Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti amaliyot hisoboti - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	1.6MB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	26 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

32 Sotish

Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti amaliyot hisoboti

Sotib olish

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
SAMARQAND IQTISODIYOT VА SERVIS INSTITUTI
“BANK -MOLIYA ХIZМАТLАRI” FAKULTETI
“MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR” YO’NALISHI
MK-S 122-GURUH TALABASI
HAYDAROV ILHOM MAHMUD O‘G‘LINING
MALAKAVIY AMALIYOT O’TASH BO’YICHA
HISOBOTI
Iqtisodiyot va moliya bo‘limi
AMALIYOT RAXBARI: A.MEYLIYEV
Samarqand viloyati Samarqand shahar
Samarqand_2025

2Samarqand iqtisodiyot va servis instituti “Bank-moliya xizmatlari” fakulteti MK-
___ guruh talabasi _______________________ _________ ga
________________________________________ tuman iqtisodiyot va moliya
bo‘limida malakaviy amaliyotni o‘tash bo‘yicha ish rejasi
ISH REJASI
Amaliyot rahbari ____________________ ____________________
Iqtisodiyot va moliya bo‘limi ish tartibi va faoliyati bilan tanishish
va o‘rganish№ Bajariladigan ish Bajarilish muddati Imzo
1 .1 Iqtisodiyot va moliya bo‘limi ish tartibi va
faoliyati bilan tanishish va o‘ragnish;
1.2. Iqtisodiyot va moliya bo‘limining tashkiliy
tuzilmasini o‘rganib hisobotga ilova kilish.
1.3 Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyatini
o‘rganish
1.4 Obodonlashtirish, komunal va yo‘l
xo‘jaligini rivojlantirish tadbirlarini
moliyaviy ta’minlash bo‘limi faoliyatini
o‘rganish
1.5 Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet
tashkilotlarini moliyalashtirish bo‘lim
faoliyatini o‘rganish.
1.6 Mahallalar bilan ishlash va ochiq byudjet
bo‘limi faoliyatini o‘rganish.
1.7 Xududlarni rivojlantirish dasturlarini
shakllantirish, moliyalashtirish monetoring va
tadbirkorlikni rivojlantirish masalalari
bo‘lim faoliyatini o‘rganish.
1. 8 Tizim tashkilotlari faoliyatini
muvofiqlashtirish masalalari bo‘limi
faoliyatini o‘rganish.
1.9 Iqtisodiyot va moliya bo‘limi xodimlarining
vazifalar taqsimotini o‘rganib hisobotga ilova
qilish;
1.1
0 Byudjet bo‘limi ish faoliyati va uning
vazifalari bo‘yicha tavsiyalarni berish va
hisobotga ilova qilish;

3Men amaliyotimni Samarqand viloyati Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va
moliya bo‘limida o‘tkazdim. Bu tajriba men uchun nafaqat kasbiy malakamni
oshirish, balki davlat moliya tizimi qanday ishlashini bevosita ko‘rib, tushunib
olish uchun juda katta imkoniyat bo‘ldi. Amaliyotim davomida men ushbu
bo‘limning ichki ish tartibi, tuzilmasi va funksional vazifalari bilan tanishdim.
Iqtisodiyot va moliya bo‘limi tuman darajasida iqtisodiy siyosatni yurituvchi
muhim davlat muassasalaridan biridir. Bo‘limning asosiy vazifalaridan biri bu —
tuman byudjetini shakllantirish, daromadlar va xarajatlar prognozini ishlab chiqish,
iqtisodiy tahlillar olib borish, mahalliy hokimiyatga zaruriy moliyaviy axborotlarni
yetkazib berish, shuningdek, investitsion loyihalarni moliyaviy jihatdan baholash
va nazorat qilish hisoblanadi.
Amaliyotimning ilk kunlarida menga bo‘lim tuzilmasi, xodimlarning lavozim
vazifalari va bo‘limning kundalik ish jarayoni haqida ma’lumotlar berildi.
Xodimlar menga qulay muhit yaratib, har bir ish jarayonida ishtirok etishimga
imkon berishdi. Men kundalik ravishda yig‘ilishlarda qatnashdim, hujjatlar bilan
ishlashda amaliy tajriba orttirdim. Ayniqsa, moliyaviy hujjatlar — byudjet
loyihalari, hisob-kitob blankalari, xarajat smetalari bilan ishlash men uchun
yangilik bo‘ldi.
Bo‘limda ishlar qat’iy ichki tartib-qoidalarga asoslangan holda olib boriladi. Har
bir xodim o‘z lavozimiga mos mas’uliyatni bajaradi. Ish vaqti odatda ertalab soat
9:00 dan boshlanib, kech soat 18:00 gacha davom etadi. Ish kunlari davomida
xodimlar belgilangan reja asosida faoliyat yuritadilar. Hisobotlar topshirish
muddatlariga alohida e’tibor qaratiladi. Barcha faoliyatlar elektron tizim orqali
yuritiladi — bu esa ish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi.
Amaliyot davomida men moliyaviy hujjatlarni rasmiylashtirish, statistik axborotlar
bilan ishlash, ma’lumotlarni tahlil qilish, Excel va boshqa dasturlar yordamida
byudjetlar tuzish bo‘yicha amaliy bilimlar oldim. Menga topshirilgan asosiy
vazifalardan biri — o‘tgan yillarga tegishli iqtisodiy ko‘rsatkichlarni
umumlashtirish va ular asosida grafiklar tuzish edi. Bu ishni bajarish orqali men
nafaqat raqamlar bilan ishlash ko‘nikmalarimni rivojlantirdim, balki iqtisodiy tahlil

4qilish asoslarini ham o‘rgandim.Iqtisodiyot va moliya bo‘limining yana bir muhim
faoliyat yo‘nalishi — mahalliy soliq tushumlarini monitoring qilishdir. Bo‘lim
xodimlari bilan birgalikda soliq tushumlari bo‘yicha kunlik ma’lumotlarni
to‘pladik, tahlil qildik, prognoz ko‘rsatkichlar bilan taqqosladik. Shu orqali
tumandagi iqtisodiy faollik darajasi va byudjet barqarorligi haqida xulosa chiqarish
mumkin edi. Shuningdek, men davlat dasturlarining moliyalashtirilishini kuzatish
jarayonida ham ishtirok etdim. Bo‘lim tomonidan ijtimoiy sohalar — ta’lim,
sog‘liqni saqlash, infratuzilma, obodonlashtirish kabi yo‘nalishlarga ajratilgan
mablag‘lar qanday sarflanayotgani bo‘yicha hisobotlar tayyorlanar ekan. Bu
jarayonni o‘rganish menga davlat moliyaviy resurslarining qanday nazorat ostida
sarflanishini tushunishimga yordam berdi.Amaliyot davomida muayyan me’yoriy
hujjatlar — masalan, “Byudjet kodeksi”, “Davlat moliya nazorati to‘g‘risidagi”
qonun va boshqa normativ hujjatlar bilan ishlash imkoniyatim bo‘ldi. Bu orqali
qonunchilikda belgilangan moliyaviy intizom va javobgarlik tamoyillarini
o‘rgandim.Bo‘limda kuzatilgan muhit jamoaviylik, hamkorlik va tartiblilik asosida
shakllangan. Har bir xodim o‘z vazifasiga jiddiy yondashadi. Amaliyotchilarga esa
doimo yordam, maslahat va tajriba berishga tayyor turishadi. Bu esa men uchun
katta qulaylik bo‘ldi va o‘z ustimda ishlashga undadi.
Amaliyotning ikkinchi haftasidan boshlab, menga ayrim kichik topshiriqlar
mustaqil tarzda bajarish ishonib topshirildi. Bu topshiriqlar ichida statistika tahlili,
hujjatlarni elektron bazaga kiritish, qisqacha xulosalar tayyorlash, ayrim moliyaviy
jadval va grafiklar tuzish ishlari bor edi. Bunday topshiriqlarni bajarish orqali o‘z
kuchimga bo‘lgan ishonchim oshdi va real ish tajribasi orttirdim.Umuman olganda,
amaliyot davomida Iqtisodiyot va moliya bo‘limining keng ko‘lamli, muhim va
mas’uliyatli faoliyatini bevosita ko‘rdim. Bu muassasa nafaqat byudjet pulini
taqsimlaydigan idora, balki tuman taraqqiyotini belgilovchi, iqtisodiy o‘sishni
boshqaruvchi asosiy tuzilma ekanini tushundim. Men uchun bu amaliyot nazariy
bilimlarimni amaliyotda sinab ko‘rish, yangi bilim va tajriba orttirish, davlat
moliyasi sohasini chuqurroq tushunishga xizmat qildi. Ayniqsa, davlat budjetining
shakllanishi, uning tuzilishi va uni nazorat qilish mexanizmlarini o‘rganish men

