Investitsiya loyihalar haqida kurs ishi - Экономика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	90.7KB
Покупки	20
Дата загрузки	01 Ноябрь 2023
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Investitsiya loyihalar haqida kurs ishi

Купить

Reja:
Kirish
1. Investitsiya loyihalar ning mazmuni, mohiyati va tasniflanishi
2. Investitsiya loyihalarni amalga oshirish bosqichlari va jarayonlari
3. Investitsiya loyihalarini amalga oshirish tartibi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati

KIRISH
Jahon iqtisodiyotida investitsiyalarga talab va taklif o’rtasida
nomutanosiblik tendensiyasi hukm surmoqda. Bugungi kunda investitsiyalar oqimi
taraqqiy etgan mamlakatlardan rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotiga faol
yo’naltirilayotganligining guvohi bo’lmoqdamiz. Natijada rivojlanayotgan
mamlakatlar iqtisodiyotida to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar ulushi keskin oshib
bormoqda. O’z navbatida, investitsiyalar samaradorligini oshirish bilan bog’liq
ko’plab muammolar mavjudligi investitsiya loyihalarini boshqarishni
takomillashtirish zaruratini belgilab beruvchi asosiy omillardan biri bo’lib
qolmoqda.
Ayni paytda, jahon amaliyotida xorijiy investitsiyalarni jalb etish va ularni
iqtisodiyotning istiqbolli va yuqori texnologiyalarga asoslangan tarmoqlariga
joylashtirish mexanizmlarini maqbullashtirish, investitsiya loyihalarini
umummilliy va mintaqaviy darajada venchurli moliyalashtirish amaliyotini
rivojlantirish, investitsiya muhiti jozibadorligini oshirish va investitsiya faoliyatini
moliyaviy boshqarish vositalarining o’zaro muvofiqligini ta minlash muhimʼ
ahamiyat kasb etmoqda. Investitsiya loyihalarini samarali boshqarivi bo’yicha
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev “Biz iqtisodiyotimizga
sarmoya kiritishga intiladigan investorlar uchun hududlar va tarmoqlar bo yicha
ʻ
investitsiya loyihalarini puxta shakllantira olsak, bu masalada ijobiy natijaga
erishish mumkin, - deya ta’kidlab o’tdilar. 1

Darhaqiqat, Prezident to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi
loyihalarni so’zsiz amalga oshirish, chet ellik investorlarga har tomonlama yordam
berish hukumatning eng muhim vazifasi bo’lishi kerakligini ta kidladi.
ʼ
Investitsiyalarning asosiy qismini o’zlashtirishni yilning oxirgi oylariga surish
amaliyotiga chek qo’yib, barcha tarmoqlar va hududlarda buni birinchi yarim
yillikda kamida 35 foizga, to’qqiz oylikda 70 foizga yetkazish zarurligi qayd etildi.
2019 yilgi Investitsiya dasturiga 16,6 milliard dollarlik 3 mingdan ziyod loyiha
kiritilgan. Bu 2018 yilga nisbatan 16 foiz ko pdir. Jumladan, joriy yilgi Investitsiya
ʻ
1
Mirziyoyev Sh.M. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil uchun mo‘ljallangan eng muhim ustuvor
vazifalar haqidagi Oliy Majlisgа Murojaatnomasi. 2018-yil 28-dekabr.

dasturi doirasida umumiy qiymati 3,2 milliard dollar bo lgan 140 ta ishlabʻ
chiqarish quvvatini foydalanishga topshirish rejalashtirilgan. Xususan,
mamlakatimiz mintaqalarida investitsiya faoliyatini tashkil qilish xususiyatlari,
investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda mintaqaviy venchurli fondlar faoliyatini
tashkil etish, investitsiya loyihalarini kreditlashda sindikatlangan kreditlarni
ajratish mexanizmlarini takomillashtirish, investitsiya faoliyatini tashkil etishda
ichki resurslar, jumladan, aholi jamg’armalaridan foydalanish samaradorligini
oshirish kabi masalalarga muhim ahamiyat qaratish lozim. Tijorat banklari
tomonidan yirik investitsiya loyihalarini sindikatli kreditlash usulini
takomillashtirish banklarning uzoq muddatli resurs bazasini mustahkamlashni talab
etadi. Buning uchun Markaziy bankning tijorat banklari uzoq muddatli
depozitlariga nisbatan belgilangan majburiy zaxira stavkalarini pasaytirish hamda
davlatga tegishli pul mablag’larini iqtisodiyotning tayanch tarmoqlarida sindikatli
kreditlashni amalga oshirayotgan tijorat banklariga uzoq muddatli depozit sifatida
joylashtirish hamda yuqori samarali loyihalarga berilgan kreditlarni
sekyuritizatsiyalash orqali mablag’larni jalb etish banklarning investitsion
loyihalarini moliyalashtirish imkoniyatlarini oshiradi.

1. Investitsiya loyihalarning mazmuni, mohiyati va tasniflanishi
O’zbekiston davlat mustaqilliga erishgan dastlabki yillardan boshlab milliy
iqtisodiyotni rivojlantirishning o’ziga xos yo’nalishini belgilab oldi. Iqtisodiyotni
rivojlantirishda esa investitsiyalarning o’rni beqiyosdir.
Investitsiyalarning iqtisodiy mazmun - mohiyati to’g’risida iqtisodchi
olimlar o’rtasida xilma – xil fikrlar mavjud.
O’zbekiston Respublikasining 2014 yil 9 dekabrdagi “Investitsiya faoliyati
to’g’risida”gi qayta tahrirdagi qonunida investitsiyaga quyidagicha ta’rif berilgan:
“ investitsiyalar — qonun hujjatlarida ta’qiqlanmagan tadbirkorlik faoliyati va
boshqa turdagi faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy va nomoddiy ne’matlar
hamda ularga bo’lgan huquqlar, shu jumladan intellektual mulkka bo’lgan
huquqlar, shuningdek reinvestitsiyalar ” sifatida ta’riflanadi. Shunday qilib,
“investitsiya” deganda kelgusida daromad (foyda) olish yoki ijtimoiy samaraga
erishish maqsadida qonun doirasida iqtisodiyotning turli tarmog’lari va boshqa
sohalariga investorlar tomonidan quyiladagan barcha turdagi mulkiy, moliyaviy va
intekllektual boyliklar tushuniladi.
Boshqacha aytganda, investitsiyalar – mulkchilikning har xil
ko’rinishlaridagi moddiy, moliyaviy va nomoddiy boyliklarni iqtisodiy – ijtimoiy
daromad olish maqsadida muomalaga kiritishdir.
Investitsiyalarga aniq bir ta’rif berilmagan. Jumladan, prof. D. G’.
G’ozibekov investitsiyalarning iqtisodiy mazmun – mohiyatini moliyaviy
kategoriya sifatida talqin etib, quyidagicha ta’rif berib o’tgan: “Investitsiyalarning
mazmuni aniq va ishonchli manbalardan mablag’lar olish, ularni asosli holda
safarbar etish, rikslar darajasini hisobga olgan holda kapital qiymatini saqlash va
ko’zlangan samarani olishdan iborat bo’ladi”.
Prof. N.H. Haydarov investitsiyalar mazmun – mohiyatiga quyidagi ta’rifni
beradi: “Investitsiya – bu mulk shaklidan qat’iy nazar, tadbirkorlik asosida faoliyat
ko’rsatayotgan jismoniy va yuridik shaxslar yoki davlatning iqtisodiy va ijtimoiy
samara olish maqsadida o’z boyliklarini qonun doirasida bo’lgan har qanday
tadbirkorlik ob’ektiga sarflashidir”.

Rossiyalik iqtisodchi-olim L.Igoshina tomonidan: «investitsiyalar – pulni
saqlash, ko’paytirish yoki ijobiy miqdordagi daromadni ta’minlashni hisobga olgan
holda uni joylashtirish mumkin bo’lgan har qanday vosita sifatida ifodalanadi» 2
,
deb ta’riflangan. «Investitsii» darsligining muallifi, professor A.Neshitoy
investitsiyalarning mazmunini quyidagicha tavsiflaydi: «foyda olish yoki boshqa
samaralarga erishish maqsadida o’z yoki o’zga mamlakatning turli tarmoqlariga,
tadbirkorlik loyihalari, ijtimoiy-iqtisodiy dasturlar hamda innovatsiya loyihalarini
amalga oshirishga yo’naltirilgan pul mablag’larini (kapitalni) uzoq muddatga
joylashtirishdir»
Investitsiya atamasining iqtisodiy mohiyati yana bir qator rus olimlari
tomonidan quyidagicha tavsiflangan:
- «investitsiyalar iqtisodiy foyda va ijtimoiy samara olish maqsadida
investitsiya sohasi ob’ektlariga kiritiladigan barcha turdagi mulkiy va intellektual
boyliklarni aks ettiradi»;
- «investitsiyalar deganda foyda (daromad) olish va investorlarning
individual maqsadlari singari ijobiy ijtimoiy samaraga erishish maqsadida
iqtisodiyotning turli tarmoqlari va sohalariga, tadbirkorlik va boshqa turdagi
faoliyat ob’ektlariga muayyan muddatga kapitalning maqsadli yo’naltirilgan
qo’yilmasi shaklida amalga oshiriladigan xarajatlar yig’indisi tushuniladi»;
- «investitsiyalar o’zini foyda (daromad) olish maqsadida milliy va xorijiy
iqtisodiyotning turli tarmog’iga xususiy yoki davlat kapitalining uzoq muddatli
qo’yilmasi sifatida namoyon etadi»;
- «investitsiya tushunchasi foyda olish maqsadida qandaydir korxona,
tashkilot, uzoq muddatli loyihalar va shu kabilarga kapital, pul mablag’larini uzoq
muddatga iritishni anglatadi» 3
;
Investitsiyalar keng ma’noda o’zini mablag’lar va resurslarning kelgusida
ko’payishi va iqtisodiy samara yoki boshqa rejalashtirilgan natijalar olish (ijtimoiy,
ekologik va boshqa samaralar) maqsadida ularning safarbar etilishi sifatida
namoyon etadi.
2
3
Зу бченко Л.А. Иностранные инвестиции: учеб. по собие . – М.: «КНИГОДЕЛ» . 2006. – С. 7 .

