Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	302.9KB
Покупки	3
Дата загрузки	14 Февраль 2024
Расширение	docx
Категория	Информатика и ИТ

Informatikani o’qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning o’rni

II.Bob.Informatika va AT fanini o‘qitishda tushunchalar tahlili metodini
qo‘llash haqida
2.1 Informatika va AT fanini o‘qitishda tushunchalar tahlili metodini
qo‘llash haqida
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida informatika va axborot
texnologiyalari fanini o‘qitishning asosiy maqsadi - o‘sib kelayotgan avlodni
zamonaviy axborot texnologiya vositalari bilan ishlash malakalari, mustaqil,
mantiqiy va algoritmik fikrlash qobiliyatini rivojlantirishdan iborat va olgan
bilimlarini hayotda tatbiq etishga o‘rgatishdan iborat.
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida informatika va axborot
texnologiyalari ta’limining asosiy vazifalari:
o‘quvchilarga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va ularni
amaliyotda qo‘llash haqida bilimlar berish;
o‘quvchilarni aqliy rivojlantirish, ularning ilmiy dunyoqarashini
kengaytirish, mantiqiy fikrlash qobiliyatini shakllantirish;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish madaniyatini
o‘rgatib borish orqali ularda umuminsoniy qadriyatlarga rioya etishni
rivojlantirishga qaratilgan va ta’lim-tarbiya olishning keyingi bosqichlarida
davom ettirishlari uchun zarur bo‘lgan tayanch kompetensiyalarni
shakllantirishdan iborat. [1: -B. 24].
Informatika va AT fanini o‘qitishning konseptual asoslari sifatida shuni
qayd etish joizki, informatika fanini zamonaviy talablar asosida o‘rganish:
zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida hayotiy
muammolarni yechish, loyihalashtirish, modellashtirish, algoritmlash va
boshqarish kabi universal faoliyatlarni o‘zlashtirish; raqamli jamiyatdagi
masalalarini yechish mahoratini namoyon qilish orqali samarador
texnologiyalarni tanlash; kreativ fikrlash va innovatsion faoliyat yuritish

materialning mazmunini chuqurroq o'rganishga, o'qitishning turli usullaridan
samarali foydalanishga, o'quvchilarda mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga,
o'qishdagi faollik va shaffoflik printsipini amalga oshirishga yordam beradi.
Ta'limning faol texnologiyalaridan foydalanish o'quvchilarning predmetlar
tayyorlash sifatini oshirishga imkon beradi, bilimlarni kengaytirish,
chuqurlashtirish va tizimlashtirish, fikrlash qobiliyatlarining barcha
darajalarini rivojlantirishga yordam beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti. 2021 yil.
2. Umumiy o‘rta ta`limning Milliy o‘quv dasturi. Informatika va AT. 2021 yil.
3. Informatika va axborot texnologiyalari. 9-sinf: O‘qituvchilar uchun o‘quv-
metodik qo‘llanma. M. R. Fayziyeva, D. M. Sayfurov. – Т oshkent: Т asvir, 2020. –
112 b.
4. R. Ishmuhamedov, M. Yuldashev. “Ta`lim va tarbiyada innovatsion pedagogik
texnologiyalar. Talim tizimi xodimlari, metodistlar, o‘qituvchilar, tarbiyachi va
murabbiylar uchun qo‘llanma. - Т oshkent: “Adabiyot uchqunlari”, 2017. - 368 b
5. Suyumov Ju., Madaliyeva G., Xakimova K. IMITATION MODELING
TECHNOLOGIES IN HIGHER EDUCATIONAL PROCESS / Теория и
практика современной науки - №5(71) май 2021.
6. Лутфиллаев М.Х. Разработки методической системы виртуальных
ресурсов на основе компьютерных имитaионных моделей Ж, "Казnский
журнал новости науки" научно-технический журнал 2015 №1. 9-19 С.
7. Лутфиллаев М.Х. Разработка и внедрение виртуальных лабораторий на
основе компьютерных имитaионных моделей (на примере предмета
"зоология беспозвоночных") Современные тенденции развития науки и
технологий Периодический научный сборник по материалам XI
Международной научно практической конференции г» Белгород, 2016 №2-1
с. 57-61

- mehribonligi, halol-pokizaligi.
To‘g‘ri muomala qila olish qobiliyati:
- talabalarga yaqinlashishi, ular bilan pedagogik nuqtai-nazardan samarali
o‘zaro
munosabatlar o‘rnatishi.
Kelajakni ko‘ra bilish qobiliyati:
- o‘z harakatlarining oqibatini ko‘rishi;
- talabaning kelgusida qanday odam bo‘lishini tasavvur qilishi va boshqalar.
Psixologik jihatdan tayyorgarlik deganda quyidagilarni tushunish lozim. Dars
murakkab jarayon bo‘lib, unda turli psixik xususiyatlarga xarakterga,
irodaviy xislatlarga, xotiraga, diqqatga, tafakkur va temperamentga ega
bo‘lgan talabalar ishtirok etishadi. Dars davomida yuqorida qayd etilgan
xususiyatlar u yoki bu ko‘rinishda talabalar tomonidan namoyon etiladi.
Qolaversa, darsning har bir daqiqasida hech kim, hech kaysi yo‘l bilan
oldindan rejalashtira olmaydigan vaziyatlar yuzaga chiqadi. Ammo,
o‘qituvchi psixik jihatdan har qanday vaziyatda o‘zini yo‘qotmasdan
muammoni to‘g‘ri yo‘l bilan hal etishga tayyor bo‘lishi lozim. Buning uchun
har bir o‘qituvchi bo‘lajak darsning muhitini tasavvur etishi va unga o‘zini
oldindan tayyorlashi lozim bo‘ladi.
Fan bo‘yicha tayyorgarlik deganda esa quyidagilar tushuniladi: darsni tashkil
etishdan oldin o‘qituvchi belgilangan guruhda o‘z fani bo‘yicha o‘quv
dasturidan qaysi mavzuni o‘tishi lozimligini ko‘rib oladi. So‘ng ushbu mavzu
bo‘yicha Davlat ta’lim standartlariga murojaat etib, nima to‘g‘risida
talabalarga bilim berishni aniqlab oladi. Mavjud darslik yoki adabiyotlar,
shuningdek, ko‘rgazmali yoki boshqa ta’lim vositalari o‘quv dasturi
talablariga qanchalik javob berishini aniqlab, mavzuni
yoritishga yordam berish imkoniyatlarini bilib oladi. Darslikda bayon etilgan
o‘quv materiali bilan tanishib, uni bugungi kun vazifalari hamda guruh