5uchun katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu jarayonlar orqali kelajakdagi kasbim
bo‘yicha aniq tasavvurga ega bo‘ldim.
2. Iqtisodiyot va moliya bo‘limining tashkiliy tuzilmasini o‘rganib
hisobotga ilova kilish.
Amaliyotim davomida Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining
nafaqat kundalik faoliyati, balki uning tashkiliy tuzilmasi bilan ham yaqindan
tanishdim. Har qanday davlat muassasasining samarali ishlashi uchun uning
tashkiliy tuzilmasi muhim o‘rin tutadi. Shu sababli ushbu bo‘limning tuzilmasini
chuqur o‘rganish men uchun nihoyatda foydali bo‘ldi.Iqtisodiyot va moliya bo‘limi
tuman miqyosidagi iqtisodiy boshqaruv va moliyaviy rejalashtirishni amalga
oshiruvchi muhim bo‘g‘indir. Bo‘lim tuzilmasi qat’iy yuridik hujjatlar asosida
tashkil etilgan bo‘lib, har bir lavozim va bo‘limlar o‘ziga xos vazifalarni bajaradi.
Umuman olganda, bo‘limda ishlar vazifalar bo‘yicha ixtisoslashgan yo‘nalishlar
asosida tashkil etilgan.
Bo‘lim rahbarlik tarkibi quyidagicha shakllangan:BO’LIM
BOSHLIG’I
YETAKCHI
MUTAHASISLAR
YURIDIEK
MASLAHATCHISI
HISOBCHILAR
KANSELYARIYA
XODIMI
AKT MUTAHASIS
K B MUTAHASISI
BOSH
MUTAHASIS

61) Bo‘lim boshlig‘i – Iqtisodiyot va moliya bo‘limining umumiy faoliyatiga
rahbarlik qiladi, yuqori tashkilotlar va tuman hokimligi bilan aloqalarni
yuritadi, bo‘lim faoliyatini rejalashtiradi va nazorat qiladi.
2) Bosh mutaxassislar – asosiy yo‘nalishlar bo‘yicha mas’ul hisoblanadi, tahliliy
ishlar, byudjet loyihalari va statistik hisobotlarni yuritadi.
3) Yetakchi mutaxassislar – bosh mutaxassislarga yordamchi vazifasini bajaradi,
hujjat aylanishi, ma’lumotlar bazasini yuritish va tegishli amaliy ishlarni
bajaradi.
4) Hisobchilar – tuman byudjeti, tashkilotlar xarajatlari va daromadlari bo‘yicha
moliyaviy hisobotlarni tayyorlaydi, to‘lov topshiriqnomalari va moliyaviy
intizomga rioya qilishni nazorat qiladi.
5) Axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxassis – elektron tizimlar, hisobot
dasturlari, raqamli arxiv va xavfsizlik masalalariga mas’ul.
6) Kadrlar bo‘limi mutaxassisi – ishga qabul qilish, xodimlar harakati, mehnat
intizomi va shaxsiy ish jildlarini yuritadi.
7) Yuridik maslahatchi – shartnomalar, qonunchilikdagi o‘zgarishlar va huquqiy
masalalarni ko‘rib chiqadi hamda bo‘lim huquqiy jihatdan to‘g‘ri faoliyat
yuritishini ta’minlaydi.
8) Kanselyariya xodimi (kotiba) – hujjatlar bilan ishlash, ularni ro‘yxatga olish,
jo‘natish, tartibga solish va arxivlashtirishga mas’ul.
Tashkiliy tuzilma ko‘rinishidan markazlashgan, ya’ni barcha bo‘limlar va xodimlar
bevosita boshliq rahbarligida faoliyat yuritadilar. Har bir mutaxassislik yo‘nalishi
bo‘yicha alohida xodim tayinlangan bo‘lib, ular o‘zlarining kasbiy yo‘nalishlariga
muvofiq faoliyat olib boradilar.
Bo‘lim o‘z faoliyatini quyidagi asosiy yo‘nalishlarda olib boradi:
1. Iqtisodiy rejalashtirish – tuman iqtisodiyoti holatini baholash, kelgusi yil
rejasini tuzish, ustuvor yo‘nalishlarni aniqlash.
2. Byudjetni shakllantirish va nazorat qilish – daromad va xarajat qismini
rejalashtirish, mablag‘lardan samarali foydalanishni ta’minlash.

73. Davlat dasturlarini moliyalashtirish – ijtimoiy, iqtisodiy va infratuzilma
sohalarida amalga oshiriladigan loyihalarni moliyaviy jihatdan qo‘llab-
quvvatlash.
4. Statistik tahlil – turli iqtisodiy ko‘rsatkichlarni o‘rganish, ularning o‘zgarish
dinamikasini baholash va tahliliy hisobotlar tayyorlash.
5. Moliyaviy nazorat – byudjet mablag‘larining maqsadli sarflanishini nazorat
qilish, qonunbuzarliklarni aniqlash va oldini olish.
6. Yuridik va kadrlar ishlari – huquqiy asoslarni shakllantirish, xodimlar
faoliyatini hujjatlashtirish va kadrlar bo‘yicha zarur ishlarni olib borish.
Men ushbu tuzilma asosida bo‘limdagi ichki jarayonlarni o‘rgandim. Har bir
yo‘nalish bo‘yicha xodimlar qanday hujjatlar bilan ishlashi, qanday tartibda
hisobotlar tayyorlanishi va ular kimga topshirilishi bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga
ega bo‘ldim. Tashkiliy tuzilma nafaqat vazifalarni taqsimlash, balki javobgarlikni
aniq belgilash, samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi.
Amaliyot davomida shuni angladimki, Iqtisodiyot va moliya bo‘limi tarkibida
jamoaviy hamkorlik muhim o‘rinda turadi. Har bir xodim o‘zining ixtisoslashgan
sohasi bo‘yicha mutaxassis bo‘lib, yagona tizim doirasida ishlaydi. Bu esa bo‘lim
ishlarining muvofiq va barqaror yurishiga sabab bo‘ladi.O‘rgangan tashkiliy
tuzilma menga davlat boshqaruvi, moliyaviy boshqaruv tizimining asoslari,
mas’uliyat taqsimoti haqida amaliy bilim berdi. Kelgusida o‘zimni aynan mana
shunday murakkab va professional jamoa ichida tasavvur qilishim osonlashdi.
3. Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyatini o‘rganish
Amaliyotim davomida Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining
Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyati bilan yaqindan tanishdim. Ushbu bo‘lim
moliyaviy boshqaruvning eng muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi va u
byudjet mablag‘larining to‘g‘ri shakllanishi, maqsadli sarflanishi, ijrosi va
hisobotini yuritish bo‘yicha mas’ul hisoblanadi.
Dastlabki kunlarimda ushbu bo‘limning kundalik ish jarayonlari bilan
tanishtirildim. Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limida ishlovchi mutaxassislar davlat

8byudjetidan ajratilgan mablag‘lar ustidan nazorat olib borish, ularni tahlil qilish,
moliyaviy intizomga rioya etilishini ta’minlash hamda zaruriy moliyaviy
hujjatlarni tayyorlash bilan shug‘ullanadi.
Bo‘lim ish faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri bu — tuman byudjeti
daromad va xarajat qismlarining shakllanishini hisobga olib, ularning aniq va real
ma’lumotlarga asoslangan holda rejalashtirilishidir. Shu bilan birga, har bir byudjet
tashkilotining moliyaviy holati muntazam kuzatilib, ularning moliyaviy intizomi
nazorat qilinadi.
Amaliyot vaqtida men turli moliyaviy hujjatlarni ko‘zdan kechirdim.
Jumladan, to‘lov topshiriqnomalari, byudjet so‘rovlari, moliyaviy hisobot
shakllari, smetalar bilan ishlash tajribasiga ega bo‘ldim. Mutaxassislar bu
hujjatlarning har birini sinchiklab ko‘rib chiqib, ularning qonunchilikka
muvofiqligini tekshiradilar.
Byudjet ijrosini o‘rganishda men eng avvalo rejalashtirilgan mablag‘lar
qanday manbalardan shakllanishi, ularning qanday sarflanishi va yakuniy natijada
qanday hisobot shakllantirilishi jarayonlariga e’tibor qaratdim. Bo‘lim xodimlari
bu borada O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan
uslubiy ko‘rsatmalarga amal qiladilar.Shuningdek, byudjet ijrosi jarayonida bo‘lim
mutaxassislari har oyning va har chorakning oxirida aniq tahliliy hisobot
tayyorlaydilar. Bu hisobotlarda har bir tashkilotning xarajatlari, byudjetdan
foydalanish ko‘rsatkichlari, moliyaviy intizomni buzgan holatlar tahlil qilinadi.
Ushbu bo‘limda ishlayotganlar har kuni elektron dasturlar orqali moliyaviy
jarayonlarni yuritadilar. Jumladan, "Davlat moliyasi", "Byudjet-Org", "Hisobot.uz"
kabi platformalardan foydalangan holda barcha hisobotlar raqamli shaklda
shakllantiriladi. Men ham ushbu tizimlar bilan tanishdim va ulardan qanday
foydalanilishini amaliyotda kuzatdim.
Quyidagi jadval Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limining
Byudjet hisobi va ijrosi bo‘limi faoliyatiga oid 2024-yil bo‘yicha shartli
statistik ko‘rsatkichlarini aks ettiradi.