Xorijlik iqtisodchi-olimlardan U.Sharp, K.Eklund, Kempbell R.Makkonell,
Stanli L.Bryu kabilar investitsiyalarning mazmun-mohiyati yuzasidan turlicha
ta’riflarni bayon etishgan. Jumladan, Nobel mukofotining iqtisodiyot bo’yicha
laureati (1990 yil) U.Sharp ta’kidlashicha: «investitsiyalar kelgusida (ehtimol,
nomuayyan) qiymatlik olish maqsadida hozirgi vaqtda mu ayyan qiymatlikdan voz
kechishdir». «Investitsiyalash» atamasining ma’nosini mana bunday sharhlaydilar:
«Kelajakda foyda olish uchun bugun puldan ajralishdir» va hisoblaydilarki,
mablag’lar ni yoki real yohud moliyaviy aktivlarga investitsiyalash mumkin. Ular
investitsiyalash atamasi mazmunini kelajakda foyda olish maqsadida bugun pul
bilan «xayrlashish»da ko’radilar.
Shved iqtisodchi-olimi K.Eklund fikricha: «investitsiya – bu kelajakda
ko’proq iste’mol qilish sharoitiga ega bo’lish uchun ertangi kunga qoldirilgan
narsa. Uning bir qismi hozirda ishlatilmasdan zaxiraga qoldiriladigan iste’mol
buyumlari bo’lib, boshqa qismi esa bu ishlab chiqarishni kengaytirishga
yo’naltirilgan resurslardir» 4
.
«Investitsiyalar atamasini kapitalning kelgusida ko’payishi maqsadida
uning turli xil shaklda joylashtirilishi sifatida belgilash mumkin» 5
. «Investitsiyalar
– qo’yilmaning kelgusida o’sish maqsadida bugungi iste’moldan voz kechish» 6
.
«Investitsiya – ishlab chiqarish davri davomida paydo bo’lgan kapital qo’yilma
qiymatining joriy o’sishi. Bu o’sha davrdagi foydaning iste’mol uchun
ishlatilmagan qismi hisoblanadi» 7
. «Investitsiyalar – pul mablag’lari, maqsadli
bank jamg’armalari, qimmatli qog’ozlar, texnologiyalar, mashina, asosiy vositalar
va boshqa mulk ko’rinishidagi kapital qo’yilmalar, shuningdek, pul qiymatiga ega
bo’lgan mulkiy va nomulkiy huquqlarni investorlarning strategik maqsadlarini
ko’zlab ishlab chiqarish va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritish» 8
.
Iqtisodchi-olimlardan Kempbell R.Makkonell, Stanli L.Bryu investitsiya
tushunchasini quyidagicha sharhlaydilar, ya’ni «investitsiya (investment) – bu
4
Клас Эклунд . Эффективная экономика : шведская модель . – М.: «Экономика» , 1991. – С. 96.
5
Ткаченко И.Ю. Инвестиции: учеб. пособие. – М.: « Академия » , 2009. – С. 6.
6
Самуэльсон П.А. Экономика: пер. с англ. – М.: «БИНОМ», 1997. – С. 783 .
7
Кейнс Дж.М. О бщая теория занятости, процента и денег: пер. с англ. – М.: «Гетос АРВ» , 1999 . – С. 352.
8
Марголин А.М. Инвестиции. – М.: «РАГС», 2006. – С. 464.

moddiy zahiralarning ko’payishi, ishlab chiqarish vositalarining jamg’arilishi va
ishlab chiqarishga xarajatlar» 9
. Ushbu ta’rif o’z mazmuniga ko’ra, ko’proq,
«kapital qo’yilmalar» tushunchasiga mos kelishini ta’kidlab o’tish joiz.
Investitsiya tushunchasi yagona va to’liq belgi berishlik uchun anchagina
keng tushuncha bo’lib hisoblanadi. Iqtisodiy fanning turli qismlarida va amaliy
faoliyatning turli sohalarida investitsiya mazmuni o’zining xususiyatlariga ega.
Makroiqtisodiyotda investitsiyalar ishlab chiqarishda yangi vositalarga,
turar-joylarga investitsiyalar va moddiy zahiralarining o’sishiga qilinadigan
harajatlardan tashkil topadigan yalpi harajatlarning bir qismi hisoblanadi.
Investitsiyalar – bu joriy davrda iste’mol qilinmagan va iqtisodiyotda kapital
o’sishini ta’minlovchi YaIM ning bir qismidir.
Ishlab chiqarish nazariyasi va umuman makroiqtisodiyotda investitsiyalar
yangi kapitalni (ishlab chiqarish vositalarini hamda inson kapitalini qo’shib
hisoblanganda) yaratish jarayonidir. Moliya nazariyasida esa investitsiya deganda
real yoki moliyaviy aktivlarni olishni tushuniladi, ya’ni bugungi sarflarni maqsadi
kelajakda daromad olish bo’lib hisoblanadi.
Boshqacha so’z bilan aytganda, investitsiyalar – muayyan qiymatni,
bo’lishi noaniqroq bo’lgan kelajak qiymatga almashishdir 10
.
9
Кэмпбелл Р. Макконелл, Станли Л. Брю . Экономикс, принципы, проблемы и политика . 2-том . – М.:
«Республика» , 1992 . – С. 388.
10
Мертенс А.В. Инвестиции: курс лекций по современной финансовой теории. – Киев: Киевское
инвестиционное агенство, 1997. 71 стр.

Lorens Dj. Gitman va Maykl D. Djonkning «Investitsiyalash asoslari» (M.
«Delo» nashriyoti-1997) kitobida investitsiyalarga quyidagicha ta’rif beriladi:
Investitsiya moliyaviy natijalar olishni ko’zlab aktsiya va obligatsiyalarni sotib
olishni anglatadi: bular real aktivlarni belgilaydi, masalan, u yoki bu molni ishlab
chiqarish va sotish uchun mashinalarni olishni nazarda tutadi. Umuman keng
ma’noda investitsiyalar mamlakat iqtisodiyotini o’stirish va rivojlantirishni
moliyalashtirish uchun zarur bo’ladigan mexanizmlarni ta’minlaydi.
Investitsiyalar turli shakllarda amalga oshiriladi va ularni tahlil qilish,
rejalashtirish uchun alohida xususiyatlaridan kelib chiqqan holda guruhlashtiriladi.
Birinchidan , qo’yilish ob’ektiga qarab investitsiyalar real va moliyaviy
shakllarga ajratiladi.
Real investitsiyalar (kapital qo’yilmalar) – pul mablag’larini korxonaning
moddiy va nomoddiy aktivlariga sarflanishidan iborat.
Moddiy investitsiyalar asosiy kapitalning elementlarini sotib olish bilan bog’liq
bo’lib, ko’pchilik hollarda investitsion loyihalar doirasida amalga oshiriladi.
Shuning uchun o’z mablag’lari bilan birga qarzga olingan mablag’lar ham
foydalanilishi mumkin. Qarzga mablag’ olingan holda investor rolini aniq
loyihalarga kredit mablag’lari ajratayotgan bank bajaradi. Nomoddiy (potentsial)
investitsiyalar nomoddiy boyliklar yaratilayotganda amalga oshirilib, kadrlarni
tayyorlash va qayta tayyorlashga, ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini
(NIOKR) amalga oshirish, yangi mahsulotlarning namunalarini yaratishga sarflarni
mujassamlashtiradi. Mutaxassislarni tayyorlash, tajriba, ilmiy tekshirish, lizentsiya
va nou – xou berish, avtorlik xuquqi va umuman olganda nomoddiy aktivlarga
yo’naltirilgan investitsiyalarni ko’pgina iqtisodchi – olimlar intellektual
investitsiyalar deb atamoqdalar.
Xorijiy adabiyotlarda portfel investitsiyalar investor tomonidan sotib olingan
aktsiyalarning firma ustidan nazorat va ta’sir doirasi belgilariga ko’ra tasniflanadi.
Investitsiyalarning bir muncha ilmiy asoslangan tasnifi rus olimi N.Blank ishlarida
keltirilgan. Bunda investitsiyalar quyidagi belgilariga ko’ra tasniflangan: qo’yilma
ob’ektlariga ko’ra; investitsiyalashda ishtirok etishiga qarab; investitsiyalash davri

bo’yicha; mulkchilik shakllari bo’yicha; hududiy belgisi bo’yicha (1-rasm).

