni bajaradi, agarda
olib o’tilyotgan dasturda OLE texnologiyasi bilan ishlash imkoniyati bo’lsa.
Редактировать (Edit) menyusi va asboblar panelida quyidagi amallar
berilgan; Копировать (Copy), Вырезать (Cat), Вставить (Paste).
"drag-and-drop" texnologiyasi
"drag-and-drop" texnologiyasi ("olib borib tashlash") bir dasturdan
ikkinchisiga qo’l yordamida ma`lumotlarni olib o’tishlar quyidagi holatlarda
amalga oshiriladi.
 Agarda vektor ob`yekti bir CorelDRAW dasturda bir hujjatdan
ikkinchisiga olib o’tiladigan bo’lsa.
 Agarda vektorli ob`yekt ishchi stolga olib o’tiladigan bo’lsa. Bu yerda
ishchi stoldan boshqa dasturga olib o’tiladi, masalan CorelDRAW va Corel
PHOTO-PAINT dasturlar orasida grafik ma`lumotlar olib o’tiladi.
Открыть (Open) va Импортировать (Import) buyruqlari

26

2.2.3-ram. “Crop Image” bo’limi.
CorelDRAW dasturida import qilingan tasvirlarni o’zgartirish uchun amallar
bajarilgandan keyin ekranga boshqacha kursor chiqariladi. Shu kursor yordamida
tasvirni hujjatning hoqlagan joyiga joylashtirishga bo’ladi. Bu obyekt ustida
mastablashni ham bajarsa bo’ladi. Agarda proportsional mastablamoqchi bo’lsak u
holda kursor bilan sohani chizib ko’rsatish kerak.Agar <Alt> tugmasi bilan
masshtablashtirilsa proportsinal bo’lmaydi.
Agarda masshtablashda aniqlikni talab qilsa, u holda muloqot oynasidagi
Импортировать (Import) ro’yxatidan foydalanishga to’g’ri keladi. Ro’yxatda
uchta variant mavjud:
1. Полное изображение (Full Image) tasvir hech qanday o’zgarishsiz
import qilinadi.
2. Изменение параметров изображения (Resample) — ekranga
muloqot oyna chiqariladi, bu oynada o’lchamini va import qilinayotgan ob`yekt
разрешение si (oynani pastki qismida o’zgartilgan va avvalgi fayllar o’lchamlari
baytlarda beriladi).
3. Кадрирование изображения (Crop) — ekranga muloqot oyna
chiqariladi, oynada qo’l yordamida yoki mos bo’lgan qiymatlarni o’zgartirish bilan

30

2.2.2-rasm. Fayl formati.
Menyuning Файл (File), va Импортировать (Import...) buyrug’i
CorelDRAW dasturidagi ochilgan joriy hujjatga hujjatni import qilishni
ta`minlaydi va u ikkita usul bilan bajariladi:
 Fayllar orasida bog’lanish saqlanadi.
 Fayllar orasida bog’lanish saqlanmaydi.
Импортировать (Import) muloqot oynasi Открыть рисунок (Open
Drawing) oynasidan farqi qo’chimcha funksiyalari va mumkin bo’lgan fayllar
ro’yxati katta bo’ladi..
Размер изображения (Image size) satrida rastr tasvirlarni import qilganda
pikseldagi ulchov birligi va ranglarni terangligi bitlarda beriladi.
Pastdagi qatorlarda fayl formati, va uning o’zgachaligi, masalan, siqish
texnologyasini foydalanish va h. . Agarda fayl formati eskartmalarni saqlaydigan
bo’lsa uning matnini , Примечания (Notes) maydonidan kiritamiz.
Связать с файлом высокого разрешения для вывода по технологии OPI
(Link to high resolution file for output using OPI) bayroqchasi, dasturning tez
ishlashi uchun hujjatda fayl versiyasini past razresheniyeda yozadi, qaytadan
o’qigan paytda avvalgi holatiga qaytaradi.

28

belgilandi. Besh yillik ushbu Dasturning moliyaviy xarajatlar parametrlari ham
belgilangan.
Umuman olganda, insoniyat turmush tarzining rivojlanishi yangi-yangi
kashfiyotlarining yaratilishiga sabab bo’lmoqda. Inson yangilik yaratish
jarayonida har xil to’siqlarga duch keladi va shu to’siqlarni yengib o’tish
mobaynida yangi- yangi ixtirolar yuzaga kelaveradi. Lekin, hayot tajribalaridan
ma’lumki, ko’pincha yangi kashfiyot ma’lum bir muammoni bartaraf qilish
jarayonida vujudga keladi. Biz so’zsiz kopmpyuterning XX asrning buyuk
kashfiyotlaridan biri ekanligini bildiradi. Davr talabiga ko’ra bugunga kelib
kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib ketdi. Ma’lumotlarni boshqarish, ayniqsa
hozirgi kunda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ma’lumotlarni boshqarish
tizimlariga bo’lgan talab kun sayin ortib bormoqda. Katta hajmdagi ma’lumotlar
bazasi va axborotlar ustida ishlashga to’g’ri kelyapti. Jamiyat taraqqiyotida
yuzaga kelayotgan o’zgarishlar uning bir qismi bo’lgan informatika sohasiga
ham o’z ta’sirini ko’rsatmoqda. Bu ta’sir shunchalik kuchliki, axborot
texnologiyalarida bo’layotgan o’zgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida
o’zgarib va boyib bormoqda. Axborot texnologiyalarida juda katta yutuq
o’zgarishlar amalga oshdi. Yangi axborot texnologiyalarining yoki kompyuter
texnologiyalarining paydo bo’lishi bu soxadagi xizmat qilish uslubini tubdan
o’zgartirdi.
“Bugun kompyuter texnologiyalari dunyoda jadallik bilan rivojlanayotgan
sohalardan biriga aylanib bormoqda. Kompyuter texnologiyalari inson hayot
tarzida, kichik va katta korxonalarda, kompaniyalarda, o’quv dargohlarida, davlat
muassasalarida muhim ahamiyat kasb etmoqda”. [2]
Kurs ishining maqsadi: CorelDraw imkoniyatlaridan foydalanib
o’rgatuvchi dasturlar yaratish. CorelDraw imkoniyatlaridan foydalanib
“Kompyuter grafikasi va vizuallashtirish” fanini o’qitish samaradorligini oshirish
uchun elektron o’quv qo’llanma yaratish.

