Jahon iqtisodiyoti globallashuvi belgilari

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	56.5KB
Покупки	3
Дата загрузки	14 Февраль 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Продавец

Kenjayev Kenja

Дата регистрации 27 Январь 2024

737 Продаж

Jahon iqtisodiyoti globallashuvi belgilari

Купить

Kirish
Kurs ishining dolzarbligi: O’zbekiston Respublikasida amalga
oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning muhim bir jihatlaridan biri bu
ochiq iqtisodiyotni shakillantirish uchun zarur bo’lgan siyosiy, huquqiy
va iqtisodiy masalalarni xal qilish va o’zaro keng qamrovli jahon
xo’jaligiga integratsiyalashuv, hamda xalqaro moliyaviy – iqtisodiy
tashkilotlar, chet davlatlar bilan o’zaro ikkitomonlama va ko’ptomonlama
savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish va chuqurlashtirish bo’ldi.
Globallashuv (globalizatsiya) - lotincha ―glob‖so’zidan olingan
bo’lib, aynan uni ―dumaloqlashuv, ―kurralashuv deb tarjima qilish
mumkin. Yer sharining, Yer kurrasining fan-texnika yutuqlari tufayli
insoniyat ixtiyoridagi xuddi bir butun sharga, kurragaaylanishini
tushuntirish uchun ishlatiladi. Globaltushunchasi lug’aviy ma'nosi
nuqtai nazaridan fransuz tilida ―umumiy, lotin tilida esa ―globus- Yer
shari ma'nolarini bildiradi. Demak, globalizm tushunchasi ana shu ikki
ma'noda ham bevositainsoniyat hayoti va taqdiri bilan bog’liq
bo’lgan katta muammolarni, sayyoraviy, dunyoviy muammolarni,
global taraqqiyot istiqbollarini o’ziga qamrab oladi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan
imzolangan ―2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar
strategiyasida mamlakatimizni globallashuv sharoitida xalqaro iqtisodiy‖
munosabatlarda faol ishtirokchi sifatida qatnashish ustuvor vazifalardan
biri hisoblanadi.
O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiga o’zining salmoqli ta‘sirini
o’tkazadigan jahon iqtisodiyoti rivojlanishining muhim tendensiyasi bu
2

uning globallashuvidir.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvining xususiyatlari va rivojlanish
omillari, jahon iqtisodiyoti global muammolari mohiyati, transmilliy
korporatsiyalar va ularning globallashuv jarayonlarda tutgan o’rni, jahon
iqtisodiyoti globallashuvidagi ziddiyatlar va tahdidlar, baynalminallashuv,
transmilliylashuv va globallashuv jarayonlari, jahon iqtisodiyoti
globallashuvining rivojlanish indikatorlari, jahon iqtisodiyoti globallashuvi
rivojlanishining ekologik va innovatsion omillari.
O’zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan iqtisodiy
rivojlanishning muhim bir jihatlaridan biri ochiq iqtisodiyotni
shakllantirish uchun zarur bo’lgan siyosiy, huquqiy va tashkiliy
masalalarni xal qilish va global iqtisodiyotdagi xizmatlar sohasi bilan keng
qamrovli aloqalarni rivojlantirish va chuqurlashtirishdan iborat.
Kurs ishining maqsadi ―Jahon iqtisodiyotining globallashuvi
jarayoni global muamomlar, globallashuv jarayonlarning mohiyati,
rivojlanish omillari va uning qayd etilgan.
Kurs ishining vazifasi «Jahon iqtisodiyotining globallashuvi»
asosiy maqsadi – talabalarda jahon iqtisodiyotining globallashuvi
jarayonlari bo’yicha nazariy va amaliy bilimlarini shakllantirish.
Kurs ishining ob’ekti «Jahon iqtisodiyotining globallashuvi»
asosiy vazifalari talabalarda global muammolari mohiyati, to’g’ridan-
to’g’ri xorijiy investitsiyalar va ularning mintaqaviy va tarmoqlararo
oqimlari, transmilliy korporatsiyalar va ularning globallashuv
jarayonlardagi tutgan o’rni, xalqaro savdo va jahon xo’jaligi erkinlashuvi,
jahon savdo tashkiloti va unga a‘zo bo’lish jarayonlari, globallashuv
sharoitida global va milliy iqtisodiy xavfsizlik to’g’risida ilmiy
tushunchalarni shakllantirishdan iborat.
3

