Jahon banki guruhi kredit faoliyatining rivojlanishi - Экономика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	273.1KB
Покупки	4
Дата загрузки	25 Август 2023
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Jahon banki guruhi kredit faoliyatining rivojlanishi

Купить

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ OLIY TA’LIM , FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“________________________________________________________” KAFEDRASI
“ _____________________________________________________________ ” fanidan
KURS ISHI
МАVZU:
JAHON BANKI GURUHI KREDIT FAOLIYATINING
RIVOJLANISHI
Bajardi:____________ ______ _____________
Qabul qildi: ___________________________
RO’YXATGA OLINDI
“ ____ ” _______20 23 y.
№_________
Imzo _________ Kurs ishi himoya ga tavsiya
qilingan sana
“____” _______20 23 y.
Ilmiy rahbar __ ________
Imzo _______________
Kurs ishi himoya qilingan
sana
«____» _______202 3 y .
Baho « _____ » _________ ___________
( imzo )
_ _ _________
( imzo )
___________
( imzo ) Komissiya a’zolari :
__________________
_________________ _
_________________

Jahon banki guruhi kredit faoliyatining
rivojlanishiReja
Kirish
3
1.
Jahon banki va uni vujudga kelishi 5
2. Jahon banki tarkibiy tuzilishi 13
3. O’zbekiston bilan Jahon bankining hamkorligini rivojlantrish istiqbollari
20
4.
O’zbekiston va Jahon banki munosabatlari takomillashtrish yo’llari
28
Xulosa 32
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 34
2

KirishJahon Banki — Xalqaro Moliya Instituti hisoblanib, rivojlanayotgan
mamlakatlarga sarmoyalar kirgazish, kreditlar taqdim etish bilan
shug ullanadi.
ʻ Jahon banki — xalqaro moliya muassasasi.
Tarkibiga BMTning ixtisoslashgan muassasasi maqomiga ega bulgan 3 mustaqil
xalqaro moliya instituti ( Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki , Xalqaro moliya
korporatsiyasi hamda Xalqaro taraqqiyot uyushmasi ) kiradi. Ba zi adabiyotlarda
ʼ
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki norasmiy holda Jahon banki deb ham ataladi.
1944 -yil Bretton-Vuds (AQSh, Nyu-Gempshir shtati)da tashkil etilgan
bo lib, hozirda shtab-kvartirasi (qarorgohi) Vashingtonda joylashgan.
ʻ Bretton-
Vuds xalqaro hamkorligi tomonidan Jahon bankiga belgilangan vazifalar unga
berilgan nom — ya ni Xalqaro qayta tiklanish va taraqqiyot banki (MBRR) da o z
ʼ ʻ
aksini topdi. Asosiy vazifa sifatida iqtisodiy taraqqiyotni moliyalshtirish yuklatildi.
Agarda Jahon bankining birlamchi kreditlari ikkinchi jahon urushidan so ng
ʻ
Yevropaning iqtisodiyotini tiklashga yo naltirilgan bo lsa, keyinchalik u o z
ʻ ʻ ʻ
e tiborini jahonning qoloq mamlakatlari iqtisodini tiklashga qaratdi. Hozirgi
ʼ
vaqtda esa Jahon bankining asosiy maqsadi rivojlanayotgan mamlakatlarning
iqtisodiy-ijtimoiy taraqqqiyotiga, mazkur mamlakatlarning ishlab chiqarish
darajasini oshirishga yordam berish va aholining ijtimoiy ahvolini yaxshilashga
ko maklashishdir.
ʻ
1992 yilning sentabr oyidan boshlab O’zbekiston Respublikasi Jahon
bankining to’la huquqli a’zosi xisoblanadi.
O’zbekiston Jahon bankiga a’zo mamlakatlar Ozarbayjon, Qozog’iston,
Qirg’izston, Polsha, Serbiya, Shveytsariya, Tojikiston va Turkmaniston bilan
birgalikda shveytsariya-guruhi tarkibiga kiradi.
3

1992 yilning sentabr oyida Toshkent shahrida Jahon bankining
vakolatxonasi ochildi. 2017 yilning mart oyidan boshlab uni janob Xideki Mori
boshqarmoqda.
Hozirda Jahon bankining O’zbekiston Respublikasi tomonidan ofisi bo’lib
Investitsiyalar bo’yicha Davlat qo’mitasi hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi Jahon banki guruhi kredit faoliyatining
rivojlanishiga bo’lgan talabni tartibga solish yo’llarini takomillashtirish yuzasidan
amaliy tavsiya va xulosalar berishdan iboratdir.
Kurs ishining vazifalari:
 pullarga bo’lgan talab va uning iqtisodiy-huquqiy asoslarini ochib
berish, xususan, pulning iqtisodiy mohiyati to’g’risida to’xtalib o’tish;
 pullarga bo’lgan talab va uning vujudga kelish omillarini tadqiq qilish;
 pullarga bo’lgan talabni aniqlashning xorij tajribasini o’rganish;
 pullarga bo’lgan talabga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilish;
 pul-kredit siyosati orqali pullarga bo’lgan talabni tartibga solish
mexanizmini tadqiq etish;
 pullarga bo’lgan talabni tartibga solishni takomillashtirish yuzasidan
tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat
Kurs ishining obyekti bo’lib, Jahon banki guruhi kredit faoliyatining
rivojlanishiga yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan pullarga bo’lgan talab
miqdori hisoblanadi.
Kurs ishining predmeti bo’lib, Jahon banki guruhi kredit faoliyatining
rivojlanishida pullarga bo’lgan talabni tartibga solish jarayonida yuzaga keladigan
iqtisodiy-moliyaviy munosabatlar xizmat qiladi.
Kurs ishining amaliy ahamiyati shundaki, Jahon banki guruhi kredit
faoliyatining rivojlanishiga ishlab chiqilgan amaliy tavsiya va xulosalar Jahon
bankning pullarga bo’lgan talabni tartibga solishida qo’llash mumkin.
4

Kurs ishining tarkibi kirish, 4 ta reja, xulosa hamda foydalanilgan
adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
5

1. Jahon banki va uni vujudga kelishiO’zbekistonda 2017 yilda amalga oshirilgan keng ko’lamli islohotlarni
munosabati bilan Markaziy bankning Jahon banki guruhi bilan hamkorligi sezilarli
darajada faollashdi.
2017 yilning sentabr oyida global amaliyoti menedjeri Alfonso Garsiya
Mora rahbarligidagi Jahon banki delegatsiyasining tashrifi natijasida kelishuv
yakuni, shuningdek, 2017 yilning oktabr oyidagi XVF va Jahon banki yillik
majlisida O’zbekiston delegatsiyasining yakuni bo’yicha Markaziy bankning Jahon
banki guruhi bilan hamkorligi bank sektorini takomillashtirish, shu bilan birga,
davlat islohotlarini amalga oshirilishi natijasida moliyaviy sektorda namoyon
bo’lishi mumkin bo’lgan xavfni bartaraf qilish bo’yicha keng doiradagi masalalar
bo’yicha hamkorlik yo’nalishlari belgilandi. 1
2017 yilning IV choragida ikki yo’nalish bo’yicha ish boshlandi: bank
boshqaruvi va nazorati me’yoriy-huquqiy bazasini takomillashtirish hamda tijorat
banklarning stress-testdan o’tkazishning metodologiyasini ishlab chiqish.
Markaziy bank xodimlari Jahon banki mutaxassislari bilan birgalikda bir
nechta videokonferensiyalar tashkil etildi va unda asosiy mavjud muammolar
aniqlandi hamda stress-test o’tkazish bo’yicha tadbirlar muvofiqlashtirildi.
Markaziy bankning 4 nomativ hujjatlarining qayta ko’rib chiqish chora-
tadbirlari grafigi ishlab chiqildi: “Tijorat banklari kapitalining monandligiga
qo’yiladigan talablar to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida” (reg.№2693,
06.07.2015), “Tijorat banklarida aktivlar sifatini tasniflash va aktivlar bo’yicha
ehtimoliy yo’qotishlarni qoplash uchun zaxiralar shakllantirish hamda ulardan
foydalanish tartibi to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida” (reg.№2696,
14.07.2015), “Tijorat banklarining likvidliligini boshqarishga qo’yiladigan talablar
to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida” (reg.№2709, 13.08.2015), “tijorat
1
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - T: O‘zbekiston, 2017- 46 b.
6