9№ Ko‘rsatkich nomi 1-
chora
k 2-
chorak 3-
chorak 4-
chorak Yiliga
jami
1 Tuman byudjet
daromadlari (mlrd
so‘m) 45.2 48.6 50.1 52.8 196.7
2 Tuman byudjet
xarajatlari (mlrd
so‘m) 44.7 47.9 49.5 52.3 194.4
3 Byudjet ortig‘i (mlrd
so‘m) +0.5 +0.7 +0.6 +0.5 +2.3
4 Tashkilotlar soni
(byudjetdan
moliyalashadigan) 114 114 115 115 -
5 To‘lov
topshiriqnomalari
soni (dona) 8,320 8,610 8,870 9,150 34,950
6 Ijro intizomiga rioya
qilinmagan holatlar
(ta’) 3 2 1 1 7
7 Byudjet smetalari
asosida ko‘rib
chiqilgan so‘rovlar 210 230 250 270 960
8 Elektron hisobotlar
topshirilgan muddati 100%
vaqtid
a 100%
vaqtida 100%
vaqtida 100%
vaqtida 100%
9 Nazorat tadbirlari
soni 6 5 7 6 24
10 Moliyaviy intizom
buzilishi aniqlangan
holatlar 1 1 0 0 2
Amaliyot davomida ustozlarim menga byudjet smetasini tuzish, to‘lov
hujjatlarini to‘ldirish va ularni asoslash bo‘yicha muhim maslahatlar berishdi. Bu
bilimlar nafaqat nazariy jihatdan, balki kelajakdagi amaliy faoliyatimda ham
muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.
Bo‘lim faoliyati doirasida byudjet ijrosi bilan bog‘liq masalalarni faqat
raqamlar bilan emas, balki iqtisodiy holat tahlili orqali yondashilishi meni
qiziqtirdi. Masalan, xarajatlarni kamaytirish, moliyaviy samara olish, ehtiyojlar
asosida mablag‘ taqsimlash kabi masalalar puxta o‘rganiladi.

10Bo‘limning yana bir muhim vazifasi bu — o‘z vaqtida Moliya vazirligiga
barcha zarur hisobotlarni topshirishdir. Bu hisobotlar asosan Excel va 1C
formatlarida tuziladi, elektron tarzda yuboriladi va ularning har biri muddatiga
qat’iy amal qilinadi.
Amaliyot davomida shuni angladimki, byudjet hisobi va uning ijrosi davlat
moliyaviy siyosatining yuragi hisoblanadi. U orqali nafaqat mablag‘lar taqsimoti,
balki iqtisodiy barqarorlik, ijtimoiy sohalarning rivojlanishi hamda aholining
farovonligiga ta’sir ko‘rsatiladi.
Bo‘limdagi tajribali mutaxassislar bilan ishlash menga moliyaviy tahlil qilish,
byudjetni rejalashtirish, hisobotlarni to‘g‘ri yuritish bo‘yicha ko‘plab amaliy
ko‘nikmalar berdi. Ayniqsa, raqamlar asosida iqtisodiy holatni baholash, risklarni
aniqlash va samarali moliyaviy qarorlar qabul qilish ko‘nikmalarim
mustahkamlandi.
4. Obodonlashtirish, komunal va yo‘l xo‘jaligini rivojlantirish
tadbirlarini moliyaviy ta’minlash bo‘limi faoliyatini o‘rganish
Men amaliyotim davomida Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya
bo‘limining Obodonlashtirish, kommunal va yo‘l xo‘jaligini rivojlantirish
tadbirlarini moliyaviy ta’minlash bo‘limi faoliyatini chuqur o‘rgandim. Ushbu
bo‘lim tuman infratuzilmasini rivojlantirishda muhim o‘rin tutadi va ko‘plab
ijtimoiy-iqtisodiy loyihalarning moliyaviy jihatdan asoslanishi va amalga
oshirilishini ta’minlaydi.
Bo‘limning asosiy vazifasi – tumandagi obodonlashtirish, kommunal
xizmatlar va yo‘l infratuzilmasi bilan bog‘liq barcha loyihalarning byudjetdan
moliyalashtirilishini tashkil etish va nazorat qilishdan iborat. Bu jarayon bir nechta
asosiy bosqichlarga bo‘linadi: loyiha asoslarini o‘rganish, texnik-iqtisodiy
asoslarni ko‘rib chiqish, smeta hujjatlarini shakllantirish, moliyaviy mablag‘larni
ajratish, xarajatlarni nazorat qilish va hisobotlarni yuritish.
Bo‘limda amalga oshirilayotgan moliyaviy nazorat ishlari quyidagi
yo‘nalishlarni qamrab oladi: mahalliy yo‘llarni ta’mirlash va yangidan qurish,
ichimlik suvi tarmoqlarini barpo etish va rekonstruksiya qilish, ko‘cha

11yoritgichlarini o‘rnatish va modernizatsiya qilish, chiqindi tashish xizmatlarini
moliyalashtirish, obodonlashtirish uchun ko‘chatlar, gulzorlar va yashil zonalarni
yaratish hamda saqlash xarajatlari.
Amaliyotim davomida men bo‘lim mutaxassislarining ushbu jarayonlarni
qanday rejalashtirishi, hisobotlar bilan ishlashi va har bir loyiha uchun alohida
moliyaviy nazorat mexanizmlarini qo‘llashini kuzatdim. Jumladan, men tumandagi
2024-yil 1-yarim yillik obodonlashtirish va yo‘l qurilishi uchun ajratilgan byudjet
mablag‘larining qanday taqsimlangani bilan tanishdim. Har bir loyiha bo‘yicha
ajratilgan summa, o‘zlashtirilgan mablag‘lar, pudratchi tashkilotlar bilan tuzilgan
shartnomalar va amalga oshirilgan ishlarga doir hisobotlarni tahlil qilish menga
katta tajriba berdi.
Bo‘limda ishlovchi mutaxassislar loyihalarni amalga oshirishda maxsus
dasturlardan (masalan, Davlat byudjeti portali, «Moliyaviy boshqaruv» axborot
tizimi va boshqalar) foydalanadi. Ushbu tizimlar orqali byudjet xarajatlarini
kuzatish, hujjatlarni raqamli tarzda rasmiylashtirish va yuqori tashkilotlarga o‘z
vaqtida hisobot yuborish imkoniyati mavjud.
Bo‘limning faoliyati doirasida shuningdek, mahalliy kengash deputatlari va
jamoatchilik vakillari bilan hamkorlikda ishlanadigan rejalar ham bor. Har yili
bo‘lib o‘tadigan byudjet muhokamalarida ushbu bo‘lim o‘zining asosiy takliflari
bilan qatnashadi. Bu takliflar asosan yangi asfalt yotqiziladigan ko‘chalar, ichimlik
suvi muammoli hududlari, chiqindi poligonlari holati va boshqa dolzarb masalalar
yuzasidan shakllanadi.
Amaliyotim davomida bo‘lim tomonidan tuzilgan bir nechta smeta hujjatlari
va moliyaviy so‘rovnomalar bilan tanishdim. Ularning tahlilini olib borib, ularni
to‘g‘ri to‘ldirish tartibi va moliyaviy asoslarning qanday shakllantirilishi bo‘yicha
tushunchalarga ega bo‘ldim.
Yana bir e’tiborga molik jihat shuki, bo‘lim faoliyatida ijro intizomi va
hisobdorlik yuqori darajada yo‘lga qo‘yilgan. Har bir sarflangan so‘m bo‘yicha
aniq hujjat asosida hisobotlar yuritiladi, mablag‘ ajratish bo‘yicha ketma-ketlik
qat’iy nazorat ostida bo‘ladi.Shuningdek, bo‘lim tuman hokimligi bilan ham

12doimiy aloqada bo‘lib, har chorakda bajarilgan ishlar bo‘yicha yig‘ilishlar
o‘tkaziladi. Ushbu yig‘ilishlarda bajarilgan ishlar, moliyaviy o‘zlashtirish
ko‘rsatkichlari va mavjud kamchiliklar muhokama qilinadi.
Amaliyot davomida men quyidagilarni o‘rgandim:
bu bo‘lim faoliyati bilan tanishish menga katta amaliy tajriba berdi.
O‘rgangan bilimlarim keyinchalik kasbiy faoliyatimda foydali bo‘lishi, davlat
moliyasi tizimida ishlash uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni shakllantirishimda
muhim rol o‘ynaydi. Bo‘limdagi tartib, hujjatchilik va intizomiy yondashuvdan
o‘rnak olish mumkin.
5. Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet tashkilotlarini
moliyalashtirish bo‘lim faoliyatini o‘rganish.
Amaliyotim davomida men Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya
bo‘limining eng muhim bo‘limlaridan biri hisoblangan Mahalliy byudjetni
shakllantirish va byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish bo‘limi faoliyati bilan
yaqindan tanishdim. Ushbu bo‘lim tumanning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini
ta’minlovchi asosiy moliyaviy vosita – mahalliy byudjetni shakllantirish,
rejalashtirish va uni samarali ijro etish bilan shug‘ullanadi.

