Dokument ma'lumotlari

Narxi 10000UZS
Hajmi 999.0KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 01 Fevral 2024
Kengaytma pptx
Bo'lim Dars ishlanmalar
Fan Tarix

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Jahon tarixi fanidan Birinchi jahon urushining sabablari, borishi va natijalari

Sotib olish
Jahon tarixi fanidan “Birinchi jahon urushining sabablari,borishi va natijalari” mavzusida tayyorlagan I juft soatlik DARS ISHLANMASI  I. Dars: J ahon t arix i  II. Guruh: ____________________  III. Muddat i: _________________  IV. Mav zu: “ Birinchi jahon urushining sabablari,borishi v a nat ijal ari ”  V. Dars t uri: Nazariy  V I. Dars usl ubi : Noa’nanaviy –interfaol usuli, a qliy hujum, klaster  V II. Dars ji hozi : J ah on tarixi fanidan darslik , tarqatma,kompyuter, videoprayektor, krossvordlar savol-javob,xarita va darslik bilan ishlash .  V III. Darsning maqsadi:  ta 'limiy maqsad:  a) Birinchi jahon urushining sabablari ,omillari,boshlanishi va borishi,natijalari haqida ko’nikmalarni shakllantirish;  b) Birinchi jahon urushi natijalari,Versal tinchlik shartnomasi,urushga sababchi davlatlar va davlat rahbarlarining jazolanishi,pul to’lovlari,davlatlarning iqtisodiy zararlari,Millatlar Ligasining tashkil topishi va uning faoliyati ,mustaqil O’zbekistonimizni asrab- avaylash,uni har qanday yovuz kuchlardan asrash chora-tadbirlari asosida bilim,malaka va ko’nikma larni shakllantirish.  2. tarbiyaviy maqsad:  Talabalarning vatanparvarlik ruhida tarbiyalash  b) Talabalarga ma’naviy tarbiya berish  3. amaliy yoki rivojlantiruvchi:  a ) Talabalarning vatanni sevishga va uni asrashga bo’lgan hissini uyg’otish  b) Talabalarning muammolarni yechishga va mustaqil fikrlay olish ko’nikmalarini takomillashtirish  s).Talabalarni xarita bilan ishlash ko’nikmalarini rivojlantirish  IX . Dars rejasi:  1) tashkiliy ishlar-3 minut;  2) kirish so’zi — 7 minut;  3) o’tilgan mavzularni so’rash va o’quvchilar bilimini baholash –  - 30 minut;  4) o’tilgan mavzularni mustahkamlash va yangi mavzuni o’rganishga zamin yaratish - 5 minut;  5) yangi mavzu bayoni - 10 minut;  6) yangi mavzuni mustahkamlash va mustaqil ishlar - 20 minut; 7) uyga vazifa - 3 minut;  8) darsni yakunlash - 2 minut  Ijtimoiy - gumanitar fanlari kafedrasining 2013- yil _________ № ___- sonli yig’lishida muhokama qilindi va ilmiy pedagogik kengashga o’quv jarayonida foydalanish uchun taqdim etildi  Ilmiy pedagogik kengashning 2013- yil ________ № ___sonli yig’ilishida ko’rib chiqildi va foydalanish uchun tavsiya etildi Kirish Insoniyat XX asrda ijtimoiy-iqtisodiy ,siyosiy va madaniy taraqqiyotda ulkan qadamlar tashladi.Asrimizning 20-yillarida boshlangan ilmiy-texnikaviy inqilob hayotning barcha sohalarida tub o’zgarishlarga sabab bo’ldi. Inson tarixda birinchi marta ochiq fazoga chiqdi va oyga qadam bosdi.Atom energiyasi,gen muhandisligi ,elektronika,fazoviy televedinie eng yangi harakat vositalari xalqlarning o’zaro munosabatlarini sifat jihatidan yangi bosqichga ko’tardi. XIX asr oxiri-XX asr boshlarida kapitalizm taraqqiyotida yangi bosqich “monopolistik kapitalizm”deb ataluvchi bosqich qaror topdi.”Monopolistik kapitalizm” bu – kapitalizmning iqtisodiy hayotida monopoliyalar vujudga kelgan moliya oligarxiyasi shakllangan siyosiy hayotida esa ularning davlat va xalq ustidagi hukmronligi o’rnatilgan bosqichi edi. Moliya oligarxiyasi qudratining mustahkamlanishi bilan industrial davlatlarning o’z mustamlakalarini kengaytirishga intilishlari yanada kuchaydi. Bu hol