banklarining O’zbeksiton Respublikasi Markaziy bankiga topshiriladigan bank
nazorati bo’yicha hisobotini to’ldirish bo’yicha tavsiyalar”. 2018 yilning mart
oyining oxirida ularni mukammallashtirish bo’yicha ishlar tugatilishi nazarda
tutilmoqda.
'zining rivojlanish jarayonida Jahon banki turli xil tarkibiy o'zgarishlarga
duch keldi, shuning uchun Jahon banki atamasi turli bosqichlarda turli tashkilotlar
sifatida tushunilgan.
Dastlab, Jahon banki Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki bilan bog'liq
bo'lib, u Ikkinchi Jahon Urushidan keyin G'arbiy Evropa va Yaponiyaning
tiklanishiga moliyaviy yordam ko'rsatgan. Keyinchalik, 1960 yilda, ushbu bank
siyosati bilan bog'liq ba'zi funktsiyalarni o'z zimmasiga olgan Xalqaro taraqqiyot
assotsiatsiyasi tashkil etildi. 2
Hozirda Jahon banki aslida ikkita tashkilot sifatida tushuniladi:
 Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki
 Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi
Turli vaqtlarda ularga Jahon banki muammolarini hal qilish uchun yaratilgan
yana uchta tashkilot qo'shildi:
 Xalqaro moliya korporatsiyasi
 Ko'p tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi
 Investitsiya bilan bog'liq nizolarni hal qilish bo'yicha xalqaro markaz
Beshta tashkilot ham Jahon banki guruhiga kiradi va Jahon banki guruhi deb
nomlanadi. Ba'zi hollarda, Jahon banki hali ham Jahon banki faoliyatining asosini
tashkil etadigan Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki deb tushuniladi.
Tarix
Jahon banki 1944 yilda Bretton-Vuds konferentsiyasi yakunlari bo'yicha
tashkil etilgan ikkita yirik moliya institutlaridan biri (Xalqaro Valyuta Jamg'armasi
bilan birgalikda). 45 mamlakatdan kelgan delegatlar, shu jumladan Sovet Ittifoqi
2
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947sonli “O‘zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirishning Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida” gi Farmoni.
7

vakillari Ikkinchi Jahon urushidan keyin iqtisodiyotni tiklash va jahon
iqtisodiyotining tuzilishi masalalarini muhokama qildilar.
Sovet Ittifoqi Konferentsiyaning faol ishtirokchilaridan biri bo'lgan, ammo
keyinchalik Xalqaro Valyuta Jamg'armasi va Jahon Banki faoliyatida ishtirok
etishdan bosh tortgan, chunki uning nizomiga binoan Amerika Qo'shma
Shtatlaridan farqli o'laroq qabul qilingan qarorlarga ta'sir o'tkazish imkoniyati
bo'lmagan.
Jahon banki o'z faoliyatining birinchi bosqichlarida, 1945 yildan 1968
yilgacha, qarz oluvchilarga talablar oshgani sababli faol kredit berishni amalga
oshirmadi. Bankning birinchi prezidenti Jon Makkloy boshchiligida birinchi qarz
oluvchi sifatida Frantsiya tanlandi, unga 250 million dollar miqdorida kredit
berildi. Bundan tashqari, Frantsiyani kredit bilan ta'minlash sharti
kommunistlarning koalitsiya hukumatiga qo'shilmaslik edi. Boshqa ikkita murojaat
etuvchiga (Polsha va Chili) yordam berilmagan. Keyinchalik, Jahon banki
Marshall rejasini amalga oshirib, Ikkinchi Jahon urushi natijasida vayron bo'lgan
iqtisodiyotni tiklaydigan G'arbiy Evropa mamlakatlariga kredit berishda faol
ishtirok etdi. Ushbu rejani moliyalashtirish asosan Jahon banki tomonidan
moliyalashtirildi.
1968-1980 yillarda Jahon bankining faoliyati rivojlanayotgan mamlakatlarga
yordam berishga qaratilgan edi. Iqtisodiyotning turli tarmoqlarini infratuzilmadan
tortib to ijtimoiy masalalarni hal qilishgacha beriladigan kreditlar hajmi va tarkibi
oshdi. Ushbu davrda Jahon bankiga rahbarlik qilgan Robert Maknamara AQSh
mudofaa vaziri va Ford prezidenti sifatida etakchilik tajribasiga ega bo'lganligi
sababli, uning faoliyatiga texnokratik boshqaruv uslubini olib kirdi. McNamara
potentsial qarz oluvchi mamlakatlar tomonidan axborotni taqdim etishning yangi
tizimini yaratdi, bu esa kredit shartlari bo'yicha qaror qabul qilish vaqtini
qisqartirishga imkon berdi.
8

1980 yilda McNamara Jahon banki prezidenti lavozimiga AQShning o'sha
paytdagi prezidenti Ronald Reyganning taklifiga binoan A.V.Klauzen tomonidan
tayinlandi. Ushbu davrda moliyaviy yordam asosan uchinchi dunyo
mamlakatlariga ko'rsatildi. 1980-1989 yillar uchinchi dunyo iqtisodiyotini
kreditlarga bog'liqligini kamaytirish maqsadida rivojlantirishga qaratilgan kredit
siyosati bilan tavsiflandi. Ushbu siyosat ijtimoiy muammolarni hal qilish uchun
beriladigan kreditlarning qisqarishiga olib keldi.
1989 yildan beri Jahon banki siyosati turli xil nodavlat tashkilotlarning
tanqidlari, xususan atrof-muhitni muhofaza qilish bilan bog'liq tanqidlari ta'siri
ostida jiddiy o'zgarishlarga duch keldi. Natijada turli maqsadlar uchun beriladigan
kreditlar doirasi kengaytirildi. 3
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 184 mamlakatdan iborat. Oxirgi (2007
yil 18-yanvar) qabul qilingan mamlakat Chernogoriya edi. Xalqaro tiklanish va
taraqqiyot bankining ustaviga muvofiq har bir davlat ustav kapitalida ma'lum
kvotaga ega, kvotaga mutanosib ravishda, qaror qabul qilishda ovozlar
taqsimlanadi. 2006 yildan boshlab ovozlar quyidagicha taqsimlandi (1-jadval)
A'ZO MAMLAKAT ULUSH,%
16,39
Yaponiya 7,86
Germaniya 4,49
Frantsiya 4,30
Korea 4,30
Xitoy 2,78
Hindiston 2,78
Italiya 2,78
Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasiga 164 davlat a'zo
3
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi // Xalq so‘zi gazetasi,
2018 yil.
9

Bank faoliyatini boshqarish
Jahon banki aksiyadorlar jamiyati bo'lib, uning aktsiyadorlari ushbu
tashkilotga 184 ta a'zo davlat hisoblanadi. A'zo mamlakatlar tomonidan berilgan
ovozlar soni ularning kapitalidagi ulushiga bog'liq bo'lib, bu o'z navbatida ularning
jahon iqtisodiyotidagi ulushi bilan belgilanadi. Ushbu aktsiyadorlar Bankning
qarorlarni qabul qilish va qaror qabul qilishning eng yuqori organi bo'lgan
Boshqaruvchilar Kengashi tomonidan namoyish etiladi. Qoida tariqasida
gubernatorlar ishtirokchi mamlakatlarning moliya vazirlari hisoblanadi.
Boshqaruvchilar kengashi yiliga bir marta Jahon banki guruhi va Xalqaro valyuta
jamg'armasi Boshqaruvchilar kengashining yillik yig'ilishlarida yig'ilish o'tkazadi.
Boshqaruv majlislari oralig'ida Bankni boshqarish bo'yicha aniq vakolat
Bankning Vashingtondagi shtab-kvartirasida bevosita ishlaydigan 25 ta ijrochi
direktorlarga topshirildi. Ijrochi direktorlar Bank Prezidenti tomonidan
boshqariladigan Direktorlar Kengashini tuzadilar. Direktorlar kengashi tarkibiga
eng katta aktsiyalarga ega bo'lgan a'zo davlatlarning manfaatlarini himoya qiluvchi
beshta ijrochi direktor kiradi: Yaponiya, Germaniya, Frantsiya va boshqalar.
Qolgan 20 ta ijrochi direktorlar mamlakat guruhlari vakili.
Direktorlar kengashi odatda haftada ikki marotaba yig'ilish o'tkazadi va bank
ishlarini umumiy boshqarishni, shu jumladan barcha kreditlarni tasdiqlash va Bank
faoliyatiga ta'sir qiluvchi boshqa qarorlarni qabul qilish uchun javobgarlikni
ta'minlaydi:
1. kreditlar va kafolatlarni tasdiqlash,
2. bankning umumiy tamoyillarini aniqlash
3. bank byudjetini tasdiqlash
4. mamlakatlarga yordam berish strategiyasini ishlab chiqish
5. qarz olish va moliyaviy faoliyatning boshqa masalalari bo'yicha
qarorlar qabul qilish.
10

Jahon banki Prezidenti Direktorlar kengashi majlislarini boshqaradi va Bank
faoliyatining umumiy yo'nalishi uchun javobgardir. An'anaga ko'ra, Jahon banki
Prezidenti Qo'shma Shtatlar - Bankning eng yirik aktsiyadori bo'lgan mamlakat
fuqarosiga aylanadi. Prezident Boshqaruvchilar kengashi tomonidan besh yillik
muddatga saylanadi va qayta saylanishi mumkin. Besh vitse-prezident, shu
jumladan uchta katta vitse-prezident va ikkita ijrochi vitse-prezident ma'lum
mintaqalar, sektorlar, biznes yo'nalishlari va boshqa aniq funktsiyalar uchun
javobgardir.
Jahon bankining dunyoning yuzdan ortiq mamlakatlarida vakolatxonalari
mavjud va ularda 10 mingga yaqin kishi ishlaydi. 4
(2-jadval)
Jahon banki prezidentlari
PREZIDENT ISHGA QABUL QILISH
SHARTLARI
Evgeniya Meyer 1946 yil 18 iyun - 1947 yil 17 mart
Jon Jey Makkloy 1947 yil 17 mart - 1949 yil 1 iyul
Evgeniy Robert Blek 1949 yil 1-iyul - 1963 yil 1-yanvar
Jorj D. Vuds 1963 yil 1 yanvar - 1968 yil 1 aprel
Robert S. Maknamara 1968 yil 1 aprel - 1981 yil 1 iyul
Alden V. Klauzen 1981 yil 1 iyul - 1986 yil 1 iyul
Sartarosh B. Konable 1986 yil 1 iyul - 1991 yil 1 sentyabr
Lyuis T. Preston 1991 yil 1 sentyabr - 1995 yil 4 may
Richard Frank, aktyor 1995 yil 4 may - 1995 yil 1 iyun
Jeyms Devid Volfonson 1995 yil 1 iyun - 2005 yil 1 iyun
Pol Volfovits 2005 yil 1 iyun - 2007 yil 1 iyul
Robert Zoellik 2007 yil 1 iyul - 2012 yil 1 iyul
Jim Yong Kim 2012 yil 1 iyuldan - hozirgi kunga qadar
4
SHodmonov SH.SH., G‘ofurovU.V. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik.-T.:
Iqtisod-moliya, 2010. - 728 bet.
11