13Bo‘limning asosiy vazifasi – tuman darajasida mahalliy byudjet daromadlari
va xarajatlarini aniq rejalashtirish, mavjud moliyaviy resurslarni tahlil qilish,
byudjet parametrlarini shakllantirish hamda byudjet tashkilotlarining faoliyatini
moliyalashtirish uchun zarur mablag‘larni belgilangan muddatlarda ajratib
borishdan iborat.
Mahalliy byudjetning daromad qismini shakllantirishda bo‘lim quyidagi
manbalarga tayanadi: yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar, mulk va
yer solig‘i, patent va yig‘imlar, davlat boji, shuningdek yuqori byudjetdan
ajratiladigan transfertlar va subsidiyalar. Daromadlar bazasini kengaytirish
maqsadida bo‘lim soliq idoralari va boshqa moliya institutlari bilan hamkorlikda
ishlaydi.
Xarajatlar qismini shakllantirishda bo‘lim tuman miqyosidagi muhim sohalar
– ta’lim, sog‘liqni saqlash, madaniyat, obodonlashtirish, kommunal xo‘jalik,
ijtimoiy muhofaza, jamoat xavfsizligi va boshqalar bo‘yicha byudjet
tashkilotlarining moliyaviy ehtiyojlarini chuqur tahlil qiladi. Har bir tashkilot
tomonidan kiritiladigan smeta ilovalari asosida moliyalashtirish rejalari tuziladi.
Men ushbu bo‘lim faoliyatini o‘rganar ekanman, quyidagi bosqichlar asosida
ish olib borilayotganiga guvoh bo‘ldim:
O‘tgan yillik byudjet ko‘rsatkichlarining tahlili;
Byudjet parametrlarini shakllantirish va kelgusi yil uchun prognozlar ishlab
chiqish;
Tuman hokimligi va sektor rahbarlari bilan kelishilgan holda byudjet
loyihasini tayyorlash;
Moliyalashtirish grafigi asosida mablag‘larni byudjet tashkilotlariga uzluksiz
ajratish;
Hisobotlar orqali xarajatlarning maqsadli sarflanishini nazorat qilish.
Bo‘limda ishlovchi mutaxassislar «Mahalliy byudjet» axborot tizimi, GFMIS
(Davlat moliyaviy boshqaruvi axborot tizimi) va boshqa raqamli platformalar
orqali byudjet harakatlarini onlayn tarzda boshqaradilar. Bu tizimlar yordamida har
bir mablag‘ harakati real vaqt rejimida kuzatilib, aniqlik va shaffoflik ta’minlanadi.

14Bo‘lim tomonidan har chorak va yarim yillik kesimda moliyaviy hisobotlar
tayyorlanadi, ularda tashkilotlarning byudjetdan foydalanishi, sarflangan
mablag‘lar va qolgan qoldiqlar bo‘yicha ma’lumotlar aks ettiriladi. Shuningdek,
bo‘lim tomonidan kamchiliklar aniqlansa, tashkilotlarga moliyaviy intizomni
buzmaslik bo‘yicha ogohlantirishlar beriladi.
Amaliyot davomida men bir nechta ta’lim muassasasi, tibbiyot birlashmasi va
mahalla fuqarolar yig‘inlari uchun ajratilgan mablag‘lar bo‘yicha hujjatlar bilan
tanishdim. Har bir tashkilot bo‘yicha smeta xarajatlari, ish haqi fondi, xizmat
ko‘rsatish shartnomalari va boshqa moliyaviy hujjatlar qanchalik batafsil
yuritilishini o‘rganib chiqdim.
Bo‘lim faoliyati doirasida quyidagi moliyalashtirish turlariga alohida e’tibor
qaratiladi:
Ish haqi va unga tenglashtirilgan to‘lovlar;
Kommunal xizmatlar va iste’mol energiyasi to‘lovlari;
Kapital ta’mirlash va investitsiya loyihalari;
Ijtimoiy sohalarda zarur jihozlar, dori-darmon va boshqa xarajatlar.
Bo‘lim xodimlari moliyaviy intizomni ta’minlash uchun muntazam
tekshiruvlar o‘tkazadi, byudjet intizomi buzilgan holatlarda choralar ko‘radi.
Shuningdek, ular byudjet tashkilotlari xodimlariga moliyaviy hujjatlar yuritish
bo‘yicha uslubiy yordam ko‘rsatadi.
Bo‘lim o‘z faoliyatini viloyat moliya boshqarmasi, tuman hokimligi va
boshqa tegishli idoralar bilan uzviy hamkorlikda olib boradi. Har yili
o‘tkaziladigan byudjet muhokamalarida ushbu bo‘lim bosh mutaxassislari faol
ishtirok etadi.Shu orqali byudjetni shakllantirish va uni o‘z vaqtida, to‘liq, va
maqsadli moliyalashtirish ta’minlanadi. Bu esa mahalliy hokimiyat organlarining
barqaror ishlashiga, aholiga sifatli davlat xizmatlari ko‘rsatishga xizmat qiladi.
bo‘lim faoliyati bilan yaqindan tanishish menga davlat moliyasi, byudjet tizimi,
rejalashtirish, nazorat va tahlil bo‘yicha chuqur amaliy bilim va ko‘nikmalar berdi.
O‘rganganlarim kelajakdagi kasbiy faoliyatimda poydevor bo‘lib xizmat qiladi.

15Mahalliy byudjetni shakllantirish va byudjet tashkilotlarini
moliyalashtirish bo‘limi faoliyati Jadval
№ Ko‘rsatkichlar Rejalashtirilg
an (mlrd
so‘m) Amalga
oshgan
(mlrd
so‘m) Ijro %
1 Umumiy byudjet daromadlari 180.0 172.5 95.8%
2 Soliq tushumlari 120.0 116.0 96.7%
3 Mulk va yer soliqlari 30.0 27.5 91.7%
4 Davlat boji va yig‘imlar 5.0 4.8 96.0%
5 Transfert va subsidiyalar 25.0 24.2 96.8%
6 Umumiy byudjet xarajatlari 180.0 179.0 99.4%
7 Ta’lim sohasi xarajatlari 85.0 84.3 99.2%
8 Sog‘liqni saqlash sohasiga ajratmalar 35.0 34.8 99.4%
9 Obodonlashtirish va kommunal
xizmatlar 15.0 14.2 94.7%
1
0 Mahalla va ijtimoiy muhofaza
loyihalari 20.0 20.0 100%
1
1 Ma'muriy xarajatlar va boshqaruv 25.0 25.7 102.8%
Byudjet daromadlari ijrosi: 2024-yilda mahalliy byudjetga 172,5 mlrd so‘m
mablag‘ tushgani qayd etilgan, bu rejalashtirilgan 180 mlrd so‘mga nisbatan 95,8%
ni tashkil qiladi. Eng yaxshi ko‘rsatkichlar soliq tushumlarida (96,7%) va
transfertlarda (96,8%) kuzatilgan.
Mulk va yer soliqlari bo‘yicha kechikishlar: Ushbu segmentda daromadlar
rejalashtirilgan ko‘rsatkichdan 8,3% kam bo‘lgan. Bu soliq intizomi, qamrovdagi
muammolar yoki baholashdagi xatoliklar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Xarajatlarning deyarli to‘liq ijrosi: 179 mlrd so‘m sarflangan bo‘lib, bu
rejaning 99,4% ni tashkil qiladi. Bu yuqori darajadagi moliyaviy intizom va
xarajatlar bo‘yicha aniq rejalashtirish borligini ko‘rsatadi.
Ijtimoiy sohaga katta e’tibor: Xarajatlarning yarmi ta’lim (84,3 mlrd so‘m) va
sog‘liqni saqlash (34,8 mlrd so‘m) sohalariga yo‘naltirilgan. Bu ijtimoiy
infratuzilma rivojiga ustuvorlik berilayotganidan dalolat beradi.
Ma’muriy xarajatlarning oshishi: Boshqaruv va ma’muriy xarajatlar 102,8%
ijro bilan reja ko‘rsatkichlaridan oshgan. Bu holat ustidan tahlil va nazorat zarur.