industrial davlatlar o’rtasida dunyoni hududiy jihatdan bo’lib olishni tezlashtirdi. XIX asr oxirida bu tugallandi. XX ars boshlarigacha ular o’rtasida 72,9 mln kv.km. o’zga xalqlar hududlari (butun yer yuzining 54,9%)bo’lib olingan edi. Buyuk Britaniya,Rossiya va ,Fransiya juda katta mustamlakalrga ega bo’lib oldilar. Germaniya,Italiya va Yaponiya uncha katta bo’lmagan hududlar bilan kifoyalanishga majbur bo’ldilar.Shu tariqa bo’lingan duyoni qayta bo’lib olish uchun davlatlar o’rtasida 4 yilga cho’zilgan I jahon urushi boshlanib ketdi. Mav zu:Birinchi jahon urushi v a uning jahon t arixidagi o’rni  RE J A :  I.Kirish.  a).Mavzuning mohiyati va dolzarbligi – Birinchi jahon urushiga sabab bo’lgan omillar,dunyoni qaytadan bo’lib olish uchun kurashning boshlanishi va uning oqibatlari  II.Mavzuning nazariy qismi: a).Urushning sabablari.Antanta va Uchlar Ittifoqining tashkil topishi va ularning maqsadlari b).Urushga tayyorgarlik va urushning boshlanishiga sababchi bo’lgan omil. s).Urushning boshlanishi va eng muhim janglar d).Urushing yakunlari va oqibatlari.Birinchi jahon urushining ahamiyati. III. Xulosa. IV.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati Mundarija 1. Ilmiy rahbarning taqrizi……………..2-3-betlar 2. Kirish………………………………...4-bet 3. Mavzu va reja……………………….5-bet 4. Mavzuning yozma ko’rinishi………..7-16-betlar 5. Sxemalar ……………………………17-36-betlar 6. Rasmlar……………………………..40-46-betlar 7. Xulosa………………………………47-bet 8. Foydalanilgan adabiyot………………48-bet 9. Ilova…………………………………49-bet BIRINCHI JAHON URUSHI, UNING BORISHI VA JAHON TARIXIDAGI O’ RNI Urushning sabablari XIX asr oxiri — XX asr boshlari-da keskinlashgan dunyoni qay-tadan bo’lib olish uchun bo’lgan kurash Yevropa davlatlarining ikki guruhi shakllanishiga olib keldi. Birinchi guruhda Germaniya boshchiligidagi Avstro-Vengriya, Turkiya va Bolgariya bor edi. Ikkinchi guruhga esa Angliya, Fransiya va chor Rossiyasi kirgan edi. Keyinroq unga Italiya, Yaponiya, Amerika Qo’shma Shtatlari va boshqa davlatlar qo’shildilar. doiralarini qaytadan taqsimlash va XX asr boshlarida vujudga kelgan kuchlarning yangicha o’zaro nisbatiga Davlatlarning mazkur ikki guruhi o’rtasida mustam-lakalarni bo’lib olish, ta'sir mos ravishda yangi jahon tartiblarini qaror toptirish uchun kurash borar edi. Bu shiddatli va ayovsiz kurashning o’ziga xos xususiyati shunda ediki, u milliy manfaatlar uchun emas, balki hali bo’lib olinmagan yerlarni qo’lga kiritish uchun intilayotgan yirik sarmoya egalarining manfaati uchun olib borilmoqda edi. Bu — dunyoni qay-tadan bo’lib olish, ulkan daromad va jahon bozorida alohi-da imtiyozlarga ega bo’lish uchun kurash edi. XX asr boshlarida Germaniya qudratli jahon davlatiga aylandi va mustamlaka yerlardan o’z ulushini talab qila boshladi. U Britaniya imperiyasi uchun jiddiy xavfga aylan-di. Kuchli nemis dengiz flotining yaratilishi Britaniya imperiyasining mavqeiga ham zarba edi. Chunki Angliyaning dengizlardagi ustunligi mustamlaka yerlardagi hukmronligining barqarorligini kafolatlar edi. Germaniyaning Afrikadagi mustamlakalarga da'vosi bu qit'adagi fransuz va inglizlarga qaram yerlarga ham xavf tug’dirardi. Nihoyat, Germaniyaning Sharqiy o’rta Yer dengizi mamlakatlariga kirib kelishi va Turkiyada hukmron bo’lib olishi Angliya va Fransiyaning Osiyodagi mustamlaka yerlariga o’tisbida asosiy qatnov yo’li bo’lgan Suvaysh kanalini zarba ostida qoldirar edi. Germaniyaning o’sib borayotgan sanoati hamma joyda ingliz sanoati mahsulotlarini siqib chiqarmoqda, boshqacha qilib aytganda, Germaniya Yevropada yakka hukmronlikka ochiqdan-ochiq da'vogarlik qilmoqda edi. Bularning ham-masi Angliya va Fransiyani Germaniyaga qarshi birlashish-ga majbur qildi. Ular Germaniyaning jahon miqyosida yuk-salishiga yo'1 qo’ymaslikka int il ar edilar. Antanta va Uchlar ittifoqining tuzilishi . AngJiya va Fransiya o'z ziddiyatlarini bartaraf etish va Germaniyaga qarshi Yevropa davlatlarining kuchli ittifoqini yaratish yo’llarini zo’r berib qidira boshladi. 