1-rasm. Investitsiyalarning alohida belgilari
bo’yicha tasniflanishi
Rus iqtisodiy adabiyotlarida 11
portfel (aktsiya, obligatsiya va boshqa turdagi
qimmatli qog’ozlarga, shuningdek, boshqa korxonalarning aktivlariga
yo’naltirilgan investitsiyalar) va real (faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarni
ta’mirlash va texnik qayta qurollantirish, kengaytirish, yangi korxonalar barpo
etishga yo’naltirilgan investitsiyalar) investitsiyalar farqlanadi. Bunday sharoitda
investor-korxona mablag’ kirita turib, o’zining ishlab chiqarish kapitalini, ya’ni
asosiy ishlab chiqarish fondlari va uning faoliyati uchun zarur bo’lgan aylanma
mablag’larni ko’paytiradi (oshiradi). Portfel investitsiyalar amalga oshirilganda
investor o’zining moliyaviy kapitalini, ya’ni qimmatli qog’ozlardan olinadigan
11
Бочарев В.В. Метод ы финансирования инвестиционной деятельности предприятий. – М . : «Финансы и
статистика», 1998. – С. 6-7. Сергеев И.В., Веретенникова И.И. Организация и финансирование инвестиций. –
М.: « Финанс ы и статистика » , 2001. – С. 6. Investitsiyalarning tasnifiy belgilari
Qo’yilma
ob’ektiga
ko’ra Investitsiya -
lashda ishtirok
etish xarakteriga
ko’ra Investitsiyalash
davriga ko’ra Mulkchilik
shakliga
ko’ra Hududiy
belgisiga
ko’raReal investitsiyalar
Moliyaviy investitsiyalar
Bevosita investitsiyalar
Bilvosita investitsiyalar
Uzoq muddatli
investitsiyalar
Qisqa muddatli
investitsiyalar
Xususiy investitsiyalar
Xorijiy investitsiyalar
Davlat investitsiyalar
Aralash investitsiyalar
Tashqi investitsiyalar
Ichki investitsiyalar

daromad-dividendini ko’paytiradi.
Investitsiyalarni korxona miqyosida quyidagicha tasniflash mumkin:
2-rasm. Korxona investitsiyalarining tasniflanishi
Bunday tasniflashning afzalligi va uning boshqa tasniflashlardan farqi
shundaki, unda korxona o’z investitsiyalarini qanday maqsadlar uchun safarbar
etishi to’g’risida real holat aks ettirilgan. Mohiyat jihatdan, ushbu tasniflash
korxonaning investitsiya portfelini xarakterlaydi. Bunda korxona uchun ushbu
portfel bo’yicha riskni minimallashtirish va iqtisodiy foydani oshirish eng muhim
muammolardan biri sanaladi. Yuqoridagi rasmda tasvirlangan real investitsiyalar –
bevosita investitsiyalar bo’lib, investorning investitsiya jarayonida bevosita Korxona investitsiyalari
Real investitsiyalar Portfel investitsiyalar
Ishlab chiqarishni
rivojlantirish Noishlab
chiqarish sohasini
rivojlantirish Qimmatli
qog’ozlarni sotib
olish Boshqa korxonalar
aktivlariga
qo’yilmalar
Ta’mirlash va
texnik qayta
qurollantirish
Ishlab chiqarishni
kengaytirish
Yangi mahsulot
ishlab chiqarish
Mahsulotni
yangilash,
modernizatsiyalash
va yangi resurslarni
o’zlashtirish Uy-joy qurilishiga
Sport va sog’liqni
mustahkamlash
ob’ektlari
qurilishiga
Mehnat qilish
sharoitlarini
yaxshilash va
texnika
xavfsizligi
darajasini oshirish Boshqa tijorat
tashkilotlari-ning
aktsiyalarini sotib
olish
Obligatsiyalarni
sotib olish
Boshqa qimmatli
qog’ozlarni sotib
olish Ishlab chiqaruvchi –
korxona aktivlariga
qo’yilmalar
Moliya-kredit
tashkilotlari
aktivlariga
qo’yilmalar
Boshqa tijorat
tashkilotlari
aktivlariga
qo’yilmalar

ishtirok etishini anglatadi, ya’ni investor investitsiyalash ob’ektini, shuningdek, uni
moliyalashtirishni tashkil etish va moliyalashtirish manbalarini bevosita o’zi
aniqlaydi. Portfel investitsiyalar – bilvosita investitsiyalarni anlatib, bu investitsiya
yoki moliyaviy vositachilar orqali investitsiyalashdir.
O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi Qonunida
investitsiya mo’ljallangan ob’ektiga ko’ra, “kapital, innovatsiya va ijtimoiy”
investitsiyalarga bo’linadi ( 4 - modda). Ikkinchidan , investitsiyada qatnashish
harakteriga ko’ra bevosita va portfel investitsiyalar farqlanadi. Bevosita
investitsiyalar investorni o’z moliyaviy mablag’lag’larni joylashtirish ob’ektini
tanlash imkoniyatini beradi. Portfel investitsiyalar tijorat banklari, investitsion
kompaniyalar, fondlar va boshqalar yordamida amalga oshiriladi. Moliyaviy
vositachilar to’plangan mablag’larni samarali, daromad keltiradigan qilib
joylashtiradilar. Portfel investitsiyalar boshqa emitentlarning anderrayting
yordamida qimmatli qog’ozlarga joylashtirish shaklida namoyon bo’ladi.
Uchinchidan , investitsiyalash davriga qarab investitsiyalar qisqa muddatli (bir
yilgacha bo’lgan muddatga beriladi) va uzoq muddatli (bir yilldan oshiq muddatga
beriladi) bo’ladi. Masalan, oddiy aktsiyalar umuman biror – bir muddat bilan
cheklanmaydi. Masalan, depozit sertifikati olti oy muddatga beriladi – bu qisqa
muddatli qo’yilmalar vositasidir, obligatsiyalar 20 yilgacha qaytarish muddati
bilan uzoq muddatli qo’yilmalar vositasidir. Lekin, uzoq muddatli qimmatli
qog’ozlarni sotib olish va qisqa muddatdan, masalan olti oy o’tgandan so’ng,
investor uzoq muddatli qurolni qisqa muddatli maqsadlar uchun foydalanish
mumkin. Ko’pincha investorlar ana shunday qurollarni tanlaydilar va o’z pullarini
qisqa muddatlarga qo’yishni hohlaydilar. Masalan, yaqin olti oy mobaynida
investorga kerak bo’lmaydigan summaga, u olti oylik muddatga ega bo’lgan
depozit sertifikati sotib olishi mumkin: qirq yoshga to’lgan investor pensiyaga
chiqquncha pul yig’ish uchun biron-bir kompaniyani obligatsiyasini 20 yilga sotib
olish mumkin. Odatda uzoq muddatli investitsiyalar kapital qo’yilmalar shaklida
namoyon bo’ladi.
To’rtinchidan , mulk shakllaridan kelib chiqib investitsiyalar xususiy, davlat,

qo’shma va xorijiy shakllarga ajratiladi. Xususiy investitsiyalar nodavlat yuridik
shaxslarining va fuqarolarning mablag’larini tadbirkorlik faoliyati ob’ektlariga
qo’yilishini anglatadi. Davlat investitsiyalari davlat byudjeti va davlat
korxonalarining mablag’larini joylashtirish orqali namoyon bo’ladi.
Beshinchidan , hududiy joylashtirilish bo’yicha investitsiyalar ichki va tashqi
investitsiyalarga bo’linadi.
Oltinchidan , investitsiyalar tavakkallik darajasi bo’yicha yuqori tavakkalli va
past tavakkalli investitsiyalarga ajratiladi. Moliya sohasida tavakkallik deganda
investitsiyalarga mutloq yoxud nisbiy miqdordagi foyda kutilganidan ancha kam
bo’ladi, boshqacha aytganda «tavakkallik» atamasi kutilmagan natija olish
imkoniyatini anglatadi.
2. Investitsiya loyihalarni amalga oshirish bosqichlari va jarayonlari
Kapital qo’yilmalarni qaytarish asosida byudjet ajratmalari hisobidan
ajratishda qarz mablag’larini qaytarish mexanizmi O’zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligi, mablag’ bilan ta’minlovchi bank muassasasi va buyurtmachi
o’rtasida tuzilgan shartnoma bilan tartibga solib boriladi. Ob’ekt qurilishiga
shartnoma tanlov savdolari natijalari bo’yicha belgilangan qurilishning butun
davriga yangi qurilishga, ishlab turgan korxonalarni kengaytirish, rekonstruktsiya
qilish va texnika bilan qayta jihozlashga tuziladi. Shartnoma O’zbekiston
Respublikasining Fuqarolik kodeksi, “Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatining
shartnomaviy-huquqiy bazasi to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni
hamda kapital qurilish sohasidagi boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlar talablariga
muvofiq tuziladi.Markazlashtirilgan manbalar hisobiga ob’ektlar qurilishiga
shartnomalar tuzish huquqiga ega bo’lgan tashkilot buyurtmachi hisoblanadi.
Markazlashtirilgan manbalar hisobiga ob’ektlar qurilishiga shartnoma bo’yicha
pudratchilar tanlov savdolari shartlariga va tuzilgan shartnomaga muvofiq ishlar
bajarilishini ta’minlashga qodir bo’lgan yuridik shaxslar bo’lishlari mumkin.
Zarurat bo’lganda qo’shma faoliyat to’g’risidagi shartnomaga muvofiq ish
ko’ruvchi yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan yuridik shaxslarning