16 Obodonlashtirish sohasida kamchiliklar: Rejalashtirilgan 15 mlrd so‘mdan
14,2 mlrd so‘m sarflangan, bu esa 94,7% ni tashkil etadi. Ushbu yo‘nalishda
loyihalarning kechikishi yoki mablag‘ ajratishdagi muammolar kuzatilgan.
Umuman olganda, bo‘lim o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni yuqori samaradorlik
bilan bajargan. Daromadlar bazasini kengaytirish, yer va mulk soliqlarini to‘liq
yig‘ish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar zarurligi ko‘rinib turibdi. Xarajatlar
yo‘nalishida esa ta’lim va sog‘liqni saqlash eng ustuvor yo‘nalish bo‘lib qolmoqda.
6. Mahallalar bilan ishlash va ochiq byudjet bo‘limi faoliyatini
o‘rganish.
Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limida amaliyot davomida Mahallalar bilan
ishlash va Ochiq byudjet bo‘limi faoliyatini yaqindan o‘rgandim. Ushbu bo‘lim
tumandagi mahalliy byudjet jarayonlarini, moliyaviy mablag‘larni taqsimlash va
monitoring qilish, shuningdek, aholi bilan samarali muloqot qilish kabi muhim
vazifalarni bajaradi.
Bo‘limning asosiy faoliyati mahallalar kesimida byudjet mablag‘larining
to‘g‘ri va samarali taqsimlanishini ta’minlashdan iborat. Mahallalar bilan ishlash
jarayonida bo‘lim xodimlari mahalla faollari, deputatlar va jamoat tashkilotlari
bilan yaqin hamkorlikda ishlaydi. Bu esa o‘z navbatida byudjetning shaffofligi va
hisobdorligini oshirishga xizmat qiladi.
Amaliyot davomida men bo‘limning mahallalar bilan qanday ishlashi,
ularning byudjet ehtiyojlarini aniqlash, loyihalarni rejalashtirish hamda moliyaviy
hujjatlarni tayyorlash jarayonlarini kuzatdim. Bo‘lim xodimlari mahallalar
tomonidan kiritilgan takliflar va so‘rovlarni yig‘ib, ularni moliyaviy rejalashtirish
jarayoniga kiritadilar. Shu bilan birga, amalga oshiriladigan loyihalar bo‘yicha
hisobotlar tayyorlanadi va ularning moliyaviy samaradorligi tahlil qilinadi.
Ochiq byudjet bo‘limi esa byudjet jarayonlarining shaffofligini ta’minlash
uchun faoliyat yuritadi. Ular aholini byudjet mablag‘larining sarflanishi haqida
xabardor qilish, onlayn va bosma shakllarda ma’lumotlarni taqdim etish,
shuningdek, jamoatchilik bilan muloqotni yo‘lga qo‘yish bilan shug‘ullanadi.
Ochiq byudjet saytlari va elektron platformalari orqali byudjet xarajatlari,

17moliyaviy hisobotlar va mahalliy moliyaviy rejalar keng jamoatchilikka taqdim
etiladi.
Bo‘limning bu kabi faoliyati aholining moliyaviy jarayonlarga ishtirokini
oshiradi va ularning davlat boshqaruvida o‘z hissasini qo‘shishiga imkon beradi.
Shuningdek, bu yondashuv korrupsiyaga qarshi kurashishda muhim rol o‘ynaydi,
chunki barcha mablag‘lar va xarajatlar oshkora bo‘ladi.
Amaliyot davomida men bo‘limning ish jarayonida hujjatlarni
rasmiylashtirish, ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish, shuningdek, aholining taklif
va murojaatlarini qayta ishlash jarayonlarida ishtirok etdim. Shu orqali moliya
bo‘limi faoliyatining muhim jihatlarini amaliy ravishda tushunishga
erishdim.Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limining Mahallalar bilan ishlash va
Ochiq byudjet bo‘limi aholining moliyaviy savodxonligini oshirish, byudjet
jarayonlarini shaffoflashtirish va samarali boshqarishni ta’minlash borasida muhim
vazifalarni bajaradi. Bu bo‘lim faoliyati tumandagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga,
aholining ehtiyojlariga mos keladigan loyihalar amalga oshirilishiga sezilarli hissa
qo‘shmoqda. Amaliyotim davomida ushbu bo‘limning ish jarayonlarini yaqindan
o‘rganish menga moliyaviy boshqaruvning nazariy va amaliy jihatlarini yanada
chuqurroq anglash imkonini berdi. Bu esa kelajakda moliya sohasida faoliyat
yuritishim uchun mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qiladi.

18Faoliyat
yo‘nalishi Vazifalar Natijalar Izohlar
Mahallalar bilan
ishlash Mahallalar
ehtiyojlarini
aniqlash
Takliflarni
yig‘ish va tahlil
qilish
Loyihalarni
rejalashtirish
Moliyaviy
hujjatlarni
tayyorlash Loyihalar uchun
byudjet
mablag‘lari
taqsimlandi
Mahallalarga
mablag‘lar
ajratildi
Byudjet sarflari
bo‘yicha
hisobotlar
tayyorlandi
Hisobotlar
asosida
moliyaviy
nazorat
kuchaytirildi Mahallalar bilan
muntazam
uchrashuvlar
o‘tkazildi
Faollar bilan
hamkorlik
yaxshilandi
Jamoatchilik
ehtiyojlari inobatga
olindi
Moliyaviy hujjatlar
rasmiylashtirildi
Ochiq byudjet
bo‘limi Byudjet
xarajatlarini
oshkor qilish
Onlayn byudjet
platformalarini
boshqarish
Aholi
murojaatlari va
takliflarini qabul
qilish va qayta
ishlash
Hisobotlar
tayyorlash va
taqdimotlar
o‘tkazish Aholiga
moliyaviy
ma’lumotlar
taqdim etildi
Byudjet
jarayonlari
shaffoflashdi
Jamoatchilik
bilan samarali
muloqot yo‘lga
qo‘yildi
Byudjet ijrosi
monitoring
qilindi Internet va bosma
vositalar orqali
ma’lumotlar
tarqatildi
Ochiq byudjet
saytlari muntazam
yangilanadi
Muloqot kanallari
kengaytirildi
Hisobotlar keng
jamoatchilikka
taqdim etildi
7. Xududlarni rivojlantirish dasturlarini shakllantirish,
moliyalashtirish monetoring va tadbirkorlikni rivojlantirish
masalalari bo‘lim faoliyatini o‘rganish.
Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limi tarkibida faoliyat yurituvchi xududlarni
rivojlantirish dasturlarini shakllantirish, moliyalashtirish monitoringi va
tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘limi tumandagi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning

19muhim bo‘lagi sifatida o‘zining alohida o‘rni va vazifalariga ega. Ushbu bo‘lim
tumandagi barcha hududlarda barqaror rivojlanishni ta’minlash uchun kompleks
yondashuv asosida ishlab chiqilgan dasturlarni amalga oshirish bilan
shug‘ullanadi. Bu jarayon mahalliy hokimiyat organlari, tijorat va sanoat
sub’ektlari, shuningdek, jamoatchilik vakillari bilan yaqin hamkorlikni talab qiladi.