1904-yiI aprel oyida Angliya va Fransiya o’rtasida so’nggi «bo'sh», ya'ni hali egallanmagan yerlarni bo’lib olish va ularni birgalikda himoya qilish haqida bitim imzolandi. U Antanta ittifoqi deb nomlandi (fransuzcha entent — samimiy). Ana shu bitim tufayli mustamlaka masalalari bo’yicha ingliz-fransuz ziddiyatlari bartaraf etildi va harbiy ittifoq yo’li ochildi. Ammo endi Germaniyani to’xtatish qiyin edi. U mus-tamlaka yerlardan o’z ulushini, Osiyoda bozorlar ochishni va jahon bozorida teng imkoniyatlar yaratilishini talab qil-moqda edi. Germaniyada armiyani qayta qurollantirish, harbiy-dengiz flotini kuchaytirish dasturi amalga oshirila boshlandi. Iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy jihatdan urushga kuchli hozirlik ko’rilmoqda edi. Bunga javoban ingliz hukumati ham harbiy-dengiz flotini qayta qurish va uni yangi joyga ko’chirish dasturini amalga oshirishga kirishdi. 1912- yildagi parlament qaroriga ko’ra, Angliya Germaniya tomonidan qurilgan har bir harbiy kemaga javoban ikki harbiy kema qurishi zarur edi. 1882-yil 20-may Uchlar ittifoqi . Germaniya, Avstro-Vengriya, Italiya 1907-yiI 31-avgust Antanta Buyuk Britaniya, Fransiya, Rossiya Angliya Rossiyani ham Antantaga jalb etishga ahd qildi. Chunki Rossiyasiz Germaniyaga qarshi kurashda g’olib chiqish mumkin emas edi. 1907-yil 31-avgustda Osiyodagi ta'sir doiralarini bo’lib olish haqida ingliz-rus bitimi imzolandi. Mazkur bitimga ko’ra, Eron uch ta'sir hududi- ga bo’lindi: mamlakat sbimoli — rus ta'sir hududi, janubi — ingliz ta'sir hududi, mamlakat markazi esa betaraf hudud deb qabul qilindi. Rossiya Afg’onistonni o’z ta'sir doirasi-dan chetda deb tan oldi va Afg’oniston bilan barcha munosabatlarni faqat ingliz hukumati orqali olib borishga rozi bo’ldi. Rossiya va Angliya Tibetning ichki ishlariga aralash-maslikka, uning hududiy butunligini buzmaslikka va u bilan hamkorlikni faqat Xitoy hukumati orqali amalga oshirishga kelishib oldi. 1907-yil bitimi ikkala mamlakatning Osiyodagi keskin ziddiyatlarini vaqtincha bartaraf etdi. Ayni paytda, Germaniya, Avstro-Vengriya va Italiya ishtirokidagi Uchlar ittifoqiga qarshi Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya tarkibidagi Uchlar kelishuvini yuzaga keltirdi. Urush boshlangach, Italiya betaraf bo’lib turdi. Ammo 1915-yil may oyida Afrikadan mustamlakalar va Bolqondan yer berish, shuningdek, 50 million ftint sterling zayom ajratish haqida Antantadan va'da olgach, Uchlar ittifoqi haqidagi shartnomadan chiqdi va 23-mayda Avstro- Vengriyaga urush e'lon qildi. Rossiya asosan Bolqon muammosi keskinlashganligi tufayli Uchlar kelishuviga qo’shildi. Rossiyaning rus- yapon urushida mag’lubiyatga uchraganidan foydalanib Avstro-Vengriya o’zining Bolqon yarim orolidagi ta'sir doirasini kengaytirishga kirishdi. 1908-yilda Avstro-Vengriya Germaniya yordamida Bosniya va Gersegovinani o’ziga qo’shib oldi. Natijada Serbiya dengiz portlariga chiqolmay, tashqi dunyodan butunlay uzilib qoldi. Bu voqealarga javoban serb xalqi junbushga keldi. Taxt vorisi shahzoda Georgiy boshchiligidagi radikal kuchlar Avstro-Vengriyaga qarshi urush ochishni talab qildilar. Rus hukumati Serbiyani qo’Uab-quvvatlar edi. 1912-yili Rossiya homiyligida Avstro-Vengriya va Turkiyaga qarshi Bolqon davlatlari ittifoqi tuzildi. 