Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	30000UZS
Размер	81.4KB
Покупки	2
Дата загрузки	13 Май 2025
Расширение	docx
Категория	Педагогика

Ixtisoslashtirilgan boshlang’ich sinf darslarini tashkil etish

imkoniyatini yaratish uchun ishlatiladi. Bular orqali o‘quv jarayonini jonlantirish,
o‘quvchilarning faolligini oshirish, bilimlarni mustahkamlash va yangi
ko‘nikmalarni rivojlantirish mumkin. Pedagogik texnologiya – bu ta’lim jarayonini
samarali tashkil etish va o‘quvchilarga bilim berishni takomillashtirish maqsadida
ishlatiladigan tizimlar, usullar va vositalar majmuasidir. Bu texnologiyalar
o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini optimallashtirish, ularni faol ishtirok etishga
undash va bilimlarni yaxshilash uchun mo‘ljallangan. Pedagogik texnologiyalarni
qo‘llash o‘qituvchilarga o‘z faoliyatini samarali ravishda amalga oshirish
imkoniyatini beradi, shu bilan birga o‘quvchilarga bilimlarni mustahkamlash va
yangi ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam beradi.
Pedagogik texnologiyalarni ta’lim jarayonida qo‘llashning asosiy maqsadi
o‘quvchilarning ta’limdagi faoliyatini kuchaytirish va dars jarayonini interaktiv,
samarali qilishdir. Buning uchun bir qancha yondashuvlar va vositalar mavjud:
o‘quvchilarning faoliyatini kuchaytirish, interaktiv va individual mashg‘ulotlar
orqali ta’lim berish, o‘qitish metodlarini samarali qilish, zamonaviy vositalar
yordamida dars jarayonini qisqartirish, o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish,
gamifikatsiya, videolar va onlayn platformalar yordamida qiziqarli qilish.
Shuningdek, o‘quvchilarning kommunikativ va kollaborativ ko‘nikmalarini
rivojlantirish uchun onlayn platformalar va interaktiv texnologiyalar orqali guruhli
ishlar va hamkorlik asosida o‘rganish imkoniyatlarini yaratish mumkin.
Pedagogik texnologiyalarni ta’lim jarayonida qo‘llashning afzalliklari
o‘quvchilarga shaxsiylashtirilgan ta’limni taqdim etish, o‘quvchilarning o‘z-o‘zini
baholash imkoniyatlari yaratish va zamonaviy texnologiyalar bilan tanishish
imkoniyatlarini beradi. Texnologiyalar yordamida o‘quvchilarning o‘rganish
jarayoni yanada samarali, interaktiv va qiziqarli bo‘ladi. Biroq, texnologiyalarning
qo‘llanishi bilan bir qatorda, ba’zi muammolar ham mavjud. O‘qituvchilar va
o‘quvchilar yangi texnologiyalarni ishlatishda ba’zi qiyinchiliklarga duch
kelishlari mumkin, texnik muammolar va internet tarmog‘idagi nosozliklar dars
21

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. “Ta’lim tizimini rivojlantirishga oid chora-tadbirlar” to‘g‘risidagi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori. – Tashkent, 2022.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Boshlang‘ich ta’limda
innovatsiyalarni joriy etish to‘g‘risida”gi Farmoni. – Tashkent, 2023.
3. “O‘qituvchilarni tayyorlash va malakasini oshirish to‘g‘risida”gi
O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. – Tashkent, 2023.
4. “Pedagogik faoliyatni tashkil etish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston
Respublikasi Qonuni. – Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, 2023.
5. Abduqodirov, Rustam. Pedagogik texnologiyalar . Tashkent: Ma’naviyat,
2008. 300 bet.
6. Abduqodirov, Rustam. Ta’lim metodikasi . Tashkent: O‘qituvchi, 2011.
250 bet.
7. G‘ofurov, Sulaymon. Boshlang‘ich ta’limda innovatsiyalar . Tashkent:
Uzbekiston, 2015. 180 bet.
8. G‘ofurov, Sulaymon. Ixtisoslashgan sinfda ta’lim metodlari . Tashkent:
O‘qituvchi, 2017. 220 bet.
9. Nazarov, Shukhrat. Pedagogik faoliyatda individual yondashuv . Tashkent:
Sharq, 2009. 190 bet.
10. Jabbarov, Bahodir. Ta’lim texnologiyalari: nazariya va amaliyot .
Tashkent: Ma’naviyat, 2010. 280 bet.
11. Kuziev, Murad. Pedagogik differensatsiya . Tashkent: O‘qituvchi, 2013.
210 bet.
12. Xolmatov, Davron. Boshlang‘ich ta’limda pedagogik texnologiyalar .
Tashkent: Fan, 2016. 250 bet.
13. Baxramov, Anvar. Innovatsion pedagogik yondashuvlar . Tashkent:
Ma’naviyat, 2012. 230 bet.
33

yo‘naltirilgan va ta’lim jarayonining samarali bo‘lishi uchun quyidagi jihatlarni
chuqurroq tahlil qilish mumkin:
1. Bilish. Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarga nafaqat
umumiy, balki chuqurlashtirilgan bilimlar berish muhim. Bunda o‘quvchilar
nafaqat o‘zlashtirishi kerak bo‘lgan fanlar bo‘yicha bilimlarni, balki shu fanlar
bilan bog‘liq ilmiy yondashuvlar va metodlarni ham o‘rganishadi. Bu jarayon
shunday tashkil etiladi ki, o‘quvchilar dastlabki qadamlarini qo‘yish bilan bilimga
nisbatan qiziqishni rivojlantiradilar. Sinfda ishlatiladigan o‘quv resurslari,
darsliklar va qo‘shimcha materiallar aynan o‘quvchilarning ixtisoslashuvi va
qiziqishlariga moslashtirilgan bo‘ladi. Shuningdek, bilimlar nafaqat nazariy, balki
amaliy qo‘llaniladigan shaklda bo‘lishi zarur. Bunda o‘quvchilar har bir darsni
amalda qo‘llashga harakat qilishadi, yangi bilimlar bilan mustaqil ishlash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu esa nafaqat bilimlarni chuqur o‘zlashtirish, balki
ularni turli holatlarda qo‘llashga yordam beradi.
2. Rivojlanish. O‘quvchilarning umumiy rivojlanishini ta’minlash, ayniqsa,
ularning psixologik va intelektual rivojlanishini kuzatib borish ixtisoslashgan
sinfning yana bir muhim vazifasi hisoblanadi. Ixtisoslashtirilgan ta’limda,
o‘quvchilarga individual yondashuv mavjudligi sababli, har bir bolaning
rivojlanish darajasi va ehtiyojlari inobatga olinadi. Bu rivojlanish nafaqat fikrlash
qobiliyatlarini, balki jismoniy va emotsional rivojlanishni ham o‘z ichiga oladi.
Pedagogik yondashuv o‘quvchilarni tengsizlikka olib kelmaydi, aksincha har
birining qobiliyatiga mos o‘rganish imkoniyatlarini yaratadi. Masalan, bir o‘quvchi
tez o‘rganishi mumkin bo‘lsa, unga murakkabroq vazifalar topshiriladi, boshqasiga
esa o‘rgatishning oddiyroq shakllari taqdim etiladi. Bu o‘zgarish o‘quvchilarni
nafaqat akademik sohalarda, balki shaxsiy jihatdan ham rivojlantiradi. Ular
mustaqil fikrlashni, muammolarni hal qilishni va ijodiy yondashuvni o‘rganadilar.
Bunday ta’lim shuningdek, o‘quvchilarni mas’uliyat va maqsadga erishishga
o‘rgatadi, bu esa ular kelajakda o‘z maqsadlariga erishishda yordam beradi.
13

ta’lim jarayonining muhim qismi hisoblanadi. Har bir o‘quvchining o‘rganish
uslubi, qobiliyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlari turlicha bo‘ladi, shuning uchun
ta’limni turli yo‘llar bilan tashkil etish zarur. Pedagogik differensatsiya ushbu
farqlarni inobatga olib, har bir o‘quvchiga mos ta’lim metodlarini qo‘llashga
imkon beradi. Bu yondashuv o‘quvchilarning o‘rganish samaradorligini oshiradi,
ularni faollashtiradi va ta’limning individual yondashuvini ta’minlaydi.
Pedagogik differensatsiyaning birinchi bosqichi o‘quvchilarning
ehtiyojlarini aniqlashdan iborat. O‘qituvchi o‘quvchilarning bilim darajasini,
o‘rganish uslublarini va qobiliyatlarini tahlil qilishi kerak. Bu tahlil yordamida
o‘qituvchi har bir o‘quvchining qanday materiallarga va qanday metodlarga
ehtiyoji borligini aniqlaydi. Misol uchun, ba’zi o‘quvchilar vizual materiallarga
ko‘proq mos keladi, boshqalari esa eshitish orqali yaxshiroq o‘rganadilar.
O‘qituvchi o‘quvchilarning o‘rganish uslublarini aniqlab, ularning ehtiyojlariga
mos ravishda ta’limni shaxsiylashtiradi. O‘quvchilarning bilim darajasi va
o‘rganish tempini hisobga olib, o‘qituvchi ularga turli darajadagi vazifalar va
mashqlarni taqdim etadi. Ba’zi o‘quvchilarga sodda vazifalar berish mumkin,
ularning asosiy maqsadi mavzuni umumiy tushunish va o‘rganishdir. Boshqa
o‘quvchilarga esa yanada murakkab vazifalar, kengroq tahlil qilishni talab
qiladigan masalalar beriladi. Bu yondashuv o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasiga mos ravishda ilmiy faoliyatni kengaytirishga imkon beradi va ularni
ilg‘or bilimlarni o‘zlashtirishga undaydi.
Ta’lim materiallari ham o‘quvchilarning ehtiyojlariga qarab farqlanishi
kerak. Ba’zi o‘quvchilar uchun matnli materiallar samarali bo‘lishi mumkin,
boshqalariga esa vizual yoki audio materiallar ko‘proq mos keladi. Masalan,
biologiya yoki kimyo darslarida rasm va diagrammalar yordamida o‘quvchilarga
murakkab tushunchalarni o‘rganish osonlashadi. O‘qituvchi har bir o‘quvchiga
mos materiallarni taqdim etib, ta’lim jarayonini samarali qiladi. Differensiyalangan
darslar turli o‘rganish uslublariga mos keladigan metodlarni qo‘llashni nazarda
tutadi. Ba’zi o‘quvchilar uchun interaktiv mashqlar, guruhli ishlar yoki amaliy
24