Moliyaviy sektor va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish masalasida 12 dan
15 dekabrgacha bo’lgan davrda Jaxon bankining texnik ko’magi missiyasi
Markaziy bankda bo’ldi va Kredit tashkilotlarini prudensal nazorati va kredit
tashkilotlarini inspeksiya qilish departamenti xodimlariga konsultatsiya berdi.
Keyingi birgalikdagi faoliyat risklarni boshqarish va korporativ boshqaruv
bo’yicha nizom, shuningdek, joylarda inspeksiya qilish metodologiyani ishlab
chiqishni ko’zda tutadi. Ushbu me’yoriy xujjatlarga o’zgartirish kiritish bo’yicha
tafsilotlar joriy yilning mart-aprel oylariga rejlashtirilgan Jahon banki
mutaxassilarining uchinchi missiyasi jarayonida muhokama qilinadi.
Stress-testlash yo’nalishida ushbu jarayonda Markaziy bank xodimlarining
faol ishtirokida ularni o’qitish va malakalarini takomillashtirishda 2-3ta yirik
tijorat bankida stress-testlashnia amalga oshirish misolida uning metodologiyasini
ishlab chiqish borasida Jaxon banki ekspertlarining texnik ko’magini olish ko’zda
tutilmoqda.
Bundan tashqari, Jahon bankining 2017 yilning sentabr oyidagi missiya
yakuni Ma’lumotnomasida ko’rsatib o’tilgan taklif asosida, o’rta muddatli (3-5 yil)
istiqbolda quyidagi yo’nalishlar bo’yicha hamkorlik masalalari ishlab chiqilmoqda:
 banklarni sog’lomlashtirish bo’yicha maslahat (ayrim banklarni
moliyaviy holatini tahlil qilish asosida risklarni aniqlash, oqibatlarini
yengillashtirish va korrektirovka qilish chora-tadbirlari bo’yicha tavsiyalar berish,
potensial restruktizatsiya yoki sog’lomlashtirishni hisobga olgan holda).
 tijorat banklaridagi tanklik vaziyatlarni boshqarish metodologiyasini
ishlab chiqish
 bank tizimida Bazel III joriy etish ta’sirini miqdoriy tadqiqot o’tkazish
hamda ushbu o’tish jarayonini ishlab chiqish.
 omonatlarni sug’urta qilishni tizimi modernizatsiyalash
 moliviy sektorni baholash Dasturlari doirasida baholashni amalga
oshirish.
12

2017-2021-yillarda O'zbekistonda hukumat bir qator islohotlarni amalga
oshirdi. Valyuta ayirboshlash kursini isloh qilish va tashqi savdoni tartibga solish,
shuningdek, turli tovarlar va xizmatlarning narxlarini liberallashtirish shular
jumlasidandir. Hozirgi vaqtda hokimiyatning diqqati YaIM o'sishi oldidagi tarkibiy
to'siqlarni bartaraf etishga qaratilgan. Misol uchun, ishlab chiqarish omillarining
kam rivojlangan bozori hamda mamlakat iqtisodiyotida davlat korxonalari va
banklarining ustun rolini keltirishimiz mumkin.
Ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning navbatdagi bosqichi yirik va
raqobatbardosh xususiy sektorni yaratish imkonini beradi. Bu iqtisodiyotning turli
tarmoqlarida kam sonli ish o'rinlarini yaratadigan, davlatning keng ishtirokidagi
samarasiz tizimni demontaj qilish uchun zarur.
2021-yilda O’zbekiston fuqarolarining qariyb 7,5 foizi Jahon banki
tomonidan daromadi o’rtachadan past bo’lgan mamlakatlar uchun belgilangan
kambag’allik chizig’idan pastda yashagan. Ko’pgina odamlar ushbu chiziqqa yaqin
yashaydilar va daromadlarini yo'qotib undan pastga tushib qolishlarining xavfi
yuqori. 5
Mamlakatdagi har oltinchi xonadonda oila a'zolaridan biri chet elda, asosan
Rossiyada ishlaydi. COVID-19 pandemiyasi davrida boshlangan fuqarolarga
ijtimoiy yordam ko'rsatishni yaxshilash bo'yicha islohotlar aholini ijtimoiy himoya
qilish tizimi va mehnat bozorida fuqarolarni qo'llab-quvvatlash dasturlari bilan qamrab
olishga yordam beradi. Ushbu chora-tadbirlar mamlakatda kambag’allikning
keskin o'sishini oldini olishga yordam beradi.
Prognozlarga ko’ra, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi O’zbekiston
YaIM o’sishini 2022-yilda 3,6 foizgacha sekinlashtiradi. Bu mehnat migrantlari
pul o'tkazmalarining ikki baravar qisqarishi va ularning uyiga qaytishi, jahonda
neft va oziq-ovqat narxlarining rekord darajada yuqoriligi, shuningdek, xalqaro
savdoning logistika zanjirlaridagi, investitsiyalar kirib kelishidagi va bank tizimlari
5
Xodiyev B.Yu., Shodmonov Sh.Sh. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. - T.: Barkamol fayz-media, 2017. - 783 bet.
13

ishidagi uzilishlar bilan bog'liq.Ah oli
oʻrtas ida kam bag’allikning oʻsish iga yo ʻl qoʻym aslik uchun fu qaro larn i
ijtim oiy
him oya qilish va ular ni m eh nat bo zorida qoʻllab-qu vv atlash boʻyicha
qoʻsh imc ha
dastur larni am alga oshirish talab etiladi. Davlatning yanada
qattiqroq pul-kredit siyosati, xomashyo tovarlari eksportidan yanada yuqoriroq
daromad,
shuningdek, iqtisodiyotga davlat investitsiyalari uchun yanada past
xarajatlar joriy ehtiyojlarni qondirish uchun byudjet-moliyaviy imkoniyatlar
yaratadi va makroiqtisodiy barqarorlikni qo’llab-quvvatlashga yordam beradi.
2022-yil aprel oyida Jahon banki O’zbekiston iqtisodiyotini kompleks
diagnostik tadqiq qilish bo’yicha ishlarni yakunladi. Qoida tariqasida, ushbu
hisobot Jahon bankining mijoz-davlatlari uchun har besh yilda bir marta tuziladi.
Unda mijoz-davlatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy muammolari va
imkoniyatlari tahlil qilinadi.
Qayd etilgan hisobot Jahon banki guruhi va O'zbekiston o'rtasidagi
Mamlakat bilan hamkorlikning yangi asos dasturini (MHD) tayyorlash uchun
negiz bo'lib xizmat qildi. Unda hamkorlikning yo’nalishlari hamda 2022-2026-
yillarda hukumat islohotlarini moliyaviy va tahliliy qo’llab-quvvatlash ko’lami
belgilab berilgan. MHD 2022-yil may oyi oxirida Jahon banki Ijrochi direktorlar
kengashiga ko’rib chiqish uchun taqdim etiladi.
Yangi MHDda inklyuziv va barqaror bozor iqtisodiyotiga o’tishda
O’zbekistonni qo’llab-quvvatlashning ustuvorliklari sifatida quyidagi yo’nalishlar
belgilangan: 1) xususiy sektorda ish o’rinlari sonini ko’paytirish;
2) inson kapitalini rivojlantirish; hamda 3) farovonlik va iqlim barqarorligini
yaxshilash uchun mamlakatning yanada ekologik iqtisodiy o'sish modeliga
o'tishiga ko’maklashish.