1912—1913-yillardagi Bolqon urushlari Serbiyaning kuchayishiga sabab bo’ldi va u eng qudratli Bolqon davlatiga aylandi. Bu esa Avstro-Vengriyaning javob harakatlariga hamda Serbiya bilan munosabatlarining keskinlashuviga olib keldi. 1914-yili Bolqon yarim orolida, bir tomondan, Rossiya qo’llab-quv- vatlayotgan Serbiya bilan, ikkinchi tomondan, Avstro-Vengriya, Bolgariya va Turkiya o’rtasida urush chiqishi aniq bo’lib qoldi. Urushga hozirlik Ikkala harbiy itifoq ham uruahga hozirlik ko’rmoqda edi. 1912- yilda Angliya va Fransiya hukumatlari o’zaro yozishmalar natijasida «...hujumning oldini olish va tinchlikni ta'min-lash uchun birgalikda harakat qilish» majburiyatini oldilar. Ikki mamlakat o’zining barcha harbiy tadbirlarini Germaniyaga qarshi harbiy operatsiyalarni birgalikda amal-ga oshirishni nazarda tutgan holda rejalashtirishi ta'kidlan-gan edi. Harbiy-dengiz shtablari o’rtasida imzolangan kon-vensiyaga ko’ra, Angliya Fransiyaning Atlantika dengizi sohillarini himoya qilishni, fransuz floti esa o’rta Yer den-gizida ingliz manfaatlarini muhofaza qilishni o’z zimmasiga oldi. Ikkala harbiy ittifoqda ham qurol-yarog’larning yangi turlari yaratildi, o’ta qudratli harbiy kemalar qurildi. Jumladan, Angliyada tarixdagi ilk tanklar yasaldi. Germaniyada kimyoviy urushga tayyorgarlik borar, zaharlovchi moddalar ishlab chiqarilmoqda edi. Barcha mamlakatlarda pulemyotlarning eng yangi turlari ixtirosi ustida ish olib borildi, harbiy samolyotlardan foydalanishga hozirlik ko’rildi. 1914-yil yozida Germaniya qayta qurollanish jihatidan Antanta mamlakatlarini, harbiy tayyorgarlik bo’yicha Rossiya va Fransiyani ortda qoldirdi. Mamlakat armiyasini jangovar holatga keltirish rejasi 1914-yil 31-martdayoq tayyorlab qo’yilgan edi. Germaniya keng miqyosli urush harakatlari olib borishga tayyor edi. Temir yo’llarning har-biy ish jadvali tasdiqlangan, a'lo darajada ta'lim olgan ofit-serlar tarkibi tayyorlangan, zaxira okruglar tashkil etilgandi. Butun armiya o’ta qudratli va uzoq masofaga otadigan og’ir dala to’plari bilan qurollantirildi. Germaniya armiyasi qurollari ichida taktik zaharlovchi moddalar paydo bo’ldi. Xullas, Germaniya jahon urushiga tayyor edi. Germaniyaning strategik rejalarida Fransiyani yashin tezligida tor-mor qilish ko’zda tutilgan edi. Rossiya o’sha davrda o’zining ittifoqchisiga yordam bera olmasdi, chunki Rossiyada urushga tayyorgarlik ishlarini 1917-yilga kelib yakunlash mo’ljallangan edi. Qurol-yarog’lar armiya shaxsiy tarkibining uchdan biriga yetar, to’plar nihoyatda oz, pulemyotlar esa sanoqli edi. Armiyada kiyim-kechak, oziq-ovqat, o’q-dori tanqisligi mavjud edi. Temir yo’llar bir tekis ishlamas, poezdlar nihoyatda sekin harakat qilardi. Bunday sharoitda urush e'lon qilinadigan bo’lsa, Rossiya armiyasini faqat 40 kun ichida jangovar holatga keltirish mumkin bo’lardi. Germaniya armiyasi bu muddat ichida bemalol Fransiyani tor-mor qilib ulgurardi. Buni yaxshi anglagan Germaniya jangovar harakatlarni tezlashtirish uchun barcha imkoniyatlarni ishga sola boshladi. Urushga bahona topildi . Avstriya imperatori Frans-Iosif (1830—1916) ancha keksayib qolgan, hayotining so’nggi kunlarini o’tkazmoqda edi. U mamlakatning so’nggi podshohi bo’lib, deyarli 60 yil hukmronlik qilgan va avtoritar, yakka hukmronlik