o‘rganish darajasi va ehtiyojlariga qarab, onlayn platformalar orqali individual
mashg‘ulotlar va qo‘shimcha materiallar taqdim etiladi. Bu platformalar
o‘quvchilarning bilim darajasini monitoring qilish imkonini beradi va
o‘qituvchilarga o‘quvchilarning rivojlanishini kuzatib borish imkoniyatini yaratadi.
Shuningdek, onlayn platformalar o‘quvchilarga jamoaviy ishlash imkoniyatini ham
beradi. Guruhlarda birgalikda ishlash, muammolarni hal qilish va fikr almashish
o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalar ixtisoslashtirilgan sinflarda
fanlarni o‘rgatishda juda muhim vositadir. Bu texnologiya o‘quvchilarga
tajribalarni xavfsiz va samarali tarzda o‘rganish imkoniyatini beradi. Kimyo yoki
biologiya kabi fanlarda o‘quvchilar jarayonlarni amalda ko‘rmasdan turib, virtual
tarzda o‘rganishlari mumkin. Bu o‘quvchilarga murakkab ilmiy tushunchalarni
oson tushunishga yordam beradi. Gamifikatsiya (o‘yinlashtirish) esa
o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish va o‘rganish jarayonini qiziqarli qilish
uchun qo‘llaniladi. O‘quvchilarga o‘yinlar orqali darslarni bajarish va ballar
to‘plash imkoniyati yaratilib, ularning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishi oshadi.
O‘quvchilar o‘yinlar yordamida bilimlarni o‘rganish va amalda qo‘llashga
undaladi. Ixtisoslashtirilgan sinflarda zamonaviy pedagogik texnologiyalar
o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali qiladi, ularni interaktiv
tarzda o‘qitish imkonini beradi va o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga
olib, ta’limni shaxsiylashtiradi.
2.2. Pedagogik differensatsiya va shaxsiy yondashuvning ahamiyati
Pedagogik differensatsiya va shaxsiy yondashuv o‘quvchilarni samarali
o‘qitishning muhim elementlaridir. Ularning ta’lim jarayoniga qo‘shgan hissasi
o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga olish va har birining
qobiliyatlariga mos ta’lim berish orqali o‘rganishning samaradorligini oshirishdir.
O‘quvchilarning individual farqlarini hisobga olish va differensiyalangan darslar
23

Individual mashg‘ulotlar ta’lim jarayonida o‘quvchilarning o‘ziga xos
ehtiyojlarini hisobga olib, ularga individual yondashuvni ta’minlaydi. Har bir
o‘quvchining o‘ziga xos qobiliyatlari va bilim olish tezligi bo‘lganligi sababli,
individual mashg‘ulotlar orqali quyidagi imkoniyatlar yaratiladi:
 O‘quvchilarning bilim darajasiga moslashish: O‘quvchilar o‘z
qobiliyatlariga qarab moslashtirilgan vazifalar bajaradilar. Bu o‘quvchilarga o‘z
bilim darajalariga qarab o‘rganish imkonini beradi.
 Mustaqil ishlash imkoniyatlari yaratish: O‘quvchilar individual ravishda
o‘z bilimlarini mustahkamlash uchun qo‘shimcha mashqlar bajarishlari mumkin.
Bu o‘z-o‘zini ta’limlash va mustaqil fikrlashni rivojlantiradi.
 O‘quvchilarning ehtiyojlariga qarab qo‘llanma: O‘qituvchi har bir
o‘quvchiga uning ehtiyojlariga mos ravishda yordam berishi mumkin, bu
o‘quvchining rivojlanishini tezlashtiradi.
Pedagogik differensatsiya – ta’lim jarayonini o‘quvchilarning individual
ehtiyojlari, qobiliyatlari va o‘rganish tempiga qarab tashkil etish metodidir. Bu
metod orqali o‘quvchilarga o‘zlariga mos keladigan vazifalar va o‘quv materiallari
taqdim etiladi. Differensatsiyaning afzalliklari:
 Ba’zi o‘quvchilar yangi ma’lumotni tezda o‘zlashtirsa, boshqalariga
ko‘proq vaqt kerak bo‘ladi. Pedagogik differensatsiya orqali o‘quvchilarga o‘z
imkoniyatlariga mos ravishda vazifalar va mashqlar beriladi.
 O‘quvchilarga ularning o‘rganish uslubiga mos ravishda ta’lim beriladi.
Bu ularning eng yuqori darajada rivojlanishiga yordam beradi.
 O‘quvchilarga turli darajada murakkablikdagi vazifalar berilishi mumkin,
bu ularning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va yangi ko‘nikmalarni
egallashlariga yordam beradi.
Differensatsiya o‘quvchilarning bilim darajasini o‘stirish va ularning
muvaffaqiyatini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Har bir o‘quvchining ehtiyojiga
mos ta’lim metodlari qo‘llanilsa, ta’lim samaradorligi sezilarli darajada oshadi.
19

rasmlar yordamida yaxshiroq o‘rganadilar, boshqalar esa matnli yoki audio
materiallar orqali samaraliroq bilim olishadi. O‘qituvchi turli metodlar orqali har
bir o‘quvchining o‘rganish uslubini aniqlab, ularga eng mos keladigan ta’lim
metodini tanlaydi. Bu metodlar guruh ishlari, interaktiv mashqlar, o‘yinlarga
asoslangan darslar yoki mustaqil ishlashni o‘z ichiga olishi mumkin. Shaxsiy
yondashuv barcha o‘quvchilarga teng imkoniyat yaratishga qaratilgan. O‘qituvchi
har bir o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan holda, ularning ta’lim
jarayonida muvaffaqiyatli bo‘lishlarini ta’minlash uchun mos yordam beradi. Bu
o‘quvchilarning o‘zini qulay his qilishlariga, ularning o‘rganishga bo‘lgan
ishtiyoqi va motivatsiyasini oshirishga yordam beradi. Teng imkoniyatlar yaratish,
har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlarini hurmat qilish va ularni to‘g‘ri
yo‘naltirish ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi.
Shaxsiy tahlil va yordam shaxsiy yondashuvning muhim jihatlaridan biridir.
O‘qituvchi har bir o‘quvchining rivojlanishini kuzatib boradi, ularning kuchli va
zaif tomonlarini aniqlaydi. Zarur bo‘lganda, qo‘shimcha materiallar, mashqlar yoki
individual mashg‘ulotlar yordamida o‘quvchiga qo‘shimcha yordam ko‘rsatiladi.
Bu yondashuv o‘quvchilarning o‘ziga xos qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam
beradi va ta’lim jarayonini yanada samarali qiladi. Shaxsiy yondashuv pedagogik
differensatsiya bilan uyg‘unlashgan holda, har bir o‘quvchining individual
ehtiyojlari va imkoniyatlarini hisobga olgan ta’limni tashkil etadi. Bu yondashuv
nafaqat o‘quvchilarning bilim olish jarayonini osonlashtiradi, balki ular o‘z
imkoniyatlarini maksimal darajada rivojlantirishga imkon yaratadi. O‘qituvchi
o‘zining individual yondashuvini o‘quvchilarning ehtiyojlariga moslashtirib,
ta’limni yanada samarali va individual qilishga erishadi.
2.3. Sinfdagi darslarni tashkil etishning metodik asoslari
Sinfdagi darslarni samarali tashkil etishning metodik asoslari o‘qituvchining
ta’lim jarayonini aniq rejalashtirishi, o‘quvchilarning ehtiyojlariga moslashtirishi
va metodik usullarni to‘g‘ri tanlashi bilan bog‘liq. Darslarni samarali tashkil qilish
uchun o‘qituvchi bir nechta asosiy tamoyillarga amal qilishi zarur. Darslarni
26