20Bo‘limning asosiy maqsadi — tumandagi har bir hududning ijtimoiy,
iqtisodiy va infratuzilma sohalarini rivojlantirishga qaratilgan aniq va samarali
dasturlarni ishlab chiqish, ularni moliyalashtirishni tashkil etish hamda sarflarning
nazoratini ta’minlashdir. Buning uchun bo‘lim xodimlari hududlarning
xususiyatlarini, mavjud resurslarini, aholining ehtiyojlarini chuqur o‘rganib
chiqadi, shuningdek, ularni rivojlantirishga yo‘naltirilgan loyihalar va takliflarni
shakllantiradi.
Dasturlarni moliyalashtirish jarayonida bo‘lim turli manbalarni jalb qiladi,
xususan, davlat byudjeti, mahalliy byudjet, xususiy sektor va xalqaro moliya
institutlari tomonidan beriladigan grant va kreditlar hisobga olinadi. Har bir loyiha
uchun aniq byudjet rejalari tuziladi, sarf-xarajatlar qat’iy nazorat qilinadi. Shu
bilan birga, moliyalashtirish monitoringi tizimi yaratilib, u orqali mablag‘larning
maqsadli va samarali sarflanishi nazorat qilinadi. Har oy va choraklarda
monitoring natijalari asosida hisobotlar tayyorlanadi, ularni tahlil qilish orqali
yuzaga kelgan muammolar aniqlanadi va ularni bartaraf etish choralariga alohida
e’tibor qaratiladi.
Tadbirkorlikni rivojlantirish masalalari bo‘lim faoliyatining muhim
yo‘nalishlaridan biridir. Tuman hududida kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-
quvvatlash uchun maxsus dasturlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Bu
borada yangi ish o‘rinlarini yaratish, innovatsion loyihalarni rag‘batlantirish,
mavjud korxonalarni rivojlantirish, ularni zamonaviy texnologiyalar bilan
ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar ko‘riladi. Tadbirkorlik
sub’ektlariga moliyaviy yordam ko‘rsatish, soliq imtiyozlarini taqdim etish va
ma’lumot-kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanishni yo‘lga
qo‘yish orqali tadbirkorlik muhitini yaxshilashga katta e’tibor qaratiladi.
Bo‘lim shuningdek, hududlarni rivojlantirish dasturlari va tadbirkorlikni
rag‘batlantirishda aholining faol ishtirokini ta’minlashga ham katta ahamiyat
beradi. Jamoatchilik bilan doimiy muloqot o‘rnatilib, ularning takliflari va fikrlari
hisobga olinadi. Bu esa amalga oshirilayotgan dasturlarning ijtimoiy ahamiyatini
oshiradi va ularning muvaffaqiyatli amalga oshirilishiga xizmat qiladi.

21Amaliyot davomida men bo‘limning har bir faoliyat yo‘nalishida olib
borilayotgan ishlarni yaqindan o‘rgandim. Shu jumladan, hududlarning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishini chuqur tahlil qilish, moliyalashtirish manbalarini aniqlash,
monitoring hisobotlarini tayyorlash va tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha
dasturlarni ishlab chiqish jarayonlarida faol ishtirok etdim. Bu menga moliya
boshqaruvi va hududlarni rivojlantirish sohasidagi nazariy bilimlarni amaliyot
bilan mustahkamlash imkonini berdi.
Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limining xududlarni rivojlantirish dasturlari
shakllantirish, moliyalashtirish monitoringi va tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘limi
faoliyati tumanning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda, yangi ish
o‘rinlarini yaratishda, aholining farovonligini oshirishda muhim o‘rin tutadi. Bu
bo‘limning samarali faoliyati tumandagi moliyaviy boshqaruvni yanada
takomillashtirish, shaffoflik va hisobdorlikni oshirishga xizmat qiladi. Kelajakda
ham ushbu yo‘nalishdagi ishlarni yanada rivojlantirish va takomillashtirish orqali
tumanning barcha hududlarida barqaror taraqqiyotga erishish mumkin bo‘ladi.
8. Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari
bo‘limi faoliyatini o‘rganish.
Pastdarg‘om tumani moliya bo‘limida o‘tayotgan amaliyotim davomida
bo‘limlarning bir qismi bo‘lgan “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish
masalalari” bo‘limining faoliyati bilan yaqindan tanishish imkoniga ega bo‘ldim.
Ushbu bo‘lim moliya boshqarmasi ichida muhim vazifani bajarib, tuman
hududidagi tizim tashkilotlari o‘rtasidagi moliyaviy hamkorlik va nazorat ishlarini
samarali tashkil etishga mas’uldir.
Bo‘limning asosiy vazifalaridan biri — tuman moliya tizimidagi barcha
tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish, ularning moliyaviy rejalarini tekshirish
va boshqarishni ta’minlashdir. Bu esa hududda moliyaviy resurslar samarali
taqsimlanishi, byudjet mablag‘larining maqsadli va joyida sarflanishini
kafolatlashga xizmat qiladi. Shuningdek, tizim tashkilotlari faoliyatida yuzaga
keladigan moliyaviy muammolar va noaniqliklarni aniqlash va bartaraf etish
bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.

22Bo‘lim xodimlari har kuni bir nechta muhim yo‘nalishlar bo‘yicha ish olib
boradilar. Jumladan, ular tuman byudjetidan mablag‘ olishga layoqatli
tashkilotlarning moliyaviy hisob-kitoblarini tekshiradi, ularning daromad va
xarajatlarini o‘rganadi, shuningdek, soliq va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha
nazoratni amalga oshiradi. Bu jarayonlar bo‘yicha hisobotlar tayyorlanib, yuqori
tashkilotlarga taqdim etiladi.
“Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limi
shuningdek, moliyaviy me’yorlarga rioya etilishiga doimiy nazorat o‘rnatadi.
Moliya bo‘limi tomonidan qabul qilingan qarorlar va ko‘rsatmalarning amalga
oshirilishini ta’minlash uchun muntazam monitoring ishlari tashkil etiladi. Ushbu
monitoring orqali kamchiliklar va qonunbuzarliklar aniqlanib, ularni bartaraf etish
bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘riladi.
Bo‘limda zamonaviy axborot texnologiyalari va maxsus dasturlar yordamida
moliyaviy ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish ishlari olib boriladi. Bu esa tizim
tashkilotlarining faoliyatini aniq va tezkor nazorat qilish imkonini beradi. Shu
bilan birga, xodimlar muntazam ravishda o‘z malakalarini oshirib boradilar,
moliyaviy qonunchilikdagi o‘zgarishlarni o‘rganadilar va amaliyotda qo‘llashadi.
Amaliyot davomida men bo‘lim xodimlari bilan hamkorlikda ishlash
imkoniga ega bo‘ldim. Ularning kundalik ish faoliyati, hujjatlarni rasmiylashtirish,
hisobotlar tayyorlash va tahlil qilish jarayonlarini yaqin kuzatdim. Bu jarayonlarda
tizim tashkilotlari faoliyatining samarali va qonuniy amalga oshirilishini
ta’minlashga qaratilgan ko‘plab mexanizmlar mavjudligini angladim.
Bundan tashqari, bo‘limning tizim tashkilotlari bilan o‘zaro munosabatlari
ham alohida e’tibor talab qiladi. Bo‘lim rahbarlari va mutaxassislari doimiy
ravishda boshqa tuman va viloyat moliya organlari, shuningdek, mahalliy
hokimiyat organlari bilan aloqa o‘rnatadilar va birgalikda ish olib boradilar. Bu
hamkorlik tizim tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini ta’minlashda muhim rol
o‘ynaydi. Shuningdek, bo‘lim faoliyatining yana bir yo‘nalishi — tuman
hududidagi investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va ularni nazorat qilishdir.
Bo‘lim mutaxassislari investitsiya jarayonlarining moliyaviy tomonlarini tahlil

23qiladi, byudjetdan ajratilgan mablag‘larning to‘g‘ri ishlatilishini ta’minlaydi va
hisobotlarni tayyorlaydi.
Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘limi moliya bo‘limining
barcha yo‘nalishlarida muhim bog‘lovchi va nazorat funksiyasini bajaradi. Bu esa
tuman moliya tizimining umumiy samaradorligini oshirishga, moliyaviy intizomni
ta’minlashga va davlat mablag‘larining joyida, oqilona sarflanishiga xizmat qiladi.
Amaliyot davomida bu bo‘limning faoliyati bilan yaqindan tanishish mening
moliyaviy boshqaruv sohasidagi bilimlarimni chuqurlashtirishga katta hissa
qo‘shdi. Shu bois, kelajakda moliya sohasida faoliyat yuritishni maqsad qilgan
yosh mutaxassis sifatida bu bo‘limning ish jarayonlarini o‘rganish va amaliy
tajriba olish men uchun juda foydali bo‘ldi.
9. Iqtisodiyot va moliya bo‘limi xodimlarining vazifalar
taqsimotini o‘rganib hisobotga ilova qilish
Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va Moliya bo‘limida amaliyot jarayonida
aynan “Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limining ish
faoliyatini yaqindan o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ldim. Ushbu bo‘lim moliya
boshqarmasi tarkibida joylashgan bo‘lib, tuman hududida joylashgan barcha tizim
tashkilotlarining moliyaviy ishlarini muvofiqlashtirish va nazorat qilish uchun
mas’uldir. Bo‘limning faoliyati nafaqat moliyaviy jarayonlarni tartibga solish,
balki tuman moliya tizimidagi barcha tashkilotlar o‘rtasida hamkorlikni
mustahkamlashga qaratilgan.
Bo‘limning asosiy vazifalari va faoliyati
“Tizim tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limining
asosiy maqsadi — Pastdarg‘om tumanidagi barcha moliyaviy tashkilotlar
faoliyatini bir tizimga solish, ularning byudjet jarayonlari, moliyaviy hisobotlari va
moliyaviy rejalari ustidan samarali nazorat o‘rnatishdir. Bu bo‘limning kundalik
vazifalari orasida:
Tuman byudjetidan moliyaviy resurslarni oluvchi tashkilotlar faoliyatini
doimiy monitoring qilish va tekshirish,