Kurs ishining predmeti «Jahon iqtisodiyotining globallashuvi»
Jahon iqtisodiyotining global muammolarini, jahon iqtisodiyoti
globallashuvining xususiyatlari va rivojlanish omillarini, uning rivojlanish
tarixiy davrlari: baynalmilallashuv va transmilliylashuv jarayonlarini,
iqtisodiyotning globallashuv jarayonlarida transmilliy kompaniyalar
(TMK)lar faoliyatini, ekologik va innovatsion omillarni, «global va milliy
iqtisodiy xavfsizlik» va oziq-ovqat xavfsizligi tushunchalari va mohiyati,
ko’rsatkichlari va miqdoriy chegaralarini o’zlashtirishi kerak.
Mamlakatimizning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvida, ochiq
iqtisodiyotni barpo etishda va tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga
oshirishda, eksport va import operatsiyalarini bajaruvchi milliy
muassasalar, tashkilotlar, korxonalarni xalqaro iqtisodiy aloqalarni
rivojlantirishda jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonlarini yaxshi
o’rgangan bo’lishlari lozim.

4

I.Bob. Jahon iqtisodiyoti globallashuvida texnologik ukladlar
1.1. Jahon iqtisodiyoti globallashuvida texnologik ukladlar
Jahon iqtisodiyotiga berilgan tor ma‘nodagi ta‘rif iqtisodiy
nazariyadagi sotiladigan mahsulotlar va omillar tushunchasiga mos keladi.
Ma‘lumki, sotiladigan mahsulotlar va omillarga asoslangan xo’jalik
aloqalari yuzlab milliy xo’jaliklarni ―jahon iqtisodiyoti deb ataladigan‖
bir tizimga birlashtirishini e‘tiborga olish lozim.
Ilmiy va o’quv adabiyotlarda ―Jahon iqtisodiyoti yoki ―Jahon
‖
xo’jaligi tushunchalari mustahkam kirib bo’ldi, biroq uning mazmuni
‖
turlicha talqin qilinadi.
Ayrim mutaxassislar jahon iqtisodiyotini barcha mamlakatlarning o’zaro
bog’langan milliy xo’jaliklari majmui sifatida ifodalaydi, boshqa
mutaxassislar esa ―bu o’ziga xos funksiyalariga, maxsus institutlariga
ega organizmdir va biz jahon xo’jaligi haqida ayrim mamlakatlar
xo’jaliklari yig’indisidan farq qiladigan xo’jalik deb so’z yuritishga to’la
haqlimiz , deb aytadi
‖ 2
. Bu ta‘rif shakllanayotgan global iqtisodiyot
mohiyatini aniqroq aks ettiradi.
Shu bilan birga, ishlab chiqarishning xalqaro kooperatsiyasi, xalqaro
mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, tashqi savdo va xalqaro iqtisodiy
munosabatlar rivojlanishi natijasida milliy iqtisodiyotlarning o’zaro aloqasi
va o’zaro bog’liqligi kuchayadi.
Bu hodisa iqtisodiyotning baynalminallashuvi deb ataladi.
Iqtisodiyotning baynalminallashuvi – bu ayrim mamlakatlar
iqtisodiyotlarining o’zaro aloqasi va o’zaro bog’liqligi kuchayishidir.
Globallashuv jarayoni turlicha qabul qilinadi va baholanadi.
Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda unga turlicha munosabatda
bo’lishadi. Bir tarafdan, xorijiy raqobat uchun bozorlarning ochilishi,
5