XULOSA
Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarini tashkil etish jarayonida asosiy
e’tibor o‘quvchilarning individual xususiyatlariga, ularning ehtiyojlari va
qobiliyatlarini hisobga olishga qaratilishi kerak. Bu o‘quvchilarning ta’limga
bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ular uchun samarali o‘rganish jarayonini
ta’minlaydi. Darslarni samarali tashkil etish, pedagogik texnologiyalarni
amaliyotga tatbiq etish va individual yondashuvni qo‘llash orqali ta’lim sifatini
oshirish mumkin. Har bir o‘quvchi uchun moslashtirilgan metodik yondashuvlar,
masalan, differensatsiya va innovatsion ta’lim metodlarini qo‘llash, ta’lim
jarayonining samaradorligini yuqori darajaga ko‘taradi. O‘qituvchi pedagogik
differensatsiya yordamida o‘quvchilarning o‘rganish tezligi, qobiliyatlari va
ehtiyojlariga mos vazifalar, mashqlar va faoliyatlarni tanlaydi. Bu o‘quvchilarning
har birining o‘ziga xos yondashuvda ta’lim olishlariga imkon beradi. Innovatsion
metodlar, masalan, interaktiv ta’lim, o‘yinga asoslangan mashqlar, loyihalar va
guruhli ishlash o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali va qiziqarli
qilishga yordam beradi. Shuningdek, bu metodlar o‘quvchilarning muammolarni
hal qilishda ijodkorlik va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Ixtisoslashtirilgan sinfda ta’lim jarayonini muvaffaqiyatli tashkil etish uchun
o‘qituvchi o‘quvchilarning ehtiyojlariga qarab qo‘shimcha yordam ko‘rsatishi,
individual yondashuvni amaliyotga tatbiq etishi lozim. O‘quvchilarning bilim
olishdagi muvaffaqiyatlarini yuqori darajaga ko‘tarish uchun darslarni
moslashtirish va ta’lim jarayonini o‘quvchining qobiliyatlariga moslashtirish zarur.
Tavsiyalar:
1. Pedagogik differensatsiya – o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini
hisobga olib, ularga moslashtirilgan ta’lim faoliyatlari va vazifalarini taklif etish.
2. Innovatsion metodlar – o‘quvchilarning faolligini oshirish uchun
interaktiv ta’lim, guruhli ishlash, o‘yinga asoslangan mashqlar va loyihalarni
qo‘llash.
31

jarayonini to‘xtatishi yoki qiyinlashtirishi mumkin. Shuningdek, ijtimoiy va
iqtisodiy tengsizliklar tufayli ba’zi o‘quvchilar zamonaviy texnologiyalarga kirish
imkoniyatiga ega bo‘lmasligi mumkin, bu esa ta’lim jarayonining tengsizliklarga
olib kelishiga sabab bo‘ladi. Pedagogik texnologiyalar ta’lim jarayonini samarali
tashkil etish va o‘quvchilarga bilimlarni yaxshilash imkoniyatlarini taqdim etadi.
Ularning yordamida o‘quvchilarni yanada faol, motivatsiyalangan va
kommunikativ ko‘nikmalarga ega qilish mumkin. Zamonaviy texnologiyalarni
qo‘llash ta’lim jarayonini yanada interaktiv va samarali qiladi, lekin shu bilan birga
texnologiyalardan to‘liq foydalanish uchun o‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun
qo‘shimcha treninglar, resurslar va imkoniyatlar yaratish zarur.
Ixtisoslashtirilgan sinflarda zamonaviy pedagogik texnologiyalar
o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga olib, ta’lim jarayonini yanada
samarali tashkil etishga yordam beradi. Bu texnologiyalar o‘quvchilarga
zamonaviy vositalar va usullar orqali bilimlarni o‘zlashtirishda qo‘llaniladi.
Ularning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘rganish faoliyatini optimallashtirish,
bilimlarni mustahkamlash va ta’lim jarayonini interaktiv qilishdir.
Birinchi navbatda, multimedia vositalari o‘quvchilarga turli vizual, audio va
video materiallar orqali murakkab tushunchalarni o‘rgatishda yordam beradi.
Multimedia vositalari orqali o‘quvchilarga kimyo, biologiya va boshqa fanlardagi
jarayonlar animatsiyalar va videolar yordamida tushuntiriladi. Bu esa ularning
o‘quv jarayonidagi faolligini oshiradi va yangi bilimlarni o‘zlashtirishni
osonlashtiradi.
Elektron darsliklar esa o‘quvchilarga zamonaviy va yangilangan
materiallarni raqamli shaklda taqdim etadi. Elektron darsliklar o‘quvchilarga turli
interaktiv testlar, mashqlar va qo‘shimcha materiallar yordamida o‘z bilimlarini
mustahkamlash imkonini beradi. Bundan tashqari, ular doimiy yangilanishi
mumkin bo‘lgan darslik materiallarini o‘qish orqali o‘quvchilar bilimlarini dolzarb
va ilg‘or darajaga olib chiqishadi. Onlayn platformalar ixtisoslashtirilgan sinflarda
o‘quvchilarning individual yondashuviga imkon yaratadi. Har bir o‘quvchining
22

jarayoni har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olib, eng yaxshi
natijaga erishish uchun qulay sharoit yaratadi.
Ikkinchidan, ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslari o‘quvchilarning
intellektual rivojlanishiga katta e’tibor qaratadi. Bu jarayon o‘quvchilarning
fikrlash qobiliyatlarini, mantiqiy tafakkurini va bilim olish qobiliyatini
rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. O‘quvchilarni ilmiy va amaliy bilimlarni
o‘zlashtirishga rag‘batlantirish orqali, ularning intellektual imkoniyatlarini
kengaytirish maqsad qilinadi. Darslar davomida o‘quvchilarga tahliliy fikrlash,
kompleks vaziyatlarni va muammolarni hal qilish, hamda mustaqil o‘rganish
ko‘nikmalarini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratiladi. Bu o‘quvchilarni yangi
bilimlarni tez va samarali o‘zlashtirishga tayyorlaydi.
Uchinchidan, ixtisoslashtirilgan sinflarda psixologik ehtiyojlarni inobatga
olish muhim ahamiyatga ega. O‘quvchilarning psixologik holati va ehtiyojlari
doimiy ravishda monitoring qilinadi. Psixologik yondashuv yordamida
o‘quvchilarning o‘zini tutish va o‘rganish jarayonlaridagi ehtiyojlari inobatga
olinadi. O‘quvchilarning o‘zini qulay his qilishlari, o‘rganishga bo‘lgan
motivatsiyasini oshiradi va ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi.
Psixologik qo‘llab-quvvatlash orqali o‘quvchilarning ijtimoiy va emosional
ehtiyojlari qondiriladi, bu esa ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va
samarali rivojlanishiga yordam beradi. Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf
darslari, shuningdek, o‘quvchilarning qobiliyatlari va ehtiyojlariga moslashtirilgan
pedagogik yondashuvni taqdim etadi. Bu yondashuv o‘quvchilarning bilim olish
jarayonini eng yuqori darajada rivojlantirishga yordam beradi. Ta’lim jarayonining
individual yondashuvi o‘quvchilarning o‘ziga xos xususiyatlari va ehtiyojlarini
inobatga olgan holda tashkil etiladi, bu esa o‘quvchilarning o‘z imkoniyatlarini eng
yaxshi tarzda ro‘yobga chiqarishga yordam beradi.
Ixtisoslashtirilgan boshlang'ich sinf darslarining asosiy vazifalari
o‘quvchilarning shaxsiy potensialini maksimal darajada rivojlantirishga
12

MUNDARIJA:
KIRISH................................................................................................................. 3
I-BOB. IXTISOSLASHTIRILGAN BOSHLANG‘ICH SINF
DARSLARINI TASHKIL ETISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Ixtisoslashtirish tushunchasi va uning ta’limda o‘rni……………………….. 6
1.2. Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarining maqsadlari va
vazifalari….. 11
1.3. Pedagogik metodlar va
yondashuvlar ……………………………………….. 15
II-BOB. IXTISOSLASHTIRILGAN BOSHLANG‘ICH SINF
DARSLARIDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNI QO‘LLASH
2.1. Pedagogik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi
roli ……………… 20
2.2. Pedagogik differensatsiya va shaxsiy yondashuvning
ahamiyati …………… 23
2.3. Sinfdagi darslarni tashkil etishning metodik
asoslari………………………... 26
XULOSA……………………………………………………………………….. 30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR............................................................. 32
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya sohasida olib
borilayotgan keng ko‘lamli islohotlar zamonaviy, raqobatbardosh, kasbiy jihatdan
yetuk, har tomonlama barkamol avlodni tarbiyalashni ustuvor vazifa sifatida
belgilab bermoqda. Ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim bosqichida o‘quvchilarning
qiziqish va qobiliyatlariga qarab ta’lim jarayonini ixtisoslashtirish zamon talabi
bo‘lib bormoqda. Zero, bu bosqich bola shaxsining shakllanishi, intellektual
salohiyati va ijtimoiy faolligining rivojlanishi uchun asosiy poydevor hisoblanadi.
Shu sababli, ixtisoslashtirilgan sinflar orqali bolalarning tabiiy qiziqishlarini erta
aniqlab, ularni to‘g‘ri yo‘naltirish muhim ahamiyat kasb etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “2022–
2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi
to‘g‘risida”gi PF–60-son Farmoni, shuningdek, 2023-yil 13-apreldagi “Maktab
ta’limi tizimini 2026-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash
to‘g‘risida”gi PQ–105-son Qarori ta’lim tizimining har bir bo‘g‘inida sifat va
samaradorlikni oshirish, shu jumladan boshlang‘ich ta’limda differensial va
individual yondashuv asosida o‘qitish jarayonini tashkil qilishni belgilab bergan.
Bu hujjatlar asosida ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinflarni tashkil etish, u yerda
pedagogik texnologiyalarni keng joriy etish va har bir o‘quvchining shaxsiy
salohiyatini ochishga xizmat qiluvchi muhit yaratish dolzarb vazifalardan biri
sifatida ilgari surilgan. Bugungi kunda pedagogika fanida ta’limni ixtisoslashtirish,
individual va shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv, faol ta’lim metodlari, STEAM
yo‘nalishi, kompetensiyaviy yondashuv, kognitiv rivojlanish nazariyalari asosida
boshlang‘ich sinflarda o‘qitishning zamonaviy shakllari tobora keng
qo‘llanilmoqda. Ayniqsa, bolalarning ilm-fan, san’at, sport, chet tillari yoki boshqa
3

