Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 125.5KB
Покупки 0
Дата загрузки 26 Декабрь 2024
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Madinabonu

Дата регистрации 27 Апрель 2024

12 Продаж

Investitsion samaradorlikni baholashda ilgʻor xorij tajribasidan foydalanish yoʻllari

Купить
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA LIM FAN VAʼ INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI R E F E R A T MAVZU: INVESTITSIYALARNING IQTISODIY MAZMUNI, UNING MANBALARI VA OMILLARI. BAJARDI:_______________________________________________ TEKSHIRDI:_____________________________________________ TOSHKENT 2024 INVESTITSIYALARNING IQTISODIY MAZMUNI, UNING MANBALARI VA OMILLARI. Kirish 1. Investitsiyalarning Iqtisodiy mazmuni 2. Investitsiyalar va uning manbalari, tasniflanishi 3. Investitsiyalarni Iqtisodiyotiga ta'sir qiluvchi omillar Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish Investitsiya milliy iqtisodiyotda nisbatllil yangi tennin hisoblanadi. Investitsiya (lot. investio - O rash) - iqtisodiyotni rivojlalltirish maqsadida o'z mamlakatidaʻ yoki xorijda turli tarmoqlarga, ijtimoiy-iqtisodiy dasturlarga, tadbirkorlik loyihalariga uzoq muddatli kapital kiritish (qo 'yish) dir. An'anaviy tarzda iuvcstitsiya deganda kelgusida ko'zda tutilgan daromadlami olish maqsadida hozirda aniq iqtisodiy loyihalami amalga oshirish tushuniladi. Investitsiya mohiyatiui tavsiflashdagi bunday yondashuvga milliy, shu bilan birga, xorijiy iqtisodiy adabiyotlarda birlamclti e'tibor beriladi. Investitsiyalaming iqtisodiy mohiyati va mazmuni to'g'risida iqtisodchi olimlar o'rtasida xilma-xil qarashlar va flkrlar mavjud. Bu so'zning ham keng ma'nosidan, ham tor ma'nosidan foydalanish mumkin. «lnvestitsiya» tushunchasining ma'no-mazmuniga hozirgacha yakuniy bir ta'rif berilmagan va iqtisodiy fanning turli sohalarida invcstitsiyaning maqsadi, vazifalari, manbasi, mablag' kiritish sohalari va obyektlarining xususiyatlaridan kelib chiqib turlicha ta'rif berilmoqda. O'zbekiston Respublikasining 1998-yil 24-dekabrdagi «lnvestitsiya faoliyati to'g'risida»gi qonunining 3-moddasiga ko'ra investitsiyalar mo'ljallangan obyektiga qarab innovatsiya va ijtimoiy investitsiyalarga bo'linadi: -kapital investitsiyalar jumlasiga fondlarni vujudga tirish va ishlab chiqarishga, shuningdek, moddiy ishlab chiqarishning boshqa shakllarini rivojlantirishga qo'shiladigan investitsiyalar - innovatsiya invesfitsiyalari jumlasiga va ularning yangi avlodini ishlab chiqish va o'zlashtirishga digan investitsiyalar - ijtimoiy investitsiyalar jumlasiga salohlyatini, malakasi va ishlab chlqarish tajribasini oshirishga, shuningdek, nomoddiy ne'matIarning rivojlantirishga qo'shiladigan investitsiyalar kiradi¹. 1. Prof.D. G'ozibekov tomonidan investitsiyalarning mazmuniga quyidagicha ta'rif berilgan: «aniq va ishonchli manbalardan mablag'lar olish, ularni asosli holda safarbar etish,hisobga olgan holda kapital qiymatini saqlash va ko'zlangan maqsadda olishdan iborat bo'ladi. Ana ko'ra investitsiyalar boshqa qo'yilmalardan mazmunan farq qiladi. Bular barchasining asosida kapitalning jarayoniga etilishi investitsiyalarning mohiyatini aks etiradi». 2 Shuni ham ta'kidlash joizki, D.G'ozibekov tomonidan investitsiyalarning 1 makroiqtisodiy darajadagi, makro darajadagi va moliyasidagi mohiyati to'g'risida ham fikrlar bildirilgan. Xususan, makroiqtisodiy darajada investitsiyalar deganda ishlab vositalarini takror ishlab chiqarishga, uy-joy fQndini, tovar zaxio'stirish va shu bir ya'ni yalpi ichki mahsulotning (YaIM)ning kapitalni o'stirishga va ishlatilmagan tushuniladi.