Dokument ma'lumotlari

Narxi 50000UZS
Hajmi 1.6MB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 26 May 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

17 Sotish

Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti amaliyot hisoboti

Sotib olish
1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI SAMARQAND IQTISODIYOT VА SERVIS INSTITUTI “BANK -MOLIYA ХIZМАТLАRI” FAKULTETI “MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR” YO’NALISHI MK-S 122-GURUH TALABASI HAYDAROV ILHOM MAHMUD O‘G‘LINING MALAKAVIY AMALIYOT O’TASH BO’YICHA HISOBOTI Iqtisodiyot va moliya bo‘limi AMALIYOT RAXBARI: A.MEYLIYEV Samarqand viloyati Samarqand shahar Samarqand_2025 2Samarqand iqtisodiyot va servis instituti “Bank-moliya xizmatlari” fakulteti MK- ___ guruh talabasi _______________________ _________ ga ________________________________________ tuman iqtisodiyot va moliya bo‘limida malakaviy amaliyotni o‘tash bo‘yicha ish rejasi ISH REJASI Amaliyot rahbari ____________________ ____________________ Iqtisodiyot va moliya bo‘limi ish tartibi va faoliyati bilan tanishish va o‘rganish№ Bajariladigan ish Bajarilish muddati Imzo 1 .1 Iqtisodiyot va moliya bo‘limi ish tartibi va faoliyati bilan tanishish va o‘ragnish; 1.2. Iqtisodiyot va moliya bo‘limining tashkiliy tuzilmasini o‘rganib hisobotga ilova kilish. 1.3 Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyatini o‘rganish 1.4 Obodonlashtirish, komunal va yo‘l xo‘jaligini rivojlantirish tadbirlarini moliyaviy ta’minlash bo‘limi faoliyatini o‘rganish 1.5 Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish bo‘lim faoliyatini o‘rganish. 1.6 Mahallalar bilan ishlash va ochiq byudjet bo‘limi faoliyatini o‘rganish. 1.7 Xududlarni rivojlantirish dasturlarini shakllantirish, moliyalashtirish monetoring va tadbirkorlikni rivojlantirish masalalari bo‘lim faoliyatini o‘rganish. 1. 8 Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari bo‘limi faoliyatini o‘rganish. 1.9 Iqtisodiyot va moliya bo‘limi xodimlarining vazifalar taqsimotini o‘rganib hisobotga ilova qilish; 1.1 0 Byudjet bo‘limi ish faoliyati va uning vazifalari bo‘yicha tavsiyalarni berish va hisobotga ilova qilish; 3Men amaliyotimni Samarqand viloyati Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limida o‘tkazdim. Bu tajriba men uchun nafaqat kasbiy malakamni oshirish, balki davlat moliya tizimi qanday ishlashini bevosita ko‘rib, tushunib olish uchun juda katta imkoniyat bo‘ldi. Amaliyotim davomida men ushbu bo‘limning ichki ish tartibi, tuzilmasi va funksional vazifalari bilan tanishdim. Iqtisodiyot va moliya bo‘limi tuman darajasida iqtisodiy siyosatni yurituvchi muhim davlat muassasalaridan biridir. Bo‘limning asosiy vazifalaridan biri bu — tuman byudjetini shakllantirish, daromadlar va xarajatlar prognozini ishlab chiqish, iqtisodiy tahlillar olib borish, mahalliy hokimiyatga zaruriy moliyaviy axborotlarni yetkazib berish, shuningdek, investitsion loyihalarni moliyaviy jihatdan baholash va nazorat qilish hisoblanadi. Amaliyotimning ilk kunlarida menga bo‘lim tuzilmasi, xodimlarning lavozim vazifalari va bo‘limning kundalik ish jarayoni haqida ma’lumotlar berildi. Xodimlar menga qulay muhit yaratib, har bir ish jarayonida ishtirok etishimga imkon berishdi. Men kundalik ravishda yig‘ilishlarda qatnashdim, hujjatlar bilan ishlashda amaliy tajriba orttirdim. Ayniqsa, moliyaviy hujjatlar — byudjet loyihalari, hisob-kitob blankalari, xarajat smetalari bilan ishlash men uchun yangilik bo‘ldi. Bo‘limda ishlar qat’iy ichki tartib-qoidalarga asoslangan holda olib boriladi. Har bir xodim o‘z lavozimiga mos mas’uliyatni bajaradi. Ish vaqti odatda ertalab soat 9:00 dan boshlanib, kech soat 18:00 gacha davom etadi. Ish kunlari davomida xodimlar belgilangan reja asosida faoliyat yuritadilar. Hisobotlar topshirish muddatlariga alohida e’tibor qaratiladi. Barcha faoliyatlar elektron tizim orqali yuritiladi — bu esa ish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Amaliyot davomida men moliyaviy hujjatlarni rasmiylashtirish, statistik axborotlar bilan ishlash, ma’lumotlarni tahlil qilish, Excel va boshqa dasturlar yordamida byudjetlar tuzish bo‘yicha amaliy bilimlar oldim. Menga topshirilgan asosiy vazifalardan biri — o‘tgan yillarga tegishli iqtisodiy ko‘rsatkichlarni umumlashtirish va ular asosida grafiklar tuzish edi. Bu ishni bajarish orqali men nafaqat raqamlar bilan ishlash ko‘nikmalarimni rivojlantirdim, balki iqtisodiy tahlil 4qilish asoslarini ham o‘rgandim.Iqtisodiyot va moliya bo‘limining yana bir muhim faoliyat yo‘nalishi — mahalliy soliq tushumlarini monitoring qilishdir. Bo‘lim xodimlari bilan birgalikda soliq tushumlari bo‘yicha kunlik ma’lumotlarni to‘pladik, tahlil qildik, prognoz ko‘rsatkichlar bilan taqqosladik. Shu orqali tumandagi iqtisodiy faollik darajasi va byudjet barqarorligi haqida xulosa chiqarish mumkin edi. Shuningdek, men davlat dasturlarining moliyalashtirilishini kuzatish jarayonida ham ishtirok etdim. Bo‘lim tomonidan ijtimoiy sohalar — ta’lim, sog‘liqni saqlash, infratuzilma, obodonlashtirish kabi yo‘nalishlarga ajratilgan mablag‘lar qanday sarflanayotgani bo‘yicha hisobotlar tayyorlanar ekan. Bu jarayonni o‘rganish menga davlat moliyaviy resurslarining qanday nazorat ostida sarflanishini tushunishimga yordam berdi.Amaliyot davomida muayyan me’yoriy hujjatlar — masalan, “Byudjet kodeksi”, “Davlat moliya nazorati to‘g‘risidagi” qonun va boshqa normativ hujjatlar bilan ishlash imkoniyatim bo‘ldi. Bu orqali qonunchilikda belgilangan moliyaviy intizom va javobgarlik tamoyillarini o‘rgandim.Bo‘limda kuzatilgan muhit jamoaviylik, hamkorlik va tartiblilik asosida shakllangan. Har bir xodim o‘z vazifasiga jiddiy yondashadi. Amaliyotchilarga esa doimo yordam, maslahat va tajriba berishga tayyor turishadi. Bu esa men uchun katta qulaylik bo‘ldi va o‘z ustimda ishlashga undadi. Amaliyotning ikkinchi haftasidan boshlab, menga ayrim kichik topshiriqlar mustaqil tarzda bajarish ishonib topshirildi. Bu topshiriqlar ichida statistika tahlili, hujjatlarni elektron bazaga kiritish, qisqacha xulosalar tayyorlash, ayrim moliyaviy jadval va grafiklar tuzish ishlari bor edi. Bunday topshiriqlarni bajarish orqali o‘z kuchimga bo‘lgan ishonchim oshdi va real ish tajribasi orttirdim.Umuman olganda, amaliyot davomida Iqtisodiyot va moliya bo‘limining keng ko‘lamli, muhim va mas’uliyatli faoliyatini bevosita ko‘rdim. Bu muassasa nafaqat byudjet pulini taqsimlaydigan idora, balki tuman taraqqiyotini belgilovchi, iqtisodiy o‘sishni boshqaruvchi asosiy tuzilma ekanini tushundim. Men uchun bu amaliyot nazariy bilimlarimni amaliyotda sinab ko‘rish, yangi bilim va tajriba orttirish, davlat moliyasi sohasini chuqurroq tushunishga xizmat qildi. Ayniqsa, davlat budjetining shakllanishi, uning tuzilishi va uni nazorat qilish mexanizmlarini o‘rganish men 5uchun katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu jarayonlar orqali kelajakdagi kasbim bo‘yicha aniq tasavvurga ega bo‘ldim. 2. Iqtisodiyot va moliya bo‘limining tashkiliy tuzilmasini o‘rganib hisobotga ilova kilish. Amaliyotim davomida Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining nafaqat kundalik faoliyati, balki uning tashkiliy tuzilmasi bilan ham yaqindan tanishdim. Har qanday davlat muassasasining samarali ishlashi uchun uning tashkiliy tuzilmasi muhim o‘rin tutadi. Shu sababli ushbu bo‘limning tuzilmasini chuqur o‘rganish men uchun nihoyatda foydali bo‘ldi.Iqtisodiyot va moliya bo‘limi tuman miqyosidagi iqtisodiy boshqaruv va moliyaviy rejalashtirishni amalga oshiruvchi muhim bo‘g‘indir. Bo‘lim tuzilmasi qat’iy yuridik hujjatlar asosida tashkil etilgan bo‘lib, har bir lavozim va bo‘limlar o‘ziga xos vazifalarni bajaradi. Umuman olganda, bo‘limda ishlar vazifalar bo‘yicha ixtisoslashgan yo‘nalishlar asosida tashkil etilgan. Bo‘lim rahbarlik tarkibi quyidagicha shakllangan:BO’LIM BOSHLIG’I YETAKCHI MUTAHASISLAR YURIDIEK MASLAHATCHISI HISOBCHILAR KANSELYARIYA XODIMI AKT MUTAHASIS K B MUTAHASISI BOSH MUTAHASIS 61) Bo‘lim boshlig‘i – Iqtisodiyot va moliya bo‘limining umumiy faoliyatiga rahbarlik qiladi, yuqori tashkilotlar va tuman hokimligi bilan aloqalarni yuritadi, bo‘lim faoliyatini rejalashtiradi va nazorat qiladi. 2) Bosh mutaxassislar – asosiy yo‘nalishlar bo‘yicha mas’ul hisoblanadi, tahliliy ishlar, byudjet loyihalari va statistik hisobotlarni yuritadi. 3) Yetakchi mutaxassislar – bosh mutaxassislarga yordamchi vazifasini bajaradi, hujjat aylanishi, ma’lumotlar bazasini yuritish va tegishli amaliy ishlarni bajaradi. 4) Hisobchilar – tuman byudjeti, tashkilotlar xarajatlari va daromadlari bo‘yicha moliyaviy hisobotlarni tayyorlaydi, to‘lov topshiriqnomalari va moliyaviy intizomga rioya qilishni nazorat qiladi. 5) Axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxassis – elektron tizimlar, hisobot dasturlari, raqamli arxiv va xavfsizlik masalalariga mas’ul. 6) Kadrlar bo‘limi mutaxassisi – ishga qabul qilish, xodimlar harakati, mehnat intizomi va shaxsiy ish jildlarini yuritadi. 7) Yuridik maslahatchi – shartnomalar, qonunchilikdagi o‘zgarishlar va huquqiy masalalarni ko‘rib chiqadi hamda bo‘lim huquqiy jihatdan to‘g‘ri faoliyat yuritishini ta’minlaydi. 8) Kanselyariya xodimi (kotiba) – hujjatlar bilan ishlash, ularni ro‘yxatga olish, jo‘natish, tartibga solish va arxivlashtirishga mas’ul. Tashkiliy tuzilma ko‘rinishidan markazlashgan, ya’ni barcha bo‘limlar va xodimlar bevosita boshliq rahbarligida faoliyat yuritadilar. Har bir mutaxassislik yo‘nalishi bo‘yicha alohida xodim tayinlangan bo‘lib, ular o‘zlarining kasbiy yo‘nalishlariga muvofiq faoliyat olib boradilar. Bo‘lim o‘z faoliyatini quyidagi asosiy yo‘nalishlarda olib boradi: 1. Iqtisodiy rejalashtirish – tuman iqtisodiyoti holatini baholash, kelgusi yil rejasini tuzish, ustuvor yo‘nalishlarni aniqlash. 2. Byudjetni shakllantirish va nazorat qilish – daromad va xarajat qismini rejalashtirish, mablag‘lardan samarali foydalanishni ta’minlash. 73. Davlat dasturlarini moliyalashtirish – ijtimoiy, iqtisodiy va infratuzilma sohalarida amalga oshiriladigan loyihalarni moliyaviy jihatdan qo‘llab- quvvatlash. 4. Statistik tahlil – turli iqtisodiy ko‘rsatkichlarni o‘rganish, ularning o‘zgarish dinamikasini baholash va tahliliy hisobotlar tayyorlash. 5. Moliyaviy nazorat – byudjet mablag‘larining maqsadli sarflanishini nazorat qilish, qonunbuzarliklarni aniqlash va oldini olish. 6. Yuridik va kadrlar ishlari – huquqiy asoslarni shakllantirish, xodimlar faoliyatini hujjatlashtirish va kadrlar bo‘yicha zarur ishlarni olib borish. Men ushbu tuzilma asosida bo‘limdagi ichki jarayonlarni o‘rgandim. Har bir yo‘nalish bo‘yicha xodimlar qanday hujjatlar bilan ishlashi, qanday tartibda hisobotlar tayyorlanishi va ular kimga topshirilishi bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘ldim. Tashkiliy tuzilma nafaqat vazifalarni taqsimlash, balki javobgarlikni aniq belgilash, samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi. Amaliyot davomida shuni angladimki, Iqtisodiyot va moliya bo‘limi tarkibida jamoaviy hamkorlik muhim o‘rinda turadi. Har bir xodim o‘zining ixtisoslashgan sohasi bo‘yicha mutaxassis bo‘lib, yagona tizim doirasida ishlaydi. Bu esa bo‘lim ishlarining muvofiq va barqaror yurishiga sabab bo‘ladi.O‘rgangan tashkiliy tuzilma menga davlat boshqaruvi, moliyaviy boshqaruv tizimining asoslari, mas’uliyat taqsimoti haqida amaliy bilim berdi. Kelgusida o‘zimni aynan mana shunday murakkab va professional jamoa ichida tasavvur qilishim osonlashdi. 3. Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyatini o‘rganish Amaliyotim davomida Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyati bilan yaqindan tanishdim. Ushbu bo‘lim moliyaviy boshqaruvning eng muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi va u byudjet mablag‘larining to‘g‘ri shakllanishi, maqsadli sarflanishi, ijrosi va hisobotini yuritish bo‘yicha mas’ul hisoblanadi. Dastlabki kunlarimda ushbu bo‘limning kundalik ish jarayonlari bilan tanishtirildim. Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limida ishlovchi mutaxassislar davlat 8byudjetidan ajratilgan mablag‘lar ustidan nazorat olib borish, ularni tahlil qilish, moliyaviy intizomga rioya etilishini ta’minlash hamda zaruriy moliyaviy hujjatlarni tayyorlash bilan shug‘ullanadi. Bo‘lim ish faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri bu — tuman byudjeti daromad va xarajat qismlarining shakllanishini hisobga olib, ularning aniq va real ma’lumotlarga asoslangan holda rejalashtirilishidir. Shu bilan birga, har bir byudjet tashkilotining moliyaviy holati muntazam kuzatilib, ularning moliyaviy intizomi nazorat qilinadi. Amaliyot vaqtida men turli moliyaviy hujjatlarni ko‘zdan kechirdim. Jumladan, to‘lov topshiriqnomalari, byudjet so‘rovlari, moliyaviy hisobot shakllari, smetalar bilan ishlash tajribasiga ega bo‘ldim. Mutaxassislar bu hujjatlarning har birini sinchiklab ko‘rib chiqib, ularning qonunchilikka muvofiqligini tekshiradilar. Byudjet ijrosini o‘rganishda men eng avvalo rejalashtirilgan mablag‘lar qanday manbalardan shakllanishi, ularning qanday sarflanishi va yakuniy natijada qanday hisobot shakllantirilishi jarayonlariga e’tibor qaratdim. Bo‘lim xodimlari bu borada O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan uslubiy ko‘rsatmalarga amal qiladilar.Shuningdek, byudjet ijrosi jarayonida bo‘lim mutaxassislari har oyning va har chorakning oxirida aniq tahliliy hisobot tayyorlaydilar. Bu hisobotlarda har bir tashkilotning xarajatlari, byudjetdan foydalanish ko‘rsatkichlari, moliyaviy intizomni buzgan holatlar tahlil qilinadi. Ushbu bo‘limda ishlayotganlar har kuni elektron dasturlar orqali moliyaviy jarayonlarni yuritadilar. Jumladan, "Davlat moliyasi", "Byudjet-Org", "Hisobot.uz" kabi platformalardan foydalangan holda barcha hisobotlar raqamli shaklda shakllantiriladi. Men ham ushbu tizimlar bilan tanishdim va ulardan qanday foydalanilishini amaliyotda kuzatdim. Quyidagi jadval Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyatiga oid 2024-yil bo‘yicha shartli statistik ko‘rsatkichlarini aks ettiradi. 