2. Jahon banki tarkibiy tuzilishi
14

Jahon banki hozirda uning tarkibiga kiruvchi bir qancha tashkilotlardan
iborat yagona tuzilma Jahon banki guruhi sifatida tanilgan. Bu tashkilotlar:
1. Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki (XTTB). O'rta daromadli va
kreditga loyiq kam daromadli mamlakatlar hukumatlarini moliyalashtiradi.
2. Xalqaro taraqqiyot uyushmasi (IDA). Dunyoning eng qashshoq
davlatlari hukumatlariga foizsiz kredit va grantlar beradi.
3. Xalqaro moliya korporatsiyasi (IFC). Katta tashkilot rivojlanish
xususiy sektorga qaratilgan. Rivojlanayotgan mamlakatlarga sarmoya kiritishda,
xalqaro moliyaviy bozorlar, konsalting kompaniyalari va hukumatlaridan mablag
'jalb qilishda yordam beradi.
4. Ko'p tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi (MIGA).
Sarmoyadorlar va qarz beruvchilarni siyosiy xavflardan sug'urta qilib,
rivojlanayotgan mamlakatlarga to'g'ridan -to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb
qilishga yordam beradi.
5. Investitsion nizolarni hal qilish xalqaro markazi (ICSID).
Jahon banki o z tarkibiga yirik 2 ta tashkilotni:ʻ Xalqaro tiklanish va
taraqqiyot banki (XTTB) va Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasini (XTA) oladi.
Ulardan tashqari unga 3 ta boshqa tashkilotlar ham bilvosita kiradi: Jahon banki
bilan uyushgan, ammo huquqiy, moliyaviy jihatdan mustaqil faoliyat
ko rsatuvchi
ʻ — Xalqaro moliyaviy korparatsiya (XMK) (bu tashkilot
rivojlanayotgan mamlakatlardagi xususiy korhonalarni moliyalashtirishga yordam
beradi). Investitsion kelishmovchiliklarni tartibga solish xalqaro markazi va
Investitsiyalarni har tomonlama kafolatlovchi agentlik (MIGA).
Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasini (XTA) mamlakatlarka imtiyozli
kreditlar berish bilan shug ullanib, ular donor mamlakatlar tomonidan beriladigan
ʻ
xayriya mablag lari asosida moliyalashtiriladi.
ʻ
Jahon banki dunyodagi kapital, qimmatbaho qog ozlar bozorlarining asosiy
ʻ
mablag oluvchisi hisoblanadi. Bundan tashqari, bank bir qator
ʻ
15

mamlakatlardan obligatsiya , zayom sotish orqali tog ridan-tog ri qarz oladi,ʻ ʻ
yig ilgan mablag lar qoloq mamlakatlarning taraqqiyoti yo lida ishlatiladi va
ʻ ʻ ʻ
ularga imkoniyati darajasidagi past foizlar hisobida beriladi.
Jahon banki kredit olish, uni qaytara olish darajasida bo lgan mamlakatlar
ʻ
uchun mablag larni mujassamlaydi. Ammo, boy mamlakatlarga yoki alohida
ʻ
shaxslarga jahon banki tomonidan kredit berilmaydi.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda aholining jon boshiga yalpi mahsulot $1200
atrofida bo lgan taqdirda ular Xalqaro tiklanish va taraqqiyot bankidan kredit olish
ʻ
imkoniyatiga ega bo ladilar. Bu kreditlar 12-15 yil ichida qoplanishi lozim.
ʻ
Ikkinchi tomondan, Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasini (XTA) kreditlarni
qoloqroq mamlakatlarga, ya ni ulardagi yalpi milliy mahsulot jon boshiga 800 dan
ʼ
kam bo lgan mamlakatlarga beradi (asosan XTA tomonodan berilayotgan
ʻ
kreditlarning 80 %ini hozirgi vaqtda aholi jon boshiga $ 700 dan kam bo lgan
ʻ
mamlakatlar oladi). Bu kreditlar bo yicha foizlar olinmasdan, ko pgina hollarda
ʻ ʻ
ular 35-40 yillar oralig ida to lash sharti bilan beriladi.
ʻ ʻ
Jahon banki o z faoliyatini rivojlanayotgan va qoloq mamlakatlarga texnik
ʻ
loyihalarni, iqtisodiy dasturlarni moliyalashtirish jihatdan yordam berish orqali bu
mamlakatlarning iqtisodiy salohiyatini oshirishga yordam beradi. Bu vazifalar
bankining asosiy uzoq muddatli vazifasi hisoblanadi.
Oxirgi yillarda bank oldingi yillardagi tajribalariga tayangan holda
mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish bosqichlari darajalarini inobatga olib,
loyihalarni tanlash jarayonida asosan rivojlanayotgan mamlakatlarning qoloq
qatlamlarini qamrashga, ularning taraqqiyot darajalarini oshirishni nazarda tutgan
holda olib borilyapti.
Shuning uchun ham, Bank tomonidan texnik va moliyaviy jihatdan yordam
berish va moliyalshtirish jarayonida BMT tomonidan belgilangan dastuga asosan
ham texnik yordam beruvchi, ham loyihani ijro etuvchi sifatida qatnashadi.
16

Bank tomonidan tanlanadigan loyiha, ularning yo nalishlari milliyʻ
mamlakatlar, ularning mahalliy hokimiyatlari, boshqa tegishli tashkilotlar bilan har
tomonlama kelishilgan holda amalga oshiriladi.
Bank kredit ajratish jarayonida o z mutaxassislari ishtirokida kredit oluvchi
ʻ
mamlakatlarning iqtisodini sinchkovlik bilan tahlil etish asosida qaysi sohaga
asosiy e tibor berish yoki qo yilmalarni joylashtirish borasida u yoki bu sohani
ʼ ʻ
tanlash imkoniyatidan foydalaniladi. Bunday tahlitda ish yuritish ushbu
malakatlarning asosiy muammolari yechimida qatnashib, uning rivojlanishiga
yordamlashishni nazarda tutadi.
2017-yildan boshlab Jahon banki O’zbekistonga uning ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishida moliyaviy va tahliliy yordamni salmoqli darajada oshirdi. Bu sa’y-
harakatlar muhim bozor islohotlari dasturini amalga oshirish jarayonida hukumatni
qo’llab-quvvatlashga qaratilgan.
Bugungi kunda Jahon bankining O’zbekistondagi dasturi Yevropa va
Markaziy Osiyo mintaqasida Turkiyadan keyin eng yirik operatsiyasidir. 2022-yil
1-aprel holatiga ko’ra, u umumiy qiymati taxminan 5,25 milliard AQSh dollari
bo’lgan 27 ta loyihani o’z ichiga oladi. Loyihalar Xalqaro tiklanish va taraqqiyot
bankining (XTTB) 2,03 milliard AQSh dollari miqdoridagi kreditlari va Xalqaro
taraqqiyot assotsiatsiyasining (XTA) 3,22 milliard AQSh dollari miqdoridagi
imtiyozli kreditlari hisobidan moliyalashtiriladi (XTTB va XTA Jahon banki
guruhiga kiruvchi tashkilotlardir).
Yuqorida qayd etilgan loyihalar makroiqtisodiy islohotlarni amalga oshirish,
qishloq xo'jaligini modernizatsiya qilish, suv resurslarini, irrigatsiya va drenaj
tizimlarini boshqarish, sog'liqni saqlash, ta'lim, suv ta'minoti, energetika, transport,
aholini ijtimoiy muhofaza qilish, shahar va qishloq infratuzilmasi, milliy
innovatsiya tizimi, soliq ma'muriyatchiligi va statistika organlari kabi muhim
sohalarda hukumatni qo'llab- quvvatlaydi.
Jahon bankining moliyaviy ishtirokida hukumat tomonidan amalga
17

oshirilayotgan loyihalar, shuningdek, COVID-19 pandemiyasining fuqarolar
salomatligi va mamlakat iqtisodiyotiga oqibatlarini yumshatishga ham
yordam beradi.
Texnik ko’mak va maslahat-tahliliy xizmatlar dasturi Jahon bankining
O’zbekistondagi loyihalari portfelini to’ldiradi. Hozirgi vaqtda Jahon banki dastur
doirasida sog’liqni saqlash, aholini ijtimoiy muhofaza qilish va yer resurslarini
boshqarish bo’yicha milliy strategiyalarni amalga oshirishga o’z hissasini
qo’shmoqda. Shuningdek, qishloq xo’jaligi, energetika, aviatsiya, soliq va bank
tizimlari, tashqi savdo tarmoqlarini isloh qilishda hamda mamlakat aholisi
o’rtasida kambag’allikni kamaytirish bo’yicha chora-tadbirlarni amalga oshirishda
hukumatga texnik ko’mak ko’rsatilmoqda.
2021-yilda O’zbekiston YaIM 7,4 foizga o’sdi. Ishlab chiqarish va xizmat
ko'rsatish sohalarining sezilarli o'sishi qishloq xo'jaligidagi hali ham zaif bo’lgan
o'sishni ushlab turishga yordam berdi.
Mehnat muhojirlaridan pul o’tkazmalari oqimi tiklandi. Biroq, bu oltin
sotishdan tushgan daromadning sezilarli pasayishini (29 foizga) to’liq qoplay
olmadi. Bu joriy operatsiyalar hisobining yanada kengroq taqchilligiga olib keldi
va u 2020-yildagi 5 foizdan 2021-yilda YaIMning 6,6 foizigacha ko'tarildi.
Davlat byudjeti taqchilligi 2020-yildagi 4,5 foizdan 2021-yilda YaIMga nisbatan
6,2 foizgacha o’sdi. U deyarli
to’liq yangi tashqi qarzlar hisobidan moliyalashtirildi.
Bunda qarzlar hukumatning yangi qarz bo'yicha belgilagan 5,5 milliard dollar
miqdoridagi yillik yuqori chegarasidan oshmadi.
Inflyatsiya pasayishda davom etib, 2021-yilda o’rtacha 10,8 foizni tashkil
etdi (2020-yildagi 12,9 foizga nisbatan). Oziq-ovqatning hamda transport
xarajatlarining yanada yuqori ichki va xalqaro narxlari inflyatsiyaga turtki
bo’lishda davom etdi.
Davlat tomonidan subsidiyalangan kreditlash hajmining qisqarishi va yuqori
real foiz stavkalari kreditlash hajmining o’sishini 2020-yildagi 31 foizdan 2021-
yilda 18 foizgacha sekinlashtirdi. Bank tizimi faoliyati barqarorligicha qolmoqda.
18