² Makro darajada va ishlab chiqarish nazariyasida investitsiyalar deganda yangi kapitalni, jumladan, ishlab chiqarish vositalari va intellektual salohiyatni takror ishlab chiqarishni tashkil etish nazarda tutiladi. Iqtisodiyotda yaratilayotgan YaIMning, korxonalarda mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarishlling o'sishida investitsiyalaming hissasi qanchalar muhim bo'lmasin, ular zamirida kapitali va salohiyatidan o'zga hech bir omil asosiy o'rinni egallay olmaydi. Shu nuqtayi llazardall insollning bilimi, aqliy saiohiyati, iqtidori, tajriba va malakasini oshirishga yo'llaltirilgall investitsiyalarni eng samarali investitsiyalar, deb baholash mumkin³. Mamlakatda zamonaviy va yuksak darajadagi bilim, iqtidor, malaka, ko'nikma va salohiyatga ega yeluk mutaxassislami tayyorlashda ta'lim muassasalarining, ayniqsa, oliy ta'lim muassasalarining alohida o'rni mavjud. 1 Vaxabov AV., Xajibllkiyev Sh.X, MurnillOV N.G. Xorijiy investitsiyalar. O''1UV qo'UiIUllla. T.: (<Mollya}),2010. - B. 303. ³. G'ozibekov D. G', Investitsiyaiarni 1l1oliyalashtirish rnasal.lari. T.: <<Moliya)), 2003 .. B. 26 Respublikamizda ta'Um tizimini isloh qilishlling llavbatdagi ikkinchi bosqichi samarali ijrosini ta'minlash maqsadida mazkur sohaga davlat va boshqa investitsiyalarning keng jalb etilishi mamlakatimizning istiqbolli ravnaqini ta'minlashga munosib hissa qo'shishga intiluvchan, Vatanparvar, yosh kadrlarni tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ta'kidlash joizki, mamlakatimiz iqtisodchi olimlari tomonidall investitsiyalaming turlari bo'yicha ham iz1allishlar olib borilgan. Masalan, prof. D.G'ozibekov investitsiyalarni quyidagi begilariga ko'ra tasniflagan: asosiy kapitailli ko'paytirish zarurati bilan bog'liq sof illvestitsiyalar va asosiy fondlarning yemirilishi o'mini qoplash zaruratini taqozo etgan yalpi illvestitsiyalar farqlanadi. Investitsiyalar joylashtirish obyektlari bo'yicha farqIalladi. Bunday obyektlar mUlk, moliyaviy vositalar, llomoddiy qiymatliklar bo'lishi mumkin. Harakat yo'nalishi bo'yicha investitsiyalarni fondlar tarkibilli yangilash, ratsionallashtirish, kengaytirish, almashtirish va hokazolarga mo'ljallallgan illvestitsiyalarga ajratish mumkin. Maqsadlari va ular bilan bog'tiq xatarlar nuqtayi nazaridall venchurli (xatarli) bevosita, portfel va annuitet investitsiyalar bo'ladi. Venchur kapital shakli katta xatar bilan bog'liq yangi faoliyat sohalarida chiqariladigan yangi aksiyalardir. Xatarli kapital kapitalning turti shakllarini: ssuda kapitali, aksiyadorlik kapitali va tadbirkorlik kapitalini o'z ichiga oladi. Bevosita investitsiyalar muayyan xo'jalik subyektini boshqarishga, ishtirok etish huquqini olish va foyda chiqarish maqsadida uning ustav kapitaliga mablag' solishdir. investitsiyalar investoming aniq erishishi uchun xizmat qiladigan va bir butun qilib to'plangan turli qiymatliklaming yig'indisidir. Annuitet - vaqti-vaqti muayyan daromad keltirib turadigan investitsiyalar. Investitsiya subyektlari nuqtayi nazaridan investitsiyalar xususiy va daviat investitsiyalariga bo'linadi. Xususiy investitsiyalar xususiy kapitali, zayomlar (shu jumladan, obligatsiyali zayomlar) , shuningdek, jalb etilgan kapital hisobidan amalga oshiriladi. investitsiyalari