9№ Ko‘rsatkich nomi 1- chora k 2- chorak 3- chorak 4- chorak Yiliga jami 1 Tuman byudjet daromadlari (mlrd so‘m) 45.2 48.6 50.1 52.8 196.7 2 Tuman byudjet xarajatlari (mlrd so‘m) 44.7 47.9 49.5 52.3 194.4 3 Byudjet ortig‘i (mlrd so‘m) +0.5 +0.7 +0.6 +0.5 +2.3 4 Tashkilotlar soni (byudjetdan moliyalashadigan) 114 114 115 115 - 5 To‘lov topshiriqnomalari soni (dona) 8,320 8,610 8,870 9,150 34,950 6 Ijro intizomiga rioya qilinmagan holatlar (ta’) 3 2 1 1 7 7 Byudjet smetalari asosida ko‘rib chiqilgan so‘rovlar 210 230 250 270 960 8 Elektron hisobotlar topshirilgan muddati 100% vaqtid a 100% vaqtida 100% vaqtida 100% vaqtida 100% 9 Nazorat tadbirlari soni 6 5 7 6 24 10 Moliyaviy intizom buzilishi aniqlangan holatlar 1 1 0 0 2 Amaliyot davomida ustozlarim menga byudjet smetasini tuzish, to‘lov hujjatlarini to‘ldirish va ularni asoslash bo‘yicha muhim maslahatlar berishdi. Bu bilimlar nafaqat nazariy jihatdan, balki kelajakdagi amaliy faoliyatimda ham muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Bo‘lim faoliyati doirasida byudjet ijrosi bilan bog‘liq masalalarni faqat raqamlar bilan emas, balki iqtisodiy holat tahlili orqali yondashilishi meni qiziqtirdi. Masalan, xarajatlarni kamaytirish, moliyaviy samara olish, ehtiyojlar asosida mablag‘ taqsimlash kabi masalalar puxta o‘rganiladi. 10Bo‘limning yana bir muhim vazifasi bu — o‘z vaqtida Moliya vazirligiga barcha zarur hisobotlarni topshirishdir. Bu hisobotlar asosan Excel va 1C formatlarida tuziladi, elektron tarzda yuboriladi va ularning har biri muddatiga qat’iy amal qilinadi. Amaliyot davomida shuni angladimki, byudjet hisobi va uning ijrosi davlat moliyaviy siyosatining yuragi hisoblanadi. U orqali nafaqat mablag‘lar taqsimoti, balki iqtisodiy barqarorlik, ijtimoiy sohalarning rivojlanishi hamda aholining farovonligiga ta’sir ko‘rsatiladi. Bo‘limdagi tajribali mutaxassislar bilan ishlash menga moliyaviy tahlil qilish, byudjetni rejalashtirish, hisobotlarni to‘g‘ri yuritish bo‘yicha ko‘plab amaliy ko‘nikmalar berdi. Ayniqsa, raqamlar asosida iqtisodiy holatni baholash, risklarni aniqlash va samarali moliyaviy qarorlar qabul qilish ko‘nikmalarim mustahkamlandi. 4. Obodonlashtirish, komunal va yo‘l xo‘jaligini rivojlantirish tadbirlarini moliyaviy ta’minlash bo‘limi faoliyatini o‘rganish Men amaliyotim davomida Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining Obodonlashtirish, kommunal va yo‘l xo‘jaligini rivojlantirish tadbirlarini moliyaviy ta’minlash bo‘limi faoliyatini chuqur o‘rgandim. Ushbu bo‘lim tuman infratuzilmasini rivojlantirishda muhim o‘rin tutadi va ko‘plab ijtimoiy-iqtisodiy loyihalarning moliyaviy jihatdan asoslanishi va amalga oshirilishini ta’minlaydi. Bo‘limning asosiy vazifasi – tumandagi obodonlashtirish, kommunal xizmatlar va yo‘l infratuzilmasi bilan bog‘liq barcha loyihalarning byudjetdan moliyalashtirilishini tashkil etish va nazorat qilishdan iborat. Bu jarayon bir nechta asosiy bosqichlarga bo‘linadi: loyiha asoslarini o‘rganish, texnik-iqtisodiy asoslarni ko‘rib chiqish, smeta hujjatlarini shakllantirish, moliyaviy mablag‘larni ajratish, xarajatlarni nazorat qilish va hisobotlarni yuritish. Bo‘limda amalga oshirilayotgan moliyaviy nazorat ishlari quyidagi yo‘nalishlarni qamrab oladi: mahalliy yo‘llarni ta’mirlash va yangidan qurish, ichimlik suvi tarmoqlarini barpo etish va rekonstruksiya qilish, ko‘cha 11yoritgichlarini o‘rnatish va modernizatsiya qilish, chiqindi tashish xizmatlarini moliyalashtirish, obodonlashtirish uchun ko‘chatlar, gulzorlar va yashil zonalarni yaratish hamda saqlash xarajatlari. Amaliyotim davomida men bo‘lim mutaxassislarining ushbu jarayonlarni qanday rejalashtirishi, hisobotlar bilan ishlashi va har bir loyiha uchun alohida moliyaviy nazorat mexanizmlarini qo‘llashini kuzatdim. Jumladan, men tumandagi 2024-yil 1-yarim yillik obodonlashtirish va yo‘l qurilishi uchun ajratilgan byudjet mablag‘larining qanday taqsimlangani bilan tanishdim. Har bir loyiha bo‘yicha ajratilgan summa, o‘zlashtirilgan mablag‘lar, pudratchi tashkilotlar bilan tuzilgan shartnomalar va amalga oshirilgan ishlarga doir hisobotlarni tahlil qilish menga katta tajriba berdi. Bo‘limda ishlovchi mutaxassislar loyihalarni amalga oshirishda maxsus dasturlardan (masalan, Davlat byudjeti portali, «Moliyaviy boshqaruv» axborot tizimi va boshqalar) foydalanadi. Ushbu tizimlar orqali byudjet xarajatlarini kuzatish, hujjatlarni raqamli tarzda rasmiylashtirish va yuqori tashkilotlarga o‘z vaqtida hisobot yuborish imkoniyati mavjud. Bo‘limning faoliyati doirasida shuningdek, mahalliy kengash deputatlari va jamoatchilik vakillari bilan hamkorlikda ishlanadigan rejalar ham bor. Har yili bo‘lib o‘tadigan byudjet muhokamalarida ushbu bo‘lim o‘zining asosiy takliflari bilan qatnashadi. Bu takliflar asosan yangi asfalt yotqiziladigan ko‘chalar, ichimlik suvi muammoli hududlari, chiqindi poligonlari holati va boshqa dolzarb masalalar yuzasidan shakllanadi. Amaliyotim davomida bo‘lim tomonidan tuzilgan bir nechta smeta hujjatlari va moliyaviy so‘rovnomalar bilan tanishdim. Ularning tahlilini olib borib, ularni to‘g‘ri to‘ldirish tartibi va moliyaviy asoslarning qanday shakllantirilishi bo‘yicha tushunchalarga ega bo‘ldim. Yana bir e’tiborga molik jihat shuki, bo‘lim faoliyatida ijro intizomi va hisobdorlik yuqori darajada yo‘lga qo‘yilgan. Har bir sarflangan so‘m bo‘yicha aniq hujjat asosida hisobotlar yuritiladi, mablag‘ ajratish bo‘yicha ketma-ketlik qat’iy nazorat ostida bo‘ladi.Shuningdek, bo‘lim tuman hokimligi bilan ham 12doimiy aloqada bo‘lib, har chorakda bajarilgan ishlar bo‘yicha yig‘ilishlar o‘tkaziladi. Ushbu yig‘ilishlarda bajarilgan ishlar, moliyaviy o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari va mavjud kamchiliklar muhokama qilinadi. Amaliyot davomida men quyidagilarni o‘rgandim: bu bo‘lim faoliyati bilan tanishish menga katta amaliy tajriba berdi. O‘rgangan bilimlarim keyinchalik kasbiy faoliyatimda foydali bo‘lishi, davlat moliyasi tizimida ishlash uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni shakllantirishimda muhim rol o‘ynaydi. Bo‘limdagi tartib, hujjatchilik va intizomiy yondashuvdan o‘rnak olish mumkin. 5. Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish bo‘lim faoliyatini o‘rganish. Amaliyotim davomida men Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining eng muhim bo‘limlaridan biri hisoblangan Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish bo‘limi faoliyati bilan yaqindan tanishdim. Ushbu bo‘lim tumanning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini ta’minlovchi asosiy moliyaviy vosita – mahalliy byudjetni shakllantirish, rejalashtirish va uni samarali ijro etish bilan shug‘ullanadi. 