har bir o‘quvchining qobiliyatlari va ehtiyojlarini hisobga olish orqali ta’lim
jarayonini yanada samarali va motivatsion qiladi. Bu metod orqali o‘quvchilarni
o‘z bilimlari va ko‘nikmalarini mustahkamlashga undaydi, shuningdek, ularning
intellektual va psixologik rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi.
Kollektiv yondashuv ta’lim jarayonida guruhli ishlar va hamkorlik asosida
o‘quvchilarning birgalikda o‘rganishlari ta’minlanadi. Bu metodda o‘quvchilar bir-
birlari bilan faol aloqada bo‘lib, umumiy maqsadga erishish uchun birgalikda
muammolarni hal qilishadi. O‘quvchilarning guruhli ish orqali ishlashlari o‘zaro
fikr almashish, tajriba va bilimlarni bir-biriga yetkazish, hamda birgalikda
vazifalarni bajarish imkoniyatini yaratadi. Guruhli ishlar o‘quvchilarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirishda katta rol o‘ynaydi. O‘quvchilar bir-biriga yordam
berib, o‘zaro fikr almashishadi, bu esa ularning kommunikativ qobiliyatlarini
oshiradi. Ijtimoiy ko‘nikmalar, masalan, jamoada ishlash, boshqalarning fikrlarini
tinglash, umumiy qarorga kelish va muammoni birgalikda hal qilish kabi
ko‘nikmalar jamoaviy ishda rivojlanadi.
Kollektiv yondashuvda o‘quvchilar bir-birlariga yordam berib, o‘rganish
jarayonini yanada samarali qilishadi. O‘quvchilar bir-birining bilim va tajribasidan
foydalanib, o‘zlarining bilim darajalarini oshiradilar. Bu metod orqali o‘quvchilar
nafaqat bilimlarni o‘zlashtiradilar, balki o‘zaro hurmat, fikr almashish va
hamkorlik asosida o‘rganish ko‘nikmalarini ham rivojlantiradilar. Ixtisoslashgan
sinflarda, bu yondashuvning alohida ahamiyati bor, chunki o‘quvchilar turli
fikrlash uslublarini qabul qilishni, yangi g‘oyalar va fikrlarni samarali tarzda
muhokama qilishni o‘rganadilar. Bunday yondashuv o‘quvchilarga ko‘proq ijodiy
va tanqidiy fikrlash imkoniyatini beradi. Shuningdek, ularning bilimlarini
mustahkamlash va turli nuqtai nazarlardan masalalarni ko‘rish qobiliyatlarini
oshiradi.
Kollektiv yondashuvning yana bir muhim jihati shundaki, u o‘quvchilarga
jamoaviy ishda samarali va muvofiqlikda ishlashni o‘rgatadi. Jamoaviy ish orqali
o‘quvchilar o‘zlarining boshqalar bilan qanday ishlashlarini va o‘z fikrlarini
17

tayyorlashda dars maqsadlari, metodlar, materiallar va baholash usullarini
belgilaydi. Pedagogik ishlanma o‘qituvchiga quyidagi jihatlarni o‘z ichiga olgan
reja beradi:
 Metodlar . Qanday pedagogik metodlarni qo‘llash kerakligi aniq
belgilanishi kerak. Misol uchun, o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash uchun
interaktiv usullar (rolli o‘yinlar, guruhli ishlar) va ko‘rgazmali usullar (grafiklar,
diagrammalar, taqdimotlar) ishlatilishi mumkin.
 Materiallar . O‘qituvchi darsda foydalanadigan materiallarni (kitoblar,
video materiallar, slaydlar, elektron resurslar) oldindan tayyorlab olishi kerak.
Materiallar darsning maqsadlariga mos va o‘quvchilarning qiziqishlariga javob
beradigan tarzda tanlanadi.
 Baholash . O‘qituvchi dars davomida o‘quvchilarning faolligini va
bilimlarini qanday baholashini belgilaydi. Bu nazorat savollari, qisqa testlar,
amaliy mashg‘ulotlar yoki muammoli vazifalar bo‘lishi mumkin. Baholash
jarayoni o‘quvchilarning o‘zini o‘rganish darajasini aniqlashga yordam beradi.
Darsni rejalashtirishda vaqti to‘g‘ri taqsimlash muhim ahamiyatga ega. Har
bir faoliyat uchun aniq vaqt belgilash zarur, bu o‘qituvchiga darsning barcha
qismlarini samarali o‘tkazishga yordam beradi. Vaqtni samarali boshqarish
o‘quvchilarga diqqatni jamlashga yordam beradi, shu bilan birga, darsda barcha
maqsadlarni amalga oshirish imkonini yaratadi. Darsning har bir qismida vaqtni
tejash va o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash uchun etarli vaqtni taqdim
etish kerak. Vaqtni boshqarishda o‘qituvchining flexible yondoshuvi muhim. Agar
o‘quvchilar yangi materialni tushunishda qiyinchiliklarga duch kelsalar, o‘qituvchi
vaqtni qayta taqsimlash orqali qo‘shimcha yordam berishi mumkin. Shu bilan
birga, agar dars o‘z rejasiga mos ravishda ketayotgan bo‘lsa, o‘qituvchi vaqtni
kerakli joyda qisqartirib, darsning yakuniy qismida boshqa muhim materiallarga
e’tibor qaratishi mumkin. Darsni samarali rejalashtirish va pedagogik
ishlanmalarni tayyorlash o‘qituvchiga ta’lim jarayonini yanada tizimli va faol
28

sohalarga bo‘lgan qiziqishlarini aniqlab, maktabgacha va boshlang‘ich ta’limning
uzviy integratsiyasini ta’minlash orqali ixtisoslashtirilgan ta’limni erta bosqichdan
joriy etish samaradorlikni oshiradi. Shu ma’noda, ilg‘or xorijiy tajriba hamda
milliy an’analar asosida yaratilgan ta’lim modellari tahlili ixtisoslashtirilgan
sinflarni samarali tashkil etish yo‘llarini aniqlashda muhim manba bo‘lib xizmat
qiladi.
Mazkur kurs ishida ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarini tashkil
etishning nazariy asoslari, amaliy mexanizmlari, innovatsion yondashuvlari,
shuningdek, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni tatbiq etish yo‘llari ilmiy
jihatdan tahlil qilinadi. Ishda, shuningdek, tegishli Prezident farmonlari va
qarorlariga tayanilgan holda, mavjud muammolar va ularning yechimlari ham
yoritiladi. Bu esa kelajakda boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy faoliyatida
ixtisoslashtirilgan darslarni samarali tashkil qilishda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan
nazariy va amaliy asoslarni belgilab beradi.
Kurs ishining maqsadi. Boshlang‘ich ta’lim bosqichida ixtisoslashtirilgan
darslarni tashkil etishning nazariy va amaliy asoslarini o‘rganish, ta’lim jarayonida
o‘quvchilarning individual qiziqishlari, qobiliyatlari hamda intellektual
salohiyatini hisobga olgan holda darslarni samarali tashkil qilish yo‘llarini
aniqlashdan iborat. Shuningdek, ixtisoslashtirilgan sinflarda pedagogik
yondashuvlar, innovatsion metodlar va zamonaviy texnologiyalardan foydalanish
imkoniyatlarini tahlil qilish, mavjud muammolar va ularning yechimlari ustida
ilmiy asoslangan tavsiyalar ishlab chiqish ham ushbu ishning muhim
maqsadlaridan biridir.
Kurs ishining vazifalari:
– Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarining mazmunini o‘rganish;
– Ta’limda individual va differensial yondashuvning ahamiyatini aniqlash;
– Pedagogik texnologiyalarni qo‘llash usullarini tahlil qilish;
– Ilg‘or tajribalarni o‘rganib, amaliy tavsiyalar ishlab chiqish.
4

3. Shaxsiy potensialni rivojlantirish. Ixtisoslashtirilgan sinfda ta’lim
berishda har bir o‘quvchining o‘ziga xos qobiliyatlari va iste’dodlari alohida
e’tiborga olinadi. Ixtisoslashgan ta’limning bu jihati o‘quvchining ichki
qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirishga yo‘naltirilgan. O‘quvchilarning har biri
o‘zining qobiliyatiga mos yo‘nalish bo‘yicha chuqur bilim olish imkoniyatiga ega
bo‘ladi. Agar o‘quvchi aniq fanlarga qiziqsa, unda u matematika yoki fizika kabi
fanlarda chuqur bilimlar o‘zlashtiradi; san’atga qiziqqan o‘quvchi esa musiqiy yoki
rassomlik san’ati sohasida rivojlanishi mumkin. Bu jarayon, o‘quvchilarning
o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va o‘z qobiliyatlarini o‘rganish jarayonida yangi
imkoniyatlarni kashf etishga yordam beradi. Ixtisoslashuv asosida ta’lim nafaqat
o‘quvchilarning akademik salohiyatini, balki ularning shaxsiy qobiliyatlari,
ijtimoiy ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi. Bu esa o‘quvchilarga o‘z iste’dodlarini
ro‘yobga chiqarish va kelajakda to‘g‘ri kasb tanlashda yordam beradi. Bundan
tashqari, ixtisoslashtirilgan ta’lim jarayonida o‘quvchilarga ko‘proq ijodiy ishlarga,
loyiha yaratishga va mustaqil ishlar qilishga imkoniyatlar yaratiladi. Ular,
shuningdek, o‘z ishlarini tanqidiy tahlil qilishni, xatolaridan o‘rganishni va
yaxshilanishga intilishni o‘rganadilar.
4. Motivatsiya va o‘qishga bo‘lgan qiziqish. Ixtisoslashtirilgan
boshlang‘ich sinf darslari o‘quvchilarning o‘qishga bo‘lgan motivatsiyasini
oshiradi. Bu ta’lim jarayonida o‘quvchilar o‘zlarining qiziqishlari va istaklariga
mos fanlar bo‘yicha chuqurroq bilim olishadi. Motivatsiyaning kuchayishi,
o‘quvchilarning darslarga faol ishtirok etishlarini va o‘quv dasturlarini
kengaytirishga bo‘lgan qiziqishlarini oshiradi. Bu holat ular uchun o‘qishni
ko‘proq hayajonli va qiziqarli qiladi. O‘quvchilar o‘rgangan bilimlarini amalda
qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Ixtisoslashtirilgan darslarda faoliyat
ko‘rsatish orqali ular o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazadilar va o‘z o‘rganish
jarayonlarini yanada samarali qilishadi. Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf
darslari o‘quvchilarga o‘zlarining individual qobiliyatlarini rivojlantirish va
kelajakdagi muvaffaqiyatlari uchun qulay sharoit yaratadi. Bu usul, ta’lim
14