birlashmasi qurish shartnomasi bo’yicha pudratchilar bo’lishi mumkin.
Buyurtmachi va pudratchi, bosh pudratchi va subpudratchilar, loyiha tashkilotlari
va asbob-uskunalar, qurilish materiallari va konstruktsiyalarini yetkazib
beruvchilar o’rtasidagi munosabatlar vositachi tashkilotlar va boshqa oraliq
bo’g’inlarning ishtirokisiz faqat shartnoma asosida quriladi. Bunda ham moddiy-
texnika resurslarini o’zaro bergan holda, ham ular berilmagan holda subpudrat
tashkilotlar tomonidan ishlarning bajarilishi bitta ob’ekt qurilishi doirasida
vositachining ishi hamda moddiy-texnika resurslarini tashqariga realizatsiya qilish,
deb hisoblanmaydi. Pudrat shartnomasi tanlov savdolari natijalari bo’yicha
aniqlangan shartnomaviy joriy narx bo’yicha belgilangan tartibda tanlov savdolari
natijalari tasdiqlangandan keyin o’n kun muddatda tuziladi. Tanlov savdolari
shartlariga muvofiq qurilish muddati bir kalendar yil doirasidan tashqariga
chiqadigan ob’ektlar bo’yicha ikkinchi va keyingi yillarga ishlarning qoldiq hajmi
qiymati belgilangan tartibda aniqlashtiriladi. Qoldiq qiymatning aniqlashtirilishi
asosiy bosh shartnomaga ilova qilinadigan qo’shimcha bitim bilan
rasmiylashtiriladi. Shartnomaga ishlar hajmining ko’payishi yoki loyihaning
o’zgartirilishi bilan bog’liq o’zgartirishlar kiritilishiga yo’l qo’yilmaydi, qonun
hujjatlarda belgilangan hollar bundan mustasno.
Shartnoma bekor qilingan taqdirda barcha xarajatlar va zararlar qonun
hujjatlarida yoki shartnomada belgilangan tartibda qoplanadi. Shartnoma tuzishda
buyurtmachi va pudratchi alohida shartlar bilan qonun hujjatlariga muvofiq unda
boshqa majburiyatlarni ham nazarda tutishga haqlidir. Subpudratchilar va yetkazib
beruvchilar (ishlab chiqaruvchilar) ni tanlash bosh pudratchi tomonidan tanlov
savdolari natijalari bo’yicha tuzilgan bosh shartnoma bo’yicha majburiyatlar
saqlanib qolishi sharti bilan mustaqil amalga oshiriladi. Ob’ektlar qurilishiga
shartnoma bo’yicha majburiyatlarning bajarilishi qonun hujjatlariga muvofiq
kafillik, kafolat shaklida va boshqa shakllarda ta’minlanadi. Ob’ekt qurilishi
shartnomasida aks ettiriladigan o’zaro hisob-kitob shartlari qonun hujjatlari
talablariga muvofiq belgilanadi.

Buyurtmachi tomonidan quyidagilar ta’minlanadi: yer uchastkasini tanlash
va ajratish, birlamchi ruxsat beruvchi hujjatlarni va qurilish hududini tayyorlash,
loyiha oldi ishlarini tashkil etish, loyihaning, ish hujjatlarining (ob’ektni
foydalanishga tayyor holda qurish hollaridan tashqari) va tanlov hujjatlarining
tadiqlanadigan qismini kelishish, ekspertizadan o’tkazish va tasdiqlash;
loyihalovchi va pudratchini (bosh pudratchini) tanlov savdolari orqali tanlash;
ishlarni bajarish va moliyalashtirish jadvallari bilan birgalikda shartnomalar tuzish;
qurilish ob’ektini davlat arxitektura qurilish nazorat organlarida ro’yxatdan
o’tkazish; pudratchiga qurish uchun birlamchi ruxsat beruvchi hujjatlarni berish;
buziladigan, ko’chiriladigan yoki rekonstruktsiya qilinadigan binolarda,
shuningdek, ob’ektqurilishi hududida yashayotgan shaxslarni ko’chirish;
moliyalashtirish, pudratchi tomonidan qabul qilingan shartnoma majburiyatlariga
va shartnomada qayd etilgan boshqa funksiyalarga rioya qilinishi ustidan nazorat
qilish; texnik kuzatish va ob’ekt qurilishi ustidan texnik nazorat qilish; qurilishi
tugallangan ob’ektni belgilangan tartibda foydalanish uchun qabul qilish; kafolatli
davrda aniqlangan nuqsonlar bartaraf etilishi ustidan nazorat qilish.Buyurtmachi
qonun hujjatlariga va shartnoma shartlariga muvofiq boshqa funksiyalarni ham
bajaradi.
Pudratchi tomonidan quyidagilar ta’minlanadi:
ish hujjatlarini ishlab chiqish va uning texnologiya qismini buyurtmachi
bilan kelishgan holda qurilish jarayonida (ob’ekt foydalanishga tayyor holda
qurilganda) uni e kspert kuzatish;
ish hujjatlarini (ob’ekt foydalanishga tayyor holda qurilganda) texnologik
izchillik va ob’ekt qurilishining aniq shartlari bilan bog’liqlikda hajmlar va
muddatlarda ishlab chiqarishga berish;
ishlarni bajarish jadvaliga muvofiq hamda belgilangan standartlarga,
qurilish normalari va qoidalariga rioya qilgan holda tasdiqlangan loyihada nazarda
tutilgan ishlarni bajarish; shartnomaga muvofiq qurilishni asbo buskunalar,
konstruksiyalar va qurilish materiallari bilan butlash; loyiha yechimlariga hamda
qurilish normalari va qoidalariga rioya qilgan holda qurilish -montaj, maxsus va

ishga tushirish-sozlash ishlarini o’z vaqtida va sifatli bajarish; ob’ektning ijroiya
hujjatlarini, shu jumladan sertifikatlanishi shart bo’lgan mahsulotga muvofiqlik
sertifikatlarini, foydalanilgan qurilish materiallari va asbob-uskunalarga texnik
pasportlarni tuzish va buyurtmachiga berish; tasdiqlangan loyihalarga, boshqa
talablarga va shartnoma majburiyatlariga muvofiq ob’ektni buyurtmachiga
topshirish. Pudratchi qonun hujjatlariga va shartnoma shartlariga muvofiq boshqa
funksiyalarni ham bajaradi.
Buyurtmachi bilan pudratchi o’rtasidagi vazifalarni aniq taqsimlash,
shuningdek, ularning mulkiy javobgarligi darajasi qonun hujjatlariga va tanlov
savdosi shartlariga muvofiq aniq bir pudrat shartnomasini tuzishda aniqlashtiriladi.
Ob’ektni foydalanishga qabul qilib olish belgilangan sifat standartlari hisobga
olingan holda “Davarxitektqurilish” qo’mitasi organlarining xulosasi asosida
buyurtmachi tomonidan ta’minlanadi.
Buyurtmachi qonun hujjatlariga va shartnomaga muvofiq: ishlarni
bajarishga birlamchi-ruxsat beruvchi hujjatlar berilishi kechiktirilganligi;
geodeziya - bo’lish asoslari hamda qurilish hududiga biriktirilgan punktlar va
belgilar berilishi kechiktirilganligi; qurilish tugallangan ob’ekt, uning ayrim
navbatlari, ishga tushirish kompleksi, binolar, inshootlar, ishlab chiqarishga
tayyorlangan mahsulotlar yoki xizmatlar shartnoma shartlariga muvofiq qabul qilib
olinishi asossiz ravishda kechiktirilganligi; shartnomaga muvofiq o’z vaqtida
mablag’ bilan ta’minlanmaganligi, bajarilgan ishlar tasdiqlanmaganligi va ularga
haq to’lanmaganligi; shartnomada nazarda tutilgan boshqa majburiyatlar
bajarilmaganligi uchun pudratchi oldida javob beradi.Pudratchi qonun hujjatlariga
va shartnomaga muvofiq: ish hujjatlari sifatsiz ishlab chiqilganligi (ob’ektni
foydalanishga tayyor holda qurishda); qurilish-montaj ishlari sifatsiz bajarilganligi;
ob’ekt, uning navbati, bosqichi qurilishi o’z vaqtida tugallanmaganligi;
buyurtmachi bilan tuzilgan shartnomalar bo’yicha montaj tashkilotlari va boshqa
ixtisoslashtirilgan tashkilotlar tomonidan amalga oshirilayotgan asbob-uskunalarni
montaj qilishga mo’ljallangan maydonlarni topshirish muddatlari buzilganligi
(agar bu shartnoma va tanlov savdolari shartlarida nazarda tutilgan bo’lsa);