13Bo‘limning asosiy vazifasi – tuman darajasida mahalliy byudjet daromadlari va xarajatlarini aniq rejalashtirish, mavjud moliyaviy resurslarni tahlil qilish, byudjet parametrlarini shakllantirish hamda byudjet tashkilotlarining faoliyatini moliyalashtirish uchun zarur mablag‘larni belgilangan muddatlarda ajratib borishdan iborat. Mahalliy byudjetning daromad qismini shakllantirishda bo‘lim quyidagi manbalarga tayanadi: yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar, mulk va yer solig‘i, patent va yig‘imlar, davlat boji, shuningdek yuqori byudjetdan ajratiladigan transfertlar va subsidiyalar. Daromadlar bazasini kengaytirish maqsadida bo‘lim soliq idoralari va boshqa moliya institutlari bilan hamkorlikda ishlaydi. Xarajatlar qismini shakllantirishda bo‘lim tuman miqyosidagi muhim sohalar – ta’lim, sog‘liqni saqlash, madaniyat, obodonlashtirish, kommunal xo‘jalik, ijtimoiy muhofaza, jamoat xavfsizligi va boshqalar bo‘yicha byudjet tashkilotlarining moliyaviy ehtiyojlarini chuqur tahlil qiladi. Har bir tashkilot tomonidan kiritiladigan smeta ilovalari asosida moliyalashtirish rejalari tuziladi. Men ushbu bo‘lim faoliyatini o‘rganar ekanman, quyidagi bosqichlar asosida ish olib borilayotganiga guvoh bo‘ldim: O‘tgan yillik byudjet ko‘rsatkichlarining tahlili; Byudjet parametrlarini shakllantirish va kelgusi yil uchun prognozlar ishlab chiqish; Tuman hokimligi va sektor rahbarlari bilan kelishilgan holda byudjet loyihasini tayyorlash; Moliyalashtirish grafigi asosida mablag‘larni byudjet tashkilotlariga uzluksiz ajratish; Hisobotlar orqali xarajatlarning maqsadli sarflanishini nazorat qilish. Bo‘limda ishlovchi mutaxassislar «Mahalliy byudjet» axborot tizimi, GFMIS (Davlat moliyaviy boshqaruvi axborot tizimi) va boshqa raqamli platformalar orqali byudjet harakatlarini onlayn tarzda boshqaradilar. Bu tizimlar yordamida har bir mablag‘ harakati real vaqt rejimida kuzatilib, aniqlik va shaffoflik ta’minlanadi. 14Bo‘lim tomonidan har chorak va yarim yillik kesimda moliyaviy hisobotlar tayyorlanadi, ularda tashkilotlarning byudjetdan foydalanishi, sarflangan mablag‘lar va qolgan qoldiqlar bo‘yicha ma’lumotlar aks ettiriladi. Shuningdek, bo‘lim tomonidan kamchiliklar aniqlansa, tashkilotlarga moliyaviy intizomni buzmaslik bo‘yicha ogohlantirishlar beriladi. Amaliyot davomida men bir nechta ta’lim muassasasi, tibbiyot birlashmasi va mahalla fuqarolar yig‘inlari uchun ajratilgan mablag‘lar bo‘yicha hujjatlar bilan tanishdim. Har bir tashkilot bo‘yicha smeta xarajatlari, ish haqi fondi, xizmat ko‘rsatish shartnomalari va boshqa moliyaviy hujjatlar qanchalik batafsil yuritilishini o‘rganib chiqdim. Bo‘lim faoliyati doirasida quyidagi moliyalashtirish turlariga alohida e’tibor qaratiladi: Ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar; Kommunal xizmatlar va iste’mol energiyasi to‘lovlari; Kapital ta’mirlash va investitsiya loyihalari; Ijtimoiy sohalarda zarur jihozlar, dori-darmon va boshqa xarajatlar. Bo‘lim xodimlari moliyaviy intizomni ta’minlash uchun muntazam tekshiruvlar o‘tkazadi, byudjet intizomi buzilgan holatlarda choralar ko‘radi. Shuningdek, ular byudjet tashkilotlari xodimlariga moliyaviy hujjatlar yuritish bo‘yicha uslubiy yordam ko‘rsatadi. Bo‘lim o‘z faoliyatini viloyat moliya boshqarmasi, tuman hokimligi va boshqa tegishli idoralar bilan uzviy hamkorlikda olib boradi. Har yili o‘tkaziladigan byudjet muhokamalarida ushbu bo‘lim bosh mutaxassislari faol ishtirok etadi.Shu orqali byudjetni shakllantirish va uni o‘z vaqtida, to‘liq, va maqsadli moliyalashtirish ta’minlanadi. Bu esa mahalliy hokimiyat organlarining barqaror ishlashiga, aholiga sifatli davlat xizmatlari ko‘rsatishga xizmat qiladi. bo‘lim faoliyati bilan yaqindan tanishish menga davlat moliyasi, byudjet tizimi, rejalashtirish, nazorat va tahlil bo‘yicha chuqur amaliy bilim va ko‘nikmalar berdi. O‘rganganlarim kelajakdagi kasbiy faoliyatimda poydevor bo‘lib xizmat qiladi. 15Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish bo‘limi faoliyati Jadval № Ko‘rsatkichlar Rejalashtirilg an (mlrd so‘m) Amalga oshgan (mlrd so‘m) Ijro % 1 Umumiy byudjet daromadlari 180.0 172.5 95.8% 2 Soliq tushumlari 120.0 116.0 96.7% 3 Mulk va yer soliqlari 30.0 27.5 91.7% 4 Davlat boji va yig‘imlar 5.0 4.8 96.0% 5 Transfert va subsidiyalar 25.0 24.2 96.8% 6 Umumiy byudjet xarajatlari 180.0 179.0 99.4% 7 Ta’lim sohasi xarajatlari 85.0 84.3 99.2% 8 Sog‘liqni saqlash sohasiga ajratmalar 35.0 34.8 99.4% 9 Obodonlashtirish va kommunal xizmatlar 15.0 14.2 94.7% 1 0 Mahalla va ijtimoiy muhofaza loyihalari 20.0 20.0 100% 1 1 Ma'muriy xarajatlar va boshqaruv 25.0 25.7 102.8% Byudjet daromadlari ijrosi: 2024-yilda mahalliy byudjetga 172,5 mlrd so‘m mablag‘ tushgani qayd etilgan, bu rejalashtirilgan 180 mlrd so‘mga nisbatan 95,8% ni tashkil qiladi. Eng yaxshi ko‘rsatkichlar soliq tushumlarida (96,7%) va transfertlarda (96,8%) kuzatilgan. Mulk va yer soliqlari bo‘yicha kechikishlar: Ushbu segmentda daromadlar rejalashtirilgan ko‘rsatkichdan 8,3% kam bo‘lgan. Bu soliq intizomi, qamrovdagi muammolar yoki baholashdagi xatoliklar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Xarajatlarning deyarli to‘liq ijrosi: 179 mlrd so‘m sarflangan bo‘lib, bu rejaning 99,4% ni tashkil qiladi. Bu yuqori darajadagi moliyaviy intizom va xarajatlar bo‘yicha aniq rejalashtirish borligini ko‘rsatadi. Ijtimoiy sohaga katta e’tibor: Xarajatlarning yarmi ta’lim (84,3 mlrd so‘m) va sog‘liqni saqlash (34,8 mlrd so‘m) sohalariga yo‘naltirilgan. Bu ijtimoiy infratuzilma rivojiga ustuvorlik berilayotganidan dalolat beradi. Ma’muriy xarajatlarning oshishi: Boshqaruv va ma’muriy xarajatlar 102,8% ijro bilan reja ko‘rsatkichlaridan oshgan. Bu holat ustidan tahlil va nazorat zarur. 16 Obodonlashtirish sohasida kamchiliklar: Rejalashtirilgan 15 mlrd so‘mdan 14,2 mlrd so‘m sarflangan, bu esa 94,7% ni tashkil etadi. Ushbu yo‘nalishda loyihalarning kechikishi yoki mablag‘ ajratishdagi muammolar kuzatilgan. Umuman olganda, bo‘lim o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni yuqori samaradorlik bilan bajargan. Daromadlar bazasini kengaytirish, yer va mulk soliqlarini to‘liq yig‘ish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar zarurligi ko‘rinib turibdi. Xarajatlar yo‘nalishida esa ta’lim va sog‘liqni saqlash eng ustuvor yo‘nalish bo‘lib qolmoqda. 6. Mahallalar bilan ishlash va ochiq byudjet bo‘limi faoliyatini o‘rganish. Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limida amaliyot davomida Mahallalar bilan ishlash va Ochiq byudjet bo‘limi faoliyatini yaqindan o‘rgandim. Ushbu bo‘lim tumandagi mahalliy byudjet jarayonlarini, moliyaviy mablag‘larni taqsimlash va monitoring qilish, shuningdek, aholi bilan samarali muloqot qilish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Bo‘limning asosiy faoliyati mahallalar kesimida byudjet mablag‘larining to‘g‘ri va samarali taqsimlanishini ta’minlashdan iborat. Mahallalar bilan ishlash jarayonida bo‘lim xodimlari mahalla faollari, deputatlar va jamoat tashkilotlari bilan yaqin hamkorlikda ishlaydi. Bu esa o‘z navbatida byudjetning shaffofligi va hisobdorligini oshirishga xizmat qiladi. Amaliyot davomida men bo‘limning mahallalar bilan qanday ishlashi, ularning byudjet ehtiyojlarini aniqlash, loyihalarni rejalashtirish hamda moliyaviy hujjatlarni tayyorlash jarayonlarini kuzatdim. Bo‘lim xodimlari mahallalar tomonidan kiritilgan takliflar va so‘rovlarni yig‘ib, ularni moliyaviy rejalashtirish jarayoniga kiritadilar. Shu bilan birga, amalga oshiriladigan loyihalar bo‘yicha hisobotlar tayyorlanadi va ularning moliyaviy samaradorligi tahlil qilinadi. Ochiq byudjet bo‘limi esa byudjet jarayonlarining shaffofligini ta’minlash uchun faoliyat yuritadi. Ular aholini byudjet mablag‘larining sarflanishi haqida xabardor qilish, onlayn va bosma shakllarda ma’lumotlarni taqdim etish, shuningdek, jamoatchilik bilan muloqotni yo‘lga qo‘yish bilan shug‘ullanadi. Ochiq byudjet saytlari va elektron platformalari orqali byudjet xarajatlari, 17moliyaviy hisobotlar va mahalliy moliyaviy rejalar keng jamoatchilikka taqdim etiladi. Bo‘limning bu kabi faoliyati aholining moliyaviy jarayonlarga ishtirokini oshiradi va ularning davlat boshqaruvida o‘z hissasini qo‘shishiga imkon beradi. Shuningdek, bu yondashuv korrupsiyaga qarshi kurashishda muhim rol o‘ynaydi, chunki barcha mablag‘lar va xarajatlar oshkora bo‘ladi. Amaliyot davomida men bo‘limning ish jarayonida hujjatlarni rasmiylashtirish, ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish, shuningdek, aholining taklif va murojaatlarini qayta ishlash jarayonlarida ishtirok etdim. Shu orqali moliya bo‘limi faoliyatining muhim jihatlarini amaliy ravishda tushunishga erishdim.Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limining Mahallalar bilan ishlash va Ochiq byudjet bo‘limi aholining moliyaviy savodxonligini oshirish, byudjet jarayonlarini shaffoflashtirish va samarali boshqarishni ta’minlash borasida muhim vazifalarni bajaradi. Bu bo‘lim faoliyati tumandagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga, aholining ehtiyojlariga mos keladigan loyihalar amalga oshirilishiga sezilarli hissa qo‘shmoqda. Amaliyotim davomida ushbu bo‘limning ish jarayonlarini yaqindan o‘rganish menga moliyaviy boshqaruvning nazariy va amaliy jihatlarini yanada chuqurroq anglash imkonini berdi. Bu esa kelajakda moliya sohasida faoliyat yuritishim uchun mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qiladi. 18Faoliyat yo‘nalishi Vazifalar Natijalar Izohlar Mahallalar bilan ishlash Mahallalar ehtiyojlarini aniqlash Takliflarni yig‘ish va tahlil qilish Loyihalarni rejalashtirish Moliyaviy hujjatlarni tayyorlash Loyihalar uchun byudjet mablag‘lari taqsimlandi Mahallalarga mablag‘lar ajratildi Byudjet sarflari bo‘yicha hisobotlar tayyorlandi Hisobotlar asosida moliyaviy nazorat kuchaytirildi Mahallalar bilan muntazam uchrashuvlar o‘tkazildi Faollar bilan hamkorlik yaxshilandi Jamoatchilik ehtiyojlari inobatga olindi Moliyaviy hujjatlar rasmiylashtirildi Ochiq byudjet bo‘limi Byudjet xarajatlarini oshkor qilish Onlayn byudjet platformalarini boshqarish Aholi murojaatlari va takliflarini qabul qilish va qayta ishlash Hisobotlar tayyorlash va taqdimotlar o‘tkazish Aholiga moliyaviy ma’lumotlar taqdim etildi Byudjet jarayonlari shaffoflashdi Jamoatchilik bilan samarali muloqot yo‘lga qo‘yildi Byudjet ijrosi monitoring qilindi Internet va bosma vositalar orqali ma’lumotlar tarqatildi Ochiq byudjet saytlari muntazam yangilanadi Muloqot kanallari kengaytirildi Hisobotlar keng jamoatchilikka taqdim etildi 7. Xududlarni rivojlantirish dasturlarini shakllantirish, moliyalashtirish monetoring va tadbirkorlikni rivojlantirish masalalari bo‘lim faoliyatini o‘rganish. Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limi tarkibida faoliyat yurituvchi xududlarni rivojlantirish dasturlarini shakllantirish, moliyalashtirish monitoringi va tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘limi tumandagi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning 19muhim bo‘lagi sifatida o‘zining alohida o‘rni va vazifalariga ega. Ushbu bo‘lim tumandagi barcha hududlarda barqaror rivojlanishni ta’minlash uchun kompleks yondashuv asosida ishlab chiqilgan dasturlarni amalga oshirish bilan shug‘ullanadi. Bu jarayon mahalliy hokimiyat organlari, tijorat va sanoat sub’ektlari, shuningdek, jamoatchilik vakillari bilan yaqin hamkorlikni talab qiladi. 20Bo‘limning asosiy maqsadi — tumandagi har bir hududning ijtimoiy, iqtisodiy va infratuzilma sohalarini rivojlantirishga qaratilgan aniq va samarali dasturlarni ishlab chiqish, ularni moliyalashtirishni tashkil etish hamda sarflarning nazoratini ta’minlashdir. Buning uchun bo‘lim xodimlari hududlarning xususiyatlarini, mavjud resurslarini, aholining ehtiyojlarini chuqur o‘rganib chiqadi, shuningdek, ularni rivojlantirishga yo‘naltirilgan loyihalar va takliflarni shakllantiradi. Dasturlarni moliyalashtirish jarayonida bo‘lim turli manbalarni jalb qiladi, xususan, davlat byudjeti, mahalliy byudjet, xususiy sektor va xalqaro moliya institutlari tomonidan beriladigan grant va kreditlar hisobga olinadi. Har bir loyiha uchun aniq byudjet rejalari tuziladi, sarf-xarajatlar qat’iy nazorat qilinadi. Shu bilan birga, moliyalashtirish monitoringi tizimi yaratilib, u orqali mablag‘larning maqsadli va samarali sarflanishi nazorat qilinadi. Har oy va choraklarda monitoring natijalari asosida hisobotlar tayyorlanadi, ularni tahlil qilish orqali yuzaga kelgan muammolar aniqlanadi va ularni bartaraf etish choralariga alohida e’tibor qaratiladi. Tadbirkorlikni rivojlantirish masalalari bo‘lim faoliyatining muhim yo‘nalishlaridan biridir. Tuman hududida kichik va o‘rta biznesni qo‘llab- quvvatlash uchun maxsus dasturlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Bu borada yangi ish o‘rinlarini yaratish, innovatsion loyihalarni rag‘batlantirish, mavjud korxonalarni rivojlantirish, ularni zamonaviy texnologiyalar bilan ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar ko‘riladi. Tadbirkorlik sub’ektlariga moliyaviy yordam ko‘rsatish, soliq imtiyozlarini taqdim etish va ma’lumot-kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanishni yo‘lga qo‘yish orqali tadbirkorlik muhitini yaxshilashga katta e’tibor qaratiladi. Bo‘lim shuningdek, hududlarni rivojlantirish dasturlari va tadbirkorlikni rag‘batlantirishda aholining faol ishtirokini ta’minlashga ham katta ahamiyat beradi. Jamoatchilik bilan doimiy muloqot o‘rnatilib, ularning takliflari va fikrlari hisobga olinadi. Bu esa amalga oshirilayotgan dasturlarning ijtimoiy ahamiyatini oshiradi va ularning muvaffaqiyatli amalga oshirilishiga xizmat qiladi. 