davlati tarafdori edi. Avstro-Vengriya siyosiy hayoti-da uning jiyani, taxt vorisi — ersgersog Frans- Ferdinandning ahamiyati tobora ortib borardi. U Serbiyani tor-mor qilish va bosib olish rejalarini tuzayotgan harbiy partiyaning rahbari edi. 1914-yil iyun oyi so’ngida Frans-Ferdinand Serbiyaga bostirib icirishga hozirlik ko’rayotgan Avstriya qo’shinlarini ko’rikdan o’tkazish uchun Bosniyaga borishga qaror qiladi. Sa ra yevo shahri bo’ylab sayohati chog’ida Frans-Ferdinand va uning xotini serb armiyasi ofitserlaridan tuzilgan «Qora qo'l» tashkiloti a'zolari tomonidan o’ldiriladi. Berlin va Vena uchun xuddi shunday bahona kerak edi. Boshqa vaziyatda nizoni balki diplomatik yo'1 bilan hal qilsa bo’lardi, ammo sodir bo’lgan bu voqea Germaniya va Avstro- Vengriya uchun qulay paytda urushni boshlash imkoniyatini tug’dirdi. Berlinda Rossiya hali urushga tayyor emasligini bilsalar-da, Rossiya o’zining imkoniyatlarini safarbar qila olishini va ittifoqchilar topa olishini ham yaxshi anglardilar. Avstro-Vengriya hukumati Germaniya hukumati bilan maslahatlashib, 1914-yil 23- iyulda Serbiyaga ultimatum berdi. U o’zini hurmat qiladigan hech bir hukumat qabul qila olmaydigan qo’pol va keskin uslub bilan bitilgan edi. Berlin va Venadagilar xuddi shunday bo’lishiga umid bog’lagandtiar. Rossiyaning Avstro-Vengriya va Germaniyani nnchlantirishga urinishi natija bermadi. Jang shiddat bilan yaqinlashib kelardi. Urush bombasi Yevropada, uning portlovchi o’zagi esa Sarayevoda edi. Bu bomba nihoyat portladi. 1914-yil 29-iyuIda Rossiya impe-ratori Nikolay II harbiy safarbarlik haqidagi buyruqni imzoladi. 1-avgust kuni Germaniya ham safarbarlik e'lon qildi va shu kuniyoq Rossiyaga urush ochdi. Rus-german urushi boshlandi. 1914-yil 3-avgustda Germaniya Fransiyaga urush e'lon qildi. 4-avgustda esa Angliya Germaniyaga urush e'lon qildi. Jang g’ildiragi shiddat bilan aylanib ketdi. 1914-yil 23-avgustda Yaponiya Germaniyaga urush ochdi va uning Xitoydagi bir qator yerlarini, shuningdek, Tinch okeanidagi Germaniyaga qarashli bir qancha oroUarni egallab oldi. Turkiya kutilganidek Germaniyani qo’llab-quvvatladi. 1914-yil 22-iyulda Turkiya harbiy vaziri shu haqda bayonot berdi. 1914-yil 2-noyabrda Rossiya, 5 va 6-noyabrda esa Angliya va Fransiya Turkiyaga umsh e'lon qildi. Nihoyat, uzoq kelishuvlardan so’ng 1915-yil 23-mayda Italiya Avstro-Vengriyaga urush e'lon qildi. Birinchi jahon urushi boshlandi. Yarashuvlar haqida gap ham bo’lishi mumkin emas, nizolar qurol kuchi bilan hal etilishi lozim edi. 1914-1917-YILLARDA BIRINCHI JAHON URUSHI FRONTLARIDAGI JANGOVAR HARAKATLAR Urushayotgan mamlakatlarning 1914-yildagi jangovar harakatiari strategiyasiю Germaniya qo’mondonligi harbiy harakatlar rejasiga mu-vofiq 4-avgust kuni Belgiyada asosiy hujumni boshladi. Bu yerda mudofaani yorib o’tish va Yevropaning hayotiy ahamiyatga ega bo’lgan sanoat rayonlarini egallab, bir hamla bilan urushni yakunlash nazarda tutilgan edi. Germaniya qurolli kuchlari shiddatli hujum natijasida bix necha hafta mobaynida deyarli jangsiz Belgiyani bosib o’tdilar va Fransiya hududiga kirib, Sena daryosi irmog’i bo’lgan Marna sohillariga chiqdilar. 1914-yilning 5—12-sentabr kunlari Mama bo’yida fransuz va nemis qo’shinlari o’rtasida og’ir janglar bo’lib o’tdi. Unda nemis qo’shinlari mag’lubiyatga uchradilar. Sharqiy Prussiyada rus askarlarining hujumga o’tganligi nemis qo’shinlarining mag’lubiyatida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ldi. Rus armiyasining hujumi dastlab muvaffaqiyatli boshlandi. U Galitsiyani egallab, Sharqiy Prussiya hududiga yorib kirdi. Germaniya qo’mondonligi rus qo’shinlarining hujumini qaytarish uchun askarlarining bir qismini Marna bo’yidan Prussiyaga tashlashga majbur bo’ldi. Rus qo’shinlarining Sharqiy Prussiya operatsiyasi og’ir mag’lubiyat bilan yakunlandi. Ammo Fransiya qutqazib qolindi. 