argumentlarini sintaktik to'g`ri tartibda kiritilishini ta'minlaydi. Bu esa o'z
navbatida talabalarning funksiyalarning xossalarini qiynalmay va tezda
o'rganishlariga juda katta yordam beradi.
1.2 Informatika o‘qitishda ta’lim texnologiyalarining o‘rni
Bugungi hayotimizning har bir jabhasi, har bir soha va barcha faoliyat
turlari bevosita axborot texnologiyalari bilan bevosita bog‘liqdir. Shunday
ekan, axborot texnologiyalarni yaratish va ularni boshqarishga oid bilim,
ko‘nikma va layoqatning har bir insonda shakllanishi fundamental ahamiyat
kasb etadi. Ta’lim tizimini axborotlashtirish - texnologik va ijtimoiy
bilimlarni uzatish jarayonini tezlashtirish, zamonaviy axborot texnologiyalari
yordamida o‘qitish sifatini oshirish bilan birga insonni turli ijtimoiy muhitga
moslashuvini osonlashtirish imkoniyatlarini yaratadi.
Bugungi kunda informatika va axborot texnologiyalari yo‘nalishidagi
fanlarni o‘qitishda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari hamda
xususiy metodikalarni ishlab chiqish, ta’lim tizimida bilim, ko‘nikma va
malakalarning to‘liq o‘zlashtirilishini ta’minlash, mazkur yo‘nalishidagi
fanlarni o‘qitishda innovatsion texnologiyalarga asoslangan ma’ruza,
munozara, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarini loyihalash va pedagogik
faoliyatda qo‘llash, bu yo‘nalishidagi fanlarni o‘qitishda rivojlangan
mamlakatlardagi ilg‘or tajribalarni o‘rganish kerakligini davr taqozo etmoqda
[1].
Buning uchun o‘quv mashg‘ulotlarida innovatsion texnologiyalardan
foydalanish mahorati, ijodkorligini oshirish, o‘quv fanlarini integratsiyalash
turlari, yo‘nalishlari, tiplari, funksiyalari hamda kelgusida rivojlantirish
istiqbollarini belgilash, informatika va axborot texnologiyalari fanlarini

ko‘nikmasini shakllantirish orqali maqsadli axborot tizimlarini va mehnatga
ta’sir o‘tkazishning innovatsion uslublarini yaratish; ta’lim jarayonida har xil
kasbiy ko‘nikmalarni egallash orqali mustaqil hayotda zarur bo‘ladigan
bo‘lajak kasbni to‘g‘ri tanlash;mehnat qilish, yangi bilimlarni egallash,
mukamallikka erishish uchun raqamli texnologiyalar asosida o‘z ustida
mustaqil ishlash va amaliy faoliyat yuritish; tez o‘zgaradigan iqtisodiy,
siyosiy, ijtimoiy sharoitlarga moslashuvchan, noaniq vaziyatlarda mustaqil
ta’lim olishga tayyor va umri davomida tahsil oladigan yoshlarni
tarbiyalashdan iborat. [2: -B. 14].
Shu sababli, umumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘quvchilarini mustaqil
bilim olishiga yo‘naltirilgan texnologiyalardan foydalanishga o‘rgatish va
doimiy ravishda faolligini oshirib borish lozim.
Biz quyida quyida 9-sinf o‘quvchilariga “Model va uning turlari”
mavzusini o‘qitishda interfaol metodlarni qo‘llash bo‘yicha tavsiyalarni
keltiramiz [3: -B. 17].
“Model va uning turlari” mavzusidan dars mashg`ulotini tashkil
etishda o‘tilganlarni takrorlash bosqichida “Tushunchalar tahlili” metodidan
foydalanilsa o‘quvchilarni mavzu bo‘yicha tayanch tushunchalarni
o‘zlashtirish darajasini aniqlash, o‘z bilimlarini mustaqil ravishda tekshirish,
baholash, shuningdek, yangi mavzu bo‘yicha dastlabki bilimlar darajasini
tashhis qilish maqsadida qo‘llaniladi. [4: -B. 84].
Metodni amalga oshirish tartibi:
 o‘quvchilar mashg‘ulot qoidalari bilan tanishtiriladi;
 o‘quvchilarga mavzuga tegishli bo‘lgan so‘zlar, tushunchalar nomi
tushirilgan tarqatmalar beriladi (individual yoki guruhli tartibda) (1-rasm);
 o‘quvchilar mazkur tushunchalar qanday ma`no anglatishi, qachon,
qanday holatlarda qo‘llanilishi haqida yozma ma`lumot beradilar;
 belgilangan vaqt yakuniga yetgach o‘qituvchi berilgan

oshiradi. Shunday ekan informatika va texnika fanlarini o‘qitishga e’tiborni
jalb qiladigan ayrim xulosalar to‘g‘risida fikr yuritamiz.
O‘rganilayotgan mavzularga doir materiallarning elektron variantlarini
internetga joylashtirish ham o‘qitish sifat va samaradorligini oshirish
omillaridan biridir. Talaba mustaqil o‘rganish jarayonida internetdan
foydalanib berilgan topshiriqlarni bajarish uchun izlanish olib boradi, yoki
ma’lum uzrli bir sabablarga ko‘ra, darsga qatnasha olmagan talaba elektron
manbalardan kerakli ma’lumotlarni olish imkoniga ega bo‘ladi. Bu talabaga
qulaylik yaratish bilan birga undagi bo‘shliqni to‘ldirish imkonini beradi.
An’anaviy darsda aksariyat hollarda o‘qituvchi gapiradi. Bu esa
talabalarning faolligini ma’lum darajada susaytiradi. Noan’anaviy dars esa
asosan talabani darsda mustaqil faol ishlashga, erkin fikrlashga va
muloqotda bo‘lishga imkon beradi. Texnik vositalar yordamida dars o‘tish
berilgan qisqa vaqtdan unumli foydalanishga sharoit yaratib beradi.
An’anaviy o'qitishning usul va metodlari respublikamizda keng
tarqalgan va ular o zining ma'lum tarixiga ham egadirlar. Biroq ta'limʻ
sohasidagi islohotlarni amalga oshirishda an’anaviy ta’limning imkoniyatlari
cheklanayotganligini, muhim ta'limiy muammolar o z yechimini
ʻ
topmayotganligi, qator ilg or pedagogik tajribalar ommalashmayotganligini
ʻ
ko'rishimiz mumkin.
Pedagogik texnologiyaning an'anaviy o qitish metodikasidan
ʻ
farqlovchi belgilari ko'p. Pedagogik texnologiya an'anaviy metodikadan,
avvalo, maqsadlarning qo'yilishi va unga erishishi bilan farqlanadi[2].
Pedagogik texnologiyaning usul va metodlari ta'limning umumiy
maqsadlarini ishlab chiqish, ularni amalga oshirish va natijalarni nazorat
qilish, kuzatish hamda baholashga xizmat qiladi.
An’anaviy darslarda ko‘rgazmali vosita sifatida plakatlardan
foydalanib kelingan bo‘lsa, hozirgi paytda kompyuter, slayd, multimedia