21Amaliyot davomida men bo‘limning har bir faoliyat yo‘nalishida olib borilayotgan ishlarni yaqindan o‘rgandim. Shu jumladan, hududlarning ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishini chuqur tahlil qilish, moliyalashtirish manbalarini aniqlash, monitoring hisobotlarini tayyorlash va tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha dasturlarni ishlab chiqish jarayonlarida faol ishtirok etdim. Bu menga moliya boshqaruvi va hududlarni rivojlantirish sohasidagi nazariy bilimlarni amaliyot bilan mustahkamlash imkonini berdi. Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limining xududlarni rivojlantirish dasturlari shakllantirish, moliyalashtirish monitoringi va tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘limi faoliyati tumanning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda, yangi ish o‘rinlarini yaratishda, aholining farovonligini oshirishda muhim o‘rin tutadi. Bu bo‘limning samarali faoliyati tumandagi moliyaviy boshqaruvni yanada takomillashtirish, shaffoflik va hisobdorlikni oshirishga xizmat qiladi. Kelajakda ham ushbu yo‘nalishdagi ishlarni yanada rivojlantirish va takomillashtirish orqali tumanning barcha hududlarida barqaror taraqqiyotga erishish mumkin bo‘ladi. 8. Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari bo‘limi faoliyatini o‘rganish. Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limida o‘tayotgan amaliyotim davomida bo‘limlarning bir qismi bo‘lgan “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limining faoliyati bilan yaqindan tanishish imkoniga ega bo‘ldim. Ushbu bo‘lim moliya boshqarmasi ichida muhim vazifani bajarib, tuman hududidagi tizim tashkilotlari o‘rtasidagi moliyaviy hamkorlik va nazorat ishlarini samarali tashkil etishga mas’uldir. Bo‘limning asosiy vazifalaridan biri — tuman moliya tizimidagi barcha tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish, ularning moliyaviy rejalarini tekshirish va boshqarishni ta’minlashdir. Bu esa hududda moliyaviy resurslar samarali taqsimlanishi, byudjet mablag‘larining maqsadli va joyida sarflanishini kafolatlashga xizmat qiladi. Shuningdek, tizim tashkilotlari faoliyatida yuzaga keladigan moliyaviy muammolar va noaniqliklarni aniqlash va bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqiladi. 22Bo‘lim xodimlari har kuni bir nechta muhim yo‘nalishlar bo‘yicha ish olib boradilar. Jumladan, ular tuman byudjetidan mablag‘ olishga layoqatli tashkilotlarning moliyaviy hisob-kitoblarini tekshiradi, ularning daromad va xarajatlarini o‘rganadi, shuningdek, soliq va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha nazoratni amalga oshiradi. Bu jarayonlar bo‘yicha hisobotlar tayyorlanib, yuqori tashkilotlarga taqdim etiladi. “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limi shuningdek, moliyaviy me’yorlarga rioya etilishiga doimiy nazorat o‘rnatadi. Moliya bo‘limi tomonidan qabul qilingan qarorlar va ko‘rsatmalarning amalga oshirilishini ta’minlash uchun muntazam monitoring ishlari tashkil etiladi. Ushbu monitoring orqali kamchiliklar va qonunbuzarliklar aniqlanib, ularni bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘riladi. Bo‘limda zamonaviy axborot texnologiyalari va maxsus dasturlar yordamida moliyaviy ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish ishlari olib boriladi. Bu esa tizim tashkilotlarining faoliyatini aniq va tezkor nazorat qilish imkonini beradi. Shu bilan birga, xodimlar muntazam ravishda o‘z malakalarini oshirib boradilar, moliyaviy qonunchilikdagi o‘zgarishlarni o‘rganadilar va amaliyotda qo‘llashadi. Amaliyot davomida men bo‘lim xodimlari bilan hamkorlikda ishlash imkoniga ega bo‘ldim. Ularning kundalik ish faoliyati, hujjatlarni rasmiylashtirish, hisobotlar tayyorlash va tahlil qilish jarayonlarini yaqin kuzatdim. Bu jarayonlarda tizim tashkilotlari faoliyatining samarali va qonuniy amalga oshirilishini ta’minlashga qaratilgan ko‘plab mexanizmlar mavjudligini angladim. Bundan tashqari, bo‘limning tizim tashkilotlari bilan o‘zaro munosabatlari ham alohida e’tibor talab qiladi. Bo‘lim rahbarlari va mutaxassislari doimiy ravishda boshqa tuman va viloyat moliya organlari, shuningdek, mahalliy hokimiyat organlari bilan aloqa o‘rnatadilar va birgalikda ish olib boradilar. Bu hamkorlik tizim tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, bo‘lim faoliyatining yana bir yo‘nalishi — tuman hududidagi investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va ularni nazorat qilishdir. Bo‘lim mutaxassislari investitsiya jarayonlarining moliyaviy tomonlarini tahlil 23qiladi, byudjetdan ajratilgan mablag‘larning to‘g‘ri ishlatilishini ta’minlaydi va hisobotlarni tayyorlaydi. Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘limi moliya bo‘limining barcha yo‘nalishlarida muhim bog‘lovchi va nazorat funksiyasini bajaradi. Bu esa tuman moliya tizimining umumiy samaradorligini oshirishga, moliyaviy intizomni ta’minlashga va davlat mablag‘larining joyida, oqilona sarflanishiga xizmat qiladi. Amaliyot davomida bu bo‘limning faoliyati bilan yaqindan tanishish mening moliyaviy boshqaruv sohasidagi bilimlarimni chuqurlashtirishga katta hissa qo‘shdi. Shu bois, kelajakda moliya sohasida faoliyat yuritishni maqsad qilgan yosh mutaxassis sifatida bu bo‘limning ish jarayonlarini o‘rganish va amaliy tajriba olish men uchun juda foydali bo‘ldi. 9. Iqtisodiyot va moliya bo‘limi xodimlarining vazifalar taqsimotini o‘rganib hisobotga ilova qilish Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va Moliya bo‘limida amaliyot jarayonida aynan “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limining ish faoliyatini yaqindan o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ldim. Ushbu bo‘lim moliya boshqarmasi tarkibida joylashgan bo‘lib, tuman hududida joylashgan barcha tizim tashkilotlarining moliyaviy ishlarini muvofiqlashtirish va nazorat qilish uchun mas’uldir. Bo‘limning faoliyati nafaqat moliyaviy jarayonlarni tartibga solish, balki tuman moliya tizimidagi barcha tashkilotlar o‘rtasida hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan. Bo‘limning asosiy vazifalari va faoliyati “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limining asosiy maqsadi — Pastdarg‘om tumanidagi barcha moliyaviy tashkilotlar faoliyatini bir tizimga solish, ularning byudjet jarayonlari, moliyaviy hisobotlari va moliyaviy rejalari ustidan samarali nazorat o‘rnatishdir. Bu bo‘limning kundalik vazifalari orasida: Tuman byudjetidan moliyaviy resurslarni oluvchi tashkilotlar faoliyatini doimiy monitoring qilish va tekshirish, 24Moliyaviy hujjatlarni, shu jumladan daromad va