budjet ajratmalali va unga tegishli resurslar hisobidan amalga oshiriladL Iqtisodiy nazariyada investitsiyalarquyidagi turlarini uchratish mumkin. Jumladan: nominal investitsiyalar -investitsiyaga ajratilgan pul mablag'lari; real investitsiyalar - put mablag'larining ishlalilishi natijasida erishilgan real naija. Kapital investitsiyaning o'zi ikki turga bo'linadi: investitsiya va moderruzatsiya uchun investitsiya. Sof investitsiya bilan modemizatsiya uchungan asosiy kapitalning o'rnini to'idirish uchun investitsiyalar yalpi inveslitsiyalar deyiladi. investitsiya obyektlariga qo'yilishiga qarab mulkiy, moliyaviy va intellektual inveslitsiyalarga bo'linadi. Biz ba'zi iqti'IDdchi olimlarning intellektual investitsiyaga alohida urg'u berishlariga qo'shilamiz. Bir tomondan ehtiyojlarning o'sib borishi, ikkinchi tomondan, fun- texnika taraqqiyoti, ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatishning murakkablashib borishi yuqori rnalaka va mahorat taIab qiladi va borgan sari bu lalab mezonlari yuksalib boradl. Nalijada to'plash, rnalakaga ega bo'lish, sog'lom bo'lish uchun borgan sari ko'proq kapital mablag'lar talab etiladi. Bir vaqtDlllg o'zida intellektual salohiyat ishlab chiqarishning eng asosiy elementi bo'lib shakllanib boradi. Ana shu maqsadlarga sarflangan kapitaliga investitsiya (intellektual investitsiya), deb ataladi .⁴ 2. Investitsiyalar va uning manbalari, tasniflanishi. Yuqoridagi ta'riflarni tahlil qilar ekanmiz, investitsiyaning juda keng mazmun kasb etishi uni talqin qilish mumkinligini e'tirol' etish mumkin. Bu atamaning barcha jihatlarini umumlashtirib, quyidagicha tavsiflash mumkin: foyda yoki ijobiy natijaga erishish maqsadida subyektlar tomonidan xarajatlar tarzida iqtisodiy va boshqa l'aoliyat obyektlariga joylashtiriluvchi turli ega boyliklarga investitsiyalar deyiladi. Ushbu ta'rifda investitsiyalarning xarakterli belgilari aks investitsiyalashning maqsadlari; ko'rillishida bo'lishi, turli ko'rinishdagi boyliklar tarzida joylashtirilishi va h.k. vaqt (zamon)ga bog'liq qiymati ko'ra investitsiya kelajakda naf olish maqsadida mablag'lar qo'yishdir. Investitsiya kapitalni muayyan muddatga bog'lashni yoki band qolishni bildiradi. Bundan asosiy maqsad kapital qiymatini saqlab qolish yoki bo'lmasa kapital qiymatini davomli o'stirib borishdir. Iqtisodiy mazmuni jihatidan tmli iaoliyatlarga safarbar etilgan moddiy, nomoddiy boyliklar va ularga doir huquqlarni aks ettiradi. Investitsiyalar foyda (daromad) olish yoki ijtimoiy samaraga erishish maqsadida, davlat, huquqiy va jismoniy shaxslar torlar) tomonidan chekiangan imkoniyatlardan samarali dalanib, chekianmagan ehtiyojni qondirish uchun iqtisodiyotning tmli sohalariga ma'lum muddatga sadlangan barcha turdagi boyliklarni ham anglatadi. Yuqoridagi fikrlarga asoslanib, bareha tmdagi boyliklar investitsiyalarning «asosiy birlamcw» elementi degan xulosaga kelish mumkin. Bu boyliklarning turlariga qarab quyidagi shakllarda bo'ladi: ko'char va ko'chmas mulklar (binolar va inshootlar, rnashina va uskunalar, transport vositalari, hisoblash va boshq.); put mablag'lari, maqsadli bank qo'yilmalari, aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa qimmatli mualliflik huquqidan chiqadigan mulkiy huquqlar, litsenziyalar, patentlar, va boshqa intellektual qiymalliklar; tabiiy boyliklar, yer va boshqa mol-mulldardan foydalanish huquqlari⁴ Iqsodiyot davrida iqtisodiy adabiyotlarda