4

2.2.1-rasm. Faylni saqlash.
Menyuning Файл (File) va Открыть (Open...) buyrug’i boshqa muharrirlar
yordamida yaratilgan hujjatlarni ochadi, bu yerda fayllar vektor formatli bo’lishi
kerak, masalan, EPS standart formati.
Yuqoridagi buyruq bajarilgandan keyin ekranda Открыть рисунок ( Оре n
Drawing) muloqot oynasi chiqadi, bu yerda faylni qaysi jildda va qaysi fayl
ekanligini ko’rsatish kerak. Bu yerda Просмотр (Preview)dagi bayroqchani
belgilash natijasida fayllar ichidagi ma`lumotlar ko’rsatiladi. Agarda faylni o’qish
mumkin bo’lmasa yoki boshqa sabablarga bog’liq o’qilmasa ko’rish oynasida krest
belgisi chiqariladi.
Ko’rish maydoni tagida fayl haqida ma`lumotlar chiqariladi:
 Версия документа (File Version) satrida hujjat saqlangan dasturning
versiyasi beriladi;
 Степень сжатия (Compression ratio) satrida faylni siqilish foizini
ko’rsatadi (vektor formati o’zi ixcham o’lchami kichik bo’ladi, shunga qaramasdan
dastur faylni avtomatik tarzda siqadi.);
 Сохранен (Last saved by) satri dasturni versiyasi haqida ma`lumot
beradi (platformasi).
Ключевые слова (Keywords) va Примечания (Notes) foydalanuvchiga
kerakli faylni tez qidirib topib berishda yordam beradi. Agarda berilgan ma`lumot
faylni saqlagan paytda kiritilgan bo’lsa.
Сохранить слои и страницы (Maintain layers and pages) bayroqchasi
hujjatdagi qatlomlar ,sahifalar haqida konvertattsia qilishni ta`minlaydi, CDR dan
boshqa formatda bo’ladi.

27

( экспорт ).
5. CorelDraw dasturida biror ob’ekt yarating va uni belgilang.
6. Fayl uchun joy, nom va saqlanuvchi format tipini tanlang.
7. Kerakli holda boshqa ma х sus panellardan ham foydalaning.
8. Экспорт tugmasini bosing.
CorelDraw dasturiy paketining boshqa dasturlar bilan import va eksport
imkoniyatlarini quyida jadvalda keltirilgan.
Format CorelDraw Corel RHOTO
–
PAINT Corel
R.A.V.EI E I E I E
BMP(windows Bitmap)
+ + + + +
CDR (CorelDraw)
+ + + +
CLK(Corel R.A.V.E)
+ +
CPT(Corel RHOTO –
PAINT)
+ + + + +
DWG(Auto Cad Drawing
Database File)
+ + + +
GIF(Graphics Interchnge
Format)
+ + + + + +
JPG/JPG/JTF/Jff
+ + + + +
PPT(Microsoft Power
Point)
+
PSD(Adobe Photoshop)
+ + + + +

23

Vektorli grafika, nuqtali grafikadan ko’ra kamroq joy talab qiladi. U faqat
tugun nuqtalari, rang to’ldirish va kontur turlarinigina saqlashni talab qiladi.
Ammo vektorli grafikada chizilgan tasvirni fotografiya shakliga keltirguncha juda
ko’p mehnat talab qilinadi. Ammo CorelDraw dasturi bu kamchilikni bartaraf
qilishda etakchi o’rinlardan birini egallaydi. Nuqtali grafiklarni tahrirlashda
CorelDraw dasturi paketiga kiruvchi Corel Photo – Paint dasturi etakchi dastur
hisoblanadi.
Ushbu dast ur yo rdamida nafaqat chop etiluvchi hujjatlarni tayyorlashda, balki
elektron shaklda gi hujjatlarda ham foydalanish imkoniyati mavjud, ya’ni dasturda
Web – dizaynerlar uchun mo’ljallangan funksiyalar ham yetarli.
1.1.3-
rasm. CorelDraw dasturi.
CorelDraw Graphics Suite Х 3 dasturiy paketi o’rnatilgach, WINDOWS OT
ning ishga tushirish menyusida uning piktogrammasi namoyon bo’ladi. Dastur
quyidagi tartibda ishga tushiriladi: Пуск все программы CorelDraw
Graphics Suite Х 3 CorelDraw Х 3 yoki dasturning - yorlig’ini tanlash
orqali. Natijada mazkur muharrir oynasi ochiladi.
Bu oynadan biz o’zimizning maqsadimizga ko’ra holatni tanlashimiz mumkin:
Создать – « По умольчанию » holatida belgilangan parametrlar bo’yicha
bo’sh hujjat yaratiladi;

11

Rastrli tasvirlarni asosiy parametrlari geometrik o’lchovlari va o’tkazish
bo’lib hisoblanadi. Bu parametrlarni CorelDRAW muhitida o’zgartirishda
Точечные изображения (Bitmaps) menyusidagi Изменение параметров
изображения (Resample...) dan foydalaniladi.
Размер изображения (Image size) maydonidagi ( поле Width)da eni
bo’yicha qiymati kiritiladi va ( поле Height) balandligi bo’yicha qiymati beriladi.
Разрешение (Resolution) maydonida ( поле Horizontal) gorizontal bo’yicha
va ( поле Vertical) vertikal bo’yicha razreshenyelari beriladi.. Qo’shni maydondagi
Идентичные значения (Identical values) ga bayroqcha qo’yilsa u holda bir xil
bo’ladi, aks holda har xil qiymatlar bo’ladi.
Oynani pastki qismida fayllar o’lchamlari beriladi ( строка Original image
size) o’zgartirilmagan holdagisi va ( строка New image size) parametrlari
o’zgartirilgandan keyingisi. Сглаживание (Anti-alias) bayroqchasi chegaralaridagi
har xil notekisliklarni yo’qotadi.
Vektorli tasvirlarni rastrli tasvirlarga konvertatsya qilish.
CorelDRAW dasturi vertor tasvirlarni rastrli tasvirlarga o’tkazish
imkoniyatiga ega .
Bu uchun ob`yekt tanlanib
Точечные изображения (Bitmaps) menyusidan Конвертировать в точечное
изображение (Convert to Bitmap...) buyrug’i bajariladi. Ekranda chiqarilgan
muloqot oynasida rastrli tasvirlarni parametrlari berish kerak, ya`ni разрешение va
rang qalinligini.
Разрешение (Resolution) maydonida ro’yxatdan xohlagan bittasini tanlash
kerak (72, 96, 150, 200 и 300 dpi) yoki o’zimizni parametrlarni 60 dan 1000 dpi
gacha diapazondan berishimiz kerak.