O‘Z BEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT AMALIY FANLAR
UNIVERSITETI
“ BOSHLANG‘ICH TA’LIM ” YO ‘ NALISHI
31-A -guruh talabasi Bozorova Farog‘at Asadullayevna ning
“ Matematika o‘qitish metodikasi ” fanidan
“ Ixtisoslashtirilgan boshlang’ich sinf darslarini tashkil etish” mavzusida
KURS ISHI
Bajardi: 31-A- guruh talabasi Bozorova Farog‘at Asadullayevna
Ilmiy rahbar: ______________________________________
Toshkent-2025

 Raqobatbardosh ta’lim muhitini shakllantiradi. Ixtisoslashgan sinflarda
sog‘lom raqobat muhiti yaratiladi. Bu esa o‘quvchilarning o‘z ustida ishlashga
bo‘lgan intilishini kuchaytiradi, o‘qituvchilarni esa pedagogik yondashuvlarni
takomillashtirishga undaydi.
UNESCO, OECD kabi xalqaro tashkilotlar ham 2020-yildan beri
ixtisoslashtirilgan ta’limni 21-asr ko‘nikmalarini shakllantirishda asosiy omil
sifatida ko‘rsatmoqda. Ayniqsa, PISA xalqaro baholash tizimi doirasidagi natijalar
ixtisoslashtirish asosida ta’lim olgan o‘quvchilarning funksional savodxonlik
darajasi yuqoriligi bilan ajralib turganini ko‘rsatdi. Ixtisoslashtirish zamonaviy
ta’limning ajralmas komponentiga aylangan. Bu jarayon o‘quvchilarning tabiiy
imkoniyatlarini hisobga olib, ta’limni shaxsga moslashtiradi, bilimlarni amaliyotga
yo‘naltiradi va kelajakda raqobatbardosh insonlarni tarbiyalaydi.
Ixtisoslashtirilgan sinflar — bu o‘quvchilarga ma’lum bir fan yoki yo‘nalish
bo‘yicha chuqurlashtirilgan ta’lim berishni nazarda tutadi. Ular odatiy sinflardan
bir qancha farqlanuvchi xususiyatlarga ega bo‘lib, har bir o‘quvchining shaxsiy
xususiyatlarini inobatga olib, ta’limning sifatini oshiradi. Ixtisoslashtirilgan
sinflarda o‘quv dasturlari va darsliklar o‘quvchilarning tanlagan sohalariga qarab
moslashtiriladi. Masalan, matematika, informatika, tabiiy fanlar yoki san’at kabi
yo‘nalishlarda ta’lim berishning chuqurligi o‘quvchilarni yuqori darajadagi bilim
va ko‘nikmalar bilan ta’minlashga qaratilgan. Bu sinflarda fanlararo integratsiya
amalga oshiriladi, ya'ni bir nechta fan bir vaqtda o‘rganiladi va ulardan biri
boshqasini tushunishni kuchaytiradi. Ixtisoslashtirilgan ta’limda o‘quvchilarning
shaxsiy qobiliyatlari va bilim darajasi hisobga olinadi. O‘qituvchilar har bir
o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlari va potentsialini aniqlab, ular uchun individual
yondashuvni amalga oshiradilar. Bu esa o‘quvchilarga o‘z bilim va ko‘nikmalarini
mustaqil ravishda rivojlantirishga imkon beradi. O‘quvchilar uchun loyiha ishlari,
mustaqil izlanishlar va ijodiy topshiriqlar berish, ularning kreativliklarini
oshirishga xizmat qiladi.
9

3. Shaxsiy yondashuv – har bir o‘quvchining ehtiyojlariga mos individual
yordam va qo‘shimcha materiallar bilan ta’minlash.
4. Ta’limning sifatini oshirish – pedagogik texnologiyalarni samarali
qo‘llash va o‘quvchilarga individual o‘rganish yo‘llarini taqdim etish.
Shu tarzda, ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarini tashkil etish ta’lim
jarayonining samaradorligini oshiradi, o‘quvchilarning o‘rganish qobiliyatlarini
maksimal darajada rivojlantirishga yordam beradi. Bu, o‘z navbatida, ta’lim
sifatining yuqori bo‘lishini ta’minlaydi.
32

rejalashtirish va pedagogik ishlanmalarni tayyorlash o‘qituvchining samarali ta’lim
jarayonini tashkil etishdagi asosiy faoliyatlaridan biridir. Bular o‘quvchilarning
bilim olish jarayonini yengillashtirish, ularning diqqatini jalb qilish va ta’limni
yanada samarali qilishga xizmat qiladi. Darsning maqsadi aniq va o‘lchovli
bo‘lishi kerak. Maqsad, o‘quvchilarning qaysi bilim va ko‘nikmalarni egallashini
anglatadi. Har bir dars uchun maqsadlarni belgilashda, o‘qituvchi o‘quvchilarning
hozirgi darajasini va o‘rganishga qiziqishini hisobga olish zarur. Dars maqsadlari
konkret, aniq va erishish mumkin bo‘lishi kerak. Masalan, "O‘quvchilar yangi
matematik formulani o‘rganadilar" yoki "O‘quvchilar, tarixiy voqealarni tahlil
qilishda o‘z fikrlarini ifodalashadi" kabi konkret maqsadlar qo‘yilishi mumkin.
Dars tuzilmasi o‘qituvchiga ta’lim jarayonini samarali boshqarish
imkoniyatini beradi. Dars odatda uch qismdan iborat: kirish, asosiy qism, va
yakuniy qism.
 Kirish . Bu qismda o‘qituvchi darsning maqsadi va ahamiyatini
tushuntiradi. O‘quvchilarni darsga jalb qilish, ularga motivatsiya berish va oldingi
bilimlarini eslatish muhim. Kirish qismi o‘quvchilarning diqqatini tortishi kerak,
shunda ular dars davomida faol ishtirok etadilar.
 Asosiy qism . Bu qismda yangi material taqdim etiladi. O‘qituvchi
bilimlarni qismlarga ajratib, o‘quvchilarga tushunarli tarzda ifodalashga harakat
qilishi kerak. Asosiy qismda interaktiv metodlardan foydalanish, guruhli ishlar,
muammoli savollar va mashqlar orqali o‘quvchilarning faolligini oshirishga e’tibor
qaratilishi lozim.
 Yakuniy qism . Dars yakunida o‘qituvchi o‘quvchilarning o‘rganilgan
materialni qanday tushunganini aniqlash, qiyinchiliklarni aniqlash va o‘quvchilarni
rag‘batlantirishga yordam beradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning darsni qanday
o‘zlashtirganligini aniqlash uchun testlar, savollar yoki o‘zingizni tekshirish
usullarini qo‘llash mumkin.
Pedagogik ishlanmalar darsni samarali tashkil etish uchun kerakli bo‘lgan
barcha ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. O‘qituvchi ishlanmani oldindan
27

pedagogikada faqat chuqurlashtirilgan bilim berish emas, balki shaxsning
kompleks rivojlanishini ta’minlaydigan va ijtimoiy foydali mehnatga tayyorlovchi
strategik yondashuv sifatida qaralmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
2023-yil 13-dekabrdagi PQ–409-son qarorida ta’lim sifatini oshirish,
ixtisoslashtirilgan maktablar sonini ko‘paytirish va ularni zamonaviy didaktik
vositalar bilan ta’minlash borasida muhim vazifalar belgilab berildi. Shu bilan
birga, 2022–2026 yillarga mo‘ljallangan “Yoshlar va bolalarni har tomonlama
qo‘llab-quvvatlash strategiyasi”da ixtisoslashgan ta’lim maktablari orqali yosh
avlodning iste’dodini erta aniqlash, qo‘llab-quvvatlash va yo‘naltirish dolzarb
vazifa sifatida belgilangan.
Ixtisoslashtirishning ta’lim tizimidagi ahamiyati quyidagicha ifodalanadi:
 Fanlararo integratsiyani kuchaytiradi. Ixtisoslashtirish orqali darslar
an’anaviy bilim berishdan chiqib, turli fanlar o‘rtasida bog‘liqliklar yaratishga
xizmat qiladi. Masalan, matematika va informatika yo‘nalishida ixtisoslashgan
o‘quvchi algoritmik tafakkurni dasturlash orqali rivojlantiradi.
 Yosh avlodni zamonaviy kasblarga tayyorlaydi. Bugun mehnat bozori
talab qilayotgan texnologik, raqamli, ekologik, dizayn va kommunikatsion
sohalarga yo‘naltirilgan ta’lim – bu ixtisoslashtirishning ustuvor yo‘nalishlaridan
biridir.
 Tadqiqotga asoslangan yondashuvni kuchaytiradi. Ixtisoslashtirilgan
darslar orqali o‘quvchilar amaliyotga asoslangan, tahliliy va tadqiqotga
yo‘naltirilgan yondashuvni egallaydi. Bu esa ularda mustaqil fikrlash, kreativlik va
muammoli vaziyatlarda to‘g‘ri qaror qabul qilish kompetensiyalarini
shakllantiradi.
 Ta’limda inklyuzivlikni qo‘llab-quvvatlaydi. Ixtisoslashtirish faqat yuqori
natija ko‘rsatuvchi o‘quvchilar bilan ishlash emas, balki turli ehtiyoj va
imkoniyatlarga ega bolalarga ham mos sharoit yaratishga xizmat qiladi. Bu
individual ta’lim strategiyalarini ishlab chiqish zaruratini keltirib chiqaradi.
8