xarajatlarni batafsil tahlil qilish, Soliq, majburiy to‘lovlar va boshqa moliyaviy majburiyatlar bo‘yicha nazoratni amalga oshirish, Moliyaviy qonunchilikka rioya etilishini ta’minlash va moliyaviy intizomni mustahkamlash, Tizim tashkilotlari o‘rtasidagi moliyaviy hamkorlikni tashkil etish va muvofiqlashtirish, Moliya bo‘limining yuqori boshqaruv organlariga batafsil hisobotlar taqdim etish. Bu vazifalar tuman moliya tizimining barqaror va samarali faoliyat yuritishida asosiy o‘rin tutadi. Bo‘lim xodimlarining vazifalar taqsimoti Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va Moliya bo‘limi “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limida faoliyat olib borayotgan xodimlarning har biri aniq belgilangan vazifalar asosida ishlaydi. Bu taqsimot ish jarayonining samaradorligini ta’minlaydi hamda har bir xodimning mas’uliyat doirasini aniq belgilaydi. Bo‘lim boshlig‘i — bo‘lim ish faoliyatini umumiy boshqaradi, moliyaviy rejalar va strategiyalarni ishlab chiqishda ishtirok etadi, bo‘lim xodimlari ishini nazorat qiladi, yuqori boshqaruvga hisobot beradi, shuningdek, tuman moliya boshqarmasi va boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik aloqalarini yo‘lga qo‘yadi. Moliyaviy nazorat bo‘yicha mutaxassis — tizim tashkilotlarining moliyaviy faoliyatini doimiy ravishda tekshiradi, hujjatlarning to‘g‘ri rasmiylashtirilishini nazorat qiladi, byudjet mablag‘larining samarali va maqsadli sarflanishini ta’minlash uchun tahliliy ishlar olib boradi. Byudjet rejalashtirish mutaxassisi — tuman byudjetining turli tashkilotlar bo‘yicha taqsimoti va foydalanishini rejalashtiradi, moliyaviy prognozlar 25tayyorlaydi, moliyaviy jarayonlar uchun loyihalar ishlab chiqadi hamda byudjetga oid hisobotlarni tayyorlashda faol ishtirok etadi. Hisobot va tahlil bo‘yicha mutaxassis — moliyaviy ko‘rsatkichlarni yig‘adi, tizim tashkilotlari faoliyatiga oid ma’lumotlarni tahlil qiladi, hisobotlar tayyorlaydi va bo‘lim rahbarligiga taqdim etadi. Bu mutaxassis moliyaviy ko‘rsatkichlarning to‘g‘ri va o‘z vaqtida taqdim etilishini ta’minlaydi. Qonunchilik bo‘yicha maslahat beruvchi — moliyaviy qonunchilikdagi o‘zgarishlarni kuzatib boradi, bo‘lim xodimlariga qonun normalarini tushuntiradi va ularga amal qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar beradi, shuningdek, bo‘lim ishlarini qonuniy asosda olib borilishini ta’minlaydi. Axborot texnologiyalari mutaxassisi — moliyaviy ma’lumotlar bazasini yuritadi, hisob-kitoblarni avtomatlashtirish uchun zarur dasturiy ta’minotni boshqaradi, ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlaydi hamda axborot tizimlarining ishlashini nazorat qiladi. Kadrlar bo‘yicha mutaxassis — bo‘lim xodimlarining malaka oshirish jarayonlarini tashkil qiladi, ish taqsimoti va mehnat intizomini nazorat qiladi, xodimlar o‘rtasida samarali ish muhitini yaratish uchun zarur choralarni ko‘radi. Xalqaro hamkorlik va investitsiyalar bo‘yicha mutaxassis — tuman hududida amalga oshirilayotgan investitsiya loyihalarining moliyaviy taraflarini tahlil qiladi, investorlar bilan aloqalarni o‘rnatadi, moliyaviy resurslarni jalb qilish va boshqarish bo‘yicha ishlaydi. Bu xodimlar o‘zaro uzviy hamkorlikda faoliyat yuritib, tizim tashkilotlarining moliyaviy intizom va samaradorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Bo‘lim faoliyatining amaliy jihatlari Amaliyot davomida men bo‘limning barcha asosiy jarayonlarini yaqindan kuzatdim. Tizim tashkilotlari tomonidan taqdim etilgan moliyaviy hujjatlarni tahlil qilish, byudjet mablag‘lari taqsimoti va sarflanishini nazorat qilish, hisobotlarni tayyorlash jarayonlari men uchun amaliy bilimlarni oshirishda katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Bo‘lim xodimlari kundalik faoliyatda o‘zaro mas’uliyatni bo‘lishadi, har bir ish bosqichi aniq tartibga solingan va belgilangan standartlarga muvofiq 26amalga oshiriladi.Shuningdek, bo‘limda zamonaviy axborot tizimlari faol qo‘llaniladi. Bu moliyaviy ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilishni sezilarli darajada yengillashtiradi hamda xatoliklar ehtimolini kamaytiradi. Bo‘lim xodimlari muntazam ravishda moliya va iqtisodiyot sohasidagi yangiliklarni o‘rganib boradilar, qonunchilikdagi o‘zgarishlarga tez moslashadilar. Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va Moliya bo‘limi “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limi faoliyati tuman moliyasining samarali va barqaror ishlashini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Bo‘lim xodimlarining aniq vazifalar taqsimoti va ularning o‘zaro hamkorligi natijasida moliyaviy intizom va byudjet mablag‘larining oqilona sarflanishi kafolatlanadi. Amaliyot davomida ushbu bo‘lim ish jarayonlarini o‘rganish menga moliyaviy boshqaruv sohasida chuqurroq tushuncha hosil qilishga yordam berdi va kelajakdagi faoliyatim uchun qimmatli tajriba bo‘ldi. 2710. Byudjet bo‘limi ish faoliyati va uning vazifalari bo‘yicha tavsiyalarni berish va hisobotga ilova qilish Byudjet bo‘limi moliyaviy resurslarni rejalashtirish, taqsimlash va nazorat qilishga mas’ul bo‘lgan bo‘lim hisoblanadi. U hududning iqtisodiy barqarorligini ta’minlash, moliyaviy siyosatni amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Byudjet bo‘limi faoliyati o‘z ichiga quyidagi asosiy yo‘nalishlarni oladi: Byudjet bo‘limi ish faoliyati va uning vazifalari Byudjet bo‘limi tumandagi moliyaviy resurslarni rejalashtirish, taqsimlash, monitoring qilish va nazorat qilish bilan shug‘ullanadi. Ushbu bo‘limning faoliyati tumanning iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda, davlat dasturlarini moliyalashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Byudjet bo‘limining ish faoliyati bir necha asosiy yo‘nalishlardan iborat bo‘lib, ularning har biri bo‘limning umumiy maqsadlariga xizmat qiladi. 1. Byudjet rejalarini ishlab chiqish Byudjet bo‘limining asosiy vazifalaridan biri bu tuman darajasida yillik va oylik byudjet rejalarini ishlab chiqishdir. Bu jarayon quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi: Iqtisodiy holat va tuman ehtiyojlarini o‘rganish; O‘tgan yillardagi byudjet ijrosini tahlil qilish Davlat siyosati va hukumat ko‘rsatmalariga muvofiq maqsadlarni belgilash; Har bir soha va tashkilot uchun moliyaviy resurslarni aniqlash; Daromadlar va xarajatlar prognozlarini tuzish; Rejalashtirish natijalarini hisobot shaklida taqdim etish. Byudjet rejalarining to‘g‘ri ishlab chiqilishi tumandagi moliyaviy muvozanatni ta’minlaydi va moliyaviy resurslardan samarali foydalanishni kafolatlaydi. 