va amalyotda kapital qo'yilmalarning birmuncha keng tarqalgan quyidagi tasnifi (turlari) ko'ra keltirilgan1: obyektlarning maqsadli belgilanganlik belgilari cha: qurilish ishlab chiqarishi; madaniy-maishiy inshootlar qurish; ma'muriy binolar qurish; qidiruv va geologiya-razvedka ishlariga; fondlarni tahor ishlab chiqarish bo'yicha: yangi qurilishga; faoliyat yuritayotgan korxonalarni ta'mirlash va kengaytirish; texnik qurollantirishga; - moliyalashtirish manbalari markazlashtirilgan va markazlashtirilmagari mablag' larga; - ishlatilishi (joylashtirish, qo'yish) YO'nalishi bo'yicha: ishlab chiqarish va noishlab chiqarishga. Bozor iqtisodiyotiga o'tish munosabati bilan ushbu tasnillash o'zining va amaliy ahamiyatini yo'qotgani yo'q, biroq, yuqorida ta'kidlaganirnizdek, quyidagi sabablarga bunday tasniflash yetarli emas edi: - birinchidan, investitsiyalar kapital qo'yilmalarga qaraganda tushunchaga ega. Ma'lumki, investitsiya qo'yilmalarini hamda porttel investitsiyalarni qamrab oladi. Yuqoridagi tasnillashda portfel investitsiyalar olin mag an; 2 - ikkinchidan, bozor munosabatlariga o'tish munosabati bilan investitsiyalarni ham, kapital qo'yilmalarni ham moliyalashtirish manbalari va birmuncha kengaydi. yuqoridagi tasnillashda o'rin berilmagan va aks ettirilmagan. Xorijiy adabiyotlarda tasnifllanishi ilmiy va amaliy jihatdan alohida uyg'otadi. Masalan, professori Vaynrixom investitsiyalarni yo'naltirish obyektlariga ko'ra quyidagicha tasnillashni taklif etadi: - ko'chmas mulkka investitsiyalar (moddiy investitsiyalar -bino, inshootlar, asbob- uskunalar va boshqa turdagi asosiy vositalar); - moliyaviy investitsiyalar (aksiya, obligatsiya va boshqa turdagi qimmatli qog'ozlarni sotib olish); - nomoddiy investitsiyalar (kadrlar tayyorlash, ilmiy-tadqiqot va boshqalar)¹ 3. Investitsiyalarni faoliyatiga ta'sir qiluvchi omillar I nvestitsiya faoliyatini tashkil etuvchi barcha omillarni ta'sir doirasidan guruhga tasniflash 1. MakrodaTajada faoliyatiga ta'sir (korxonaga nisbatall omillar). 2 G'ozibekov D. G', Investitsiyaiarni 1l1oliyalashtirish rnasal.lari. T.: <<Moliya)), 2003 .. B. 26 2. Mikrodarajada investitsiya faoliyatiga ta'sir etuvchi omillar (ichki omillar). Birinchi guruh omillariga quyidagilar kiradi: - soliq tizimining takomillashganlik darajasi; - mamlakat iqtisodiyotining rivojlanish holati va dinamikasi; - moliya-kredit siyosatining takomillashganlik darajasi; - mamlakatning xomashyo va resurslarga boyligi; - davlatning iqtisodiy, shu jumladan, investitsiya siyosati; - narx-navo va unga davlat tomonidan ta'sir ko'rsatilishi; - alohida hUQud, tarmoqlarni rivojlantirishga bo'lgan davlat e'tiborining ustuvorligi; - yerga egalik huquqining davlat qo'lida saqlanishi; - investitsiyalar kiritishning (qo'yishning, joylashtirishning) risklilik darajasi; - iqtisodiyotda davlat sektorining tutgan o'mi; - davlat tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojIantirishning qo'llab-quvvatlanishi. Agar bank foiz stavkasi yuqori bo'lsa, investitsiyaga talab shuncha. kamayadi. Bunday bog'liqlik investitsiyalarga talab bilan kutilayotgan foyda me'yorida ham mavjud bo'ladi. Bir vaqtning o'zida sof foyda me'yori bank foiz stavkasidan yuqoribo'lsa, mamlakatda investitsiya qo'yilmalari hajmi oshishi kuzatiladi, bo'Isa, kamayadi. Inflyatsiya sharoitlarida, asosan, giperinflyatsiyada kredit uchun bank foiz stavkalari yuqori bo'lgan holda korxonalar uchun