- ilmga, yangiliklarga bo‘lgan qiziqishi;
- zamonaviy AKTlari yangiliklaridan boxabarligi;
- uning ehtiyojlar tizimini, o‘qituvchiga bo‘lgan talab-takliflarini aniq bilib til
topisha olishi.
Bilish qobiliyati:
- o‘z fani sohasidagi kashfiyotlarni hamisha kuzatib borishi;
- materialni mukammal bilishi, unga qiziqishi;
- ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarishi.
Tushuntira olish qobiliyati:
- o‘quv materialini talabalarga tushunarli qilib bayon etishi;
- ularda mustaqil ravishda to‘g‘ri fikrlashga qiziqish uyg‘ota bilishi.
Kuzatuvchanlik qobiliyati:
- talaba shaxsini va uning vaqtinchalik ruhiy holatlarini tushuna bilish bilan
bog‘lik bo‘lgan psixologik kuzatuvchanligi.
Nutq qobiliyati:
- nutq yordamida, imo-ishora vositasida o‘z fikr va tuyg‘ularini aniq va
ravshan
ifodalashi;
- nutqi darsda talabalarga qaratilganligi.
Tashkilotchilik qobiliyati:
- talabalar jamoasini uyushtirishi, jipslashtirishi, muhim vazifalarni hal
etishga
ruhlantirishi;
- o‘z ishini tashkil etishda ishni to‘g‘ri rejalashtirishi va uni nazorat qilishi;
- vaqtni to‘g‘ri taqsimlashi, belgilangan muddatda ulgurishi.
Obro‘ orttira olish qobiliyati:
- talabalarga bevosita emotsional-irodaviy ta’sir ko‘rsatishi;
- fanni yaxshi bilishi;

alohida o'rin tutadi. Ta'limni kuchaytirishning strategik yo'nalishi bu
uzatilayotgan axborot hajmini ko'paytirish emas, balki nazorat faoliyati
sonining ko'payishi va ko'payishi emas, balki o'qitishning mazmunli bo'lishi
uchun didaktik va psixologik sharoitlarni yaratish, unga talabani qo'shishdir.
Faol ta'lim texnologiyalarini tasniflashning yondashuvlaridan biri
kasblarni ikki toifaga bo'lishdir:
1. Imitatsion bo'lmagan, xarakterli xususiyat - bu o'rganilayotgan
jarayon yoki faoliyat modelining yo'qligi.
2. Imitatsion, o'ziga xos xususiyat - bu o'rganilayotgan jarayon yoki
hodisaning modelining mavjudligi.
Imitatsion modellarning o'yinli va o'yinli bo'lmagan turlarga aratish
mumkin. Kasb-hunarga o'qitish (informatika, kompyuter texnologiyalari va
kompyuter texnologiyalari) ixtisosligi bo'yicha o'qituvchilarni kompyuter
imitatsion modellar yordamida o'qitish, asosan bilimlarning turli sohalardagi
o'yinlardan tashqari imitatsiya usullari asosida olib boriladi. Kompyuter
imitatsiyasi o'rganilayotgan tizimning ishlash mantig'ini va uning alohida
elementlarining o'zaro ta'sirini eng muhim sabab-oqibatlarni hisobga olgan
holda rasmiy (ya'ni ba'zi rasmiy tillarda bajarilgan) tavsifi sifatida
tushuniladi.
(FTT) orqali o'qitishning faol shakllari va usullari alohida o'rin tutadi.
Ta'limni kuchaytirishning strategik yo'nalishi bu uzatilayotgan axborot
hajmini ko'paytirish emas, balki nazorat faoliyati sonining ko'payishi va
ko'payishi emas, balki o'qitishning mazmunli bo'lishi uchun didaktik va
psixologik sharoitlarni yaratish, unga talabani qo'shishdir.
Faol ta'lim texnologiyalarini tasniflashning yondashuvlaridan biri
kasblarni ikki toifaga bo'lishdir:
1. Imitatsion bo'lmagan, xarakterli xususiyat - bu o'rganilayotgan
jarayon yoki faoliyat modelining yo'qligi.

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: Hozirgi davrda olimlar innovatsion ta'lim
texnologiyalari tarkibini samarali usul va vositalar asosida tizimlashtirib,
ularning tub mohiyatini ochib berishga erishmoqdalar. Ayniqsa, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarning jadal rivojlanishi axborot-ta'lim muhitini
shakllantirishga va innovatsion darslarni tashkil etishga keng imkoniyatlarni
ochib bermoqda.
Zamonaviy o'qituvchining jamiyatni axborotlashtirish sharoitida
ishlashga tayyorligini belgilab beradigan quyidagi axborot-kommunikativ
salohiyatlar muhim hisoblanadi: kasbiy vazifalarni informatikaning
zamonaviy vositalari va metodlarini axborot-kommunikativ
texnologiyalardan foydalangan holda bajara olish malakasi; kasbiy faoliyatda
axborot-kommunikativ texnologiyalardan foydalanish borasida tayyorgarlik
darajasini real aks ettiruvchi, shakllanib ulgurgan shaxsiy sifatlari; vaziyatni
to'g`ri baholash va pedagogik faoliyatda axborot- kommunikativ
texnologiyalardan foydalangan holda samarali qarorlar qabul qila oladigan
predmet-maxsus bilimlarni tashkil etish imkoniyatiga ega bo'lish.
Yangi axborot muhitining an`anaviy muhitdan prinsipial farqi, uning
o'zigaxos kichiktexnologiktizimdan iboratligidadir. Zero, istalgan ta`lim
muassasasi axborot-kommunikativ texnologiyalarining ta`lim jarayoniga
integratsiyasi, ta`limning boshqa barcha didaktik, tashkiliy, iqtisodiy, nazariy-
metodologik jihatdan kichik tizimlardagi tub o'zgarishlar bilan kechadi.
Kurs ishining maqsadi: O’quvchilarga informatika fanlarini o'qitishga
yangi texnik vositalardan foydalanishni o’rgatish.
Kurs ishining vazifasi: Informatika o‘qitishda ta’lim texnologiyalari-
ning o‘rni va ulardan to’g’ri foydalanish masalalarini yoritish