xalqaro savdo, kapital va mehnat resurslari ko’chib yurishining kuchayishi
jahon ishlab chiqarish omillaridan samaraliroq foydalanish, jahon ishlab
chiqarishini oshirish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi va unda ishtirok
etuvchi mamlakatlar uchun yutuq deb atash mumkin.
Boshqa tarafdan, global bozorlarda raqobatning kuchayishi, xo’jalik
faoliyatining keng erkinlashuvi mamlakatlar uchun xavf-xatarlar
tug’dirishi muqarrardir.
Rivojlangan mamlakatlar uchun buning foydali jihatlari aniq
ko’rinib turibdi, biroq rivojlanayotgan mamlakatlar haqida, ayrim
hollarda, bunday deb bo’lmaydi. Ularning ko’pchiligi
baynalminallashuvda xomashyo va mehnat resurslari yetkazib beruvchilar
sifatida ishtirok etib, rivojlangan va qudratliroq davlatlarga qaram bo’lib
qolishini e‘tirof etish mumkin.
Sobiq AQSH Prezidenti B.Klinton huzurida iqtisodiy maslahatchilar
guruhiga rahbarlik qilgan J.Stiglits iqtisodiy siyosat xususiyatlarini
ta‘riflayotib, davlat va bozor munosabatlar o’zaro hamkorlikka qaratilgan
bo’lishi kerakligini hamda davlat bozordagi muvaffaqiyatsizliklarni
yumshatishda va ijtimoiy adolatni ta‘minlashda muhim rol o’ynashi
kerakligini qayd etgan. U ochliq, hayot standartlari pasayishi, ishsizlikni
globallashuvning salbiy oqibatlari qatoriga kiritgan 3
.
―Jahon iqtisodiyoti globallashuvi tushunchasi bilan birga ―global‖
iqtisodiyot tushunchasi keng qo’llanib kelinmoqda. Hozirda, yagona
‖
yaxlit bir ―global iqtisodiyot tushunchasi shakllanmagan bo’lib,
‖
murakkab tizim sifatida e‘tirof etilib kelinmoqda va ayniqsa, so’nggi
yillarda bu tizimda katta o’zgarishlar yuz bermoqda. Bu o’zgarishlar
qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: ishlab chiqarish kuchlarining
baynalminallashuvi va globallashuvi; xalqaro iqtisodiy munosabatlarning
global tus olishi va jahon moliya bozorining tez sur‘atlarda rivojlanishi;
6

jahon va mintaqaviy inqirozlarning kelib chiqishi; turli mamlakatlar
iqtisodiy rivojlanishida farqlarning chuqurlashuvi, shuningdek, ahborot-
kommunikatsion texnologiyalarning rivojlanishi va ―raqamli , ―yangi‖ ‖
iqtisodiyot tushunchalari kirib kelishi.
―Global iqtisodiy tizim real voqeaga aylangan va uning qonunlari hamda
rivojlanish shakllari jiddiy o’zgarishni talab qiladi
‖ 4
va ―Global
iqtisodiyot taraqqiyotimizning ko’p jihatlariga ta‘sir ko’rsatadigan hozirgi
zamonning eng muhim fenomenini ifodalashini isbotlaydigan qo’shimcha
dalillar kerak emas , deb qayd etadi O. Bogomolov
‖ 5
.
Globallashuv jarayonlarning hozirga kelib bir qator xususiyatlarini
e‘tirof etish mumkin.
Birinchidan, globallashuvning muqobilligi – globallashuvning ichki
qarama-qarshiligini aks ettiruvchi globallashuv jarayonlarining turli
variantlaridir 6
.
Globallashuv muqobilligi globallashuv jarayonlarining o’rnini bosadigan
biror narsa taklif qilmay, ularning ichki variabelligini ifodalaydi. Bu, eng
avvalo, globallashuv ro’yobga chiqariladigan quyidagi modellarga
taalluqli: liberal model (ba‘zida ―neoliberal terminidan foydalaniladi)
‖
yoki ijtimoiy mo’ljal olgan model.
Ikkinchidan, globallashuv muqobillari mintaqalarga bo’linishda
namoyon bo’ladi, unga muayyan izchillik beradigan va uning eng salbiy
oqibatlarini kamaytiradigan o’ziga xos shakli sifatida qaraladi.
Globallashuvning muqobilligining borligi jahon globallashib borayotgan
bir paytda globallashuvning o’zi uchun salbiy oqibatlarini kamaytirib va
bu jarayonlardan imkon qadar ko’p foyda olib, inson uchun globallashuv
jarayonlariga ta‘sir ko’rsatish imkoniyatini yaratadi.
Globallashuv jarayonlari to’lqinsimon rivojlanish xususiyatlariga ega
bo’lib, uning rivojlanishida bir qator to’lqinlarni keltirish mumkin.
Texnologik yo’l ishlab chiqarishni rivojlantirishning ma‘lum bir darajasiga
7