1914-yil oktabr oyida Turkiyaning urushga kirishi munosabati bilan Kavkazorti, Mesopotamiya, Suriya va Falastinning sharqiy chegarasida yangi frontlar vujudga keldi. Anuno turk armiyasi urushga tayyor bo’lmaganligi sababli Kavkaz ortida rus qo’shinlaridan bir qator og’ir mag’lubiyatlarga uchradi. 1915-yiI 23-mayda Italiya Antantaga qo’shildi, o’sha yil oktyabr oyida esa Bolgariya Germaniya-Avstriya ittifoqi tarafidan urushga kirdi. Marna bo’yidagi janglarda mag’lubiyat alamini totgan ittifoqchi qo’shinlar Germaniyaning sherigi Turkiyani urushdan chiqarish uchun dengizda bir qator operatsiyalar o’tkazdilar. 1915-yilning turg'un (pozitsion) urusni 1915-yil fevral oyida ingliz-fransuz floti Turkiyaning Dardanel bo’g’ozidagi istehkomlarini bombalashga kirishdi. Ammo bu hujumlar ko’zlangan natijani bermadi. Bu ope-ratsiya davomida ingliz askarlaridan 200 mingdan ortiq kishi halok bo’ldi va yaralandi. Natijada ana shu hamla tashabbuskori, Angliya harbiy flotining birinchi lordi Uinston Cherchill vazifasidan chetlashtirildi. Shundan keyin uning siyosiy faoliyatida 25 yil tanaffus bo’ldi. Shu bilan faol jangovar harakatlar to’xtab qoldi. Butun yil mobaynida mantiqsiz turg’un urush davom etdi. Tomonlardan hech biri vujudga kelgan vaziyatni buzishni istamas edi. Lekin, diplomatlar faol ish olib bordilar. 1915-jil 12-martda Angliya Rossiyani faollashtirish uchun unga Istanbulni berish majburiyatini oldi. Rossiya, shuningdek Bosforning sharqiy sohillari, Janubiy Frakiya, Imbros va Tenedos orollarini ham olishi kerak edi. Rossiya bu joylarni urush tugaganidan keyin, Angliya va Fransiya Usmonli imperiyasining Osiyodagi yerlarini taqsimlash rejasini amal-ga oshirgan taqdirda olishi ko’zda tutilgandi. Inglizlar Erondagi betaraf hududni ham ingliz ta'sir doirasiga kiri-tishni talab qildilar. Rossiya bu shartlarni qabul qildi. 10 aprel kuni bu shartnomaga Fransiya ham qo’shildi. Germaniya tomonidan boshqarilayotgan Uchlar ittifo-qida ham urushdan keyin dunyoni qaytadan bo’lish rejalari tuzilmoqda edi. Germaniya Fransiyaning bir qator shimoliy tumanlarini, Boltiqbo’yi mamlakatlarini, Polshaning bir qismini o’ziga qo’shib olish, Ukraina va Belorussiyani qo’lga kiritish, Osiyo va Afrikadagi ba'zi mustamlakalarni bosib olishni maqsad qilgandi. Germaniya Fransiya zim-masiga katta o’lpon yuklashni mo’ljallamoqda edi. Natijada Fransiya uni hech qachon to’lolmas, Germaniyaning abadiy qarzdori bo’lib qolardi. Avstro-Vengriyaga butun Bolqon yarim oroli, Bolgariyaga esa Makedoniya va Serbiyaning bir qismi va'da qilingan edi. 1916 yil — xalqlarning buyuk qirg ’i ni yili . Dardanel bo’g’ozidagi operat s iyaning barbod bo’lishi Antanta ittifoqchilanni G ’ arbiy frontdagi jangovar harakatlarga qaytishga majbur qildi. Germaniya ham Fransiya hududida hal qiluvchi jangga kirishishni va uning qarshiligini sindirishni rejalashtirdi. Germaniya bosh shtabi Fransiyaga uning eng mustahkam mavqei — Verden qal'asi orqali hujum uyushtirishga ahd qildi. 