shuningdek imitatsiyani qo‘llashning asosiy yo‘nalishlarini, xususan ishlab
chiqarish tizimlarini modellashtirish imkoniyatlarini yoritib berishi
asoslangan[3].
Modellashtirish o'rganilayotgan ob'ektni yaxlit o'rganishga imkon
beradi, chunki
tadqiqotchi tomonidan mavjud yoki ishlab chiqilgan tizimlar va
jarayonlarning analogini namoyish etish va ko'paytirish mumkin bo'ladi,
nafaqat tuzilishini, elementlarini, xususiyatlarini, balki elementlar o'rtasidagi
munosabatlar va munosabatlarni ham ochib beradi. Kompyuter imitatsion
modeli o'quvchilar e'tiborini ba'zi bir muhim o'rganilgan tushuncha, toifaga,
ob'ektga yo'naltirish maqsadida amalga oshiriladi, ijodiy muhitda ma'lum
ko'nikmalarni shakllantirish va mustahkamlash imkoniyatini beradi. Turli
mavzulardagi modellardan foydalanish fanlarni fanlararo integratsiyasini
amalga oshirishga imkon beradi. Fanlararo aloqalarni hisobga olish
muvaffaqiyatli o'rganish uchun zarur shartdir. Talabalarning tafakkuri va
dunyoqarashini rivojlantirish ushbu bog'lanish qanday amalga oshirilishiga
bog'liq. Ta'lim jarayonini sub'ektlararo aloqalar asosida tashkil etish
talabalarni bilimlarni faol egallash, ulardan ijodiy foydalanish, kognitiv
faoliyat va mustaqillikni rivojlantirish, ilmiy dunyoqarashni shakllantirishni
o'z ichiga olgan mavzu-amaliy faoliyatga jalb etishga yordam beradi.
Kompyuter imitatsion model atrofdagi haqiqatni idrok etishda
modellarni yaratish, o'rganish va ulardan foydalanishning tizimli usuli
sifatida zamonaviy axborot texnologiyalarini vositasi sifatida ishlatilib, turli
fanlarning eng muhim yutuqlarini birlashtiradi. Ko'pgina zamonaviy
o'qituvchilar, tegishli metodik ta'minotni ishlab
chiqish bilan birgalikda amalga oshirilgan yangi axborot texnologiyalarini
keng joriy etishgina, yangi pedagogik texnologiyalarga xos bo'lgan
imkoniyatlarni eng samarali ravishda amalga oshiradilar, ulardan biri

“Tushunchalar tahlili” metodidan bir darsning o‘zida dars
boshlanishida o‘tgan mavzuni takrorlash, mustahkamlash yoki yangi mavzu
bo‘yicha o‘quvchilarning dastlabki bilimlari, qanday tushunchalarni
egallaganliklari va shu darsning oxirida bugungi mavzudan nimalarni bilib
olganliklarini aniqlash uchun ham foydalanish mumkin.
Zamonaviy ta’limni tashkil etishga qo‘yiladigan muhim talablardan
biri ortiqcha ruhiy va jismoniy kuch sarf etmay, qisqa vaqt ichida yuksak
kafolatli natijalarga erishishdir, bu talabni yuzaga keltirishda pedagogik
texnologiyalar to‘la ishonchli vosita bo‘la oladi.
Umumiy holda xulosa chiqarish mumkinki, zamonaviy sharoitda
ta’lim samaradorligini oshirishning eng maqbul yo‘li - bu mashg‘ulotlarni
innovatsion metodlar yordamida tashkil etish va o‘quv jarayonida
foydalanishdir.
2.2 Kompyuter imitatsion modellari asosida faol o`qitish
texnologiyasining nazariy asoslari
O'zbekistonda axborot rivojlanishining hozirgi bosqichida zamonaviy
mutaxassisning kompetentsiyasi bevosita uning axborot jamiyatida axborot
texnologiyalaridan foydalanishga tayyorligi darajasiga bog'liq. Yuqorida
aytilganlar zamonaviy pedagoglarni yuqori malakali tayyorlashning
dolzarbligini belgilaydi. Eng samarali, mos keladigan "pedagogik
texnologiyalarni, pedagogik muammolarni hal qilishga qaratilgan o'qituvchi
harakatlarining ketma-ket o'zaro bog'liq tizimlari sifatida yoki oldindan
ishlab chiqilgan pedagogik jarayon amaliyotida rejali va izchil amalga
oshirish sifatida" tanlash kerak.
Zamonaviy pedagogik adabiyotlarda nafaqat idrok, xotira, diqqat
jarayonlariga, balki yuqoridagi jarayonlarga tayanadigan faoliyat yoki faol
ta'lim texnologiyalari (FTT) orqali o'qitishning faol shakllari va usullari

shakllantiriladigan ko‘nikma va malakalarni oldindan aniqlab qo‘yish;
- darsni tashkil etishga oid ta’lim metodlarini, vositalarini tanlash, talabalar
bilish faolligini rag‘batlantirish, o‘quv topshiriqlari, mustaqil ishlarni
ta’limga tatbiq etish.
Jamiyatning turli sohalari to‘xtovsiz rivojlanishda bo‘lib, o‘z ustida
ishlamagan va soha yangiliklaridan bexabar mutaxassis esa zamondan orqada
qolishi tayin. Shu sababli ham informatika fanlarini ham zamon bilan
hamnafas yangilab borish va o‘zgartirishlar kiritish talab qilinadi.
Informatika o‘quv predmeti sifatida informatika fani va uning rivoji bilan
uzviy
bog‘lik. Shuning uchun “Informatika o‘qitish metodikasi” fani birinchi
navbatda informatika fanining metodologiyasiga asoslanadi [2]. O‘zining
xulosalarida u ta’lim va tarbiyaning umumiy tamoyillariga tayanadi.
Ma’lumki, ushbu tamoyillar pedagogika va didaktika tomonidan ishlab
chiqiladi. Bundan tashqari, mazkur fan fiziologiya va psixologiya fanlari
tomonidan qabul qilingan qonuniyatlardan ham bevosita foydalanadi. Ta’lim-
tarbiyaning asosiy maqsadlaridan biri bo‘lgan informatikaning fan sifatida
o‘ziga xosligi, uning zamonaviy fanlar tizimida tutgan o‘rni va ahamiyatidan,
hozirgi jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kelib chiqqan holda informatika
fanini o‘qitishning maqsadlarini quyidagicha belgilash mumkin:
- o‘quvchilarda kompyuter savodxonligini shakllantirish;
- o‘quvchilarda axborotga ishlov berish, uzatish va undan foydalanish
jarayonlari haqidagi bilimlar asoslarini mustahkam va ongli o‘zlashtirib
olishlarini ta’minlash;
- o‘quvchilarga dunyoning zamonaviy ilmiy ko‘rinishini shakllantirishda
axborot jarayonlarining ahamiyatini, jamiyatning rivojida yangi axborot va
kommunikasion texnologiyalarning ahamiyatini ochib berish;

tushunchalarning
to‘g‘ri va to‘liq izohini o‘qib eshittiradi yoki slayd orqali namoyish etadi;
 har bir ishtirokchi berilgan to‘g‘ri javoblar bilan o‘zining shaxsiy
munosabatini taqqoslaydi, farqlarini aniqlaydi va o‘z bilim darajasini
tekshirib, baholaydi.
O‘quvchilar yakka tartibda yangi mavzu bo‘yicha yuqoridagi
topshiriqlarda berilgan tushunchalar bilan tanishadilar. Mavzu bo‘yicha
berilgan tushunchalar yoniga egallagan bilimlari asosida izoh yozadilar
(berilgan tushunchalarni qanday tushungan bo‘lsalar shunday). O‘qituvchi
topshiriqda berilgan tushunchalarni o‘qiydi va jamoa bilan birgalikda har bir
tushunchaga to‘g`ri izohni belgilaydi va ekranda slayd orqali t anishtiriladi
(2-rasm).