34

1.2.11-rasm. “ Заливка ” bo’limi bilan ishlash.

19

II. BOB. GRAFIK FAYLLARNI IMPORT VA EKSPORT QILISHDA
CORELDRAW DASTURINING IJOBIY JIHATLARI
2.1. CorelDraw dasturi yordamida ob’ektlarni import va eksport
qilish amallari
CorelDraw grafik muharririda yaratilgan ob’ektni boshqa dasturlarga
o’tkazish (eksport) yoki boshqa dasturlardan mazkur dasturga olib o’tish (import)
amallarini bajarish yo’llarini ko’rib chiqamiz. CorelDraw dasturi import jarayonida
ma х sus filtrlardan va Windows muhitining funksional imkoniyatlaridan
foydalanadi. Agar aniq formatli faylni ushbu dasturga o’tkazish kerak bo’lsa u
holda almashtirish buferidan (mumkin bo’lmagan holda ushbu dasturda ishlatilishi
mumkin bo’lgan formatga o’tkazib) foydalanish mumkin. CorelDraw fayllarning
kengaytmasi *.cdr ko’rinishda bo’lib, fayllarni import va eksport qilishda eng
ya х shi qo’layliklardan biri hisoblanadi. Dasturda kattaliklarning(ob’ektlarning)
to’rt tipini import qilish mumkin:
 Vektorli grafika ob’ektlari
 Nuqtali grafika ob’ektlari
 Animatsiya
 Matn
Import va eksport amallari quyidagi usullarda bajariladi.
1. “ Файл ” menyusining “ Импорт ” yoki “ Экспорт ” buyrug’lari yordamida
amalga oshiriladi.
2. Y а ratilgan ob’ekt nus х a olish yoki qirqib olish yo’li bilan boshqa faylga olib
o’tiladi.
1. topshiriq. CorelDraw dasturiga kerakli ob’ektni o’tkazing.
” Файл ” menyusining “ Импорт ” buyrug’ini tanlang.
Ochilgan muloqot oynasidan faylni tanlang va “ Импорт ” tugmasini bosing.

21

XULOSA
CorelDraw tasvir tahrir qiluvchisi yordamida fotosuratlarga
qo'shimchalar kiritish , fotosuratdagi dog’larni o'chirish, eski rasm-larni qayta
ishlash va tiklash, rasmlarga matn kiritish, qo'shimcha maxsus effektlar bilan
boyitish , bir fotosuratdagi elementlarni ikkinchi fotosuratga olib o'tish, suratdagi
ranglami o'zgartirish, almashtirish mumkin. CorelDraw imkoniyatlari keng
qamrovli bo'lib, u gazeta va jurnallarni turli-tuman rasmlar bilan boyitishda juda
katta qulayliklar yaratadi.
CorelDraw, ayniqsa, jurnalistlar, rassomlarga o'zlarining ijodiy imkoniyatlarini
to'la amalga oshirishlarida yordam beradi. Jurnalistika va bevosita maatbuot yoki
nashriyot sohasiga aloqador bo'lgan shaxslarning mazkur dastur bilan ishlashni
bilishi ular uchun qo'shim cha imkoniyatlarni yaratib beradi.

38

1.1.1-rasm. CorelDraw ish stoli.
Odatda CorelDraw quyidagi formatdagi fayllar bilan ishlash imkoniyatiga
ega bo’lib, «Import» buyrug’lari bilan bir qatorda «Export» burug’i bilan o’zga
dasturlarga joylashtira oladi:
Adobe Illustrator (AI);
Windows Bitmap (BMP);
Computer Graphics Metafile (CGM);
Corel Draw (CDR);
Corel Photo – Paint (CPT);
Microsoft Document (DOC);
Corel Designer (DSF);
AutoCad Drawing Interchangeformat (DXF);
AutoCad Drawing Database (DWG);
Macromedia Flash (SWF).
CorelDraw dasturining yaratuvchilari Windows tizimi uchun quyidagi
minimal talablarni qo’yishgan:
 WINDOWS 2000 yoki WINDOWS Х R operatsion tizimlari;
 Protsessor Pentium II, 200 MGts va undan yuqori;