boshqarish imkonini beradi, bu esa o‘quvchilarning bilim olish jarayonini samarali
qiladi.
Ixtisoslashtirilgan sinfda darslarni tashkil etish jarayoni o‘quvchilarning
individual ehtiyojlarini va qobiliyatlarini to‘liq hisobga olishni talab qiladi. Bu
sinfda o‘quvchilar turlicha bilim darajasiga ega bo‘lishi mumkin, shuning uchun
o‘qituvchi o‘z metodlarini va yondashuvlarini o‘quvchilarning har birining o‘ziga
xos xususiyatlariga moslashtirishi zarur. Darslarni rejalashtirishda bir nechta
asosiy tamoyillarni hisobga olish kerak.
Differensiyalashgan ta’lim – ixtisoslashtirilgan sinfning asosiy
metodlaridan biridir. O‘qituvchi o‘quvchilarning o‘rganish tezligi va bilim
darajasiga qarab darslarni turli yo‘nalishlarda tashkil etadi. Masalan, ba’zi
o‘quvchilarga murakkabroq vazifalar va topshiriqlar berilishi mumkin,
boshqalariga esa oddiyroq va tushunarli vazifalar taqdim etiladi. Bu yondashuv
orqali har bir o‘quvchi o‘z imkoniyatlari doirasida eng yaxshi natijalarga erishish
imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Interaktiv metodlar – ixtisoslashtirilgan sinfda ta’limni yanada samarali va
qiziqarli qilish uchun interaktiv metodlardan foydalanish juda muhim. Guruh
ishlari, o‘yinga asoslangan mashqlar, muammoli vazifalar, va role-play (rol
o‘ynash) metodlari o‘quvchilarning faolligini oshiradi. Bu metodlar
o‘quvchilarning nazariy bilimlarini amaliy ko‘nikmalar bilan birlashtirishga
yordam beradi, shuningdek, o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni yanada samarali
va qiziqarli tarzda qabul qilish imkoniyatini yaratadi.
Mashg‘ulotlar va loyihalar – amaliy mashg‘ulotlar va loyihalar
o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlarini namoyish etish imkoniyatini beradi. Bu metodlar
orqali o‘quvchilar real hayotdagi masalalarni hal qilishni o‘rganadilar, shuningdek,
jamoaviy ish orqali muammoni birgalikda yechishni o‘rganadilar. Loyihalar orqali
o‘quvchilar o‘z bilimlarini amaliyotga tadbiq etadilar va jismoniy yoki ruhiy
qobiliyatlarini rivojlantiradilar.
29

jarayonining barcha qatlamlarida o‘quvchilarni muvaffaqiyatga erishishga
rag‘batlantiradi.
1.3. Pedagogik metodlar va yondashuvlar
Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarida ta’lim jarayonini samarali
tashkil etish uchun pedagogik metodlar va yondashuvlar keng qo‘llaniladi. Bu
metodlar o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga moslashgan, shu bilan birga
umumiy ta’limning samaradorligini oshirishga yo‘naltirilgan . Ixtisoslashtirilgan
sinflarda individual yondashuv o‘quvchilarning har birining o‘ziga xos
xususiyatlariga moslashtirilgan ta’lim shakllarini ishlab chiqishni anglatadi. Bu
yondashuvda ta’lim jarayoni o‘quvchilarning intellektual va psixologik ehtiyojlari,
qobiliyatlari, qiziqishlari va rivojlanish darajalariga qarab tashkil etiladi.
Ixtisoslashtirilgan sinflarda individual yondashuv o‘quvchilarga individual
15

ishlanmalar yaratilgan. Ularning ishlari hozirgi kunda zamonaviy pedagogik
texnologiyalarning nazariy asosi sifatida xizmat qilmoqda. Demak, mavzu
bo‘yicha bir qancha ilmiy ishlar amalga oshirilgan bo‘lsa-da, aynan
ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarini tashkil etishning zamonaviy yo‘llari,
innovatsion yondashuvlar va milliy ta’lim tizimiga moslashtirilgan modellar
bo‘yicha izlanishlar hali ham dolzarbligicha qolmoqda
Kurs ishining tuzilishi: kirish, 2 ta bob, umumiy xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
I-BOB. IXTISOSLASHTIRILGAN BOSHLANG‘ICH SINF DARSLARINI
TASHKIL ETISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Ixtisoslashtirish tushunchasi va uning ta’limda o‘rni
Ixtisoslashtirish – bu ta’lim jarayonini o‘quvchilarning individual
psixologik, intellektual, qiziqish va qobiliyat xususiyatlariga mos holda tashkil
etish orqali ularni ma’lum bir sohaga yo‘naltirishga qaratilgan pedagogik
strategiyadir. Bugungi globallashuv va raqobat kuchayib borayotgan sharoitda
ta’lim tizimi oldida har bir o‘quvchining shaxsiy salohiyatini ro‘yobga chiqarish,
uni zamon talablariga mos ravishda kasbga yo‘naltirish kabi dolzarb vazifalar
turibdi. Aynan shu maqsadda ixtisoslashtirishga asoslangan ta’lim modeli
rivojlanmoqda. Respublikamizda ixtisoslashtirishni rivojlantirish bo‘yicha davlat
siyosati izchil olib borilmoqda. Xususan, 2022-yil 28-yanvarda qabul qilingan
Prezidentning “2022–2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning
taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-sonli Farmoni hamda 2022-yil 11-
martdagi “Iqtidorli yoshlarni aniqlash va qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha qo‘shimcha
chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–159-son qarorida ixtisoslashtirilgan ta’lim
muassasalarining tarmog‘ini kengaytirish, mazkur yo‘nalishdagi sinflarni
boshlang‘ich bosqichdan boshlab yo‘lga qo‘yish, pedagog kadrlar malakasini
oshirishga alohida e’tibor qaratish belgilangan. Bu esa ixtisoslashtirishni davlat
darajasida ustuvor yo‘nalish sifatida e’tirof etilayotganini ko‘rsatadi.
6

1.2. Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarining maqsadlari va
vazifalari
Ixtisoslashtirilgan boshlang‘ich sinf darslarining asosiy maqsadi —
o‘quvchilarning individual qobiliyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlariga
moslashtirilgan ta’lim jarayonini tashkil etishdir. Bu yondashuv o‘quvchilarga
o‘zlarining intellektual va psixologik rivojlanishiga mos ravishda darslarni olib
borishga imkon yaratadi. Bunday ta’lim jarayonining asosiy maqsadlari
quyidagilardan iborat:
Birinchidan, individual yondashuv ta’lim jarayonining asosiy tamoyillaridan
biri hisoblanadi. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos ehtiyojlari, qobiliyatlari va
rivojlanish darajasi hisobga olinadi. Bu o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlari va
qiziqishlariga mos ta’lim olish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilarning individual
yondashuv asosida o‘qitilishi ularni mustaqil fikrlashga, ijodiy yondashuvni
rivojlantirishga va muammolarni hal qilishga o‘rgatishga yordam beradi. Ta’lim
11

Ixtisoslashtirilgan ta’lim – bu umumiy o‘rta ta’limning bir turi bo‘lib,
o‘quvchilarning ma’lum bir fan yoki faoliyat yo‘nalishiga bo‘lgan moyilligi
asosida chuqurlashtirilgan tarzda ta’lim olishiga imkon yaratadi. Bu, ayniqsa,
boshlang‘ich sinflarda juda muhim bo‘lib, yosh bolaning individual xususiyatlarini
erta aniqlash, ularning psixologik rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va iqtidorini
ro‘yobga chiqarish imkonini beradi. Ta’limdagi ixtisoslashtirish jarayoni
o‘quvchilarda tanqidiy fikrlash, muammoli vaziyatlarda mustaqil qaror qabul
qilish, ilg‘or texnologiyalardan foydalana olish, ijodiy yondashuv va kasbiy
kompetensiyalarni shakllantirishga xizmat qiladi. Masalan, aniq fanlarga moyil
o‘quvchi uchun matematika, informatika, fizika kabi fanlar chuqurlashtirilgan
holda o‘qitiladi, gumanitar sohalarga qiziqqanlar esa adabiyot, til, tarix fanlari
asosida rivojlantiriladi. Shu bilan birga, badiiy yoki texnik ixtisosliklar bo‘yicha
ham maxsus kurslar, to‘garaklar va loyihaviy faoliyatlar orqali o‘quvchilar
mustaqil o‘rganishga rag‘batlantiriladi.
Ixtisoslashtirish orqali ta’lim sifati oshadi, chunki bunda individual
yondashuv asosiy o‘ringa chiqadi. Har bir o‘quvchining qiziqishi, iste’dodi va
ehtiyojiga mos shakllantirilgan ta’lim – motivatsiyalangan, faol va o‘z ustida
ishlaydigan shaxsni kamol toptiradi. Shu bilan birga, bu yondashuv yoshlarning
keyingi kasbiy yo‘nalishini ongli tanlashida, universitetlarga maqsadli tayyorgarlik
ko‘rishda ham muhim vositadir. Ixtisoslashtirish — nafaqat iqtidorli yoshlarni
aniqlash va ularga sharoit yaratish, balki ta’limning shaxsga yo‘naltirilganligini
ta’minlash orqali mamlakatning intellektual salohiyatini oshirishga xizmat qiluvchi
zamonaviy ta’lim strategiyasidir. Shu sababli bugungi kunda ixtisoslashtirilgan
sinflar va maktablar tarmog‘ini kengaytirish, bu sohada metodik qo‘llanmalar,
ilg‘or tajriba almashinuvi, o‘qituvchilar tayyorlash kabi kompleks yondashuvlar
keng joriy etilmoqda.
Zamonaviy ta’limda ixtisoslashtirish – bu o‘quvchilarning qobiliyati, didi,
ijtimoiy ehtiyojlari va jamiyatda shakllanayotgan yangi kasbiy talablarga mos
ravishda yo‘naltirilgan va tizimlashtirilgan ta’lim shaklidir. Bu tushuncha
7