2. Imitatsion, o'ziga xos xususiyat - bu o'rganilayotgan jarayon yoki
hodisaning modelining mavjudligi.
Imitatsion modellarning o'yinli va o'yinli bo'lmagan turlarga aratish
mumkin. Kasb-hunarga o'qitish (informatika, kompyuter texnologiyalari va
kompyuter texnologiyalari) ixtisosligi bo'yicha o'qituvchilarni kompyuter
imitatsion modellar yordamida o'qitish, asosan bilimlarning turli sohalardagi
o'yinlardan tashqari imitatsiya usullari asosida olib boriladi. Kompyuter
imitatsiyasi o'rganilayotgan tizimning ishlash mantig'ini va uning alohida
elementlarining o'zaro ta'sirini eng muhim sabab-oqibatlarni hisobga olgan
holda rasmiy (ya'ni ba'zi rasmiy tillarda bajarilgan) tavsifi sifatida
tushuniladi.
qobiliyatiga ega mutaxassisni tayyorlashga bo‘lgan talablarini belgilashi, bu
esa o‘z navbatida o‘qitish uchun yangi texnologiyalarni ishlab chiqish va
yaratishni belgilashi kabi fikrlar bayon etilgan[2].
Dissertatsiyada talabalar tomonidan elektrotexnika va radiotexnika
fanlarini o‘rganish pedagogik universitetlarda bo‘lajak texnologiya
o‘qituvchilarini texnologik tayyorlashning asosiy jihatlaridan biri ekanligi
asoslangan. Hozirgi vaqtda zamonaviy elektronika va radiotexnika sohasida
eng jadal rivojlanayotgan yo‘nalish raqamli qurilmalar va uskunalarni ishlab
chiqish va ishlab chiqarish muammolarini, shuningdek raqamli
ma’lumotlarni saqlash, qayta ishlash, o‘zgartirish, uzatish jarayonlarini
o‘rganishdir deb keltirilgan.
V.Lou, A.Keltonlarning «Imitatsionnoe modelirovanie» nomli kitobida
maqsadli imitatsion dasturlar, modellarni soslash va yetarliligini tekshirish,
ma’lumotlarni kiritishni modellashtirish, tasodifiy sonlar generatorlari,
tasodifiy o‘zgaruvchilar va jarayonlarni yaratish, statistik rejalarni o‘z ichiga
olgan imitatsiya orqali tizimlarni o‘rganishning barcha muhim jihatlari
haqida to‘liq ma’lumot berishliligi keltirilgan. Imitatsiya qilingan tajribalar,

o‘qitishda o‘quv axborotini qayta ishlash, muammoli savol, keys-stadi
topshiriqlarini ishlab chiqish, ushbu fanlarni o‘qitishda talabalar mustaqil
ta’limini tashkil etish, kurs ishi, bitiruv malakaviy ishi, magistrlik
dissertatsiyasining uzviyligini ta’minlash, mazkur fanlardan masalalar
yechish metodikasini takomillashtirish, bu fanlarni o‘qitishda talabalarning
bilimlarini ob’ektiv baholash mexanizmlarini takomillashtirish, standart va
nostandart o‘quv va test topshiriqlari majmuasini ishlab chiqish, didaktik
ta’minotini yaratish, bu fanlardan darsliklar va o‘quv-metodik qo‘llanmalar,
elektron darsliklar, portfolio, o‘quv kursining elektron - ta’lim resurslarini va
sillabusini yaratish kabi vazifalarni amalga oshirish lozim.
- o‘qituvchilarni informatika fanlarini ijodiy o‘qitish va o‘zlarining amaliy
faoliyatlarida yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini qo‘llash bo‘yicha
bilim, ko‘nikma va malakalari bilan qurollantirish;
- informatika fanlari o‘qituvchilarini informatika sohasi bo‘yicha turli
shakldagi sinf va sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish hamda o‘tkazishga
tayyorlash;
- ularni ta’lim-tarbiya tizimini axborotlashtirishning zamonaviy yo‘llari va
ulkan istiqbollari haqida tassavvurlarini rivojlantirish xamda chuqurlashtirish;
- oliy ta’limda informatika fanlarini o‘qitish metodikasiiga doir bilimlarini
takomillashtirish, zamonaviy yondashuvlarni o‘zlashtirish, joriy etish, ta’lim
amaliyotida qo‘llash va yaratish ko‘nikma va malakalarini tarkib toptirish
lozim.
Shu bilan bir qatorda:
- informatika fanlari o‘qituvchilari o‘sib kelayotgan avlodning umum ta’lim
maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlar, oliy ta’lim
muassasalarida o‘qitiladigan informatika fanlarining ahamiyatini, uning
mazmunini ajratish tamoyillarini, informatika fanlarining o‘zaro va boshqa
fanlar bilan aloqadorligini tushuntirish;

va analitik matematik hisoblarni, oddiy arifmetik hisoblashlardan boshlab, to
xususiy hosilali differensial tenglamalarni yechishdan tashqari, grafiklarni
yasashni ham amalga oshirish mumkin. Kompyuter texnologiyasida matnlar,
tasvirlar, ovozlar, shakllar va shunga o'xshash boshqa ishlarni amalga oshirish
imkoniyatlari maxsus dasturlash yordamida juda yengil va tezkorlik bilan hal
etilmoqda. Shuning uchun matematika, fizika, ximiya, biologiya va boshqa
fanlarni o'qitishda kompyuter texnologiyasidan foydalanish ijobiy natijalarni
olib kelmoqda.
Haqiqatdan o'qituvchi Windows operatsion tizimi bilan ishlatiladigan Word
matn muharriri, Power Point, Internet, Excel va boshqa maxsus amaliy
dasturlar, multimedia vositalari yordamida yengilgina o'z darsini kompyuter
texnologiyasidan foydalanib tashkil etishi mumkin. Buning natijasida
o'quvchilarda fanga bo'lgan qiziqish ortadi, o'tilgan mavzuni tushinish,
kerakli tushunchani anglash va o'zlashtirish jarayoni tez kechadi.
Elektron jadvallar asosan iqtisodiy masalalarni yechishga mo'ljallangan
bo'lsada. Uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa sohaga tegishli
masalalarni yechishga ham, masalan, formulalar bo'yicha hisoblash ishlarini
olib borish, grafik va diagrammalar qurishga katta yordam beradi. Exceldagi
avtomatik to'ldirish imkoniyatidan foydalanib sonli qiymatlarni va matn
elementlarini kiritishni osonlashtirish mumkin. Bu imkoniyat ayniqsa
funksiya qiymatlarini jadval-lashtirishda katta yordam beradi. Funksiya
qiymatlarini ma'lum qadam bilan hisoblash matematikaning juda ko'p
bo'limlarida uchraydi. Ayni shu imkoniyatlardan foydalanib matematika
fakultetidagi talabalar funksiyalarning grafiklarini hosil qilishlari va shu
tariqa ayrim murakkabroq funksiyalarning
xossalarini ekranda aniq ko'rishlari mumkin. Excel dagi funksiya ustasi
funksiya va uning argumentlarini yarim avtomatik tartibda kiritishga yordam
beradi. Funksiyalar ustasini qo'llash funksiyaning yozilishi va uning hamma