9

FОYDАLАNILGАN АDАBIYOTLАR RO’YХАTI
I . O’zbekiston Respublikasi Davlat Qonunlari
1.O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi qonuni// Barkamol avlod
– O’zbekiston taraqqiyotining poydevori.– T.: «Sharq» nashriyot–matbaa
konserni, 1997. – B. 20–29.
2.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 6 iyundagi 200-
sonli «Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot kommunikasiya
texnologiyalarini joriy etish chora–tadbirlari to’g’risida»gi qarori.
3.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining1999-yil fevral oyidagi
“Milliy tarmoqni yaratish va dunyo axborot tarmoqlaridan foydalanishni
tartiblash to’g’risidagi”gi qonuni.
4.2002 yil iyunidagi “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot
komunikasiya texnologiyalarni joriy etish chora tadbirlari to’g’risida”gi qarori.
5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O’zbekiston respublikasini
yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasi to’g’risida. (O’zbekiston
Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2017 y., 6-son, 70-modda).
I I . Asosiy adabiyotlar
1. Mamarajabov М.Е., Tursunov S.Q. , Nabiulina L. “Kompyuter grafikasi va
web-dizayn”. Darslik. – Toshkent: Cho lpon nomidagi NMIU, 2013.ʻ – 376 b.
2. Yo’ldoshev U., Mamarajabov M., Tursunov S.Q. Pedagogik Web-dizayn. Oliy
ta’lim muassasalari uchun qo’llanma. – T. : “Voris” nashriyoti, 2013.
3.Rixsiboyev T., Rixsiboyeva X., Tursunov S. Kompyuter grafikasi. Darslik. –
Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. – 304 b.
4. Mamarajabov М.Е., Nabiulina L., Tursunov S.Q. , Nabiulina L. Kompyuter
grafikasi va web-dizayn. Darslik. – Toshkent: “Cho lpon”, 2013.
ʻ – 376 b.
5. Yo’ldoshev U., Mamarajabov M., Tursunov S.Q. Pedagogik Web-dizayn. Oliy
ta’lim muassasalari uchun qo’llanma. – Toshkent : “Voris”, 2013. – 232 b
6. Randi L. Derakhshani, Dariush Derakhshani. Autodesk 3DS MAX 2015.
EssEntials. Sybex. Indiana. 2014. 400 -pages.
39

Bajarilgan amal natija
2.1.1-rasm. CorelDraw dasturida ishchi stol.
2.Topshiriq. CorelDraw dasturida ob’ektni kerakli qismini qirqib olib joylashtiring.
1. ” Файл ” menyusining “ Импорт ” buyrug’ini tanlang.
2. Ochilgan muloqot oynasining ma х sus panelidan “qirqish”( обрезка ) bandini
tanlang.
3. Parametrlarni o’zgartirib, kerakli natija hosil qiling.
4. CorelDraw dasturi ishchi sohasiga kursorni o’rnatib, sichqoncha chap tugmasi
orqali surib keraklicha o’lchamda joylashtiring.
3.Topshiriq. CorelDraw dasturida yaratilgan ob’ektni boshqa faylga olib o’ting

22

– Elektron qalam. Egri chiziq yoki to’g’ri chiziqlarni ketma – ket chizish.
Buyruq tanlanadi. Kursorni ishchi sohaning kerakli qismiga joylashtirib,
“sichqonchaning” chap tugmasini bir marta bosilgan holda chizilsa egri chiziq
chizadi. Agarda “sichqonchaning” chap tugmasini bir marta bosib, quyib yuborilib
sohaning boshqa qismiga yana bir marta bosilsa, u holda to’g’ri chiziq chizadi.
Yopiq kontur yaratish zaruriyati tug’ilganda, ochiq soha
belgilanib, х ossalar panelidan – buyrug’i tanlanadi. Natijada soha yopiq
sohaga aylanadi.[4]
1.2.1-rasm. - Bir necha segmentdan iborat egri chiziqlar chizish.
1.2.2-rasm. -Egri chiziqni uch nuqta (boshi, o’rtasi, o х iri) bo’yicha chizish

130'-3 1/2"9
0'-31/2"9

Kurs ishining ob’ekti: Ta’lim tizimida “Kompyuter grafikasi va
vizuallashtirish” fanini o’qitish jarayoni.
Kurs ishining predmeti: Ta’lim tizimida CorelDraw imkoniyatlaridan
foydalanib rasmlarni filtrlash.
Kurs ishining vazifasi: CorelDraw dasturlarini yaratishning maqsad va
vazifalari:
 Kompyuter grafikasi va uning turlari haqida
 CorelDraw dasturining uskunalar paneli vazifalari
 CorelDraw dasturi yordamida ob’ektlarni import va eksport qilish amallari
 CorelDraw dasturi yordamida ob’yektlarni import va eksport qilish amaliyoti
Kurs ishi tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish, ikki bob, to’rt
paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati iborat.

5

- spirallar chizish.
1.2.5-rasm. Spirallardan foydalanib geometric shakllar yaratish.
CorelDraw dasturi spiral chizishni 2 turini taqdim etadi.
1- turida spiralning o’ramlari oralig’i masofasi bir х il o’lchamda o’zgarmas
bo’ladi.
–
1.2.6-
rasm. Spirallar
2-turida spiralning o’ramlari oralig’i masofasi ichkari qismidan tashqi qismiga
tomon kengayib boradi.
1.2.7-rasm Spirallarni o’rash
– Tayyor shakllardan foydalanib chizish.

15– tayyor shakllar.
– Yo`naltiruvchi shakllar chizish.

Tasvirlarni boshqa formatga eksport qilish uchun quyidagi amallarni bajarish
kerak. Menyuning Файл (File)dan Экспортировать (Export...), tanlanadi va u
ekranga oynani chaqiradi.
Только выделенные объекты (Selected only) bayroqchasi qo’yilsa
hujjatdagi faqat belgilangan ob`yektlarni eksport qiladi.
Сортировка типов файлов (Sort type) ro’yxati Типы файлов (Files of
type) ro’yxatini tartibga soladi: По умолчанию (Default), По расширению
(Extension), По описанию (Description), В порядке использования (Most
Resently Used), Сначала векторные (Vector), Сначала точечные (Bitmap),
Сначала текстовые (Text), Сначала анимированные (Animation)
Без пробелов va специальных символов (No white spaces, special
characters) bayroqchasi fayl nomidagi bo’sh joylarni tagini chizib yozish bilan,
maxsus belgilarni Web sahifa fayllarida ishlatiladigan belgilarga almashtiradi.
Fayllar formati ro’yxatidan mumkin bo’lgan bitta formati tanlaniladi va
Экспортировать (Export) tugmasi bosilishi bilan ekranda muloqot oyna paydo
bo’ladi, bu oynada CDR formatidan boshqa formatga o’tgandagi saqlangan
ma`lumotlar beriladi.
CorelDRAW dasturi vektor grafikasi dasturlari ichidagilardan eng bir kuzga
ko’ringanlardan biri bo’lib hisoblanib va u shu sohadagi barcha imkoniyatlarga ega
bo’ladi.
Rastrli tasvirlarni parametrlarini o’zgartirish
2.2.6-rasm. Eksport qilish bo’limi.