24Moliyaviy hujjatlarni, shu jumladan daromad va xarajatlarni batafsil tahlil
qilish,
Soliq, majburiy to‘lovlar va boshqa moliyaviy majburiyatlar bo‘yicha
nazoratni amalga oshirish,
Moliyaviy qonunchilikka rioya etilishini ta’minlash va moliyaviy intizomni
mustahkamlash,
Tizim tashkilotlari o‘rtasidagi moliyaviy hamkorlikni tashkil etish va
muvofiqlashtirish,
Moliya bo‘limining yuqori boshqaruv organlariga batafsil hisobotlar taqdim
etish.
Bu vazifalar tuman moliya tizimining barqaror va samarali faoliyat yuritishida
asosiy o‘rin tutadi.
Bo‘lim xodimlarining vazifalar taqsimoti
Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va Moliya bo‘limi “Tizim tashkilotlari
faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limida faoliyat olib borayotgan
xodimlarning har biri aniq belgilangan vazifalar asosida ishlaydi. Bu taqsimot ish
jarayonining samaradorligini ta’minlaydi hamda har bir xodimning mas’uliyat
doirasini aniq belgilaydi.
Bo‘lim boshlig‘i — bo‘lim ish faoliyatini umumiy boshqaradi, moliyaviy
rejalar va strategiyalarni ishlab chiqishda ishtirok etadi, bo‘lim xodimlari ishini
nazorat qiladi, yuqori boshqaruvga hisobot beradi, shuningdek, tuman moliya
boshqarmasi va boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik aloqalarini yo‘lga qo‘yadi.
Moliyaviy nazorat bo‘yicha mutaxassis — tizim tashkilotlarining moliyaviy
faoliyatini doimiy ravishda tekshiradi, hujjatlarning to‘g‘ri rasmiylashtirilishini
nazorat qiladi, byudjet mablag‘larining samarali va maqsadli sarflanishini
ta’minlash uchun tahliliy ishlar olib boradi.
Byudjet rejalashtirish mutaxassisi — tuman byudjetining turli tashkilotlar
bo‘yicha taqsimoti va foydalanishini rejalashtiradi, moliyaviy prognozlar

25tayyorlaydi, moliyaviy jarayonlar uchun loyihalar ishlab chiqadi hamda byudjetga
oid hisobotlarni tayyorlashda faol ishtirok etadi.
Hisobot va tahlil bo‘yicha mutaxassis — moliyaviy ko‘rsatkichlarni yig‘adi,
tizim tashkilotlari faoliyatiga oid ma’lumotlarni tahlil qiladi, hisobotlar tayyorlaydi
va bo‘lim rahbarligiga taqdim etadi. Bu mutaxassis moliyaviy ko‘rsatkichlarning
to‘g‘ri va o‘z vaqtida taqdim etilishini ta’minlaydi.
Qonunchilik bo‘yicha maslahat beruvchi — moliyaviy qonunchilikdagi
o‘zgarishlarni kuzatib boradi, bo‘lim xodimlariga qonun normalarini tushuntiradi
va ularga amal qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar beradi, shuningdek, bo‘lim ishlarini
qonuniy asosda olib borilishini ta’minlaydi.
Axborot texnologiyalari mutaxassisi — moliyaviy ma’lumotlar bazasini
yuritadi, hisob-kitoblarni avtomatlashtirish uchun zarur dasturiy ta’minotni
boshqaradi, ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlaydi hamda axborot tizimlarining
ishlashini nazorat qiladi.
Kadrlar bo‘yicha mutaxassis — bo‘lim xodimlarining malaka oshirish
jarayonlarini tashkil qiladi, ish taqsimoti va mehnat intizomini nazorat qiladi,
xodimlar o‘rtasida samarali ish muhitini yaratish uchun zarur choralarni ko‘radi.
Xalqaro hamkorlik va investitsiyalar bo‘yicha mutaxassis — tuman hududida
amalga oshirilayotgan investitsiya loyihalarining moliyaviy taraflarini tahlil qiladi,
investorlar bilan aloqalarni o‘rnatadi, moliyaviy resurslarni jalb qilish va
boshqarish bo‘yicha ishlaydi.
Bu xodimlar o‘zaro uzviy hamkorlikda faoliyat yuritib, tizim tashkilotlarining
moliyaviy intizom va samaradorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.
Bo‘lim faoliyatining amaliy jihatlari
Amaliyot davomida men bo‘limning barcha asosiy jarayonlarini yaqindan
kuzatdim. Tizim tashkilotlari tomonidan taqdim etilgan moliyaviy hujjatlarni tahlil
qilish, byudjet mablag‘lari taqsimoti va sarflanishini nazorat qilish, hisobotlarni
tayyorlash jarayonlari men uchun amaliy bilimlarni oshirishda katta ahamiyatga
ega bo‘ldi. Bo‘lim xodimlari kundalik faoliyatda o‘zaro mas’uliyatni bo‘lishadi,
har bir ish bosqichi aniq tartibga solingan va belgilangan standartlarga muvofiq

26amalga oshiriladi.Shuningdek, bo‘limda zamonaviy axborot tizimlari faol
qo‘llaniladi. Bu moliyaviy ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilishni sezilarli darajada
yengillashtiradi hamda xatoliklar ehtimolini kamaytiradi. Bo‘lim xodimlari
muntazam ravishda moliya va iqtisodiyot sohasidagi yangiliklarni o‘rganib
boradilar, qonunchilikdagi o‘zgarishlarga tez moslashadilar.
Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va Moliya bo‘limi “Tizim tashkilotlari
faoliyatini muvofiqlashtirish masalalari” bo‘limi faoliyati tuman moliyasining
samarali va barqaror ishlashini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Bo‘lim
xodimlarining aniq vazifalar taqsimoti va ularning o‘zaro hamkorligi natijasida
moliyaviy intizom va byudjet mablag‘larining oqilona sarflanishi kafolatlanadi.
Amaliyot davomida ushbu bo‘lim ish jarayonlarini o‘rganish menga moliyaviy
boshqaruv sohasida chuqurroq tushuncha hosil qilishga yordam berdi va
kelajakdagi faoliyatim uchun qimmatli tajriba bo‘ldi.

2710. Byudjet bo‘limi ish faoliyati va uning vazifalari bo‘yicha
tavsiyalarni berish va hisobotga ilova qilish
Byudjet bo‘limi moliyaviy resurslarni rejalashtirish, taqsimlash va nazorat
qilishga mas’ul bo‘lgan bo‘lim hisoblanadi. U hududning iqtisodiy barqarorligini
ta’minlash, moliyaviy siyosatni amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Byudjet
bo‘limi faoliyati o‘z ichiga quyidagi asosiy yo‘nalishlarni oladi:
Byudjet bo‘limi ish faoliyati va uning vazifalari
Byudjet bo‘limi tumandagi moliyaviy resurslarni rejalashtirish, taqsimlash,
monitoring qilish va nazorat qilish bilan shug‘ullanadi. Ushbu bo‘limning faoliyati
tumanning iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda, davlat dasturlarini
moliyalashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Byudjet bo‘limining ish faoliyati bir necha
asosiy yo‘nalishlardan iborat bo‘lib, ularning har biri bo‘limning umumiy
maqsadlariga xizmat qiladi.
1. Byudjet rejalarini ishlab chiqish
Byudjet bo‘limining asosiy vazifalaridan biri bu tuman darajasida yillik va oylik
byudjet rejalarini ishlab chiqishdir. Bu jarayon quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga
oladi:
Iqtisodiy holat va tuman ehtiyojlarini o‘rganish;
O‘tgan yillardagi byudjet ijrosini tahlil qilish
Davlat siyosati va hukumat ko‘rsatmalariga muvofiq maqsadlarni belgilash;
Har bir soha va tashkilot uchun moliyaviy resurslarni aniqlash;
Daromadlar va xarajatlar prognozlarini tuzish;
Rejalashtirish natijalarini hisobot shaklida taqdim etish.
Byudjet rejalarining to‘g‘ri ishlab chiqilishi tumandagi moliyaviy muvozanatni
ta’minlaydi va moliyaviy resurslardan samarali foydalanishni kafolatlaydi.
2. Daromadlar va xarajatlarni hisobga olish
Byudjet bo‘limi tumandagi barcha daromad manbalarini tahlil qiladi. Bu yerga
soliq tushumlari, budjetdan ajratilgan mablag‘lar, boshqa daromadlar kiradi. Shu
bilan birga, tuman byudjetining xarajat qismiga oid barcha xarajatlar, jumladan,