1916-yilning 21-fevralida Germaniyaning 5-armiyasi ulkan harbiy operat-siyani boshladi. Hujumdan oldin fransuz istehkomlari to’plardan shiddatli o’qqa tutildi. Krupp zavodlarida tay- yorlangan va uning qizi Berta nomi bilan «Katta Berta» deb atalgan o’ta kuchli to’plar bilan birga jami 850 ta og’ir to’p «ishga tushdi». Jangda Yevropaning eng qudratli ikki armiyasi yuzma-yuz keldi. Milliy g’urur tuyg’usi junbushga keldi. Fransuz qo’mondonligi bir qadam ham chekinmaslikka buyruq berdi, askarlar so’nggi nafasigacha jang qildilar. Verden Fransiyaning va fransuz armiyasining ruhi-ni ko’tardi. «Ular o’tolmaydilar» — fransuz askarlarining bosh shiori shu edi. Verden ostonalaridagi jang 1916-yil 21- dekabrgacha davom etdi va ikkala tomonga ham katta talafotlar keltirdi. Fransiya va Germaniya bu yerda 700 mingdan ortiq askar yo’qotdi. Verden jangining yakunida Rossiya armiyasi katta rol o’ynadi. Bu yerdagi janglarning hal qiluvchi bosqichida general A. A. Brusilov (1853—1926) qo’mondonligidagi rus armiyasi Janubi-G’arbiy frontda hujum boshladi va Germaniya hamda Avstriya qo’shinlari himoyasini yorib o’tdi. Bu operatsiya Avstriya qo’shinlari guruhini tor-mor qilish va 1,5 millionga yaqin askar va zobitni yo’q qilish bilan yakunlandi. Shundan so’ng Avstro- Vengriya amalda jangovar harakatlar qilish qobiliyatini yo’qotdi, Germaniya esa tezda bu frontga o’zining asosiy zaxira kuchlarini tashlashga majbur bo’ldi. Verden ostonalarida jang davom etayotgan bir paytda Antanta ittifoqchilari Somma daryosi bo’yida Verdendan 250 km va La-Manshdan 90 km masofada bo’lgan ingliz mudofaa sektorida hujum boshladilar. Britaniya to’plari deyarli yetti kun davomida german qo’shinlarini o’qqa tutdi. 1916-yil 1 iyulda Britaniya ko’ngilli askarlari hujum-ga tashlandilar. Ularning soni 100 mingdan ortiq edi. Ammo ular yerga chuqur ko’milgan nemis pulemyotlari-ning shiddatli o’tiga duch keldilar. Nemislarning talafoti ko’p edi, ammo inglizlar ham o’lgan va yaralanganlar bilan jami 50 mingdan ortiq kishini y o’qotdilar. Bu mantiqsiz qonli qirg’inda hech qaysi tomon muvaffaqiyatga erisholmadi. 1916-yili Yevropada hammasi bo’lib 2 milliondan ortiq kishi halok bo’ldi, ammo urushda o’zgarish bo’lmadi. Germaniya va Avstro-Vengriyaning moddiy manbalari tugab borardi. Ingliz flotining ustunligi sababli dengiz tomonidan qilingan qamal nihoyatda samarali bo’ldi. Qamal tufayli Germaniya oziq-ovqat va strategik xom ashyolarning o’zidagi zaxiralari bilan kifoyalanishga majbur bo’ldi. Bu esa surunkali urush olib borish uchun yetarli emasdi. Antantaga esa AQSh yordam berar va u o’z mus-tamlakalari manbalaridan erkin foydalanish imkoniyatiga ega edi. Rossiyadagi ahvol juda og’ir edi. Uning xom ashyosi va inson manbalari yetarli bo’lsa-da, iqtisodiy qoloqlik ulardan samarali foydalanish imkonini bermasdi. Transport tizimi-ning tamornila izdan chiqqanligi, harbiy-siyosiy va iqtisodiy tuzulmalarning eskirgan tizimi, harbiy idoradagi o’g’irlik va tartibsizliklar Rossiyani iqtisodiy va siyosiy inqiroz eshigiga olib keldi. 1917-yilda urushayotgan mamlakatlardagi siyosiy va iqtisodiy inqiroz. Urush cho’zilib borardi. 1916-yilda boshlangan xalqlar qirg’ini 1917-yilda ham davom etdi. Uning oxiri ko’rinmasdi. Barcha urushayotgan mamlakatlarda siyosiy inqirozlar boshlandi. Urushni boshlagan rahbarlar va partiyalar obro'-e'tiborlarini yo’qotdilar, hokimiyatga yangi rahbarlar keldi. Fransiyada urush mobaynida ikki marta bosh vazir almashdi, nihoyat hokimiyatga Jorj Klemanso (1841—1929) keldi. Angliyada ham bosh vazir o’zgardi. Askvit (1852—1928) o’rniga Liberal partiyadan bosh vazir qilib saylangan David Lloyd-Jorj (1863—1945) boshchiligidagi konservatorlar va liberallarning