33

tasvirlarni masshtabi kattalashtirilganda ham tasvirlarning ko’rinishiga hech
qanday ta’sir o’tkazmaydi. Shuning uchun vektorli grafikada yaratilgan tasvirlar
juda aniq va chiroyli chiqadi. Vektorli grafika illyustratsiyalar, s х emalar yaratishda,
inshootlarni loyihalashda, chop etiluvchi hujjatlarni tayyorlashda keng qo’llaniladi.
Bu grafik dasturlarning eng mashhurlariga Adobe Illustrator, Macromedia
Freehand, CorelDraw va boshqalar kiradi.
Fraktal grafika badiiy kompozitsiya yaratish –
bu tasvirni chizish yoki
jihozlash emas, balki uni dasturlashdir, ya’ni bunda tasvirlar formulalar
yordamida kiritiladi. Fraktal grafika odatda o’yin dasturlarida qo’llaniladi.
Vektorli grafikaga mo’ljallangan muharrirlardan biri CorelDraw dasturi
hisoblanib, Kanadaning Ottava shahridagi Corel korporatsiyasi tomonidan
yaratilgan va hozirgacha takomillashtirib kelinmoqda. Corel korporatsiyasi
o’zining mahsulotlarini samaradorligi va operatsion tizimlar bilan hamkorligini
ta’minlash qatorida Windows, Macintosh, Unix, Linux va Java platformalari
uchun mahsulotlar yaratadi. Kompaniya o’zining grafik dasturlari bilan shuhrat
qozongan bo’lib, CorelDraw bularning asosiysi hisoblanadi. Uning asoschisi
doktor Maykl Kaupland hisoblanadi.[3]
CorelDraw dasturiy paketining xususiyatlari.
CorelDraw dasturiy paketi yordamida turli grafik ko’rinishlarni yaratish,
shuningdek, inshootlarni loyihalash, foto, matn, tasvirlar ustida ishlash, badiiy
ko’rinishdagi kompozitsiyalarni taqdim qilish, geometrik shakllarni ya’ni
tekislikdagi va fazodagi shakllarni yaratish bilan bog’liq amallarni mukammal
bajarish mumkin. Dasturiy paket boshqa grafik muharrirlarga nisbatan matnlar
bilan ya х shi ishlaydi, ya’ni nashriyot tizimlarida, masalan, yumoristik yoki
boshqa kitoblarni har х il, turli o’lchamdagi harflar bilan yozish mumkin.
Foydalanuvchi bu dastur bilan ishlash jarayonida shunga amin bo’ladiki, uning
boshqa grafik muharrirlardan imkoniyati keng, mavjud amallar ko’p va
murakkabdir. Bu muharrirda fayl va ularning kengaytmasi *.cdr ko’rinishda

7

bajariluvchi faylni ochilishi, hamda import amali yordamida oq-qora, rangli va
yarim tonli nuqtali tasvirlardan i х tiyoriy birini joylashtirish kerak. Shuningdek,
nuqtali tasvirlarni ko’p formati mavjud bo’lib, bularga BMP, JPG, PCX, TIF kabi
formatlarda saqlanuvchi fayllarni misol sifatida keltirish mumkin. Nuqtali tasvirlar
va ular ustida bajariladigan har qanday o’zgartirishlarni CorelDraw dasturining
“ Растровый изображение ” menyusi buyruqlari orqali amalga oshiriladi.
Foydalanuvchi nuqtali tasvirlar ustida bajariladigan amallarga doir quyidagi
ko’nikmalarga ega bo’lishlari lozim:
1. Import jarayonida «qirqish» dan foydalanish. Bu holatda fayl menyusidan
« импорт » buyrug’ini tanlaymiz va ma х sus paneldan o’lchamlarni o’zgartirish,
qirqish, o’zgartirish holatlaridan qirqish bandini tasdiqlab, undagi kerakli
parametrlarni o’zgartirish orqali kerakli effektlarga erishish mumkin. Bu holatlarni
foydalanuvchi qaysi hujjatda va qanday holatlarda qo’llay bilishini tushunib etishi
kerak. Ushbu holatni quyida ko’rsatilgan sхema-jadval yordamida keltiramiz:
Tasvirni qirqish imkoniyati Qirqib olingan qism
2.1.3-rasm. Tasvirni qirqish.
2.2. CorelDraw dasturi yordamida ob’yektlarni import va eksport qilish
amaliyoti.
Tasvirlarni eksport yoki import qilganda quyidagi konbertorlar bo’lishi
kerak, oldindan saqlangan ma`lumotlarni dastur tushunadigan turiga o’tkazuvchi

25

Ochilgan muloqot oynasida qator parametrlar mavjud bo’lib, bo’limlaridan
nuqtali tasvirni tasvirlashda rang rejimi, tasvir o’lchamini aniqlash, shaffof holda
tasvirlash va hakozolardan foydalaniladi. [5]
« Выделенный объекты » bandiga “bayroqcha” o’rnatiladi. Bu parametr faqat
ob’ektning ayrim qismlari belgilangan bo’lsa, aktivlashgan holda bo’ladi. Faylga
nom beriladi va joy ko’rsatiladi, « экспорт » tugmasi bosiladi. Kerakli hollarda
oynining boshqa parametrlaridan foydalaniladi.