14. Rahmatov, Ruslan. Ta’limda interaktiv metodlar . Tashkent: O‘qituvchi,
2014. 210 bet.
15. Xudoyberganov, Davron. Ixtisoslashgan sinfda o‘qitish metodlari .
Tashkent: Fan, 2011. 200 bet.
16. Abdurahmonov, Zafar. Ta’limda individual yondashuv . Tashkent:
O‘qituvchi, 2018. 250 bet.
17. Mahmudov, Alisher. Pedagogik innovatsiyalar va ularni ta’limda
qo‘llash . Tashkent: Akademnashr, 2015. 300 bet.
18. Tashmuhammedov, Anvar. Boshlang‘ich sinfda interaktiv metodlar .
Tashkent: Ma’naviyat, 2009. 240 bet.
19. Otamurodov, Farrux. Ta’limda loyihaviy metodlar . Tashkent:
O‘qituvchi, 2017. 220 bet.
20. Jabborov, Davron. Pedagogik metodlarning amaliy qo‘llanilishi .
Tashkent: Sharq, 2014. 250 bet.
21. Shodiev, Uyg‘un. Innovatsion metodlar va texnologiyalar . Tashkent:
O‘qituvchi, 2010. 230 bet.
22. Mirzazoda, Sanjar. Boshlang‘ich ta’limda didaktik texnologiyalar .
Tashkent: O‘qituvchi, 2015. 210 bet.
23. Rustamov, Dilshod. Pedagogik metodlarni ishlab chiqish . Tashkent:
Fan, 2013. 230 bet.
24. Xolboev, Bobur. Ta’lim tizimida differensatsiya va personalizatsiya .
Tashkent: O‘qituvchi, 2019. 260 bet.
25. www.lex.uz
26. www.edu.uz
27. www.niipmi.uz
28. www.stat.uz
29. www.pedagog.uz
30. www.unesco.org
31. www.madaniyat.uz
34

mashqlar yaxshi natija berishi mumkin, boshqalari esa mustaqil ishlash yoki o‘z-
o‘zini o‘rganish orqali bilimlarni yaxshiroq o‘zlashtiradi. O‘qituvchi
o‘quvchilarning ehtiyojlariga qarab, turli metodlarni qo‘llash orqali ta’lim
jarayonini xilma-xil va qiziqarli qiladi.
Differensatsiya yordamida o‘qituvchi har bir o‘quvchining individual
ehtiyojlari va imkoniyatlarini hisobga olgan holda darslarni tashkil etadi. Bu
yondashuv orqali o‘quvchilar o‘z qobiliyatlariga mos tarzda bilim olishadi va
ta’lim jarayonida yuqori motivatsiyani saqlab qoladilar. Shuningdek,
differensiyalash ta’lim samaradorligini oshiradi va o‘quvchilarning individual
o‘rganish ehtiyojlariga mos ravishda ta’limni shaxsiylashtirish imkoniyatini
yaratadi. Bu esa o‘quvchilarning o‘z imkoniyatlarini maksimal darajada
rivojlantirishga yordam beradi.
O‘qituvchining shaxsiy yondashuvi – ta’lim jarayonining eng muhim
jihatlaridan biridir, chunki u o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini,
qobiliyatlarini va o‘rganish uslublarini hisobga olishga yo‘naltirilgan. Har bir
o‘quvchi o‘zining individual xususiyatlariga ega bo‘lib, bu xususiyatlar ta’lim
jarayoniga qanday qatnashishi va o‘rganish samaradorligini belgilaydi. Shaxsiy
yondashuvning asosiy maqsadi o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish, bilim
olish jarayonini samarali qilish va ularni ta’limda faol ishtirok etishga undashdir.
Birinchidan, individual darslar o‘qituvchining shaxsiy yondashuvining
asosiy vositalaridan biridir. Bu darslar o‘quvchining ehtiyojlari, qobiliyatlari va
o‘rganish tezligiga mos ravishda tashkil etiladi. Ba’zan o‘qituvchi o‘quvchini
diqqat bilan tinglaydi va unga alohida e’tibor beradi, shu orqali ularning
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu individual darslar o‘quvchining
o‘ziga xos savollariga javob berishga, zaif tomonlarini yaxshilashga yoki ilg‘or
bilimlarni o‘zlashtirishga yordam beradi.
Shaxsiy yondashuvning yana bir muhim jihati o‘quvchilarning qiziqishlari
va ehtiyojlariga mos metodlarni qo‘llashdir. Har bir o‘quvchi o‘ziga xos tarzda
o‘rganadi. Masalan, ba’zi o‘quvchilar vizual materiallar, diagrammalar yoki
25

Gamifikatsiya – o‘quv jarayoniga o‘yin elementlarini qo‘shish metodidir.
O‘quvchilarni qiziqtirish, ularga motivatsiya berish va ta’limni qiziqarli qilish
uchun bu metoddan foydalaniladi. Gamifikatsiyaning asosiy elementlari
quyidagilar:
 O‘quvchilar o‘quv jarayonida turli o‘yinlar va testlar orqali o‘z bilimlarini
baholashadi.
 O‘quvchilarga muvaffaqiyatlari uchun ballar yoki mukofotlar beriladi, bu
esa ularning raqobatni sevishini va faol ishtirok etishini ta’minlaydi.
 O‘quvchilarga turli vaziyatlarni simulyatsiya qilish imkoniyati beriladi, bu
ularning analitik fikrlashini rivojlantiradi va ta’limni real hayotga yaqinlashtiradi.
Gamifikatsiya ta’limni qiziqarli, interaktiv va o‘quvchilarga o‘z bilimlarini
mustahkamlashda yordam beradigan metodga aylantiradi.
Innovatsion metodlar o‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi faolligini oshiradi,
ularning motivatsiyasini ta’minlaydi va ta’limni samarali qiladi. Interaktiv
texnologiyalar, individual mashg‘ulotlar, pedagogik differensatsiya va
gamifikatsiya kabi metodlar ixtisoslashtirilgan sinflarda ta’lim jarayonini
zamonaviylashtiradi va o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali,
qiziqarli va ijodiy qiladi. Bunday metodlar orqali o‘quvchilarning individual
ehtiyojlari, qobiliyatlari va o‘rganish uslublariga mos ta’lim tashkil etiladi, bu esa
ta’limning sifatini yaxshilaydi.
II-BOB. IXTISOSLASHTIRILGAN BOSHLANG‘ICH SINF
DARSLARIDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNI QO‘LLASH
2.1. Pedagogik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi roli
Pedagogik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi roli zamonaviy
ta’limda o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali va qiziqarli
qilishni ta’minlashga yordam beradi. Pedagogik texnologiyalar, o‘qitish
metodlarini yangilash va o‘quvchilarga zamonaviy usullar yordamida bilim olish
20

Kurs ishining predmeti. Boshlang‘ich ta’limda ixtisoslashtirilgan darslarni
tashkil etish jarayoni, unda qo‘llaniladigan pedagogik yondashuvlar va usullar.
Kurs ishining obyekti. Boshlang‘ich ta’lim tizimida olib borilayotgan
o‘quv-tarbiya jarayoni.
Mavzuni o‘rganilganlik darajasi. Boshlang‘ich ta’limda ixtisoslashtirilgan
darslarni tashkil etish masalasi mustaqillik yillaridan buyon O‘zbekiston va xorijiy
pedagogika ilmida dolzarb mavzulardan biri sifatida o‘rganib kelinmoqda.
Xususan, pedagog olimlar A. Yo‘ldoshev, R. Mavlonova, N. To‘rayev, M.
Xolmuhamedova, N. Jo‘raev, D. Karimova, Z. Islomova, A. Axmedova, T.
Ochildiyeva va boshqalar o‘z tadqiqotlarida boshlang‘ich ta’limda o‘quvchilarning
individual xususiyatlarini hisobga olish, shaxsga yo‘naltirilgan o‘qitish, iqtidorli
bolalar bilan ishlash metodikasi, darslarda innovatsion yondashuvlar masalalarini
chuqur yoritganlar.
Masalan, professor R. Mavlonova o‘zining izlanishlarida boshlang‘ich ta’lim
jarayonida shaxsiy yondashuvning ahamiyati va o‘qituvchi kompetensiyasining
ta’sirini ilmiy asoslab bergan. A. Yo‘ldoshev esa ta’limni shaxsga yo‘naltirish
orqali o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirish masalalarini yoritgan. D.
Karimova tomonidan iqtidorli boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini aniqlash va ular
bilan individual ishlash metodikasi ishlab chiqilgan. So‘nggi yillarda O‘zbekiston
Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi (2021-yildan boshlab Maktabgacha va maktab
ta’limi vazirligi) huzuridagi Innovatsion rivojlanish instituti, Pedagogika fanlari
ilmiy-tadqiqot instituti hamda Respublika ta’lim markazi tomonidan ham
boshlang‘ich sinflarda ixtisoslashtirilgan o‘qitishni joriy etish bo‘yicha ilmiy-
uslubiy ishlanmalar, tavsiyalar, eksperimental maktablarda tajribaviy sinovlar olib
borilmoqda.
Shuningdek, xalqaro miqyosda John Dewey, Howard Gardner, Lev
Vygotsky, Jean Piaget kabi psixolog va pedagoglar tomonidan ta’limning
individuallashtirilishi, ko‘p qirrali intellekt nazariyasi, kognitiv rivojlanish
bosqichlari asosida boshlang‘ich ta’limda ixtisoslashuvga asos yaratgan ilmiy
5