2. Daromadlar va xarajatlarni hisobga olish Byudjet bo‘limi tumandagi barcha daromad manbalarini tahlil qiladi. Bu yerga soliq tushumlari, budjetdan ajratilgan mablag‘lar, boshqa daromadlar kiradi. Shu bilan birga, tuman byudjetining xarajat qismiga oid barcha xarajatlar, jumladan, 28ijtimoiy soha, sanoat, qishloq xo‘jaligi va boshqa sohalarga ketadigan mablag‘lar nazorat qilinadi. Hisobga olish tizimi aniq va tizimli bo‘lishi lozim, chunki bu keyingi nazorat va tahlil jarayonlari uchun poydevor bo‘ladi. Moliyaviy hisob-kitoblarda xatolar bo‘lsa, byudjetni rejalashtirish va ijro etishda jiddiy muammolar yuzaga keladi. 3. Byudjet mablag‘larini taqsimlash Moliya resurslarini taqsimlash jarayoni o‘z ichiga quyidagilarni oladi: Har bir soha va tashkilotga ajratiladigan mablag‘lar miqdorini aniqlash; Davlat dasturlarining moliyalashtirish tartibini belgilash; Mablag‘larning o‘z vaqtida va to‘liq ajratilishini nazorat qilish; Taqsimotdagi adolatni ta’minlash uchun muvofiqlashtirish ishlarini amalga oshirish. To‘g‘ri taqsimlangan byudjet mablag‘lari tumanning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, infratuzilma, ta’lim, sog‘liqni saqlash kabi muhim sohalar rivojlanadi. 4. Moliyaviy nazorat va monitoring Byudjet mablag‘larining maqsadga muvofiq sarflanishini ta’minlash bo‘limning eng muhim vazifalaridan biridir. Ushbu jarayonlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi: Mablag‘larning qayerga va qanday sarflangani haqida muntazam hisobotlar tayyorlash; Byudjet ijrosi bo‘yicha har oy, chorak va yillik monitoring olib borish; Noqonuniy xarajatlar va mablag‘larning samarali bo‘lmagan ishlatilishini aniqlash; Moliyaviy nazorat organlari bilan hamkorlikda tekshiruvlar o‘tkazish; Moliyaviy tartibsizliklarni bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish. Monitoring jarayonining samarali bo‘lishi uchun zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish muhim hisoblanadi. 5. Hisobot tayyorlash Byudjet bo‘limi tomonidan tayyorlanadigan hisobotlar bo‘lim faoliyatining shaffofligi va hisobdorligini ta’minlaydi. Hisobotlar: 29Byudjet ijrosining har tomonlama tahlilini o‘z ichiga oladi; Daromadlar va xarajatlarning taqsimlanishi va samaradorligi haqida ma’lumot beradi; Byudjetni amalga oshirishdagi muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llarini ko‘rsatadi; Tumanning yuqori boshqaruv organlariga va davlat organlariga taqdim etiladi. Hisobotlarni tayyorlashda standartlashtirilgan shakllar va xalqaro moliyaviy hisob-kitob tamoyillari asos qilib olinadi. 6. Qonunchilikka rioya qilish Byudjet bo‘limi faoliyati doimiy ravishda O‘zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksi va boshqa tegishli qonunlar asosida amalga oshiriladi. Bo‘lim xodimlari yangi qonunchilik yangiliklari va o‘zgarishlarini doimiy kuzatib boradi va o‘z faoliyatlarida tatbiq qiladi. Bu qonuniylik va moliyaviy intizomni ta’minlash uchun muhimdir. 7. Moliyaviy strategiyalar ishlab chiqish Bo‘lim uzoq muddatli moliyaviy barqarorlikni ta’minlash uchun moliyaviy strategiyalar ishlab chiqadi. Bu strategiyalar tuman iqtisodiyotining rivojlanish yo‘nalishlarini belgilaydi, moliyaviy resurslarni optimallashtirish imkonini beradi, va moliyaviy xavflarni kamaytiradi. 8. Xodimlarning malakasini oshirish Byudjet bo‘limi xodimlari muntazam ravishda malaka oshirish kurslari, treninglar va seminarlar orqali yangi moliyaviy uslublar, standartlar va qonunchilikka moslashadi. Bu bo‘lim ishining sifatini va samaradorligini oshiradi. Tavsiyalar: Axborot tizimlarini rivojlantirish: Byudjet jarayonlarini avtomatlashtirish uchun maxsus dasturiy ta’minotlar joriy etilishi zarur. Bu jarayonlarning tezligi va aniqligini oshiradi, inson omilidan kelib chiqadigan xatolarni kamaytiradi. Xodimlarni muntazam o‘qitish: Moliyaviy nazorat va byudjet tahlili bo‘yicha malakali kadrlarni tayyorlash uchun zamonaviy treninglar tashkil qilish lozim. 30Ichki nazorat tizimini mustahkamlash: Byudjet mablag‘larining noqonuniy ishlatilishini oldini olish maqsadida ichki nazorat tizimini kuchaytirish muhim. Hisobot standartlarini takomillashtirish: Hisobotlarni yanada batafsil va tahliliy qilish uchun xalqaro standartlarga mos shakllar ishlab chiqish. Hamkorlikni kuchaytirish: Tumandagi boshqa bo‘limlar va tashkilotlar bilan samarali aloqa va hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, moliyaviy jarayonlarni yaxshilashga xizmat qiladi. 31 32Umumiy ko‘rsatkichlar: Rejalashtirilgan jami byudjet: 199 200 mln so‘m Amalda sarflangan mablag‘: 193 400 mln so‘m Ijro darajasi: 97.1% Tahliliy xulosa: Ijro ko‘rsatkichlari ijobiy bo‘lib, aksariyat sohalarda 90% dan yuqori. Eng yuqori ijro ijtimoiy himoya (100%) va sog‘liqni saqlash (99.4%) sohalarida kuzatildi.Eng past ijro favqulodda zaxira fondida (71.1%) bo‘ldi, bu mablag‘larning faqat zarurat bo‘lgan holatlardagina ishlatilishi bilan izohlanadi.Byudjetni samarali ijro etish orqali tuman ehtiyojlariga mos mablag‘lar taqsimlangan. Xulosa Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limida o‘tgan amaliyotim davomida ushbu tizimning moliyaviy boshqaruv, byudjet siyosati, iqtisodiy rejalashtirish hamda mahalliy moliyaviy nazorat faoliyati bilan bevosita tanishdim. Amaliyot davomida bo‘limning tuzilmasi, ichki vazifalar taqsimoti, xodimlarning faoliyati va asosiy yo‘nalishlari chuqur o‘rganildi.Jumladan, Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘limi, Byudjet bo‘limi, hamda boshqa asosiy tarkibiy bo‘linmalar qanday tartibda va qanday mezonlar asosida ishlashi, ularda hujjat yuritish va axborot almashinuvi qanday yo‘lga qo‘yilganiga guvoh bo‘ldim. Ayniqsa, Byudjet bo‘limining rejalashtirish, mablag‘larni taqsimlash, ijroni nazorat qilish kabi jarayonlari amaliy bilimlarimni ancha boyitdi.Shuningdek, moliyaviy ko‘rsatkichlar, statistika va tahliliy jadval asosida real byudjet ijrosi ustida ishlash imkoniyati menga nazariy bilimlarimni mustahkamlash, amaliy ko‘nikmalar hosil qilish va moliyaviy mas’uliyatni chuqur anglashda yordam berdi. Tashkilot xodimlarining vazifalar taqsimoti, har bir lavozim egasining mas’uliyat doirasi va ularning o‘zaro hamkorligi haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘ldim. Amaliyot davomida quyidagi asosiy natijalarga erishdim: Iqtisodiy rejalashtirish va byudjet siyosati asoslarini real misollarda o‘rgandim; 33Moliya bo‘limi tarkibidagi asosiy funksional bo‘limlar faoliyatini tahlil qildim; Amaliyot asosida hisobot yozish, hujjat tayyorlash, statistika bilan ishlash ko‘nikmalariga ega bo‘ldim; Davlat moliyasini rejalashtirishda ochiqlik va samaradorlikning naqadar muhim ekanini angladim.Ushbu amaliyot nafaqat kasbiy bilimlarimni mustahkamladi, balki moliyaviy boshqaruv sohasiga bo‘lgan qiziqishimni yanada oshirdi. Kelgusida o‘z kasbiy faoliyatimni ham aynan shu yo‘nalishda davom ettirishga intilishim mustahkamlandi. Amaliyot jarayonida bilimimni oshirishga va har jihatdan yordam bergan bo‘lim rahbariyati va barcha xodimlarga chuqur minnatdorchiligimni bildiraman. Bu tajriba men uchun katta amaliy maktab bo‘lib xizmat qildi.

Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti 

Sotib olish