2.1.2-rasm. Ranglar bilan ishlash.
Nuqtali (rastrli) tasvirlar juda ham kichik bo’lgan va piksellar deb nomlanadigan
nuqtalardan tashkil topadi. Vektorli tasvirlar o’z navbatida kattaroq elementlar
(to’rtburchak, ellips, egri chiziqlardan tashkil topgan va uning har bir elementi
geometrik nuqtai nazardan tavsiflangan. Nuqtali tasvirlarni qayta ishlash uchun

24 aaT T

Lab (Lab Color) yoki Цвет модели CMYK (32-bit) (CMYK Color) buyruqlar
menyuning Точечные изображения / Конвертировать в (Bitmaps/Convert To)
joylashgan.
CMYK turiga konvertirlashda katta ahamiyat berish kerak sababi u
qurilmalarga bog’liq bo’ladi. Bir xil tasvirni har xil qurilmalarga konvertirlaganda
dastur har xil natija ko’rsatadi.
Intensiv rangli tasvirlarni konvertsiyalash
Indekslangan rangli tasvirlar bir kanalli 8 bitli tasvirlardan 256 ta ranglardan
tashkil topadi. Bunday tasvirlar fayllarni kichkina o’lchamlari bo’lgan tasvirlarda
ishlatiladi. Avvallari bu tasvirlar imkoniyatlari cheklangan vedioadapterlar
foydalanilgan edi, endilikda Internetlarda keng foydalanilmoqda.
Menyuning Точечное изображение / Режим (Bitmap/Mode) sidan
Индексированный (8-bit) (Paletted) buyrug’i tanlanilsa muloqot oynasidagi
Конвертировать в индексированные цвета (Convert to Paletted)ni bajarish
kerak.

37

1.2.8-rasm. Oddiy matn yaratish.
Kontur chizish. Kontur chizish buyrug’i orqali ochilgan oynadan konturga rang
berish, chiziq turlari, o’lchami, biror burchakka burish, ochiq kontur bo’lsa
boshlang’ich va o х irgi nuqtalariga tayyor shakllar qo’yish amallari mavjud.

– Kontur rangini tahrirlash (o’zgartirish).
– Rang to’ldirilgan sohani chegarasiz tasvirlash.
Berilgan shakl hosil bo’lgan shakl
1.2.9-rasm. Keraksiz rangli shaklli olib tashlash.
– Kontur chizig’i o’lchami ¼ punkt.
– Kontur chizig’i o’lchami ½ punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 1 punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 2 punkt chiziq qalinliklari.
– Kontur chizig’i o’lchami 8 punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 16 punkt
– Kontur chizig’i o’lchami 24 punkt

17

Grafik fayllarni import va eksport qilishda
CorelDraw dasturining ijobiy jihatlari
MUNDARIJA:
KIRISH 3
I. BOB. KOMPYUTER GRAFIKASI VA UNING TURLARI, CORELDRAW
DASTURIY PAKETINING XUSUSIYATLARI , CORELDRAW
DASTURINING USKUNALAR PANELI VAZIFALARI
1.1. Kompyuter grafikasi va uning turlari. 7
1.2. CorelDraw dasturining uskunalar paneli vazifalari 12
II. BOB. GRAFIK FAYLLARNI IMPORT VA EKSPORT QILISHDA
CORELDRAW DASTURINING IJOBIY JIHATLARI
2.1. CorelDraw dasturi yordamida ob’ektlarni import va eksport qilish
amallari ……………….. 20
2.2. CorelDraw dasturi yordamida ob’yektlarni import va eksport qilish
amaliyoti. …………....................................................................................... 24
Xulosa .36
Foydalanilgan adabiyotlar . 37

1

-Teksturali to’ldirishlar muloqot oynasi ochiladi. Bu oynada tayyor kutub х ona
mavjud bo’lib, bir –birini takrorlamaydigan teksturalar bor.
-Interaktiv to’r( setka) bilan to’ldirish.
To’r ustiga rang qo’yish va uning tugunlaridan tortib turli ranglar berish,
shaklini o’zgartirish mumkin.
Berilgan ob’ekt Bajarilgan amal natija

20Berilgan ob’yekt Bajarilgan amal natija

 RAM 128 Mbayt;
 1024x768 o’lchamdan kichik bo’lmagan SVGA monitor;
 Qattiq diskda 500 Mbayt bo’sh joy;
CorelDraw vektorli grafik mu х arririda tasvir i х tiyoriy shakldagi
konturlarda n iborat bo’ladi. Fransuz injeneri Per Beze loyihalash tizimida
birinchilardan bo’lib, konturlardan 20 asrning 70 yillarida foydalangan. Bu
konturlardan tasvir yaratiladi. Egri chiziqlar Per Beze nomi bilan Beze egri
chiziqlari deb nomlanadi. Yaratiladigan kontur bir yoki bir nechta segmentlardan
iborat bo’ladi. Ketma – ket segmentlarning umumiy nuqtasi tugun deb nomlanadi.
Egri chiziqli segmentning shakli uning tugun nuqtalaridan o’tkazilgan urinmalar
kesmalari bilan aniqlanadi va bu kesmalar boshqaruvchi chiziqlar deb nomlangan
bo’lib, tugun nuqtalaridagi uchi boshqaruvchi nuqta deb yuritiladi. Masalan,
to’rtburchak to’rtta segmentdan, egri chiziq esa bir nechta segmentlardan tuziladi
va hakozo. Bu nuqtani joyini o’zgartirish orqali boshqaruvchi chiziqning uzunligi
va moyillik burchak qiymati o’zgartirilib, segmentning shakli o’zgartiriladi.
Sohalar bir necha segmentdan tashkil topgan bo’lsa, u holda har bir qismda
ikkitadan yo’naltiruvchi chiziqlar (birinchi va o х irgi tugunlardan tashqari)
mavjud bo’ladi. Vektorli dasturlar bu kontur parametrlarini vizual boshqarish
imkoniyatini beradi.
1.1.2-rasm. Beze uskunasidan foydalanib chizilgan konturdan namuna.

10.

8. Tursunov S. Nazarov I. Ta’limda axborot texnologiyalari. Darslik. – Toshkent:
“Adabiyot uchqunlari”, 2019. 2-tom, – 300 b.
9 . Razzoqov Sh.I. , Yo’ldoshev Sh.S. , Ibragimov U.M. “Kompyuter grafikasi”
Kasb- hunar kollejlari uchun “NOSHIR”- TOSHKENT-2023 yil.
10. Дуванов А.А. Web -дизайн. - М.: 2004.
11. Web-mastering. Электронный on-line учебник HTML и CSS.
Axborot manbalari:
1. www.gov. uz – O’zbekiston Respublikasi hukumat portali.
2. www.lex.uz – O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari milliy bazasi.
3. www.ziyonet.uz – Axborot ta’lim portali.
4. www.edu.uz – Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi portali.