buyurtmachi bilan tuzilgan shartnomaga ilova qilingan alohida shartlarga
belgilangan yerlarni rekultivatsiya qilish bo’yicha ishlar muddatlari va
xajmlarining buzilganligi; qurilish jarayonida yoki oraliq qabul qilish jarayonida
buyurtmachi, mualliflik nazorati va nazorat organlari tomonidan aniqlangan ishlar
va konstruksiyalarda yo’l qo’yilgan chala ishlar va nuqsonlarni bartaraf etish
kechikkanligi; shartnomada nazarda tutilgan boshqa majburiyatlar bajarilmaganligi
yoki zarur darajada bajarilmaganligi uchun buyurtmachi oldida mulkiy javob
beradi.Ish pudratchi tomonidan pudrat shartnomasidan chetga chiqib yoki boshqa
nuqsonlari bo’lgan holda bajarilgan hollarda buyurtmachi, agar qonun hujjatlarida
yoki shartnomada o’zgacha hol belgilanmagan bo’lsa, o’z hoxishiga ko’ra
pudratchidan: nuqsonlar oqilona muddatda qoplashsiz bartaraf etilishini; ish uchun
belgilangan narx mutanosib miqdorda kamaytirilishini; agar nuqsonlarni
bartarafetish yuzasidan buyurmachining huquqi shartnomada nazarda tutilgan
bo’lsa, nuqsonlarni bartaraf etish bilan bog’liq xarajatlar qoplanishini talab qilishga
haqlidir. Agar pudratchi nuqsonlarni tomonlar tomonidan belgilangan muddatda
bartaraf etmasa, buyurtmachi yoki foydalanuvchi tashkilot nuqsonni bartaraf etish
ishlari qiymatini undirib olgan va nuqson o’z vaqtida bartaraf etilmaganligi uchun
ko’rilgan zarar qoplangan holda nuqsonni pudratchi hisobidan o’z kuchlari bilan
bartaraf etishga haqlidir. Bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlar uchun o’z
vaqtida haq to’lanmagan taqdirda shartnomaga muvofiq aybdor tomon boshqa
tomonga qonun hujjatlarida va shartnomada belgilangan tartibda neustoyka
(jarima, penya) to’laydi.Neustoyka (jarima, penya) to’lanishi, shuningdek,
majburiyatlar zarur darajada bajarilmaganligi uchun zararlar qoplanishi tomonlarni
shartnoma bo’yicha majburiyatlar bajarilishidan ozod etmaydi, qonun hujjatlarda
nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.Buyurtmachi pudratchining aybi bilan
shartnomani bekor qilishga majbur bo’lgan taqdirda pudratchining kafili (u mavjud
bo’lgan taqdirda) buyurtmachi bilan pudratchi o’rtasida tuzilgan shartnoma
shartlariga muvofiq ob’ekt qurilishini qurilish to’liq tamom bo’lgungacha davom
ettirish majburiyatini o’z zimmasiga olishi yoki unga berilgan kafolatdan kelib
chiquvchi moliyaviy majburiyatlarni bajarishi mumkin. Kafil ishni o’z kuchlari

bilan tamomlashi yoki o’z hoxishiga ko’ra istalgan pudratchini jalb etgan holda
tamomlashi mumkin. Ob’ektni foydalanishga tayyor holda qurishi pudratchining
loyihada nazarda tutilgan ishlarinig butun hajmini, shu jumladan maxsus va ishga
tushirish sozlash ishlarini bajarish, ob’ektni texnologiya va muhandislik asbob -
uskunalari bilan butlash bo’yicha majburiyatlarini nazarda tutadi hamda tayyor
qurilish mahsuloti yaratishning yagona uzluksiz kompleks jarayoni sifatida amalga
oshiriladi. Ob’ektlarni foydalanishga tayyor holda qurishda buyurtmachi va
pudratchi qatnashchilar hisoblanadi. Ob’ektni foydalanishga tayyor holda qurish
markazlashtirilgan manbalar hisobiga amalga oshiriladigan yangi qurilishda, ishlab
turgan korxonani kengaytirish, rekonstruksiya qilish va texnika bilan jihozlashda
majburiy hisoblanadi. Loyihalarni boshqa manbalar hisobiga amalga oshirishda
ob’ektlarni foydalanishga tayyor holda qurish tomonlarning kelishuvi bo’yicha
yoki tanlov savdolari shartlariga qarab qo’llanilishi mumkin. Foydalanishga tayyor
holda qurish shartnomasi bo’yicha majburiyatlarni bajarish uchun pudratchi
subpudratchi tashkilotlarni jalb etishi mumkin, ularga nisbatan pudratchi bosh
pudratchi hisoblanadi.
Qurilishni qurilish-montaj ishlarini bajarish uchun zarur bo’lgan
materiallar, konstruksiyalar va buyumlar bilan, shuningdek, barcha namunaviy
asbob-uskunalar va apparatlar, nostandartlashtirilgan, texnologik va energetika
asbob-uskunalari bilan, shu jumladan maxsus materiallar bilan ta’minlash
pudratchining vazifasi hisoblanadi. Pudratchi shartnomada belgilangan kafolatli
davrda ob’ektdan loyihada nazarda tutilgan parametrlarda foydalanilishi uchun
buyurtmachi oldida mulkiy javob beradi. Foydalanishga tayyor holda qurishda
ob’ektni mablag’ bilan ta’minlash mablag’ bilan ta’minlash jadvaliga muvofiq
buyurtmachining avansi (30 foizgacha), joriy mablag’ bilan ta’minlash (avans
berish hisobga olingan holda 50 foizgacha), pudratchining o’z mablag’lari va
bankning kreditlari hisobiga amalga oshiriladi. Pudratchi bilan uzil-kesil hisob-
kitob qilish buyurtmasi tomonidan qurilish tamom bo’lgandan va ob’ekt
foydalanishga topshirilganidan, shu jumladan kredit olish va ular bo’yicha pudrat
qurilish tashkilotlari tomonidan foizlar to’lash bilan bog’liq xarajatlar

qoplangandan keyin amalga oshiriladi. Ob’ektlarni foydalanishga tayyor holda
qurishda tugallanmagan ishlab chiqarish harajatlari ob’ekt foydalanishga
topshirilgunga qadar pudratchining balansida bo’ladi va uning soliq solinadigan
bazasiga kiritilmaydi.Investitsiya loyihasini markazlashtirilgan manbalar hisobiga
mablag’ bilan ta’minlash har qaysi ob’ekt bo’yicha ajratilgan kapital qo’yilmalar
limitlari doirasiga qat’iy amal qilgan holda, O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot
vazirligi va Moliya vazirligi bilan kelishilgan qurilishlarning aniq mo’ljalli ro’yxati
va qurilishlarning belgilangan tartibda tasdiqlangan titul ro’yxati asosida amalga
oshiriladi. Belgilangan tartibda tasdiqlangan qurilishlarning aniq mo’ljalli ro’yxati
kapital qo’yilmalarning tasdiqlangan limitiga muvofiq ob’ektlar qurilishining aniq
ro’yxatida nazarda tutilgan qurilish uchun banklarning kreditlarini jalb etishda
pudratchi uchun asos bo’lib hisoblanadi. Ajratilgan mablag’lardan buyurtmachi
tomonidan qurilishlarning titul ro’yxatida nazarda to’tilmagan maqsadlarda
foydalanishiga yo’l qo’yilmaydi.
Mablag’ bilan ta’minlashni ochish uchun buyurtmachi tomonidan xizmat
ko’rsatuvchi bankka quyidagilar taqdim etiladi: qurilishlarning aniq mo’ljalli
ro’yxati (loyiha - qidiruv ishlarining aniq ro’yxati); qurilishning titul ro’yxati;
buyurtmachi bilan pudratchi o’rtasida tuzilgan shartnoma nusxasi; pudrat
tashkilotining qurilish tavakkalchiliklarini sug’urtalash yuzasidan shartnomasi
nusxasi: qurilish-montaj ishlarini bajarishga “Davarxitektqurilish” qo’mitasining
ruxsati. Buyurtmachi va pudrat tashkiloti o’rtasida investitsiya loyihasini amalga
oshirish yuzasidan tuzilgan shartnomada va unga ilova qilinadigan mablag’ bilan
ta’minlash jadvalida quyidagilar hisobga olinishi zarur;
a) qurilish yangidan boshlanayotgan tayyor holda foydalanishga
topshiriladigan ob’ektlarni qurishda:
- qurilishning dastlabki ikki oyi mobaynida avans to’lovlari tanlov
savdolari natijalari bo’yicha belgilangan ishlar qiymatining 30 foizigacha
miqdorda teng ulushlarda ajratilishi;

- jam bo’lgan holda avans to’lovi ham hisoblanadigan avans berishni
hisobga olgan holda ob’ekt qiymatining 50 foizgacha miqdorda joriy
moliyalashtirishni amalga oshirish.
Tasdiqlangan Investitsiya dasturi bo’yicha kapital qo’yilmalarni
moliyalashtirish limitining (avans to’langandan va 50 foizgacha miqdorda joriy
moliyalashtirilgandan keyin) qolgan qismi tasdiqlangan limitlar doirasida
markazlashtirilgan manbalar hisobiga aniq mo’ljalli qurilishlar ro’yxatlarga
kiritilgan ob’ektlarda ishlaydigan pudrat tashkilotlarini kreditlash uchun kredit
resurslari hosil qilish manbai sifatida vaqtinchalik asosida, oyma-oy xizmat
qiluvchi banklarga beriladi.
Investitsiya loyihasini amalga oshirish qatnashchilari o’rtasidagi hisob-
kitoblar ular o’rtasida tuzilgan shartnomada nazarda tutilgan tartibda amalga
oshiriladi. Hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun har oyda, hisobot davridan
keyingi oyning 5 – kunidan kechikmay, buyurtmachilar tomonidan moliya
organiga mazkur Nizomga muvofiq tasdiqlovchi hujjatlar bilan birga belgilangan
shakl bo’yicha markazlashtirilgan kapital qo’yilmalardan foydalanilishi to’g’risida
hisobotlar taqdim etiladi.
Ob’ektni foydalanishga tayyor holda qurishda buyurtmachi tomonidan
moliya organiga mablag’ bilan ta’minlash jadvaliga muvofiq qiymatining 50 foizi
doirasida ob’ekt qurilishiga avans berish va joriy mablag’ bilan ta’minlash uchun
mablag’ ajratishga buyurtmanoma taqdim etiladi. Quyida markazlashtirilgan
manbalar hisobiga amalga oshirilayotgan kapital qurilishni mablag’ bilan ta’milash
va kreditlash jadvali keltirilgan.
Loyiha oldi izlanishlarining muhim bosqichlaridan biri - bo’lg’usi
investitsion loyihani amalga oshirish qiymatini baholash hisoblanadi. L oyiha
qiymatini aniqlash uchun asos bo’lib loyihani alohida qismlari (qurilish, texnologik
va tashkiliy) bo’yicha va ularni amalga oshirish bo’yicha ishlanmalar xizmat
qiladi. Bunday tarzda olingan ishlar va texnologik uskuna harid qilish qiymati
loyihanin g texnikiqtisodiy ko’rsatkichlarini hisoblab chiqishga, ularni boshqa
shunday turdagi loyihalar bilan taqqoslashga, loyihalashtirishdagi afzalliklar va