xos bo’lgan texnologiyalar to’plami sifatida tavsiflanadi; ilmiy va texnik-
texnologik taraqqiyot bilan bog’liq holda, pastki qatlamlardan yuqori
progressiv o’tishga erishiladi.
Texnologik hayotning hayot aylanishi taxminan bir asrni qamrab
oladi, iqtisodiyotni rivojlantirishda uning hukmronligi davri 40 yildan 60
yilgacha (ilmiy va texnologik taraqqiyotning tezlashishi, ilmiy va ishlab
chiqarish davrlarining davomiyligini qisqartirish asta-sekin kamayadi)
bo‘lgan davni qamrab oladi. Iqtisodiy hodisalar yuzasida bu davr iqtisodiy
kon‘yukturaning uzoq to’lqinlari shaklida namoyon bo’ladi, uning
chastotasi birinchi marta N.D. Kondratiev tomonidan belgilandi va
keyinchalik ko’plab tadqiqotlar natijasi o‘laroq tasdiqlandi.
Bugungi kunga kelib, jahon texnik-iqtisodiy rivojlanishida
(Angliyada sanoat inqilobidan boshlab) ketma-ket o’zgarib turadigan
beshta texnologik qatlamning hayot aylanish davrlarini ajratib ko’rsatish
mumkin.
Texnologik jihatdan bog’langan ishlab chiqarishlarning asosiy
to’plamlari kompleksi texnologik tuzilishning yadrosini hosil qiladi.
Uning yaratilishida ishtirok etadigan texnologik yangiliklar "asosiy omil"
deb nomlangan. Yangi texnologik tartibni tarqatishda yetakchi rol
o’ynaydigan tarmoqlar uning tashuvchisi hisoblanadi.
Texnologik hayotning hayot aylanishi rivojlanishning uch
bosqichiga ega va taxminan yuz yil muddatga belgilanadi. Birinchi
bosqich uning kelib chiqishiga va avvalgi texnologik tuzumning
iqtisodiyotida paydo bo’lishiga bog’liq. Yangi texnologik yo’l, avvalgi
iqtisodiy tuzilishda hukmronlik qilganda paydo bo’ladi. Ushbu bosqichda
uning rivojlanishi salbiy texnologik va ijtimoiy-iqtisodiy muhit bilan
cheklanadi. Faqat o’sish chegaralari dominant texnologik yo’l erishish va
uning tarkibiy ishlab chiqarish rentabelligini pasayishi bilan yangi
8

texnologik yo’l texnologik zanjirlarida resurslarni ommaviy qayta
taqsimlash boshlanadi. Ikkinchi bosqich yangi ishlab chiqarish
texnologiyasi asosida iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurish bilan bog’liq va
ellik yil davomida yangi texnologik turar-joy hukmronligiga mos keladi.
Uchinchi bosqich eskirgan texnologik tuzumning yo’q bo’lib ketishiga
olib keladi. Shu bilan birga, texnologik tartibga hukmronlik davri uning
rivojlanishidagi eng katta o’sish bilan tavsiflanadi.
Ushbu jarayon texnologik inqilob deb nomlanishi mumkin, unda
beshta xususiyat mavjud: innovatsion faoliyatning o’sishi, ishlab chiqarish
samaradorligini tez oshirish; yangi texnologik imkoniyatlarning ijtimoiy
va siyosiy tan olinishi; yangi texnologik tizimning xususiyatlariga
muvofiq narx nisbatlarini o’zgartirish. Texnologik inqilob eskirgan
texnologik tuzilmalarda, ularning qisqarishi, iqtisodiy ahvolning
yomonlashuvi, tashqi savdo qarama-qarshiliklarining chuqurlashishi,
ijtimoiy va siyosiy keskinlikning kuchayishi bilan shug’ullanadigan
kapitalning katta amortizatsiyasi bilan birga keladi.
Texnologik tartibni almashtirish belgilari:
 Energiya va xom-ashyo narxlarining keskin o’sishi, avvalgi
texnologik
tuzumning o’sib borayotgan texnologik zanjirlarida ortiqcha iste‘mol qilish
natijasida yuzaga keladi.
 Dominant texnologik tuzumning texnologik majmualarida ishlab
chiqarish rentabelligining keskin pasayishi.
 Dominant texnologik turmush tarzi hayot sikli oxirida yangi
texnologiyalar
yuqori noaniqlik kutilgan rentabelligini investorlar tomonidan faol talab
fond bozori va ko’chmas mulk bozorida moliyaviy qabariq qarishi.
9