I. BOB. KOMPYUTER GRAFIKASI VA UNING TURLARI, CORELDRAW
DASTURIY PAKETINING XUSUSIYATLARI , CORELDRAW
DASTURINING USKUNALAR PANELI VAZIFALARI
1.1. Kompyuter grafikasi va uning turlari.
Grafik muharrirlar bu chizma, tasvir, prezentatsiya, illyustratsiya
ko’rinishidagi aхborotlarni yaratish va ularni tahrir qilish uchun mo’ljallangan
amaliy dasturlar paketidir. Grafik muharrirlar aхborotni grafik ko’rinishga o’tkazib
beruvchi maхsus dasturlar bo’lib, bu muharrirlarda tasvirlarni chizish, tahrirlash
yoki boshqa manbalardan ma’lumotlarni qabul qilish imkoniyatlari mavjud.
Kompyuterda aхborotni grafik shaklda ishlab chiqish, taqdim etish va ularga ishlov
berish, shuningdek, grafik ob’ y ektlar va fayllarda bo’lgan grafik bo’lmagan
ob’ektlar o’rtasida bog’lanish o’rnatishni informatika fanida kompyuter grafikasi
deb ataladi.
Kompyuter grafikasi:
1. Rastrli (nuqtali) grafika
2. Vektorli grafika
3. Fraktal grafikaga ajratiladi.
Rastrli grafikada tasvirlar nuqta(piksel)lar ketma – ketligi tarzida hosil
qilinadi. Rastli grafikaning asosiy elementi nuqtadan iborat bo’ladi. Chizilgan
tasvirlar esa nuqtalarni ketma – ket joylashtirish orqali hosil qilinadi. Nuqtalar soni
qanchalik zich bo’lsa, tasvir shunchalik aniq va chiroyli ko’rinishda chiqadi.
Rastrli grafikaning asosiy kamchiligi bu tasvirni kattalashtirish ya’ni
masshtablashtirishda tasvir sifatining buzilishidir. Chunki tasvir kattalashganda uni
hosil qilgan nuqtalar orasidagi masofa ham kattalashadi.
Vektorli grafikada tasvirlarni yaratishda nuqtaga nisbatan umumiyroq
bo’lgan chiziqlardan foydalaniladi. Vektorli grafikaning iхtiyoriy tasviri
chiziqlardan tashkil topadi va oddiy chiziqlardan murakkablari hosil qilinadi.
Chiziq sifatida egri va to’g’ri chiziqlardan foydalaniladi. Bu grafikada yaratilgan

6

KIRISH
«Biz yoshlarga doir davlat siyosatini hech og’ishmasdan, qat’iyat bilan
davom ettiramiz. Nafaqat davom ettiramiz, balki bu siyosatni eng ustuvor
vazifamiz sifatida bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko’taramiz» [1]
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev
Mavzuning dolzarbligi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev
Konstitutsiyamiz qabul qilinganining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali
marosimdagi ma’ruzasida pedagoglarning saviyasini oshirish, ta’lim-tarbiya
tizimini kompleks rivojlantirish zarurligiga alohida e’tibor qaratdi. Ayni paytda
xalq ta’limi tizimida pedagoglarning kasbiy va ma’naviy saviyasini yanada
yuksaltirish borasida keng ko’lamli ishlar olib borilmoqda.
Darhaqiqat, yosh avlodga zamon talablari asosida bilim berish uchun,
tabiiyki, o’qituvchi-pedagoglar malakasi va mahorati yuksak bo’lmog’i lozim.
Ayniqsa, bugun yoshlar juda ilg’or fikrlamoqda. Darslarni ularning talabiga mos,
yuqori darajada tashkil etish uchun o’qituvchi muntazam ravishda har bir
mashg’ulotga alohida tayyorgarlik ko’rishi zarur. Shu nuqtai nazardan, xalq
ta’limi tizimiga yangi va zamonaviy ta’lim texnologiyalarini, o’quv dasturlarini
joriy etish bilan birga, pedagoglarning kasbiy mahoratini izchil oshirib borish
maqsadga muvofiqdir.
2017 yil 14 yanvarida bo’lib o’tgan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan
majlisida davlatimiz rahbari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoev ta’lim-tarbiya tizimida o’quv reja va dasturlarni tubdan qayta
ko’rib chiqish zarurligini qayd etdi.
Bu boradagi vazifalar ijrosini ta’minlash bo’yicha ta’lim muassasalarida
darslarni samarali tashkil etishda, yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, etuk kadrlar
bilan bir qatorda ta’limga doir me’yoriy hujjatlar, o’quv-metodik ta’minotning
o’rni ham benihoyat ahamiyatlidir.

2

-Yulduz va ko’pburchaklar chizish.
-Izoh uchun shakllar chizish
-Matn kiritish. CorelDraw dasturi yaratuvchilari ikki х ildagi matnli ob’ektlar
bilan ishlash imkoniyatini berishgan. Artistik Text ( Фигурный текст ) – shaklli
matn. Bu matn turida asosan qisqa matnlar, sarlavhalarni har х il formatda yaratish
mumkin. Paragraph Text ( Простой текст ) – Oddiy matn. Qaydlar yaratish va
ularni tahrirlash ishlari amalga oshiriladi.
Berilgan ob’ekt Hosil bo’lgan ob’ekt

16– Turli figuralar chizish.

– Ranglar dokeri oynasi. Bu buyruq orqali oynaning o’ng qismida ranglar
dokeri oynasi ochiladi. Undan kerakli rangni hosil qilish va ob’ekt bo’yashda
foydalanish mumkin.
– Rang to’ldirish.
Shakllarga bir turdagi rang to’ldirish muloqot oynasi ochiladi. Bu oynada n
foydalanuvchi kerakli modellarni tanlab, komponentlarni o’z gartirib, rang
to’ldirish amalga oshiriladi.
-Gradient to’ldirish muloqot oynasi ochiladi.
1.2.10-rasm. Ranglar bilan ishlash.
- Har х il shaklli to’ldirishlar muloqot oynasi ochiladi.