kamchiliklarni aniqlashga, kapital qo’yilmalarning samaradorligini oshirish
bo’yicha asosiy vazifalarni shakllantirishga imkon beradi. Loyiha smeta hujjatlari
loyiha byudjetini shakllantirish va uni bajarilishi ustidan nazorat qilishga asos b
o’lib xizmat qiladi. Smeta asosida qurilish ishlari xarajatlari: texnologik, energetik,
k o’tarmatransport va boshqa uskunalar, korxona faoliyat ko’rsatishi uchun zarur
bo’lgan boshqa asboblar va ishlab chiqarish inventarlari haridi xarajatlari; ushbu
uskunalarni o’rnatish ishlari xarajatlari; qurilish maydonini o’zlashtirish
xarajatlari; texnik va mualliflik nazoratini amalga oshirish xarajatlari; loyiha
hujjatlarini ishlab chiqish xarajatlarini o’z ichiga oluvchi kapital qo’yilmalar hajmi
aniqlanadi. Qurilish-montaj ishlarining smeta qiymati buyurtmachilar va
pudratchilar, uskunalar yetkazib beruvchilar bilan shartnomalar tuzish va
shartnoma bahosini aniqlash hamda ular o’rtasida hisoblashishni amalga oshirish
uchun ishlatiladi. Investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun
Vazirlar Mahkamasining 21.09.2021 yildagi 592 -son qarori bilan Yirik investitsiya
loyihasini amalga oshirish uchun eng ya х shi taklifni tanlab olishning ma’muriy
reglamenti tasdiqlangan. Ma’muriy reglamentda quyidagilar nazarda tutilgan:
 yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun yer uchastkasini
tanlash va takliflarni takdim etish tartibi;
 yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun eng ya х shi taklifni
ko rib chiqish tartibi, ularni tanlab olish bosqichlari va baholash mezonlari;ʻ
 eng ya х shi taklifni taqdim etgan talabgorlar ichida g olibni aniqlash
ʻ
tartibi;
 yer uchastkasini ijaraga berishda hujjatlarni rasmiylashtirish tartibi;
 investitsiya majburiyatlari ijrosini monitoring qilish tartibi.
Ma’muriy reglamentga muvofiq qiymati kamida 10 mln AQSh dollari
ekvivalentida bo lgan investitsiya loyihasi yirik investitsiya loyihasi
ʻ
hisoblanadi. Yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun eng ya х shi taklifni
tanlab olish Tashqi savdo, investitsiyalar, mahalliy sanoatni rivojlantirish va te х nik
jihatdan tartibga solish masalalari bo yicha Hukumat komissiyasi tomonidan
ʻ
amalga oshiriladi.

Loyiha doirasida:
 qishloq хo jaligiga mo ljallangan yerlarda - faqat qishloq хo jaligiʻ ʻ ʻ
ishlab chiqarishi uchun qishloq хo jaligi maqsadlarida;
ʻ
 qishloq хo jaligiga mo ljallanmagan yerlarda - qonunchilik hujjatlari
ʻ ʻ
bilan taqiqlanmagan har qanday faoliyatni amalga oshirish mumkin.
Bunda yakka tartibdagi uy-joy va ko p kvartirali uylar qurilishini nazarda
ʻ
tutuvchi loyihalar yirik investitsiya loyihasi hisoblanmaydi va ko rib chiqilmaydi.
ʻ
Shuningdek tanlangan yer uchastkasiga bo lgan huquqning bozor
ʻ
qiymatidan kam bo lgan qiymatdagi yirik investitsiya loyihasi bo yicha takliflar
ʻ ʻ
ko rib chiqilmaydi.
ʻ
Bo sh turgan yer uchastkasi bo yicha hujjatlar yig majildini tayyorlash
ʻ ʻ ʻ
Kadastr agentligining Davlat kadastrlari palatasi tomonidan amalga oshiriladi.
Talabgor yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun davlat
хizmatlari markazlari yoki YaIDXP orqali ariza bilan murojaat etishi mumkin.
Ariza DXM orqali takdim etilganda murojaatchidan 1 BHM (270 ming
so m) miqdorida yig im undiriladi, YaIDXP orqali taqdim etilganda 243 ming
ʻ ʻ
so m to lanadi.
ʻ ʻ
Ishchi organ (Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi) kelib tushgan ariza
va unga ilova qilingan hujjatlarni 3 ish kuni ichida ko rib chiqadi.
ʻ
Kamchiliklar aniqlanmasa, loyiha Hukumat komissiyasiga ko rib chiqish
ʻ
uchun kiritiladi va 10 ish kuni ichida konseptual jihatdan ko rib chiqiladi.
ʻ
Yirik investitsiya loyihasini amalga oshirish maksadga muvofiq deb qaror
qabul qilingan takdirda Davlat kadastrlari palatasiga bo sh turgan yer uchastkasini
ʻ
aniklash bo yicha so rov yuboriladi.
ʻ ʻ
Davlat kadastrlari palatasi so rov kelib tushgan kundan boshlab 20 ish kuni
ʻ
ichida elektron shaklda yer uchastkasi bo yicha hujjatlar yig ma jildini tayyorlaydi
ʻ ʻ
va uni vakolatli tashkilotlar bilan kelishadi.
Yirik investitsiya loyihasiga muqobil takliflar Ishchi organning rasmiy
veb-saytida e’lon berilgan kundan boshlab 60 kun davomida qabul qilinadi.

3. Investitsiya loyihalarini amalga oshirish tartibi
Korxona rahbariyati – loyihaning maqsadi va asosiy talablarini
aniqlashning bosh manbai hisoblanadi. Korxonaning rivojlanish strategiyasidan
kelib chiqib, raxbariyat mutaxassislarning aloxida talablarini umumlashtiradi.
Bunga raxbariyatning maxsus talablari qo’shiladi, loyihani amalga oshirish talabi,
bo’linmalar va korxona mutaxassislari va x.k.lar tomonidan loyihaning maqsad va
talablarini to’g’rilash (korrektirovka) tartibi va uslubiyati.
Moliya sohasi – mahsulotni seriyali ishlab chiqarish va loyiha xarajatlarini
qoplash uchun kalkulyatsiyalar hisobi bilan loyihaning byudjet doirasini hamda
loyihani moliyalashtirish usullari va manbalarini aniqlaydi.
Sotish sohasi – loyihaning muhim talab va shartlarini tashkil qiladi, bu esa
sotish bozorlari va sotib oluvchilarni qarorlari bilan aniqlanadigan,
raqobatchilarning mavjudligi va xarajatlar bilan bog’liq.
Tayyorlash sohasi – ishlab chiqarish vositalari bozori bilan bog’liq va
o’zining maxsus talablarini oldinga suradi, masalan: texnologiya va uskunalardan
foydalanish bo’yicha tavsiyalar, turib qolgan ishlab chiqarish maydonlarini ishga
tushirish talabi, ma’lum texnologik jarayonlardan voz kechish, ishlab chiqarish
vositalari bozori imkoniyatlarining loyiha talablariga mos kelishi va hakazo.
Moddiy ta’minot sohasi – xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlar bozori
bilan bog’liq va maqbul narxlarda xom ashyo, material va uskunalar bilan
ta’minlash imkoniyatidan kelib chiqib, loyihaga o’zining talablarini qo’yadi.
Infrastruktura sohasi – turli xizmatlar bozori bilan bog’liq va loyihaga va
uning ta’minotiga o’z talablarini qo’yadi. Bunga, reklamaga, transportga, aloqa
telekommunikatsiyaga, informatsion va boshqa tur ta’minotga bo’lgan talablar
kiritiladi.
Ishlab chiqarish chiqindilaridan foydalanish va ulardan foydalanish so hasi
– atrof muhit himoyasi xizmati va talablari hamda ishlab chiqarish chiqindilaridan
oqilona foydalanish bilan bog’liq.