 Kapitalning katta qismini devalvatsiya qilish va moliyaviy inqiroz
orqali
moliyaviy balonni bartaraf etish tufayli uzoq to’lqinli depressiyani
boshlash. Moliyaviy inqiroz investitsion muhitni yomonlashtirsa-da,
asosiy
yangiliklarning tarqalishini sekinlashtirishi mumkin bo’lsa-da, moliyaviy
bozordagi inqiroz real aktivlarga investitsiyalarni qayta yo’naltirishga
yordam beradi. Natijada, asosan, yangi kamroq energiya va moddiy
intensiv texnologiyalarni ommaviy ravishda joriy etish orqali, birinchi
navbatda, yangi texnologik tuzumning yadrosini kengaytirish orqali
depressiyadan chiqish boshlanadi. Shu bilan birga, kapitalning haddan
tashqari texnologik tuzilmalarning o’sish chegaralariga yetganidan ozod
etilishi. Yangi texnologik tuzumning asosiy innovatsiyalarini
rivojlantirishga sarmoya kiritilganligi sababli, ularning miqdori ortib
bormoqda.
Zamonaviy iqtisodiyot tarkibida axborot texnologiyalari tizimi
ustunlik qiladi. Rivojlangan va ko’plab yangi sanoat mamlakatlarida 80-
larning o’rtasidan boshlab beshinchi texnologiya ishlab chiqarishining
ommaviy tarqalishi va iqtisodiyotning ko’plab tarmoqlarida an‘anaviy
texnologiyalarni almashtirish boshlandi. Uning asosiy omili
mikroelektronika va dasturiy ta‘minotdir. Uning yadrosini tashkil etuvchi
ishlab chiqarishlar orasida elektron komponentlar va qurilmalar, elektron
hisoblash texnikasi, radio va telekommunikatsiya uskunalari, lazer
uskunalari, hisoblash texnikasiga xizmat ko’rsatish kiradi.
Bugungi kunda beshinchi texnologik yo’l uning o’sishi
chegaralariga yaqin: energiya bahosining ko’tarilishi va tushishi,
moliyaviy pufakchalarning shakllanishi va qulashi – hayot aylanish
jarayonining yakuniy bosqichining ishonchli belgilari, dominant
10

texnologik tuzum va iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurishning boshlanishi
keyingi – oltinchi texnologik tartibga asoslangan bo’lib, uning shakllanishi
va o’sishi kelgusi ikki-uch o’n yillikda global rivojlanishni aniqlaydi.
Uzoq muddatli texnik-iqtisodiy rivojlanishning mavjud ritmidan
kelib chiqqan holda, XXI asrning ikkinchi o’n yilligidan bugungi kunda
beshinchi texnologik tartibga ega bo’lgan barqaror o’sish chegarasiga
erishiladi. Shu vaqtga kelib, hozirgi vaqtda yuzaga keladigan yangi
oltinchi texnologik tuzumning reproduktiv tizimi shakllantiriladi.
Hozirgi vaqtda yangi (oltinchi) texnologik yo’l rivojlanishning
embrional bosqichidan kelib chiqadi, uning o’sish chegaralariga yetgan
avvalgi texnologik tuzumni almashtirish jarayoni boshlanadi. Bu jarayon
dunyoning yetakchi mamlakatlari iqtisodiyotining moliyaviy va tizimli
inqirozi sifatida namoyon bo’ladi, bu esa energiya va boshqa xom ashyo
narxlarining pasayishi bilan birga sodir bo‘ladi. Uni bartaraf etish uchun
bank tizimini saqlab qolish yoki moliyaviy bozorni qayta tiklash uchun
chora-tadbirlar ishlab chiqishni talab etadi. Ular iqtisodiy o’sishning yangi
uzoq to’lqinini yaratishi mumkin bo’lgan yangi texnologik tartibni
rivojlantirishni rag’batlantirish dasturlari bilan to’ldirilishi kerak.
Hozirgi vaqtda uning rivojlanishining asosiy yo’nalishlari:
molekulyar biologiya va genetik muhandislik, nanotexnologiya, sun‘iy aql
tizimlari, global axborot tarmoqlari va yuqori tezlikda integratsiyalashgan
transport tizimlarining yutuqlariga asoslangan biotexnologiya.
Keyinchalik rivojlanish moslashuvchan ishlab chiqarishni
avtomatlashtirish, kosmik texnologiyalar, oldindan belgilangan
xususiyatlarga ega qurilish materiallarini ishlab chiqarish, atom sanoati,
havo transporti bo’ladi. Atom energetikasi va tabiiy gaz iste‘molining
o’sishi vodorodni ekologik toza energiya tashuvchisi sifatida kengaytirish
bilan to’ldiriladi, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish
11