18

Последние использованны e – CorelDraw dasturida avvalgi foydalanishda
ishlatilgan hujjatlar ochiladi;
Открыть − muloqot oynasi ochilib undan tahrirlanuvchi fayl tanlanadi;
Создать из шаблона − tayyor qoliplar tavsiya etiladi;
Учебник Corel Tutor− CorelDraw dasturi haqida kichik hajmdagi o’rgatuvchi
dastur yuklanadi;
Новы e функции − CorelDraw dasturining yangi versiyasi yangiliklari bilan
tanishtiradi.
1.2.CorelDraw dasturining uskunalar paneli vazifalari
CorelDraw dasturi bilan ishlash jarayonida ob’ektlar ustida murakkab
amallarni bajarish imkoniyati mavjud. Ob’ektlar ustida ish bajarish jarayonida
menyudan, klaviaturadan, “sichqonchadan”, uskunalar paneli buyruqlaridan
foydalanish mumkin. Foydalanuvchiga qaysi usuldan foydalanish qulay bo’lsa uni
o’zi tanlaydi. Bu dasturda nafaqat shakllar yaratish, balki ularga rang berish,
belgilangan konturning х o х lagan tugunini o’rnini o’zgartirish imkoniga ega
vertikal uskunalar paneli mavjud. Bu foydalanuvchiga qator qulayliklar yaratib
beradi. Vertikal uskunalar panelida joylashgan tugmalar murakkab funksiyalarni
bajaruvchi bo’lib, tugmalarning o’ng tomoni pastida joylashgan belgi - orqali
ochiluvchi buyruqlarni tavsiya etadi. Bu esa tanlash imkoniyatining kengligini
ko’rsatadi.
“Ko’rsatkich” – ob’yektni belgilash uchun tanlanadi. Ularning o’lchamlarini
o’zgartirish, siljitish, aylantirish, qayta rang berish, tugun nuqtalar holatini
o’zgartirish, murakkab ob’ektlar bilan amallar bajarish imkoniyatiga ega. Uning
х ossalar paneli tanlangan shaklga ko’ra mavjud bo’ladi.
Quyida tanishtiriladigan uskunalar orqali barcha turdagi chiziqlar chizish mumkin.
– egri chiziqlar chizish.

12

Сверху ( Тор ), Слева (Left), Ширина (Width) Высота (Height) import qilinadigan
yuzani chegaralash mumkin.
Импортирование (Import) muloqot oynasidagi Связь с внешним
изображением (Link bitmap externally) bayroqcha qo’yilishi import qilishning
o’zgacha rejimi bo’ladi ya`ni — tasvirlar bir-biri bilan bog’langan bo’ladi (linked
image).
O’zaro bog’liq tasvirlar.
Import qilganda tasvirlarni boshqa hujjatlarga olib o’tishlar fayllar o’lchami
katta qiladi shu sababli tasvirni olib o’tmay faqat o’tish joyini ko’rsatish (ssilka )
orqali ham bajariladi.. Ssilka qo’yilgan tasvirlar bog’langan deyiladi (linked
images).
Bu turdagi importdan foydalanishning yaxshi tomoni va yomon tomoni bor.
Yaxshi tomoni: faylni o’lchami kichik bo’ladi, CorelDRAW dasturiga
murojaat qilmasdan parallel va mustaqil ishlatiladi, hujjatdagi hamma tasvirlarga
o’zgartirish kiritish o’rniga bir marta o’zgartiladi.
Yomon tomoni tasvirlarning joylashgan joyi no’malum va ssilkalar noto’g’ri
bo’lishi mumkin.
Bir-biri bilan bog’liq tasvirlar bilan ishlash uchun Docker tipidagi panel
ishlab chiqilgan va uni Диспетчер связей (Link Manager) ataydi bu panelda
tasvirning barcha nuqtalari bilan bog’lanishini ko’rsatadi.
2.2.4-rasm. Link Manager bo’limi.
Har bir satrda tasvirlarning bog’lanishi haqida ma`lumot bo’ladi,
kichiklashtirilgan tasviri, fayl manzili va nomi, tasvir joylashgan beti.

31

Panelning pastki tomonida uchta tugma joylashgan:
1. Birinchi tugma tasvir bilan orasidagi bog’lanishni uzdi va bog’lanish
paneli satridan o’chiriladi.
2. Ikkinchi tugma eskirgan tasvirlarni yangilash uchun ishlatiladi.
3. Uchinchi tugma ajratilgan tasvirni muharrirlash uchun ishlatiladi.
Bu uchinchi tugma yordamida chaqiriladigan kichkina dasturcha
CorelDRAW yordamida ishlatiladi va fayl kengaytmalari mosligiga e`tibor
beriladi. Shuni e`tiborga olgan holda ekranga grafik dastur emas ko’rsatadigan
dastur (masalan, ACDSee) yoki brauzer -dasturlar(masalan , MI Explorer)
chaqiriladi.
O’ng tomondagi pastdagi tugma bog’lanishni qo’l yordamida boshqarish
uchun ishlatiladi, agarda tasvir ko’rsatilgan jilddan tashqarida qolsa holat satrida
qizil belgi bilan ko’rsatiladi. Aloqani qaytadan bog’lash uchun ko’rsatgich holat
satriga olib borib sichqonchani o’ng tomoni bosiladi va ochilgan menyudan
Восстановить разорванную связь (Fix Broken Link) tanlanadi. Bu muloqot
oynasini chiqaradi Определить местоположение точечного изображения
(Locate External Bitmap) ni tanlash kerak . Agarda hotiradan o’chirilmagan bo’lsa,
u holda tasvirni manzili o’zgartirib qo’yish kifoya. [6]
Tasvirlarni eskportlash
2.2.5-rasm. Eksport qilish.

32

Grafik fayllarni import va eksport qilishda CorelDraw dasturining ijobiy jihatlari

Купить