vositalar kabi zamonaviy axborot–kommunikatsion texnologiyalari keng
tadbiq etilmoqda. Noan’anaviy darslarda an’anaviy darsdan farqli ravishda
tasvir va tovush uyg‘unligi talabaning faolligini va ularning o‘tilayotgan
mavzuga qiziqishini oshiradi hamda berilayotgan ma’lumotlarning uzoq
muddatga xotiralarida saqlanib qolishiga xizmat qiladi[3]. Eng muhimi har
bir talabani mustaqil ishlashga va fikrlashga undaydi.
Informatika va texnika fanlarni o‘qitishda axborot – kommunikatsion
vositalardan unumli foydalanish va uni dars jarayonida qo‘llash uchun eng
birinchi o‘rinda pedogog–o‘qituchilarning o‘zlari texnik vositalar bilan
ishlash ko‘nikmalariga ega bo‘lishi zarur. Bir so‘z bilan aytganda o‘qituvchi
muntazam ilmiy, ilmiy – ijodiy izlanishda bo‘lishi kerak. Aks holda
o‘qituvchining mehnat samarasi talabga javob bermay qoladi.
Axborot – kommunikatsion vositalarning yana bir ahamiyatli jihati shundaki,
bunda faqatgina dars jarayonida emas, balki darsga tayyorgarlik jarayonida
ham o‘qituvchining eng yaqin va qulay ko‘makchisidir. Bu jihatlari bilan
ushbu texnik vositalar o‘qituvchi faoliyati samaradorligini oshirishga hissasi
beqiyos kattadir.
Shuni qayd qilish kerakki, darsda texnik vositalardan foydalanish
talabaning o‘zlashtirish koeffitsentini bir necha barobar oshiradi. Ilmiy
asoslarga ko‘ra inson taxminan 70 foiz ma’lumotlarni ko‘rish va kuzatish
orqali oladi. Xususan, informatika va texnika fanlarini o‘rgatishda
noa’nanaviy usullarni va axborot – kommunikatsion vositalarni keng joriy
etish har bir o‘qituvchining kundalik uslubiga aylanishi zarur deb
hisoblaymiz. Shundagina biz tayyorlab jamiyatga yetkazib berayotgan
kadrlarimiz bugungi kun talabiga javob bera oladigan rakobatbardosh
mutaxasislar bo‘lib shakllanadi deb o‘ylaymiz.

talabalarining bilim darajasiga moslashtirib, zaruriyat bo‘lsa o‘zgarishlar,
tuzatishlar kiritadi [3].
O‘quvchilarni mashq qildirish uchun amaliy vazifalarni belgilaydi, so‘ng
mavzu yuzasidan xulosalar chiqarish, qonun-qoidalarning ta’rifini belgilab
oladi. Talabalar dars davomida va uyda olib boriladigan mustaqil ishlari
uchun vazifalar tayyorlaydi. Dars turi hamda uning davomida qo‘llaniladigan
metodlar aniq belgilab qo‘yiladi.
Shu bilan birga dars mavzusini oldingi o‘tilgan mavzular bilan hamda
fanlararo aloqalarni ayrim talabalar bilan yakka tartibda olib boriladigan
ishlar rejalashtiriladi va dars rejasini yozishga kirishiladi. Kundalik dars
rejasi o‘qituvchi tomonidan har bir darsga alohida yoziladi.
Darsning asosiy belgilaridan biri ilmiylikdir. Darsda o‘rganiladigan bilimlar
hozirgi zamon fani yutuqlarini o‘zida aks ettirishi, ta’lim jarayoni maqsadi
hamda talabalarning real bilish imkoniyatlariga mos bo‘lishi zarur. Dars
ijodiy jarayon. Dars-jamoa mehnati jarayoni.
Darsni ijodiy tashkil etish, vaqtdan unumli foydalanish, mashg‘ulotlarni o‘z
vaqtida o‘tkazish talabalarda jamoa bo‘lib ishlay olish ko‘nikmalarini
shakllantirish, o‘zaro yordam va talabalar o‘rtasida hamkorlik o‘rnatish
yo‘llari bilan mashg‘ulotlar jamoa mehnati jarayoniga aylantiriladi. Dars
ta’limning boshqa shakllaridan o‘zining ichki va tashqi xususiyatlariga ko‘ra
farq qiladi. Muayyan yoshdagi va ma’lum tayyorgarlikka ega bo‘lgan
talabalar guruhi, rejim, dars tartibi, mashg‘ulotlarni ma’lum xonada o‘tkazish
kabilar darsning tashqi xususiyatlari, darsning maqsadi, ta’lim mazmunini his
qilish, qiziqish, anglash, tushunish uning ichki xususiyatlari sanaladi. Dars
ana shu ikki xil tashqi va ichki xususiyatlarning o‘zaro uyg‘unlashuvi asosida
tashkil etiladi. Darsga quyiladigan talablar kiradi:
- har bir darsning maqsadini aniq belgilash;
- darslarning optimal mazmunini, o‘rganiladigan bilimlar ko‘lami,