sezilarli darajada kengayadi.
Oltinchi texnologik yo’l nanotexnologiyalardan foydalanishga
asoslangan, bir milliard metr darajasida faoliyat ko‘rsatadi va u tubdan
yangi xususiyatlarini berib, moddaning molekulyar tuzilishini o’zgartirish
orqali tirik organizmlarning hujayra tuzilishiga kirib boradi.
Yuqori sifatli hisoblash texnikasi bilan bir qatorda, nanotexnologiya
ham jonli va jonsiz moddalarning yangi tuzilmalarini yaratishga imkon
beradi, ularni o’z-o’zini takrorlash algoritmlari asosida o’sadi.
Yangi texnologik tartibni shakllantirish davrida innovatorlar birinchi
navbatda asosiy yangiliklarni o’zlashtirib, bunda yetakchi rol o’ynaydi.
Ularning faoliyati tufayli energiya bahosidagi sakrashdan keyin amalga
oshiriladigan va yangi texnologik tuzilmaning texnologik to’plamlari
foydasiga ishlab chiqarish rentabelligining nisbati o’zgarganidan keyin
amalga oshiriladigan eski omborni almashtirish uchun old shartlar
yaratiladi.
Davlat investitsiyalari, ta‘lim markazlari mablag’lari va
moliyalashtirish institutlari texnologik turmush tarzini shakllantirishda
katta rol o’ynaydi. Xavfning katta qismini olib tashlash orqali davlat
innovatorlarga o’zlarining ilmiy-texnik loyihalarini yuqori raqobat
sharoitida, ularning natijalariga bo’lgan talabning yetishmasligi bilan
muqobil texnik yechimlarni amalga oshirish imkonini beradi.
Yuqorida keltirib o‘tilgan omillar, jahon iqtisodiyotining rivojlanish
yo’nalishini belgilovchi ilg’or mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishini aks
ettiradi. "Ilg’or" ilmiy va texnologik taraqqiyotda bo’lish va yangi
texnologik qatlamlarning takrorlanuvchi turlarini shakllantirish global
iqtisodiy rivojlanishning "lokomotivlari" rolini o’ynaydi, ayni paytda ular
bilan bog’liq afzalliklardan foydalanadi.
Har safar dominant texnologik uslublarning o’zgarishi xalqaro
12

$mehnat taqsimotida jiddiy o’zgarishlar, eng muvaffaqiyatli kompaniyalar va yetakchi mamlakatlar tarkibini yangilash bilan birga keladi. Shunday qilib, beshinchi texnologik rejaning kengayishi har yili Financial Times tomonidan chop etilgan 500 yirik korporatsiyalarining ro’yxatini sezilarli darajada yangilashga olib keldi. Ularning uchdan biri beshinchi tur sanoatida ishlaydigan kampaniyalardir. Chorak asr oldin, ularning aksariyati bozor qatnashchilaridan emas edi, ammo bugungi kunda dunyodagi yetakchi kompaniyalarning jami 2\3 qismi ularning hissasiga to’g’ri keladi. Yangi – oltinchi-texnologik tartibni shakllantirish jarayonida uzoq muddatda iqtisodiy o’sishning asosiy yo’nalishlari shakllantiriladi. Ularning o’z vaqtida rivojlanishi XXI asrning o’rtalariga qadar geosiyosiy raqobatni aniqlaydigan qiyosiy afzalliklarni keltirib chiqaradi. Zotan, oltinchi texnologik tartibni shakllantirishning istiqbolli yo’nalishlarida olib borilayotgan ARGE yuqori natijalarga erishmoqda. Hatto qishloq xo’jaligi kabi an‘anaviy foydasiz sanoati, ularning rentabellik 50% oshadi. Zamonaviy iqtisodiy o’sishni ta‘minlashda NTPNI davlat tomonidan rag’batlantirishning ulkan ahamiyati innovatsion jarayonlarning ob‘ektiv xususiyatlari bilan belgilanadi: yuqori xavf, umumiy ilmiy muhit va axborot infratuzilmasini rivojlantirish darajasiga, ilmiy tadqiqotlarning katta kapital intensivligiga, ularning natijalarini tijorat maqsadlarida amalga oshirish imkoniyatlarining noaniqligiga, kadrlar ilmiy va muhandislik malakasiga bo’lgan talablarga, intellektual mulkni huquqiy himoya qilishga bo’lgan ehtiyojga bog’liq. Jahon bozorida faoliyat yuritadigan 500 ta eng yirik va eng muvaffaqiyatli firmalarning 90 foizi global iqtisodiy tizimning asosiy mamlakatlariga tegishli. Ular jahon savdo va moliya aylanmasining yarmidan ko’pini nazorat qiladilar, turli mamlakatlar iqtisodiyotining eng 13$