investilsiyalar faqat bir holatda ioydali bo'lishi mumkin, ya'ni k.utilayotgan ioyda me'yori bank fou stavkasidan yuqori bo'lishi kerak Biroq korxonalar uchun bunday loyihalami topish oson kochmaydi. xulosa shuki, giperillflyatsiya,illvestitsiya faoliyatilli jonIashtirish va faollashtirishga kuchli salbiy ta'sirni yuzaga keltiradi. Xalqaro tajriba tasdiqlashicha, moliyaviy barqarorlik holatida (ya'ni bunda narxlar o'sish darajasi yiliga 40 foizdan oshmaydi va oyiga o'rtacha 2,8 foizlli tashkil qiladi) investitsiya jarayoni faollashadi. Biroq narxlar o'sish darajasi ushbu ko'rsatkichlardan yuqori bo'lgan holatda ishlab chiqarishga investitsiyalar sezilarli darajada kamayadi va bu iqtisodiy o'sish hamda aholi turmush farovonligiga salbiy la'sir ko'rsatadi. Investitsiya faoliyatini jonlantirishda kuchli ta'sir doirasiga ega bo'Jgan navbatdagi omil soliq tizimi va uning takomillashganlik darajasi hisoblanadi. 3 O'zbekislonda soliq qonunchiligini takorilillashtirish, soliq yukini bosqichma- bosqich kamaytirib borish, soliq to'lovchilarni ularning xo'jalik faoliyatiga asossiz aralashuvlardan himoya qilishni kuchaytirish bo'yicha chora-tadbirlami ko'rish bilan bir vaqtda soliqqa tortish tizimini takomillashtirish va soddalashtirish borasida tizimli ishlar olib borilmoqda. Xulosa Bu mavzu yuzasidan shunday xulosalar chiqarsak bo ladi:investitsiyalarningʻ mazmun-mohiyati, turlari va iqtisodiyotni rivojlantirishdagi roli, investitsiya jarayonlarining mazmuni va asosiy bosqichlari, investitsiya va investitsiya siyosati, iqtisodiyotni rivojlantirishda investitsiyalarning roli, xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda erkin sodiy hududlarning ahamiyati, investitsiya muhiti, investitsiya faoliyatida kapital qurilish va investitsiya dasturi Investitsiya loyihalarining moliyaviy-iqtisodiy samaradorligini baholash masalalari haqida yoritib berishga harakat qildik. Foydalanilgan adabiyotlar: 3 Azimovaa H . up. 1iommoH 3KoHoMWlecKHH CJIo.uapb. M.: xy.'u'IYpa, 1994. ¹ Axmedov K. va o'tkazish:va muammolar.1! «Bozor pul va kredit», 2001. -N2 9. ⁰ 1. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. 2. Vaxabov A. V, Xajibllkiyev Sh.X, MurnillOV N.G. Xorijiy investitsiyalar. O''1UV qo'UiIUllla. T.: (<Mollya}),2010. - B. 303. 3. G'ozibekov D. G', Investitsiyaiarni moliyalashtirish masalari. T.: <<Moliya)), 2003 .. B. 26 4. Abdullayev Yo. Boboqulov T. Kredit. T.: «Mebnat}), 1996.5.Abdullayeva .Z. Pul, kredit va banklar. T.: «Moliya», 2000.. 5. Abdullayeva Z. Bank risklari sharoitida tijorat banklarining kredit portfelini diversiftkatsiyalash. I.f.d. i1m. dar. 01. uch. taq. et. diss. T.: BMA, 2000. 6. AB,[(OXYIIlHH E.<l>. Me)l(,llyHapo..lU{bIe 3KOHOMllfecKHe OTHOmeHIDl. M.: «lOPHCT», 1999. 8. ArIeKCaH,llpOsa E. Cneli..HllJ11>Hble 3KOHOMH ieCKHe 30Mb! B MHpOBOM x03Hiic'me /I «BHeWHe3 KOHOMH'ieCKaJi ,[(en:renl>HOCTb}), 1999. - N!11 O.7. Akramov X. O zbekiston Respublikasi qimmatli qog' ozlarʻ bozorining rivojlanishiga makroiqtisodiy siyosatning ta'siri. lqt. fan. nom. ilm. daraj. 01. uchun yoz. diss. avtor. T.: BMA, 20108. AHOCOB AB. Me)l(,llyHapo. [(Hl>m Ofll>IT C03.n;aHHJ1 H pa3BHTH.II C33.: Asropetjl. ~HC. aKa,lJ,. HayK. M., 2003 9. Azimovaa H . up. 1iommoH 3KoHoMWlecKHH CJIo.uapb. M.: xyIYpa, 1994. 10. Axmedov K. va o'tkazish va muammolar «Bozor pul va kredit», 2001. -N2 9.

Investitsion samaradorlikni baholashda ilgʻor xorij tajribasidan foydalanish yoʻllari

Купить