Bufer kapital zaxiralari va likvidligi normativ minimumlardan yuqoriligicha
qolmoqda. O’zbekiston Markaziy banki bank tizimining dollarlashuvini
kamaytirish maqsadida 2021-yilda xorijiy valyutadagi depozitlar bo’yicha minimal
zaxiralarni 14 foizdan 18 foizga oshirdi.
Ishsizlik darajasi 2020-yildagi 10,5 foizdan 2021-yilda 9,6 foizga tushdi.
Biroq u hali ham COVID-19 pandemiyasidan oldingi 9 foiz darajasiga qaytgani
yo’q.
Jahon banki tuzilmasini tashkil etuvchi institutlarning o'ziga xos
xususiyatlarini ko'rib chiqing. Ko'rib chiqilgan moliyaviy institut quyidagilarni o'z
ichiga oladi:
 XTTB (yoki Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki);
 IDA (Taraqqiyot etakchisi uyushmasi);
 IFC (yoki Xalqaro moliya korporatsiyasi);
 MAGI (investitsiya kafolatlari uchun mas'ul agentlik);
 ICSID (Investitsiya loyihalari bo'yicha nizolarni hal qilish markazi).
Bu tashkilotlar muhtoj mamlakatlarga maqbul stavkalarda, ayrim hollarda
esa foizsiz kredit berishga chaqirilgan. Shuningdek, u mamlakatlarga grantlar
orqali yordam beradi. Jahon bankiga tegishli yordam ko'rsatish shartlari -
iqtisodiyotni erkinlashtirish, xususiylashtirishni amalga oshirish, ta'lim, sog'liqni
saqlash va infratuzilmani yaxshilash sohasida zarur islohotlar.
Endi Jahon bankining asosiy vazifalarini ko'rib chiqing.
Jahon banki funksiyalari
Tadqiqotchilar quyidagi spektrni aniqlaydilar:
 investitsiya faoliyati (asosan rivojlanayotgan mamlakatlarda, sog'liqni
saqlash va ta'lim sohalarida);
 milliy hukumatlar uchun maslahat yordami iqtisodiy masalalar ,
tahliliy faoliyat;
 taqdim etilayotgan moliyaviy xizmatlarni takomillashtirish;
19

 vositachilik (resurslarni rivojlangan va iqtisodiy qoloq mamlakatlar
o'rtasida taqsimlashda).
Shunday qilib, ko'rib chiqilgan narsa jahon iqtisodiyoti uchun muhim rol
o'ynaydi. Jahon bankining qayd etilgan funktsiyalari muvozanatli iqtisodiy
rivojlanish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega zamonaviy davlatlar ... Keling,
JB ularni qanday mexanizmlar orqali amalda amalga oshirayotganini ko'rib
chiqaylik. Siz bu masalani Jahon banki tarkibiga kiruvchi yuqorida ko'rsatilgan
institutlar faoliyati nuqtai nazaridan ko'rib chiqishingiz mumkin. IBRDdan
boshlaylik.
Jahon banki funktsiyalari uchun mas'ul bo'lgan yana bir yirik tuzilma -
Xalqaro Taraqqiyot Assotsiatsiyasi. U 1960 yilda tashkil etilgan. Uning tashkil
etilishidan maqsad iqtisodiy rivojlanish darajasi past bo'lgan mamlakatlarga uzoq
muddat - taxminan 40-50 yil muddatga - imtiyozli kreditlar berish edi. Masalan,
1961 yilda tashkilot Hindiston, Chili, Gonduras va Sudanga tegishli kreditlar
berishga qaror qildi. IDA nafaqat iqtisodiy taraqqiyoti past bo'lgan mamlakatlar
hukumatlariga yordam berish uchun kredit beradi, balki undan tovarlarni eksport
qilishni ham osonlashtiradi rivojlangan davlatlar rivojlanishda. Shuningdek, IDA
vakolatlari doirasida turli xil dasturlarni amalga oshirish ko'zda tutilgan ijtimoiy
dasturlar ... XTTB shartlari bo'yicha kreditlarga xizmat ko'rsatishga qodir
bo'lmagan davlatlar, IDA kreditiga tayanishi mumkin. Tashkilot tashkil etilganidan
buyon 90 milliard dollardan ortiq kredit ajratdi. 6
Biz hal qilish uchun berilgan kreditlarning xususiyatlarini o'rganamiz asosiy
vazifa , Jahon banki kabi institut vakolatiga kirgan - iqtisodiyoti orqada qolgan
mamlakatlarning rivojlanishi. Tashkilot ikkita asosiy turdagi kredit beradi.
Birinchidan, bu investitsiya kreditlari. Ular rivojlanayotgan mamlakatlar
iqtisodiyotidagi sanoat tarmoqlarini moliyalashtirish maqsadida, shuningdek,
iqtisodiy tizimlarning boshqa segmentlarida ijtimoiy va iqtisodiy muammolarni hal
6
Kochetkov A.A. Ekonomicheskaya teoriya: Uchebnik dlya bakalavrov / Moskva.: Dashkov i K, 2016. - 696 s.
20

qilish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Ikkinchidan, bu mamlakatlarning
siyosiy rivojlanishini rag'batlantirishga qaratilgan. Ularning kelib tushishi shtatlar
tomonidan zarur islohotlarning amalga oshirilishini nazarda tutadi.
21

3. O’zbekiston bilan Jahon bankining hamkorligini rivojlantirish
istiqbollari
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgan dastlabki yillaridanoq JBG bilan
o’zaro hamkorlik yo’lga qo’yildi. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga,
O’zbekistonning jahon hamjamiyatidagi integratsiyalashuvini ta’minlashga xalqaro
moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar - Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro
moliya korporatsiyasi, Evropa tiklanish va taraqqiyot banki va boshqalar ham katta
yordam ko’rsatmoqda 31
.
O’zbekiston chet el investitsiyalarini jalb qilishda bevosita Xalqaro moliya
institutlariga murojaat qiladi. Bu institutlardan biri bu Jahon bank guruhidir. Jahon
banki (JB) BMT tarkibidagi ixtisoslashgan moliyaviy muassasa hisoblanadi. Jahon
banki Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki (XTTB) va uning bo’limi hisoblangan
Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasi (XRA), Xalqaro moliya korporatsiyasi (XMK),
Investitsiyalarni har tomonlama kafolatlash agentligi (IXKA) va Investitsion
munozaralarni tartibga solish bo’yicha xalqaro markazi (IMXM) kabi moliyaviy
tashkilotlarni o’z tarkibiga oladi.
Hozirgi davrga qadar O’zbekiston bilan JBGning XTTB va XRA institutlari
tomonidan 73 ta loyiha amalga oshirilgan. Ushbu loyihalarning 28 tasi hozirgi
kunda faol holatda. Shundan, 2 ta loyiha grand asosida, 26 ta loyiha XRA va
XTTB kreditlari hisobidan moliyalashtirilgan. Qolgan 30 ta loyiha tugatilgan yoki
bekor qilingan. Jumladan, ushbu loyihalarning 20 tasi yopilgan, 7 tasi bekor
qilingan hamda 3 ta qayta ko’rib chiqilmoqda.
Ushbu davrga qadar JB tomonidan moliyalashtiriladigan 73 ta loyihaning 34
tasi yoki 2,761 milliard AQSh dollari XRA tomonidan, loyihalar 31 tasi yoki 3,903
milliard AQSh dollari XTTB tomonidan hamda boshqa manbalar hisobidan 7 ta
loyiha. JB loyihalaring xajmi va dinamikasi quyidagi rasmda ko’rish mumkin:
22

1- rasm. 2010 – 2019 yillar davomida Jahon banki tomonidan moliyalash-
tiriladigan loyihalarning dinamikasi 7
Yuqoridagi rasm ma’lumotlaridan ko’rinadiki, JB tomonidan 2010 – 2019
yillar davomida JB tomonidan 4,2 milliard AQSh dollari miqdorida 33 ta loyiha
amalga oshirilgan bo’lib, so’nggi to’rt yil davomida o’sish kuzatilgan. Bunga
sabab, mamlakatimiz miqiyosida olib borilayotgan islohotlar hamda chet el
investorlarini huquqlarini himoya qilish sohasida huquqiy asos yaxshi
ta’minlanganligidir.
Ko’p yillardan buyon, Jahon banki Guruhi O’zbekiston hukumati bilan
hamkorlikda ishlar ekan, iqtisodiyot va moliya boshqaruvini yaxshilash bo’yicha
maslahatlarni berib kelmoqda. So’nggi o’n yilda O’zbekiston iqtisodiyoti barqaror
o’sdi, aholining kam ta’minlangan qatlamlari farovonligini oshirishda sezilarli
yutuqlarga erishildi. Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, xorijiy banklarning kredit
liniyalari xozirgi kunda respublikamiz iqtisodiyotining soha va tamoqlaridagi
7
www.stat.uz - O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasining rasmiy sayti.
23