28ijtimoiy soha, sanoat, qishloq xo‘jaligi va boshqa sohalarga ketadigan mablag‘lar
nazorat qilinadi.
Hisobga olish tizimi aniq va tizimli bo‘lishi lozim, chunki bu keyingi nazorat va
tahlil jarayonlari uchun poydevor bo‘ladi. Moliyaviy hisob-kitoblarda xatolar
bo‘lsa, byudjetni rejalashtirish va ijro etishda jiddiy muammolar yuzaga keladi.
3. Byudjet mablag‘larini taqsimlash
Moliya resurslarini taqsimlash jarayoni o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
Har bir soha va tashkilotga ajratiladigan mablag‘lar miqdorini aniqlash;
Davlat dasturlarining moliyalashtirish tartibini belgilash;
Mablag‘larning o‘z vaqtida va to‘liq ajratilishini nazorat qilish;
Taqsimotdagi adolatni ta’minlash uchun muvofiqlashtirish ishlarini amalga
oshirish.
To‘g‘ri taqsimlangan byudjet mablag‘lari tumanning ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, infratuzilma, ta’lim, sog‘liqni saqlash kabi
muhim sohalar rivojlanadi.
4. Moliyaviy nazorat va monitoring
Byudjet mablag‘larining maqsadga muvofiq sarflanishini ta’minlash bo‘limning
eng muhim vazifalaridan biridir. Ushbu jarayonlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
Mablag‘larning qayerga va qanday sarflangani haqida muntazam hisobotlar
tayyorlash;
Byudjet ijrosi bo‘yicha har oy, chorak va yillik monitoring olib borish;
Noqonuniy xarajatlar va mablag‘larning samarali bo‘lmagan ishlatilishini
aniqlash;
Moliyaviy nazorat organlari bilan hamkorlikda tekshiruvlar o‘tkazish;
Moliyaviy tartibsizliklarni bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish.
Monitoring jarayonining samarali bo‘lishi uchun zamonaviy axborot
texnologiyalaridan foydalanish muhim hisoblanadi.
5. Hisobot tayyorlash
Byudjet bo‘limi tomonidan tayyorlanadigan hisobotlar bo‘lim faoliyatining
shaffofligi va hisobdorligini ta’minlaydi. Hisobotlar:

29Byudjet ijrosining har tomonlama tahlilini o‘z ichiga oladi;
Daromadlar va xarajatlarning taqsimlanishi va samaradorligi haqida ma’lumot
beradi;
Byudjetni amalga oshirishdagi muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llarini
ko‘rsatadi;
Tumanning yuqori boshqaruv organlariga va davlat organlariga taqdim etiladi.
Hisobotlarni tayyorlashda standartlashtirilgan shakllar va xalqaro moliyaviy
hisob-kitob tamoyillari asos qilib olinadi.
6. Qonunchilikka rioya qilish
Byudjet bo‘limi faoliyati doimiy ravishda O‘zbekiston Respublikasi Byudjet
kodeksi va boshqa tegishli qonunlar asosida amalga oshiriladi. Bo‘lim xodimlari
yangi qonunchilik yangiliklari va o‘zgarishlarini doimiy kuzatib boradi va o‘z
faoliyatlarida tatbiq qiladi. Bu qonuniylik va moliyaviy intizomni ta’minlash uchun
muhimdir.
7. Moliyaviy strategiyalar ishlab chiqish
Bo‘lim uzoq muddatli moliyaviy barqarorlikni ta’minlash uchun moliyaviy
strategiyalar ishlab chiqadi. Bu strategiyalar tuman iqtisodiyotining rivojlanish
yo‘nalishlarini belgilaydi, moliyaviy resurslarni optimallashtirish imkonini beradi,
va moliyaviy xavflarni kamaytiradi.
8. Xodimlarning malakasini oshirish
Byudjet bo‘limi xodimlari muntazam ravishda malaka oshirish kurslari,
treninglar va seminarlar orqali yangi moliyaviy uslublar, standartlar va
qonunchilikka moslashadi. Bu bo‘lim ishining sifatini va samaradorligini oshiradi.
Tavsiyalar:
Axborot tizimlarini rivojlantirish: Byudjet jarayonlarini avtomatlashtirish uchun
maxsus dasturiy ta’minotlar joriy etilishi zarur. Bu jarayonlarning tezligi va
aniqligini oshiradi, inson omilidan kelib chiqadigan xatolarni kamaytiradi.
Xodimlarni muntazam o‘qitish: Moliyaviy nazorat va byudjet tahlili bo‘yicha
malakali kadrlarni tayyorlash uchun zamonaviy treninglar tashkil qilish lozim.

30Ichki nazorat tizimini mustahkamlash: Byudjet mablag‘larining noqonuniy
ishlatilishini oldini olish maqsadida ichki nazorat tizimini kuchaytirish muhim.
Hisobot standartlarini takomillashtirish: Hisobotlarni yanada batafsil va tahliliy
qilish uchun xalqaro standartlarga mos shakllar ishlab chiqish.
Hamkorlikni kuchaytirish: Tumandagi boshqa bo‘limlar va tashkilotlar bilan
samarali aloqa va hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, moliyaviy jarayonlarni yaxshilashga
xizmat qiladi.

32Umumiy ko‘rsatkichlar:
Rejalashtirilgan jami byudjet: 199 200 mln so‘m
Amalda sarflangan mablag‘: 193 400 mln so‘m
Ijro darajasi: 97.1%
Tahliliy xulosa:
Ijro ko‘rsatkichlari ijobiy bo‘lib, aksariyat sohalarda 90% dan yuqori.
Eng yuqori ijro ijtimoiy himoya (100%) va sog‘liqni saqlash (99.4%) sohalarida
kuzatildi.Eng past ijro favqulodda zaxira fondida (71.1%) bo‘ldi, bu
mablag‘larning faqat zarurat bo‘lgan holatlardagina ishlatilishi bilan
izohlanadi.Byudjetni samarali ijro etish orqali tuman ehtiyojlariga mos mablag‘lar
taqsimlangan.
Xulosa
Pastdarg‘om tumani Iqtisodiyot va moliya bo‘limida o‘tgan amaliyotim
davomida ushbu tizimning moliyaviy boshqaruv, byudjet siyosati, iqtisodiy
rejalashtirish hamda mahalliy moliyaviy nazorat faoliyati bilan bevosita tanishdim.
Amaliyot davomida bo‘limning tuzilmasi, ichki vazifalar taqsimoti, xodimlarning
faoliyati va asosiy yo‘nalishlari chuqur o‘rganildi.Jumladan, Tizim tashkilotlari
faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘limi, Byudjet bo‘limi, hamda boshqa asosiy
tarkibiy bo‘linmalar qanday tartibda va qanday mezonlar asosida ishlashi, ularda
hujjat yuritish va axborot almashinuvi qanday yo‘lga qo‘yilganiga guvoh bo‘ldim.
Ayniqsa, Byudjet bo‘limining rejalashtirish, mablag‘larni taqsimlash, ijroni nazorat
qilish kabi jarayonlari amaliy bilimlarimni ancha boyitdi.Shuningdek, moliyaviy
ko‘rsatkichlar, statistika va tahliliy jadval asosida real byudjet ijrosi ustida ishlash
imkoniyati menga nazariy bilimlarimni mustahkamlash, amaliy ko‘nikmalar hosil
qilish va moliyaviy mas’uliyatni chuqur anglashda yordam berdi. Tashkilot
xodimlarining vazifalar taqsimoti, har bir lavozim egasining mas’uliyat doirasi va
ularning o‘zaro hamkorligi haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘ldim.
Amaliyot davomida quyidagi asosiy natijalarga erishdim:
Iqtisodiy rejalashtirish va byudjet siyosati asoslarini real misollarda o‘rgandim;

33Moliya bo‘limi tarkibidagi asosiy funksional bo‘limlar faoliyatini tahlil qildim;
Amaliyot asosida hisobot yozish, hujjat tayyorlash, statistika bilan ishlash
ko‘nikmalariga ega bo‘ldim;
Davlat moliyasini rejalashtirishda ochiqlik va samaradorlikning naqadar muhim
ekanini angladim.Ushbu amaliyot nafaqat kasbiy bilimlarimni mustahkamladi,
balki moliyaviy boshqaruv sohasiga bo‘lgan qiziqishimni yanada oshirdi.
Kelgusida o‘z kasbiy faoliyatimni ham aynan shu yo‘nalishda davom ettirishga
intilishim mustahkamlandi. Amaliyot jarayonida bilimimni oshirishga va har
jihatdan yordam bergan bo‘lim rahbariyati va barcha xodimlarga chuqur
minnatdorchiligimni bildiraman. Bu tajriba men uchun katta amaliy maktab bo‘lib
xizmat qildi.

Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti

Sotib olish