FTTdir. "Kompyuter imitatsion modellashtirish" jarayon mazmunini
shakllantirish voqea-grafik yondashuvi asosida amalga oshiriladi.
Jarayonni chuqur o'rganish uchun laboratoriya va amaliy mashg'ulotlar
o'tkaziladi. Ushbu darslarda nazariy materiallar tushuniladi, amaliy tajriba va
o'rganilayotgan nazariyaning asosiy qoidalarini shakllantirish qobiliyati
shakllanadi va kasbiy mahoratga ega bo'ladi. Voqealar-grafik yondashuvidan
foydalangan holda har xil tabiatdagi hodisalar va jarayonlarning kompyuter
imitatsiyasini o'z ichiga olgan laboratoriya va amaliy ishlardan foydalanish
taklif etiladi: ijtimoiy guruhning harakati; noaniqlik sharoitida korxonada
iqtisodiy zaxiralar holatining o'zgarishi; interfaol ta'lim; o'quv modulini
o'rganish va o'qitish jarayoni; mantiqiy funksiyalar sxemasi.
Ko'rsatilgan laboratoriya-amaliy ishlar nazariya va tajribaning
kombinatsiyasini
ta'minlaydigan, talabalarning bilim faoliyatini faollashtiradigan, ma'ruzalarda
o'rganilgan nazariy materialga o'ziga xos xususiyat beradigan va fanlararo
ko'plab muammolarga qaratilgan tizimli mazmunli birliklardir. Biroq,
an'anaviy ravishda mashg'ulotlarni o'tkazish usullari didaktik imkoniyatlarini
to'liq amalga oshirishga imkon bermaydi. Laboratoriya-amaliy va ma'ruza
mashg'ulotlarida tushuntirish-illyustrativ o'qitish uslubidan ijodiy uslubga
bosqichma-bosqich o'tish talab etiladi (1-rasm).
Nisbatan sodda fikrlash qobiliyatlarini o'z ichiga olgan usullardan
yuqori qobiliyatlarga asoslangan usullarga bosqichma-bosqich o'tish uchta
faoliyat darajasiga to'g'ri keladi:
 Reproduktiv faoliyat o'quvchining tushunishga, bilimni oshirishga,
modelga muvofiq qo'llash usullarini o'zlashtirishga intilishi bilan
tavsiflanadi. Tushuntirish-reproduktiv va reproduktiv o'qitish uslubiga mos
keladi.
 Interpretatsiya faoliyati o'quvchining o'rganilayotgan fanning ma'nosini

Kurs ishining ob'ekti : Informatika fanini o‘qitishda noan’anaviy
darslardan foydalanish
Kurs ishining predmeti: Kompyuter imitatsion modellari asosida faol
o`qitish texnologiyasining nazariy asoslari
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa
va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

faollik va shaffoflik printsipini amalga oshirishga yordam beradi. Har bir
mavzu bo‘yicha yaratilayotgan KIM da mavzuning ichki va tashqi xossalari
namoyish etilishi bilan bir qatorda ma’ruza, amaliyot va laboratoriya
mashg‘ulotlari pedagog xodimlari tomonidan “ovoz” orqali izohlab
boriladi.
Xulosa qilib aytganda, fanlardan yaratilgan mul’timediali elektron
qo‘llanma talabalarga ko‘rgazmali vosita sifatida o‘quv jarayonini
samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.

- informatika o‘qitish metodikasi yo‘nalishida pedagog kadrlarning kasbiy
bilim, ko‘nikma, malakalarini uzluksiz yangilash va rivojlantirish
mexanizmlarini yaratish;
- zamonaviy talablarga mos holda oliy ta’limning sifatini ta’minlash uchun
zarur bo‘lgan pedagoglarning kasbiy kompetentlik darajasini oshirish;
- pedagog kadrlar tomonidan zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari va xorijiy tillarni samarali o‘zlashtirilishini ta’minlash;
- maxsus fanlar sohasidagi o‘qitishning innovasion texnologiyalari va ilg‘or
xorijiy tajribalarni o‘zlashtirish;
- mazkur yo‘nalishida malaka oshirish jarayonlarining fan va ishlab chiqarish
bilan integratsiyasini ta’minlash muhim hisoblanadi [4].
Darsga bo‘lgan o‘qituvchining puxta tayyorgarligi ta’limning samarasini
ta’minlaydi, shuning uchun dasrga kirishdan oldin o‘qituvchi ham psixologik,
ham fani bo‘yicha puxta tayyorgarlik ko‘rishi, ya’ni o‘qituvchining kasbiy
bilimdonligi va qobiliyati mezonlarini rivojlantirish lozim.
Ijtimoiy bilimdonligi:
- dars mobaynida auditoriya bilan samarali o‘zaro muomala shaklini tashkil
etishi;
- talabalar bilan til topishi;
- sog‘lom ma’naviy muhitini yaratish.
Uslubiy bilimdonligi:
- barcha bilimlarini, ko‘rgan-kechirganlarni talabalarga tushunarli, ravon tilda
yetkazishi;
- ta’lim texnologiyasi va metodlaridan samarali foydalanishi.
Ixtisoslik bilimdonligi:
- o‘z fani va predmeti sohasi bo‘yicha chuqur va har tomonlama mukammal
bilimlarga egaligi;
- o‘z ustida ishlashi;

Informatikani o’qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning o’rni
MUNDARIJA:
Kirish ............................................................................................................................................................ 2
I.Bob.Ta'lim jarayonida informatika o'qitish metodikasi ............................................................................... 4
1.1.Informatika fanlarini o'qitishga yangi texnik vositalar ............................................................................ 4
1.2 Informatika o‘qitishda ta’lim texnologiyalarining o‘rni .......................................................................... 6
1.3 Informatika fanini o‘qitishda noan’anaviy darslardan foydalanish ....................................................... 14
II.Bob.Informatika va AT fanini o‘qitishda tushunchalar tahlili metodini qo‘llash haqida ........................... 17
2.1 Informatika va AT fanini o‘qitishda tushunchalar tahlili metodini qo‘llash haqida ............................... 17
2.2 Kompyuter imitatsion modellari asosida faol o`qitish texnologiyasining nazariy asoslari .................... 20
Xulosa ........................................................................................................................................................ 28
Foydalanilgan adabiyotlar: ......................................................................................................................... 30

1.3 Informatika fanini o‘qitishda noan’anaviy darslardan foydalanish
Hozirgi kunda oliy ta’lim muassalaridagi o‘quv jarayonini
jadallashtirishning muhim yo‘nalishlaridan biri bu o‘qitishni
individuallashtirish va bo‘lajak mutaxassislarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirish hisoblanadi. Bunga erishish esa o‘qitishning faol shakllari va
usullarini joriy qilish, o‘quv-tarbiyaviy jarayonni ilmiy-ishlab chiqarish bilan
uzviy integratsiyasini tashkil etish hamda talabalar mustaqil ta’limini tashkil
etishning yangi va samarali shakllarini yaratishni taqozo etadi. Ta’lim
muassasalarining zamonaviy texnik vositalar, axborot-kommunikatsion
texnologiyalar va o‘quv laboratoriya jihozlari bilan qaytadan ta’minlanishi
talabalarning bilim samaradorligini oshirishga muhim vosita bo‘lib xizmat
qiladi. Bu esa o‘z navbatida pedagog–o‘qituvchilar zimmasiga yana bir
qo‘shimcha ma’suliyat yuklaydi. Bugungi kun o‘qituvchisi endi nafaqat o‘z
fanini mukammal bilishi, balki zamonaviy texnik vositalar bo‘yicha ham
zaruriy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari zarurdir. Shuningdek bugungi
kun o‘qituvchisi an’anaviy o‘qitish usullarini yanada takomillashtirib,
informatika fanini o‘rgatishda yangi pedagogik innovatsion texnologiyalarni
o‘quv jarayoniga izchil qo‘llashi va jadal rivojlanib, shakllanib borayotgan
o‘qitish usullaridan muntazam xabardor bo‘lib turish muhimdir.
Aksariyat hollarda informatika fanini o‘qitishda ma’ruza usuli
qo‘llaniladi. Bu usul ayrim
talabalarning darsda faolligini susaytiradi va tinglovchining diqqatini shu
mavzuga va u bilan bog’lik bo‘lgan texnik jarayonlarni tushunishga jalb
qilish qiyin ekanligi ma’lum. Endilikda bizning nazarimizda mavzuni bayon
qilishda va yoritib berishda ko‘proq axborot-kommunikatsion
texnologiyalardan foydalanish o‘qitish samaradorligini yanada yaxshilaydi
va

- komp’yuterlardan ongli va samarali foydalanish ko‘nikmalarini
shakllantirish.