investitsiya loyihalarini moliyaviy mablag’lar bilan ta’minlashda muhim o’rin
tutmoqda.
Rivojlangan davlatlar amaliyoti shuni ko’rsatadiki, mamlakat iqtisodiyotini
moliyaviy mablag’lar bilan ta’minlashning eng maqbul usuli bu bevosita xorijiy
investitsiyalarni jalb etishdir. Bugungi kunda respublikamizga bunday
investitsiyalarni jalb etish borasida bir qator muammolarning mavjudligi, ular
o’rniga hukumat kafolati ostidagi chet el qarzlari va xorijiy banklarning kreditlarini
jalb etishni taqozo etmoqda. Milliy iqtisodiyotimizni rivojlantirish uchun
moliyaviy mablag’lar bilan ta’minlash zarur ekan bu sohani rivojlantirish va
takomillashtirish lozim bo’ladi. Chunki iqtisodiyotning turli soha va tarmoqlari
investitsiya loyihalarini moliyalashtirish albatta, mamlakatning tezroq rivojlanishi
hamda barqarorlashuviga olib keladi va uning istiqbolini yuksaltiradi. Fikrimizning
isboti uchun quyidagi masalalarda O’zbekistonda xorijiy banklarning kredit
liniyalari orqali investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning rivojlantirish
istiqbollarini ko’rib chiqamiz:
Investitsiya muhitining takomillashib borishi. Har bir davlatning investitsiya
sharoiti uning siyosiy va iqtisodiy barqarorligidan kelib chiqadi va bu investitsiya
muhitini vujudga keltiradi.
Xorijiy banklar bilan hamkorlikning rivojlanishi mamlakat investitsiya
muhitining yaxshilanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki xorijiy banklar
bilan hamkorlikning kuchayishi mamlakatga bo’lgan ishonch va qiziqishni
orttiradi. Investitsiya muhitini yaxshilaydigan omillarga quyidagilar kiradi:
investitsiyalardan foydalanishda soliq, bojxona imtiyozlarini kengaytirish,
pulning qadrsizlanishi darajasini pasaytirish, milliy valutaning erkin almashinuvini
ta’minlash, chet el investorlarining o’z daromadlarini olib chiqib ketishini to’la
kafolatlash, axborot almashinuvi darajasini oshirish, hududiy investitsiya
dasturlarini amalga oshirish, infratuzilma institutlari faoliyatini takomillashtirish,
investitsiya siyosati samaradorligini oshirish va boshqalar. Mamlakatga xorijiy
24

investitsiyalar va xorijiy banklar kredit liniyalarining kirib kelishi shu hududdagi
investitsiya siyosatning huquqiy asoslarini takomillashtiradi.
Chunki bunday munosabatlarda tomonlarning o’zaro manfaatlari
to’qnashadi va bu ularning o’zaro murosaga kelishiga olib keladi hamda bunday
murosalar xalqaro darajadagi huquqiy xujjatlar orqali belgilanadi va tartibga
solinadi. Bunday munosabatlarning davomiyligi tez fursatlar ichida mamlakatda
investitsiya faoliyatining samarali huquqiy va iqtisodiy asosini ta’minlaydi.
Makroiqtisodiy barqarorlikning ta’minlanishi. Hozirgi kunda respublikamizda
xorijiy investitsiyalar va xorijiy banklarning kredit liniyalari mablag’lari asosan
mamlakatga zamonaviy texnika va texnologiyalar, asbob-uskunalarni keltirishga
va shu asosda jahon bozorlari standartlariga mos keladigan, ichki bozor talablarini
qondiradigan va eksportga yo’naltiriladigan raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab
chiqarishga yo’naltirilmoqda.
Bunday ishlab chiqarishlarning tashkil etilishi, nafaqat, mahsulot ishlab
chiqarish orqali mamlakat ishlab chiqarish va eksport salohiyatining rivojlanishiga,
balki yangi ish o’rinlarining tashkil etilishi orqali ishsizlik muammosining hal
etilishiga, korxonalarning rivojlanishiga, aholi daromadlarining ko’tarilishiga,
davlat byudjeti daromadlarining oshishiga, mamlakat ichki bozorining turli xil
tovarlar bilan ta’minlanishiga, mahsulot eksporti orqali valuta tushumlarining
ko’payishiga, mahalliy xom ashyoning to’liq qayta ishlab chiqarishga
yo’naltirilishiga, iqtisodiyotda raqobat, talab va taklif, narx-navo kabi bozor
mexanizmlarining amal qilishiga, xullas makroiqtisodiy barqarorlikning
ta’minlanishiga olib keladi.
Milliy iqtisodiyotning rivojlanishi. Bugungi kunda mamlakat iqtisodiyotiga
jalb qilinayotgan xorijiy investitsiyalar va xorijiy banklarning kredit liniyalari
mablag’lari asosan iqtisodiyotning kimyo, neft va gaz, elektr-energiya, og’ir va
engil sanoat, mashinasozlik, xom ashyo va materiallarga birlamchi ishlov berish,
qayta ishlash, kichik tadbirkorlik sohalariga yo’naltirilmoqda. Bu esa
25

mamlakatning agrar iqtisodiyotdan asta-sekin industrlashgan iqtisodiyot sari o’tib
borayotganligidan dalolat beradi. Mamlakat iqtisodiyotida alohida ahamiyat kasb
etadigan soha va tarmoqlarning bir vaqtning o’zida baravar rivojlantirilayotganligi
bu sohada strategik rejalar va dasturlarning mavjudligidan darak beradi.
Shuningdek, mamlakatning qishloq xo’jaligiga ixtisoslashganligi, aholining ko’p
qismi qishloq joylarda yashashligini inobatga olib, hukumatimiz tomonidan
sanoatni qishloqqa olib kirish, qishloq joylarda kichik tadbirkorlikni rivojlantirish,
qishloq joylarda tub islohotlarni amalga oshirish ishlari ham olib borilmoqda.
Iqtisodiyotning bir sohasining rivojlanishi ikkinchi bir sohaning ham rivojlanishini
talab qilishini inobatga olib aytish mumkinki, sanoatning rivojlanishi albatta
qishloq xo’jaligining ham rivojlanishiga olib keladi.
Mamlakatda investitsiya muhitining takomillashib borishi, xorijiy
investitsiyalarning hamda xorijiy banklarning kredit liniyalari mablag’larining
mamlakat iqtisodiyotiga kirib kelishi albatta investitsiyalarni boshqarishni, ularni
baholash usullarining takomillashuvini, ularning eng samarali manbalarini izlab
topishni va joylashtirishni, yangiliklarni amaliyotga tatbiq qilishni, shu bilan bir
qatorda ushbu soha rivojlanishiga xizmat qiluvchi infratuzilma institutlarning o’z-
o’zidan rivojlanishini taqozo qiladi.
Albatta bunday ishlar boshida davlat turadi va u bunday o’zgarishlarning
tashkiliy-huquqiy asoslarini ta’minlaydi. Bunday o’zgarishlar natijasida
investitsiyalarning muqobil usuli bo’lmish lizing munosabatlari, kredit
uyushmalari, nobank kreditlash muassasalari, sug’urta kompaniyalari, investitsiya
kompaniyalari va fondlari kabilar faoliyati rivojlanib va takomillashib boradi.
Xorijiy banklar bilan hamkorlikning rivojlanib borgani sari xorijiy hamkorlarning
mamlakatga bo’lgan qiziqishi va ishonchi ortib borishini biz yuqorida ta’kidlagan
edik.
Bu esa, o’z navbatida, xorijiy banklarning kredit liniyalarini hukumat
kafolatisiz, unchalik murakkab bo’lmagan shartlar asosida, uzoq muddatlarga,
26

kichik foiz stavkalarida o’zlashtirish imkoniyatini berish bilan
bir qatorda iqtisodiyotning turli soha va tarmoqlaridagi yirik investitsiya
loyihalarini sindikatlashgan shaklda kreditlash imkoniyatini ham oshiradi.
Sindikatlashgan keditlashning bir qator afzalliklari mavjud bo’lib, ular qatoriga
katta-katta loyihalarni moliyalashtirishning imkoni paydo bo’lishini, mahalliy
banklar risklarining kamayishini, banklarning to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalashda
bevosita qatnashishini, mamlakatga xorijiy kreditlar bilan bir qatorda bevosita
xorijiy investitsiyalarning kirib kelishini kiritish mumkin. Bundan tashqari bunday
investitsiyalarning kirib kelishi mamlakatda innovatsion loyihalarning
moliyalashtirilishiga olib keladi. Bu esa respublikadagi ilmiy-tadqiqot
institutlarining faoliyatini rag’batlantiradi va ularni ham rivojlanishga undaydi.
Shuni alohida ta’kidlab o’tish joizki, xorijiy banklarning kredit liniyalari
mablag’larining milliy iqtisodiyotga jalb qilinishi iqtisodiyotning birmuncha yangi
va rivojlanmagan tarmoqlarining ham rivojlanishiga olib keladi. Bugungi kunda
xorijiy banklarning kredit liniyalari mablag’larini yanada kengroq jalb etish va
samaraliroq joylashtirish uchun bizningcha quyidagi ishlarni amalga oshirish
kerak:
Birinchidan, qulay investitsiya muhitini yaratishning asosiy shartlaridan
bo’lgan investitsion faoliyat, investitsiya jarayonlari va xorijiy investitsiyalar bilan
bog’liq qonunchilikni isloh qilish lozim, ya’ni ularning amal qilish jarayonlarini
hayotga tatbiq etish lozim. Bunday ishlar jumlasiga sindikatlashgan kreditlar
bo’yicha va lizing munosabatlari, shuningdek, xorijiy investorlar va ularning
huquqlarini himoya qilish, xorijiy banklar bilan xamkorlikni rivojlantirish bo’yicha
mavjud qonunchilikni va me’yoriy xujjatlarni qayta ko’rib chiqish masalalari ham
kiradi.
Ikkinchidan, mamlakatda pul-kredit barqarorligi va samaradorligini
ta’minlash lozim. Bunday ishlar jumlasiga milliy valuta qadrini ko’tarish, xorijiy
valutalarning erkin ayriboshlanishini ta’minlash kabilar kiradi. Bu kabi
27