Korxonaning boshqa bo’linmalari tomonidan ham boshqa talablar ham
bo’lishi mumkin.
Loyiha rahbari, uning jamoasi va loyiha menejmenti va vazifalariga
quyidagilar kiradi:
 loyihaga bo’lgan jami talablarni yig’ish;
 barcha aloqador qatnashchilar loyiha ma’lumotlari bilan ta’minlash;
talablarni qondirish imkoniyatlari va darajasini aniqlash;
 loyiha talablari va ularning o’zgarishlari to’g’risida ma’lumotlarni
yig’ish shakli va ko’lamini aniqlash;
 loyiha muhiti dinamikasi bashoratining shakllanishi;
 prioritetlarni baholash me’yorlari va talablar ierarxiyasining
shakllanishi;
 bajarish uchun majburiylarda «mayda istaklar»gacha.
Korxona muhiti ham loyihaga ham korxona ichidan ham bevosita katta
ta’sir ko’rsatadi. Korxona muhitiga quyidagilar kiradi:
Siyosiy xarakteristikalar va omillar:
 siyosiy barqarorlik;
 loyihaning xukumat tomonidan qo’llab-quvvatlanishi;
 milliylikning yuzaga chiqishi;
 jinoyatchilik darajasi;
 ishtirokchi mamlakatlar bilan savdo balansi;
 xarbiy birlashmalarda ishtirok etish.
Iqtisodiy omillar:
 milliy xo’jalik strukturasi;
 javobgarlik va mulkiy xuquqlar turlari, jumladan, yer xuquqi;
 tarif va soliqlar, sug’urtalash;
 inflyatsiya darajasi va valyuta barqarorligi;
 bank tizimining rivojlanganligi;
 investitsiyalar va kapital o’yilmalar manbalari;
 tadbirkorlik erkinligi va xo’jalik mustaqilligi darajasi;

 bozor infrastrukturasi rivojlanganligi;
 baholar darajasi;
 bozorlar holati;
 savdo, investitsiyalar, ishlab chiqarish vositalari, xom ashyo va
mahsulotlar, ishchi kuchi va boshqalar.
Jamiyat – uning xarakteristikalari va omillari: hayot darajasi va sharoitlari,
ta’lim darajasi; ko’chib yurish erkinligi, «kirish-chiqish», mehnat qonuniyligi,
chiqish (zabastovka)larni taqiqlash; sog’liqni saqlash va meditsina, dam olish
sharoitlari; amoat tashkilotlari, pressa, televidenie; maxalliy axolini loyihalarga
munosabati. Qonun va xuquq: inson xuquqlari; tadbirkorlik xuquqlari; mulkka
egalik xuquqlari; sug’urta va imtiyozlar berish to’g’risidagi qonun va normativ
aktlar.
Fan va texnika: fundamental va yordamchi fanlarning rivojlanish darajasi;
informatsion texnologiyalar va kompyuterlashtirish darajasi; sanoat va ishlab
chiqarish texnologiyalari; energetik tizimlar; transport tizimlari; aloqa va
ommunikatsiya.
Madaniyat: savodxonlik darajasi; tarix, madaniyat, urf-odatlar, din;
madaniy talablar; hayot ta’limoti, ish, dam olish, sport va boshqalar.; natijalar
sifatiga va mehnat sharoitlariga bo’lgan talablar darajasi. Tabiiy va ekologik
omillar: tabiiy iqlim sharoitlari; xarorat, yog’inlar, namlik, shamollar, dengiz
satxidan balandlik, seysmiklik, landshaft va monografiya va boshqalar; tabiiy
resurslar, transport tizimlari bilan aloqa va joylashuv; sifat bo’yicha standartlar;
havo yo’llari, suv manbalari va tuproq qatlami; atrof-muhitga sanitar talablar; atrof
muhitni muhofaza qilish bo’yicha qonunchilik; tendensiyalar tasnifi va ekologik
tizimlarning holati: xavo, suv va tuproq. Infrastruktura xarakteristikalari va
omillari: transport vositalari.
Aloqa va kommunikatsiya, yuk tashish, EXM tarmoqlari va informatsion
tizimlar; energiya ta’minoti; aloqa xizmatlari; xom ashyo va xizmatlar; xo’jalik
tarmoqlari, logistika va material texnik ta’minot; sanoat infrastrukturasi; xizmat
ko’rsatuvchi tizimlar va boshqalar.

Loyihalarini amalga oshirishda bines -rejaning ham ahamiyati katta boladi.
Biz biznesga birinchi qadam qo’yayotgan paytingizda yoki yangi bir loyihani
amalga oshirish jarayonida quyidagi qiyinchiliklarga duch kelasiz:
- birinchidan, moliyaviy mablag’larning yetishmasligi;
- ikkinchidan, oldindan belgilanmagan, kutilmagan holatlar ko’pligi.
Bular bizning korxonangizni tanlangan y o’ldan borishga imkon bermasligi
mumkin. Bunday noxush holatdan chiqishning yo’li oldindan o’z maqsadini
qog’ozga belgilash, baholash va prognozlash, bu o’z navbatida o’sha biznes-reja
tuzishdir. Biznes-reja keng, xar tomonlama aniq tizimga tushirilgan va chuqur
o’ylab tayyorlangan xujjat bo’lib, u firmani qay maqsadga xarakat qilayotganligi,
ko’zlangan maqsadga qaysi yo’llar bilan erishish va ko’zlangan maqsadga
erishgandan so’ng natija qanday bo’ladi degan savollarga javob topiladi. Bu qulay,
umumiy olingan, hisoblanib loyihani imkoniyatlari bo’yicha to’la ma’lumot beradi.
Biznes-reja korxona (firma)ning strategik istiqbolini belgilab beradigan asosiy
xujjat hisoblanadi va uni 3-5 yilga tuzishni tavsiya etiladi. Biznes-rejaning birinchi
va ikkinchi yillariga ko’rsatkichlarni (topshiriqlarni) kvartallarga taqsimlangan
xolda berilishi maqsadga muvofiq hisoblanadi va faqat uchinchi yildan boshlab
yillik ko’rsatkich (topshiriq)lar bilan chegaralanish mumkin. Biznes-reja quyidagi
asosiy masalalarni xal etadi, ya’ni:
- tadbirkorlarga korxona (firma)lar strategiyasini ishlab chiqish uchun asosi
bo’libgina qolmay, uni muvaffaqiyatli amalga oshishiga kafolat ham beradi;
- bozor iqdisodiyoti sharoitida tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish,
tartibgasolish va bajaralishini nazorat qilishning asosiy quroli bo’lib xizmat qiladi;
- tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida to’satdan yuzaga
kelgan salbiy holatlar yuzasidan tadbirkorlarni ogoxlantiriladi va ularni o’z vaqtida
bartaraf etish tadbirlarini ishlab chiqishga yordam beradi;
- tadbirkorlik faoliyati yuzasidan banklar, investorlar va qarz beruvchilarga
tegishli ma’lumotlar olishga imkon beradi.
Bundan tashqari, biznes-reja tuzib chiqishning ikkita asosiy sababi mavjud:

- tashqaridagi sarmoyadorlarni sizning biznesingizni maqsadga muvofiqligi
xaqida yoki ssuda berishga ishonch xosil qildirish,
- ko’zlangan maqsadni saqlab qolishga yordam berish, to’satdan yuzaga
kelgan holatlarda tanlangan maqsaddan voz kechmaslikni ta’minlash.
Bu yana rejada belgilangan barcha vazifalarning to’la bajarilishini
hamanglatadi:
- Biznes-reja boshqaruvchiga tanglik holatlarini to’g’ri baholash imkonini
beradi va undan olib chiqib ketish yo’llarini ko’rsatadi. Bu o’z navbatida
boshqaruv samaradorligining ortishini xarakterlaydi;
- qo’shimcha ma’lumot kelib tushishi va ma’lum tajribaga ega bo’lish bilan
maqsad va vazifa moslanib olinadi. Biznes-rejaning bosh maqsadi - firmaning
ko’zlagan maqsadiga erishishi, reja-iqtisod bo’limi xodimlariga va
sarmoyadorlarga tanlangan yo’lning maqsadga muvofiqligini ko’rsatib berishdir.
Bundan tashqari biznes-reja tadbirkorlarning quyidagi savollariga javob
ham beradi:
- biznesning joriy holati (biz qayerda turibmiz);
- ko’zlangan maqsad (qaysi tomonga xarakat qilmoqdamiz);
- eng qulay yo’l (maqsadga qanday erishamiz).
Bunda shuni xulosa qilishimiz mumkinki, biznes-rejada xozirgi holatda
ko’zlagan maqsadga erishishning samarali yo’llari ko’rsatilishi, joriy maqsadlarga
erishishi va o’rta va uzoq davrlardagi vazifalari xal etilishi aks ettiriladi.

Xulosa
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, biznes-reja tadbirkorlarning ish quroli
bo’lib, rivojlanayotgan kichik-o’rta biznes, xususiy va yakka tadbirkor, firmalar
faoliyatida katta ahamiyatga ega. Biznes-reja xaqida gap yuritishdan oldin biznesni
baholash bosh rolni o’ynaydi. Bu yerda biz biznesni taxlil etishimiz lozim Biznes-
reja – bu biznesni amalga oshirish rejasi hisoblanadi. Unda firma to’g’risida, ishlab
chiqariladigan tovar to’g’risida, ishlab chiqarishni tashkil etish to’g’risida,
mahsulotni sotish bozori to’g’risida va umuman ishlab chiqarishni tashkil etish va
uning samaradorligini asoslash bilan bog’liq ma’lumotlar aks ettirilishi kerak.
Biznes-rejani ishlab chiqishdan maqsad firmaning xo’jalik faoliyatini qisqa yoki
ma’lum bir muddatga bozor talablari va kerakli resurslarni jalb qilish
imkoniyatlaridan kelib chiqqan xolda rejalashtirish hisoblanadi. Biznes-reja
tuzilishi ish yurituvchi, mulkdor va sarmo yador uchun manfaatlidir.
G’oyaga aniqlik kiritishning oxirgi yakuniy xujjati bu biznes-reja
hisoblanadi. U o’zida taxlil natijalari, g’oya va to’satdan yuzaga kelgan fikrlarni
umumlashtiradi. Faoliyat yuzasida to’la ma’lumot beradi. Amaliyotda tanishtirish
(prezentatsiya) va taxlil o’tkazishda, pul olishga yordam beradi. Yaxshi ishlab
chiqilgan biznes-reja to’la kafolat bermasada pul olishga yordam beradi.
Sarmoyador biznes-rejadan axborot manbai sifatida foydalanadi. Shu asosda
faoliyatni baholaydi. Loyiha tavakkalchilik va likvidlik darajasini aniqlaydi.
Boshqaruv sifati ko’p holatlarda kredit uchun kafolat omili bo’lib xizmat qiladi.
Ayrim holatlarda pul berish yuzasidan qaror qabul qilinishicha asosiy bo’lim
biznes-rejaning mazmuni emas, uning taqdim etilishi va rasmiylashtirilishi ham
ahamiyat kasb etadi. Demak, biznes-rejani ishlab chiqishdan asosiy maqsad - firma
faoliyatini kelgusi davr va ayrim olingan davrdagi bozor ehtiyojlari va zaruriy
manbalar olish imkoniyatlaridan kelib chiqishdir. Biznes-rejalar tadbirkor uchun
quyidagi asosiy vazifalarni xal etishda yordam beradi:
- firma faoliyati asosiy yo’nalishi, bozor maqsadlari va firmaning
bozordagi o’rnini aniqlash.