I.Bob.Ta'lim jarayonida informatika o'qitish metodikasi
1.1.Informatika fanlarini o'qitishga yangi texnik vositalar
Informatika fanlarini o'qitishga yangi texnik vositalar, shu jumladan,
kompyuter va boshqa axborot texnologiyalarining jadal kirib kelayotgan
hozirgi davrida fanlararo uzviylikni ta`minlash maqsadida informatika fani
yutuqlaridan foydalanish dolzarb masalalardan biridir. Kompyuter
texnikalarini ta`lim muassasalariga tatbiq etish, o'qitish jarayonini
optimallashtirishga keng yo'l ochib beradi. Keyingi o'n yillikda matematika
fanini o'qitishda kompyuterlardan foydalanish bir necha asosiy yo'nalishlarda
olib borildi. Bularga kompyuter yordamidabilimni baholash, turli tipdagi
o'rgatuvchi dasturlarni ishlab chiqish varivojlantirish, bilishgaoid
matematikaviy o'yinlarni ishlab chiqish va boshqalar kiradi.
Informatika o'qitishda kompyuterlarni qulayligini yana bir yo'nalishi ayrim
o'quv holatlarini modellashtirishdir. Modellashtirilgan dasturlardan
foydalanishning maqsadi, o'qitishning boshqa usullari qo'llanganda tasavvur
qilish, ko'z oldiga keltirilishi qiyin bo'lgan materiallarni tushunarli bo'lishini
ta`minlashdan iborat. Modellashtirish yordamida o'quvchilarga ma`lumotlarni
grafik rejimda kompyuter multimediasi ko'rinishida taqdim qilish mumkin.
Shu boisdan ular matematikani chuqur o'rganish va o'quv jarayonida sezilarli
darajada mustaqillik namoyon etishga moyil bo'ladilar.
Ko'p holatlarda vujudga keladigan matematik muammoni tez va berilgan
aniqlikda
hal etish uchun professional matematikdan o'z kasbi bilan bir vaqtda ma`lum
bir algoritmik til va dasturlashni bilishi talab qilinadi. Shu maqsadda XX
asrning 90-yillarida matematiklar uchun ancha qulayliklarga ega bo'lgan
matematik sistemalar yaratilgan. Bu maxsus sistemalar yordamida turli sonli

Xulosa
Yuqoridagi masalalardan hech biri boshqalaridan ajratilgan holda,
alohida hal etilmasligi lozim. Ular bir butunlikda bir-biri bilan chambarchas
bog‘lik holda amalga oshirilishi lozim. Talabalar informatika asoslarini
mustahkam egallashlari asosidagina ularning tafakkurini tarbiyalash va ilmiy
dunyoqarashni yaratish mumkin.
Ikkinchi tomondan, mantiqiy fikrlashga o‘rgatish bilangina, talabalarning
informatikani fan sifatida uning o‘ziga xos tomonlarini chuqur
tushunishlariga erishish mumkin. Bundan tashqari, informatikani o‘qitish
jarayonida amaliy faoliyatga tayyorlash vazifasini to‘g‘ri hal etishga erishish
uchun informatika kursining ilmiyligini oshirish lozim.
Faqatgina to‘g‘ri va chuqur xulosalar qila olsagina, talabalar har bir masalani
yechishga tanqidiy va ijodiy yondasha oladilar, yangi muammolar oldida
o‘zlarini yo‘qotib qo‘ymaydilar va turli shart-sharoitlarda samarali faoliyat
ko‘rsata oladilar. Shuningdek, amaliy ish talabalarning dunyoqarashini
kengaytiradi va uni yangi faktlar bilan boyitishadi hamda informatikadan
bilim darajalarini oshiradi, chuqur va mustahkam bo‘lishini ta’minlaydi.
O`sib kelayotgan yosh avlodni ma'naviy - mafkuraviy jihatdan tarbiyalash
ishi faqatgina ta'lim muassasalaridagina olib borilib qolinmaydi. Balki, bu ish
umumjamiyat miqyosida amalga oshiriladi. Bu jarayonda axborot
texnologiyalari, intårnåt tarmog`i, oila, mahalla, xuquqiy tashkilotlar,
ma'naviy - mafkuraviy markazlar, ijtimoiy institutlar, mehnat jamoalarining
o`rni ham beqiyosdir.
Ta'lim jarayonida kompyuterdan foydalanishning faol shakllari
materialning
mazmunini chuqurroq o'rganishga, o'qitishning turli usullaridan samarali
foydalanishga, o'quvchilarda mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga, o'qishdagi

anglash, aloqalarni o'rnatish, o'zgargan sharoitda bilimlarni qo'llash
usullarini o'zlashtirish bilan bog'liq. Muammoni bayon qilish uslubiga mos
keladi.
 Ijodiy faoliyat - talabaning bilimlarni nazariy idrok etishga intilishini,
muammolar yechimini mustaqil izlashni, bilim qiziqishlarining intensiv
namoyon bo'lishini nazarda tutadi. O'qitishning qisman izlash va tadqiqot
uslubiga mos keladi.
3-rasm. Darslar davomida bosqichma-bosqich tushuntirish-illyustrativ
o'qitish uslubidan ijodiy uslubga o'tish
Laboratoriya va amaliy ishlarni amalga oshirish - bu mustaqil,
o'qituvchi nazorati ostida talabalarning sinxron ishlarini o'zlashtirish va
mustahkamlashga qaratilgan davr. Har bir ish quyidagi bosqichlar ketma-
ketligi bo'yicha amalga oshiriladi (2-rasm), kompyuterli imitatsion
modellashtirish ketma-ketligiga umumiy yondashishni aks ettiradi. Har bir
yakunlangan bosqichda talabalar himoya uchun hisobot tayyorlaydilar.
Ta'lim jarayonida kompyuterdan foydalanishning faol shakllari

Informatikani o’qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning o’rni

Купить