tadbirlarning tezroq hal etilishi davlatning bu boradagi ishlarga o’z vaqtida e’tibor
berishi va imkon qadar tezroq samarali va oqilona siyosat yuritishiga bog’liq
bo’ladi.
Uchinchidan, xorijiy banklar bilan hamkorlikni mustahkamlash orqali
respublikamizga jalb qilinayotgan xorijiy banklarning kredit liniyalarining
kreditlash shartlarini engillashtirishga erishish lozim. Ya’ni bu borada xorijiy
banklarning marjalarini kamaytirish, xorijiy sug’urta kompaniyalari sug’urta
kafolati ostida kirib kelayotgan liniyalar bo’yicha sug’urta mukofoti summasini
kamaytirishga erishish lozim. Buning uchun esa xorijiy banklarning ishonchini
oqlash, ularning mablag’larini o’z vaqtida qaytarishni kafolatlash, shuningdek,
ularning bilvosita daromadlarini oshirish yo’llarini ta’minlash lozim.
To’rtinchidan, xorijiy banklarning kredit liniyalari mablag’lari hisobiga
moliyalashtirishda garov ta’minotini ta’minlash maqsadida qarz oluvchi
subyektlarga kafil bo’ladigan, kreditning qaytmasligidan sug’urtalaydigan sug’urta
tashkilotlari faoliyatini muvofiqlashtirish lozim.
Beshinchidan, mamlakatda barcha sohalar bo’yicha eng so’nggi
ma’lumotlarni olish imkonini beruvchi, marketing tadqiqotlari bilan
shug’ullanuvchi, axborot va konsalting xizmatlarini ko’rsatuvchi kompaniyalar
faoliyatini tashkil etish va rivojlantirishga erishish lozim. Chunki bugungi kunga
kelib investitsiyalarni moliyalashtirish bilan bog’liq ishlarni tashkil etishda
marketing va axborot ishlari talab darajasida emasligi oqibatida bir qator
muammolar paydo bo’lmoqda.
Oltinchidan, iqtisodiyotni rivojlantirish sharoitida bevosita chet el
investitsiyalarining katta afzalliklari mavjudligini hisobga olib, ularining
O’zbekistonda yangidan amalga oshirilayotgan loyihalarga va qo’shma
korxonalarga kirib kelishini har tomonlama rag’batlantirish lozim. Chet el
investitsiyalarini va xorijiy banklarning kredit liniyalarini jalb etish bo’yicha uzoq
muddatli maqsadli dasturlar asosida iqtisodiyotning sermehnat tarmoqlariga,
28

ilmtalab va kapitaltalab sektorlariga kengroq va samarali jalb etish maqsadga
muvofiqdir.
29

4. O’zbekiston va Jahon banki munosabatlari
takomillashtrish yo’llariJahon banki guruhi O’zbekiston bilan yangi hamkorlik dasturini qabul qildi
Jahon banki guruhi 2022−2026 yillarga mo’ljallangan O’zbekiston bilan
yangi hamkorlik dasturini qabul qildi. U uchta strategik maqsadga qaratilgan —
xususiy sektorda inklyuziv bandlikni oshirish, inson kapitalini rivojlantirish
va «yashil» iqtisodiy o’sish hisobiga farovonlikni oshirish va barqaror rivojlanish.
24 may kuni Jahon banki guruhi (JBG) Ijrochi direktorlar kengashi
2022−2026-yillarga mo’ljallangan O’zbekiston bilan Hamkorlik dasturini ko’rib
chiqdi va tasdiqladi. JBG kelgusi besh yil davomida 2022−2026-yillarga
mo’ljallangan Milliy taraqqiyot strategiyasida belgilangan strategik islohotlarni
amalga oshirishda hukumatga ko’mak berish doirasida ushbu hujjatga tayanadi. Bu
haqda Jahon bankining O’zbekistondagi vakolatxonasi matbuot xizmati
«Gazeta.uz»ga ma’lum qildi. 8
Yangi hamkorlik dasturi Jahon banki guruhining (Jahon banki, Xalqaro
moliya korporatsiyasi (XMK) va Investitsiyalarni kafolatlash bo’yicha ko’p
tomonlama agentlik (MIGA)ni o’z ichiga oladi — tahr.) mamlakat hukumati bilan
hamkorlikdagi 30 yillik tajribasiga asoslanadi. 2017 yildan buyon guruhning
xalqaro institutlari moliyalashtirish, tahliliy xizmatlar va texnik yordam
ko’rsatishda hukumat bilan yaqin hamkorlik qilib kelmoqda.
JBG muhim rol o’ynagan islohotlardan biri bu — paxta yetishtirish sektorida
majburiy mehnatdan foydalanishga barham berilganligi bo’ldi. Yana bir misol —
JBG ishtirokida Navoiy viloyatida sanoat miqyosidagi birinchi quyosh
elektrostansiyasi ishga tushirilishidir.
Реклама
"Gazeta.uz"da reklama
8
www.uza.uz - O'zbekiston Respublikasi Milliy Axborot Agentligi rasmiy sayti.
30

Yangi Hamkorlik dasturi O’zbekistonning inklyuziv va barqaror bozor
iqtisodiyotiga o’tishini tezlashtiradigan uchta strategik maqsadlarga o’z e’tiborini
qaratadi:
1. xususiy sektorda inklyuziv bandlikni oshirish;
2. inson kapitalini rivojlantirish;
3. «yashil» iqtisodiy o’sish hisobiga farovonlikni oshirish va barqaror
rivojlanish.
Shuningdek, Hamkorlik dasturi O’zbekistonga 2030 yilgacha qator ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanish maqsadlariga erishishga yordam beradigan sektorlararo
vazifalarni amalga oshirishda ham ko’maklashadi. Ularga quyidagilar kiradi:
 gender tengsizlikka barham berish;
 siyosiy qarorlarni qabul qilishda fuqarolar ishtirokini kuchaytirish
va davlat organlarining jamoatchilik oldidagi hisobdorligini mustahkamlash.
«O’zbekiston hukumati yangi Hamkorlik dasturi qabul qilinganligini
olqishlaydi va biz ushbu dasturni Jahon banki, XMK va MIGA tashkilotlaridagi
hamkorlarimiz bilan amalga oshirishni rejalashtirganmiz», — deya ta’kidladi bosh
vazir o’rinbosari, O’zbekiston iqtisodiy taraqqiyot va kambag’allikni qisqartirish
vaziri Jamshid Qo’chqorov.
«Dastur 2022−2026-yillarga mo’ljallangan Milliy taraqqiyot
strategiyasining muvaffaqiyatli amalga oshirilishiga o’z hissasini qo’shadi,
shuningdek mamlakatga 2026 yilgacha kambag’allik darajasini ikki barobarga
qisqartirishga hamda 2030 yilga qadar O’zbekistonning daromad darajasi
o’rtachadan yuqori bo’lgan mamlakatlar qatoriga kirishiga yordam beradi», —
deydi u.
Hamkorlik dasturi O’zbekiston rivojlanishi yo’lidagi mavjud muammolar
va imkoniyatlarning har tomonlama tahlili asosida ishlab chiqilgan. Tahlil
mamlakat ijtimoiy - iqtisodiy holatining kompleks diagnostikasi doirasida
o ’ tkazilgan . Shuningdek , unda hukumat va mahalliy hokimiyat , fuqarolik jamiyati ,
31

xususiy sektor , ilmiy doiralar va rivojlanish bo ’ yicha xalqaro hamkorlar vakillari
bilan o ’ tkazilgan faol konsultatsiyalar natijalari ham inobatga olingan .
« O ’ zbekiston bilan so ’ nggi besh yillik muvaffaqiyatli hamkorligimizga
tayanib va boshqa o ’ tish davri iqtisodiyotlaridagi transformatsiya jarayonini
qo ’ llab - quvvatlash bo ’ yicha tajribamizni inobatga olgan holda , Hamkorlik dasturi
mamlakat hukumatiga bozor islohotlarining yangi avlodini amalga oshirishda
yordam beradi », — deya ta ’ kidladi Tatyana Proskuryakova , Jahon bankining
Markaziy Osiyo bo ’ yicha mintaqaviy direktori .
Bugungi kunda Jahon bankining O ’ zbekistondagi portfeliga iqtisodiy
islohotlarni qo ’ llab - quvvatlovchi 28 ta loyiha kiradi . Ushbu loyihalar 5,26 mlrd
AQSh dollari hajmidagi moliyaviy majburiyatlarni o ’ z ichiga oladi . Bunga Xalqaro
rivojlanish assotsiatsiyasining 3,23 mlrd AQSh dollarilik imtiyozli kreditlari ( nol
yoki juda past foiz stavkasida 5 yillik imtiyozli davr bilan 30 yilga beriladi )
va Xalqaro tiklanish va taraqqiyot bankining 2,03 mlrd AQSh dollarilik kreditlari
kiradi . Ushbu mablag ’ lardan 2,66 mlrd dollari endi taqsimlanadi . Ushbu moliyaviy
resurslar yangi Hamkorlik dasturi doirasida loyihalarni amalga oshirishga
yo ’ naltiriladi . 9
« O ’ zbekiston xususiy sektor o ’ sishni rag ’ batlantirayotgan tarixiy islohotlar
evaziga misli ko ’ rilmagan iqtisodiy transformatsiyani boshidan o ’ tkazmoqda , —
deydi Vibke Shlyomer , Turkiya va Markaziy Osiyo bo ’ yicha XMK direktori .
— XMK muhim sohalarga investitsiya qilish va investorlarning qo ’ shimcha
mablag ’ larini safarbar qilish , moliyaviy infratuzilmani mustahkamlashda yordam
ko ’ rsatish , turli xil xizmatlarni ko ’ rsatish sifatini oshirish uchun yanada ko ’ proq
innovatsion DXSH loyihalarini ishga tushirish va barqaror iqtisodiy o ’ sishga
ko ’ maklashish orqali mamlakatni ushbu yo ’ lda qo ’ llab - quvvatlashda davom
etadi ».
9
Samarali iqtisodiy siyosat markazi rasmiy sayti. www.ziyonet.uz
32