Qiziqarli va mos materiallar – darslarni tashkil etishda o‘qituvchi
o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlarini hisobga olgan holda materiallarni
tanlashi kerak. Visual materiallar, interaktiv taqdimotlar, videolar va boshqa
multimediya vositalari o‘quvchilarning diqqatini jalb qiladi va o‘rganish jarayonini
yanada samarali qiladi. Bunday materiallar o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan
qiziqishini oshiradi va o‘rganishni yanada osonlashtiradi.
Individual yordam – ixtisoslashtirilgan sinfda ba’zi o‘quvchilar o‘z
bilimlarini yanada chuqurlashtirishni yoki muayyan sohalarda qo‘shimcha
yordamni talab qilishlari mumkin. O‘qituvchi har bir o‘quvchining o‘ziga xos
ehtiyojlarini inobatga olib, qo‘shimcha mashg‘ulotlar, materiallar yoki shaxsiy
yordam ko‘rsatishi zarur. Bu yondashuv o‘quvchilarga o‘z imkoniyatlariga mos
ravishda rivojlanish imkonini beradi va darsning umumiy samaradorligini oshiradi.
O‘qituvchi har bir o‘quvchining o‘z qobiliyatlarini rivojlantirishi va ular
uchun kerakli sharoitlarni yaratishi zarur. Buning uchun o‘qituvchi doimiy
ravishda o‘quvchilarning rivojlanishini kuzatishi, ularning ehtiyojlarini aniqlab,
kerakli o‘zgarishlarni amalga oshirishi lozim. O‘quvchilarga moslashtirilgan
darslarni tashkil etish, ta’limni yanada samarali va individual qilishga yordam
beradi, shu bilan birga o‘quvchilarning bilim olish jarayonini osonlashtiradi.
Ixtisoslashtirilgan sinfda darslarni muvaffaqiyatli tashkil etish uchun o‘qituvchi
turli metodlarni qo‘llaydi, har bir o‘quvchining ehtiyojlari va xususiyatlariga
moslashtirilgan yondashuvlarni amalga oshiradi. Bu o‘quvchilarning ta’lim
jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishga imkon yaratadi.
30

32. www.navoiy.uz
35

jamoada qanday etkazishlarini o‘rganadilar. Bu ko‘nikmalar nafaqat o‘quv
jarayonida, balki kelajakda turli jamiyatlarda va ish joylarida muvaffaqiyatli
ishlash uchun ham zarur hisoblanadi. Kollektiv yondashuv o‘quvchilarning bilim
olishdagi faolligini oshirib, ularni jamoaviy ishlashda o‘rgatadi va ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘quvchilarning bir-biriga yordam berishlari va
birgalikda ishlashlari ta’lim jarayonining samarali bo‘lishiga, shuningdek, ularning
shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Darslarni tashkil etishning innovatsion metodlari o‘quvchilarning bilim olish
jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishni ta’minlaydi . Bu metodlar ta’lim
jarayonini yangilash, o‘quvchilarni faollashtirish, ularning intellektual va ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan. Har bir innovatsion metod
o‘quvchilarning o‘ziga xos ehtiyojlarini qondirishga, ularni motivatsiyalashga va
bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi.
Interaktiv texnologiyalar ta’limda interaktivlikni oshirish, o‘quvchilarning
faol ishtirokini ta’minlash va ularning o‘quv jarayoniga qiziqishini oshirish uchun
joriy etiladi. Bu metodda ta’lim jarayoni texnologik vositalar orqali jonlanadi.
Interaktiv texnologiyalar o‘quvchilarga:
 Multimedialar yordamida mavzuni yanada tushunarli qilish: Video
materiallar, slaydlar va animatsiyalar orqali yangi bilimlarni o‘zlashtirish
osonlashadi.
 Interaktiv doskalar yordamida o‘quvchilarning darsda faol qatnashishini
ta’minlash: O‘quvchilar o‘zlari mashqlarni bajarayotganda, o‘qituvchi tomonidan
ko‘rsatilgan materiallar bilan mustahkamlash mumkin.
 Simulyatsiyalar va onlayn platformalar yordamida bilimlarni amalda
qo‘llash imkoniyatini yaratish: O‘quvchilar virtual laboratoriyalar, testlar va
o‘yinlar orqali o‘zlashtirgan bilimlarini real hayotda qanday ishlatilishini
ko‘rishlari mumkin.
Bu texnologiyalar o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantiradi,
bilimlarni amalda qo‘llashga rag‘batlantiradi va o‘qish jarayonini samarali qiladi.
18

o‘rganish va rivojlanish imkoniyatlarini taqdim etadi, shu bilan birga har bir
o‘quvchining o‘ziga xos rivojlanish templi va o‘rganish uslubi hisobga olinadi.
Bu yondashuvda, ta’lim jarayonining asosiy e’tibori o‘quvchilarning
individual ehtiyojlari va imkoniyatlariga qaratiladi. O‘quvchilarning shaxsiy
xususiyatlari, masalan, qobiliyatlari, motivatsiyasi, didaktik darajasi va o‘rganish
uslubi yondashuvni shakllantirishda muhim omil hisoblanadi. Bunday metodda har
bir o‘quvchining o‘ziga xosligi va talablari asosida individual dasturlar va
mashg‘ulotlar ishlab chiqiladi. Maxsus ehtiyojlarga ega bo‘lgan o‘quvchilar uchun
individual yondashuv ayniqsa muhimdir. O‘quvchilar o‘zlariga qulay bo‘lgan
uslubda darslarni o‘zlashtirishi mumkin. Masalan, ba’zi o‘quvchilar ko‘proq vizual
materiallardan foydalanishni afzal ko‘rishadi, boshqalari esa amaliy ishlar orqali
yaxshiroq o‘rganadilar. Shu sababli, o‘qituvchi har bir o‘quvchiga mos keladigan
materiallar va topshiriqlarni taqdim etishi kerak. Bu esa o‘quvchilarning mustaqil
ishlash va bilishning samarali usullarini o‘zlashtirishga yordam beradi.
O‘quvchilarning kognitiv rivojlanish darajasiga qarab, o‘qituvchi har bir
o‘quvchiga individual vazifalar beradi. Masalan, yuqori darajadagi bilimga ega
o‘quvchilarga yanada murakkab va ijodiy vazifalar topshiriladi, o‘rta va
boshlang‘ich darajadagi o‘quvchilarga esa oddiyroq va aniqroq vazifalar taqdim
etiladi. Bu yondashuv o‘quvchilarning o‘z qobiliyatlarini maksimal darajada
rivojlantirishga yordam beradi. Mustaqil ishlash va muammolarni hal qilishda
yordam olish imkoniyatlari individual yondashuvning asosiy afzalliklaridan biridir.
O‘quvchilar darsni o‘z vaqtida va o‘z templi bilan o‘rganishlari mumkin. Bu ularga
o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ular o‘z bilimlarini mustahkamlashga
imkoniyat yaratadi. Individual yondashuv o‘quvchilarning muvaffaqiyatlarini
kuzatishda ham yordam beradi, chunki o‘qituvchi har bir o‘quvchining o‘rganish
jarayonidagi qiyinchiliklarini aniqlab, ularni bartaraf etish uchun qo‘shimcha
yordam ko‘rsatadi. Bu usul o‘quvchilarning har birining rivojlanishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi, shu bilan birga, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi o‘zaro
munosabatlarni mustahkamlashga yordam beradi. Individual yondashuv ta’limda
16

Ixtisoslashtirilgan sinflarda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, metodlar
va yondashuvlar qo‘llaniladi. Bu metodlar o‘quvchilarga nafaqat akademik
bilimlarni, balki ijtimoiy, amaliy va ijodiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam
beradi. Misol uchun, STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts,
Mathematics) va CLIL (Content and Language Integrated Learning) kabi
yondashuvlar bu sinflarda keng tarqalgan. STEAM — bu fanlarni birlashtirib,
o‘quvchilarga innovatsion va amaliy bilimlarni o‘rgatishga imkon yaratadi. CLIL
metodologiysi orqali esa o‘quvchilar bir vaqtning o‘zida bir nechta til va fanlarni
integratsiyalangan tarzda o‘rganadilar. Shuningdek, tanqidiy fikrlash va interfaol
metodlar orqali o‘quvchilarning mantiqiy tafakkurini rivojlantirishga qaratilgan
yondashuvlar qo‘llaniladi. Ixtisoslashtirilgan sinflarda psixologik yordam va
qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash juda muhimdir. O‘quvchilarning psixologik holati,
rivojlanish jarayonlari va ehtiyojlari muntazam ravishda monitoring qilinadi.
O‘qituvchilar iqtidorli va o‘zini o‘zi ko‘rsatish qobiliyatiga ega bo‘lgan
o‘quvchilarga muvofiq pedagogik yondashuvlarni qo‘llaydilar. Shaxsiy
xususiyatlar va ehtiyojlarga qarab, har bir o‘quvchining kuchli tomonlarini
rivojlantirishga e’tibor qaratiladi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning hissiy
rivojlanishiga ham alohida ahamiyat beriladi. Ixtisoslashtirilgan sinflarda faqatgina
darslar emas, balki darsdan tashqari faoliyatlar ham muhim ahamiyatga ega. Bu
sinflarda klublar, fan to‘garaklari, tanlovlar, olimpiadalar va boshqa musobaqalar
orqali qo‘shimcha ta’lim faoliyati tashkil etiladi. Bunday faoliyatlar o‘quvchilarga
ijtimoiy-ko‘nikmalarni rivojlantirish, jamoada ishlash, tanlovlarda qatnashish kabi
qobiliyatlarni oshirish imkonini beradi. Bunda har bir o‘quvchining qiziqishi,
qobiliyati va potentsiali hisobga olinadi va individual tarzda qo‘shimcha yordam
ko‘rsatiladi. Ixtisoslashtirilgan sinflar ta’lim tizimida yangi pedagogik
yondashuvni amalga oshiruvchi, o‘quvchilarning shaxsiy xususiyatlari va
iste’dodini chuqurroq o‘rgatish imkoniyatini beruvchi muhim o‘rin tutadi. Ular
ta’limning sifatini oshiradi, o‘quvchilarning kompetensiyalarini kengaytiradi va
ijtimoiy hayotga tayyorlaydi.
10

Купить