- firmaning uzoq muddatli va qisqa davr maqsadlari, strategiyasi,
taktikasini amalga oshirishga erishishni belgilab berish.
- firmaning iste’molchilarga tavsiya etadigan tovar (xizmat)lar tarkibini
tanlash va asosiy ko’rsatkichlarni aniqlash.
- kadrlarga qo’yilgan talablar va ularning o’z vazifalariga mos kelishini
baholash.
- bozorni o’rganish bo’yicha firma marketing tadbirlarini tarkibini,
reklama, realizatsiyani rag’batlantirish, bahoni shakllantirish va realizatsiya
yo’llarini aniqlash.
- mavjud material va moliyaviy mablag’lardan kelib chiqib firmaning
material va moliyaviy holatini baholash.
- biznes-rejani muvaffaqiyatsizligaga ta’sir etuvchi omillar xaqida
ogohlantirish.
Biznes – reja bir necha muhim vazifalarni bajaradi. Biznes – rejani
tayyorlash jarayoni fikrlashni jonlantiradi, tadbirkorni puxtalik bilan o’ylashga va
o’z ishini turli nuqtai nazardan tahlil qilishga, haqiqiy imkoniyat va
qiyinchiliklarni baholashga majbur qiladi.
Ikkinchi vazifa – nazorat. Qog’ozda bayon qilingan reja kelgusi
nazoratlarda va erishilgan natijalarni baholashda har doim ishlatilishi mumkin. U
korxona faoliyatini kelgusi yaxshilashga asos bo’lib hizmat qiladi.
Uchinchi asosiy vazifa – jamg’arish. U boshqa jismoniy va yuridik
shaxslardan pul mablag’larni jalb qilishga imkoniyat yaratadi. Biznes – reja
potensial qarz beruvchini, aksioner, sarmoyadorni hamda iste’molchini,
ta’minlovchilarni ushbu korxona bilan (ishbilarmon bilan) tijorat aloqalarida foyda
olishga ishontirishi kerak.
Quyidagilar biznes-rejaning asosiy vazifalari hisoblanadi:
 firmaning qisqa va uzoq muddatli maqsadlarini, unga erishishning
taktika va strategiyasini aniqlab olish;
 firmaning aniq faoliyat yo’nalishlari va qaysi bozorlarda faoliyat

 ko’rsatishi va bu bozorlarda firmaning o’rni qanday bo’lishi
kerakligini belgilab olish;
 firma tomonidan iste’molchilarga taklif qilinishi rejalashtirilgan tovar
va
 xizmatlar assortimentini va uning ko’rsatkichlarini aniqlash;
 ishlab chiqarish va noishlab chiqarish xarajatlarini baholash;
 mahsulot bahosini shakllantirish, mahsulot sotilishini rag’batlantirish
va
 bozorni o’rganish bilan bog’liq marketing tadbirlari tarkibini aniqlash;
 firmaning moliyaviy holati va qo’yilgan maqsadga erishish uchun
mavjud moliyaviy va material resurslarning mos kelish imkoniyatlarini baholash
va boshqalar.
Jahon tajribasida biznes-rejani tuzish bosqichlari va uning tashkiliy
qismlari aniq belgilanadi.
Asosiy yo’nalishni saqlagan holda, boshqa bo’limlarga axborotni
ko’chirishni yoki ularni birlashtirish hisobiga bo’limlar soni kam bo’lishi mumkin.
Korxonani rahbari yoki menejeri biznes-rejani ishlab chiqarishning aniq
sxemasi, uning tartibi va bayoni, xajmi, axborot ustunligini tanlashda quyidagi
omillarga alohida etibor berishi kerak bo’ladi:
- korxona statusi va katta - kichikligi (kichik biznes);
- rejalashtirish faoliyatining bosqichlari (biznes boshlanishi, ya’ni, yangi
ishlab turgan korxona faoliyatining davomi);
- biznes xususiyati va qiyinchiligi, xuddi shunday u yoki bu masalalarni
ishlab chiqishdagi iborasi;
- kerakli ma’lumot va axborotni borligi;
- boshqa mutaxassislarning yordamiga muhtojligi va boshqalar.
Biznes-reja tuzish — korxonani oldindan belgilab olgan strategiyasi va
taktikasi asosida moliyaviy iqtisodiy axvolini taxlil etish va baho berish jarayonidir

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O zbekiston, 2021 yil.ʼ ʼ
2. O zbekiston Respublikasining “Chet yel investitsiyalari to g risida”gi
ʼ ʼ ʼ
Qonuni, 1998 yil 30 aprel, 609-I-son.
3. O zbekiston Respublikasining “Chet yellik investorlar huquqlarining
ʼ
kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to g risida”gi Qonuni, 1998 yil
ʼ ʼ
30 aprel, 611-I-son.
4. O zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to g risida”gi
ʼ ʼ ʼ
Qonuni. Yangi tahrir. 2014 yil 9 dekabr.
5. Mahmudov N.M., Majidov Sh.A. Investitsiyani tashkil etish va
moliyalashtirish. O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2010. – 86 b.
6. Ergasheva SH., Uzoqov A. Investitsiyalarni tashkil etish va
moliyalashtirish. O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisod-moliya, 2008. – 208 b.
7. Rashidov O.YU., Xojimatov R.X., Raximov A.A. Investitsion
loyihalarni moliyalashtirish: O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2010. – 272 b.
8. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi
ʼ
“O zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo yicha Harakatlar strategiyasi
ʼ ʼ
to g risida”gi PF-4947-sonli Farmoni, O zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari
ʼ ʼ ʼ
to plami, 2017 yil, 6-son, 70-modda.
ʼ
9. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 23 martdagi “Bank
ʼ
xizmatlari ommabopligini oshirish bo yicha qo shimcha chora-tadbirlar
ʼ ʼ
to g risida”gi PQ-3620-son Qarori. // O zbekiston Respublikasi Qonun xujjatlari
ʼ ʼ ʼ
ma lumotlari milliy bazasi, lex.uz.
ʼ
10. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 7 maydagi
ʼ
“Iqtisodiyot tarmoqlari va sohalariga innovatsiyalarni joriy yetish mexanizmlarini
takomillashtirish bo yicha qo shimcha chora-tadbirlar to g risida”gi Qarori.
ʼ ʼ ʼ ʼ
11. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 29 iyundagi
ʼ
“O zbekiston Respublikasining soliq siyosatini takomillashtirish kontseptsiyasi
ʼ
to g risida”gi PF-5468-sonli Farmoni.
ʼ ʼ

12. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 10 yanvardagiʼ
“Iqtisodiy rivojlanish sohasida davlat siyosatini amalga oshirish tizimini tubdan
takomillashtirish chora-tadbirlari to g risida”gi PF-5621-sonli Farmoni.
ʼ ʼ
13. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 29 apreldagi
ʼ
“Respublika iqtisodiyotiga to g ridan-to g ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish
ʼ ʼ ʼ ʼ
mexanizmlarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to rg risida”gi PQ-4300-
ʼ ʼ
sonli Qarori.
14. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 29 noyabrdagi
ʼ
“Mahalliy ishlab chiqaruvchilarning yeksport salohiyatini yanada rag batlantirish
ʼ
chora-tadbirlari to g risida”gi PF-5587-sonli Farmoni.
ʼ ʼ
15. Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat iy tartib-intizom va shaxsiy
ʼ
javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo lishi kerak.
ʼ
Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy
yakunlari va 2017 yilga mo ljallangan iqtisodiy dasturning yeng muhim ustuvor
ʼ
yo nalishlariga bag ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi
ʼ ʼ
ma ruza, 2017 yil 14 yanvar / Sh.M. Mirziyoyev. – T.: O zbekiston, 2017. – 104 b.
ʼ ʼ
16. Mirziyoev Sh.M. Yerkin va farovon, demokratik O zbekiston davlatini
ʼ
birgalikda barpo yetamiz. O zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga
ʼ
kirishish tantanali marosimiga bag ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo shma
ʼ ʼ
majlisidagi nutqi. – Toshkent: O zbekiston, 2016. – 56 b.
ʼ
17. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta minlash –
ʼ
yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O zbekiston Respublikasi
ʼ
Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag ishlangan tantanali
ʼ
marosimdagi ma ruza. 2016 yil 7 dekabr/Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent:
ʼ
“O zbekiston”, 2017. – 48 b.
ʼ
18. www.lex.uz
19. www.cbu.uz
20. www.stat.uz

Investitsiya loyihalar haqida kurs ishi

Купить

Похожие документы
O’z Milliy bank amaliyot hisoboti
Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti amaliyot hisoboti
Ipoteka bank amaliyot Mirobod filiali
"Trastbank" bitiruv oldi amaliyot
Turonbank bitiruv oldi amaliyoti