Hozirgi kunda XMKning O ’ zbekistondagi portfeli xususiy sektor
rivojlanishini qo ’ llab - quvvatlaydigan 230 million dollarlik 18 ta loyihadan iborat .
Ushbu moliyalashtirish bilan bir qatorda , XMK hukumatni davlat banklarini
xususiylashtirishga tayyorlashda , paxta sektorini transformatsiya qilishda , kimyo
sanoatini rivojlantirishda hamda sog ’ liqni saqlash va energetika sohalarida DXSH
loyihalarini joriy qilishda qo ’ llab - quvvatlash uchun rasmiylarga konsultatsion
xizmatlar ham ko ’ rsatadi .
Hisobotda O ` zbekiston iqtisodiyoti , banklar , boshqaruvchi qatlam
tomonidan berilayotgan va ` dalar va real holat haqida mutaxassislar tashxislari bir
qancha bo ` limlarga bo ` lingan holda tahlil qilinadi .
Xususan , mamlakatda biznesga davlatning haddan ziyod ko ` p va
o ` zboshimcha aralashuvi va buning oqibatlari , xususiy sektorning moliyaviy resurs
va xizmatlarga nisbatan imkoniyatlari cheklanganligi , umumiy rivojlanishdagi
o ` sishning kambag ` al qatlamlarni borgan sari kamroq qamrab olayotgani kabilar
keskin bayon etilgan .
Hisobotga ko ` ra , 2030 yilda o ` rtacha daromadli mamlakatlar qatoriga kirish
vazifasi uchun jon boshiga milliy daromadlarni yiliga 9-10% dan ko ` paytirib borish
kerak , ammo O ` zbekiston tarixida bunaqasi hali bo ` lmagan .
O ` zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o ` tish 30 yildan beri davom etayotgan
deb hisoblansada , bu jarayon nihoyatda sekin kechmoqda va bozor iqtisodiyotiga
o ` tish aslida endigina boshlangan , deb hisoblaydi Jahon banki ekspertlari . Unga
ko ` ra , O ` zbekistonda xususiy banklar asosan xususiy sektorlarga xizmat qiladi va
kichik hajmli bo ` lsada , davlat banklariga nisbatan ko ` proq foyda keltiradi .
Mamlakatda 19 ta xususiy bank faoliyat yuritadi , ularning ustav kapitali o ` rtacha
48 mln AQSh dollarini tashkil qiladi . Banklar kredit portfelida aktivlar umumiy
summaning o ` rtacha 60 foizidan kam , likvid aktivlar va o ` zaro majburiyatlarning
hajmi esa taxminan 30 foizni tashkil etadi .
33

Davlat banklaridan farqli ravishda , xususiy banklar o ` z operasiyalarini
asosan chakana depozitlar hisobidan moliyalashtiradi , bu ular majburiyatlari
umumiy summasining 60 foizini tashkil qiladi .
Xulosa
Mazkur mavzuga bag’ishlangan kurs ishi bo’yicha quyidagi asosiy
xulosalarga keldik:
1. Jahon banki tomonidan ajratilayotgan kreditlar asosan mamlakatdagi
strategik dasturlarda o’z aksini topgan loyihalarga yo’naltiriladi. Bundan kelib
chiqadiki hozirgi kunda mamlakatimizda nafaqat iqtisodiyot va loyiha tarmoqlarini
rivojlantirishga e’tibor qaratilmoqda, balki shu bilan bir qatorda aholining yashash
tarzini ham yaxshilashga sezilarli darajada e’tibor qaratilmoqda. Ya’ni aholi uchun
arzon uy joylarni qurish bo’yicha dastur ham xalqaro moliya institutlari tomonidan
ajratilgan kreditlar hisobiga moliyalashtirilmoqda.
2. Jahon banki o’zida jahon iqtisodiyoti barqarorligini ta’minlash uchun
moliya – kredit munosabatlarini tartibga solish maqsadlarida davlatlararo kelishuv
asosida tashkil etilgan xalqaro tashkilotlardan biridir. Jahon bankining va uning
mustaqil institutlaring yuzaga kelishiga asosan jahon xo’jaligida globallashuv
jarayonlarining rivojlanishi hamda xalqaro moliya bozorlaridagi va jahon valyuta
tizimidagi beqarorlikning kuchayishi sabab bo’lgan. Jahon bankining bosh
maqsadi
– iqtisodiy o’sish davrini boshdan kechirayotgan rivojlanayotgan
mamlakatlarni kreditlash yo’li bilan kambag’allik darajasini pasaytirish
hisoblanadi. Kreditlar ushbu davlatdagi iqtisodiy o’sishni jadallashtirishga hamda
fuqarolarning hayot darajasini yaxshilanishiga imkon tug’diradi.
Mazkur kurs ishida xulosa o ’ rnida shuni aytish lozimki O ` zbekiston
dunyoning boshqa mamlakatlaridagi sa ` y - harakatlarning barbod bo ` lishiga olib
kelgan tuzoqlarni hisobga olgan holda , inklyuziv o ` zgarishlarga erishish uchun eng
muhim natijalarga e ` tibor qaratishi lozim .
34

Muvaffaqiyatga erishish uchun rivojlanishning to ` rtta yo ` nalishi bo ` yicha
kuchli ko ` rsatkichlarga erishish kerak bo ` ladi : xususiy sektorning faolroq
reaksiyasi , samaraliroq va xalqqa hisob beruvchi hukumat , xalqqa ko ` proq foyda
keltiruvchi investisiyalar kiritish ekologik jihatdan yanada barqaror iqtisodiy o ` sish
modeli .
Ma ` lumki , O ` zbekiston hukumati mamlakat 2030 yilga borib o ` rtacha
daromadli mamlakatlar qatoriga kirishini reja qilgan .
Moliya vaziri , makroiqtisodiy rivojlantirish , kambag ` allikni qisqartirish ,
iqtisodiyotdagi tarkibiy o ` zgartirishlar masalalari majmuasi rahbari Jamshid
Qo ` chqorov Gazeta . uz ga bergan intervyusida « Bizning prognozlarimizga ko ` ra ,
2030 yilga borib O ` zbekiston aholisi soni 40 mln kishiga etadi , yalpi ichki
mahsulot esa 160 mlrd dollarni tashkil qiladi . Bu bilan esa aholi jon boshiga to`g`ri
keladigan YaIM 4000 AQSh dollarini tashkil etishi kutilmoqda. Xalqaro moliya
institutlaridagi hamkorlarimiz bu juda katta maqsad, deb aytishdi. Ha, biz buni
tushunamiz. Lekin o`ylaymizki, davlatimiz rahbari rahbarligida bu maqsadga
erishamiz», degan edi.
35

Foydalanilgan adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - T: O’zbekiston, 2017- 46
b.
2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-
4947sonli “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning Harakatlar
strategiyasi to’g’risida” gi Farmoni.
3. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi
"2017- 2021 yillardaO’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini "Faoltadbirkorlik, innovatsion
g’oyalar va texnologiyalarni ko’llab-kuvvatlash yili"da amalga oshirishga oid
Davlat dasturi to’g’risida"gi Farmoni.
4. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz
bilan quramiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH. Mirziyoevning
Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari
vakillari bilan o’tkazilgan saylov oldi uchrashuvlarida so’zlagan nutqlari /
Toshkent: “O’zbekiston”, 2017. - 488 b.
5. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy
Majlisga Murojaatnomasi Xalq so’zi gazetasi, 2018 yil.
6. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy
Majlisga Murojaatnomasi Xalq so’zi gazetasi, 2020 yil.
Internet saytlari.
1. www.stat.uz - O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika
qo'mitasining rasmiy sayti.
2. www.uza.uz - O'zbekiston Respublikasi Milliy Axborot Agentligi
rasmiy sayti.
3. www.ceep.uz - O'zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi
huzuridagi Samarali iqtisodiy siyosat markazi rasmiy sayti.
36

4. www.ziyonet.uz
37

Jahon banki guruhi kredit faoliyatining rivojlanishi

Купить