ittifoq hukumati keldi. Germaniya kansleri Betman-Golveyg (1856—1921) ham 1917-yilda iste'foga chiqdi. Rossiyada 1917-yilning fevralida inqilob ro’y berdi, natijada podshohlik tuzumi ag’darib tashlandi. Tarix haqiqatni yana bir bor tasdiqladi: urushni boshlagan hukumatlarning umri boqiy bo’lmaydi. Birinchi jahon urushida bu yaqqol namoyon bo’ldi. Urushda 38 mamlakat ishtirok etdi. Harakatdagi armiyalarning askarlari soni 29 milliondan ortiq, barcha safarbar qilinganlar miqdori esa 74 millionga yaqin edi. Janglarda 10 milliondan ortiq kishi halok bo’ldi, 20 million kishi yaralandi. Harbiy harakatlar natijasida minglab shaharlar, zavod va fabrikalar vayron bo’ldi, o’n minglab kilometr temir yo'1 ishdan chiqdi. Oziq-ovqatlarga cheklashlar kiritildi, eng muhim ehtiyoj mollari uchun ma'lum me'yorlar belgilandi. Shunday qilib, XX asr boshida dunyo jahon urushlari, ijtimoiy larzalar va inqiloblar davriga kirdi. Urush ijtimoiy ziddiyatlarni nihoyatda kuchaytirib yubordi. Urushga qarshi norozilik bildirayotgan, urushga sabab bo’lgan ijtimoiy-siyosiy tuzumni o’zgartirishni, non, ijtimoiy adolat va demokratik islohotlar o’tkazishni talab etayotgan xalqning g’azabini qo’zg’adi. Urush burjua parlamentarizmiga ham qattiq zarba berdi. Demokratik respublika katta biznesning ojiz va itoatkor ijrochisi sifatida namoyon bo’ldi. «Parlament demokratiyasi» degan tushunchadan ommaning hafsalasi pir bo’ldi. Butun urush davomida bironta ham parlament qonli qirg’inga qarshi norozilik bildirmadi, urushayotgan davlatlar va ulaming hukmron doiralari manfaatini himoya qildi. Urush jarayonida Yevropa davlatlarining iqtisodiy tuzi-lishida davlat-monopoliya iqtisodiyoti degan yangi tushuncha paydo bo’ldi. Bu davlat tomonidan iqtisodiyotning tartibga solinishi, banklar, xom ashyo taqsimoti va harbiy buyurtmalar ustidan davlat nazorati o’rnatilishini anglatar, ijtimoiy ishlab chiqarishni umumlashtirish tomon tashlangan olg’a qadam edi. Parlament demokratiyasiga ishonchning yo’qolishi va davlat-monopoliya iqtisodiyotining rivojlanishi Yevropa-siyosiy hayotida totalitar g’oyalarning keng tus olishiga yo'1 ochdi. Bunda gap hokimiyatning yangi tuzilmalarini yaratish, butun mamlakatni yagona hokimiyat, bir shaxs yoki partiya irodasi ostida birlashtirish va totalitar tuzumlarni qaror toptirish uchun iqtisodiy tayanch bo’ladigan xo’jalik shakllarini yaratish ustida ketmoqda. Totalitarizm (lotincha totalis — yalpi) jamiyatning o’ta ekstremist unsurlari tomonidan joriy etildi. Urush dahshatlari ularni hokimiyatni qo’lga olish va davlat hamda xalq ustidan cheklanmagan hukmronlik o’rnatish-ning zo’ravonlik usullarini qo’llashga majbur qildi. Barcha totalitar tuzumlarga xos bo’lgan umumiy xusu-siyatlar mavjud edi. 1. Boshqaruvning zo 'ravonlik usullari. Totalitar tuzumlar tarafdorlarining ta'kidlashicha, dohiyning cheklanmagan hokimiyati xalq ishonchiga tayanadi, go yo xalq bir kishiga yoki kishilar guruhiga davlatni boshqarish huquqini bergan. Demokratik muassasalar (saylovlar, parlament) ortiqcha deb hisoblanadi. 2. Is hlab chiqarishda qattiq intizom va uyushqoqlikni joriy etish, mehnat sharoitlarini yaxshilash, ish haqini oshirish borasidagi har qanday talabga urinishni bostirish. Totalitar tuzumlar bunday usullar bilan xo’jalik ravnaqida ma'lum muvaffaqiyatlarga erishar, ammo bu uzoq davom etmasdi. 3. Muxolifatni yoki boshqacha fikrlaydiganlarni bostirish-ning zo’ravonlik metodlari, siyosiy yoki g’oyaviy mqiblarni jismonan yo 'q qilish yoki cheklab qo 'yish. Totalitar tuzumda shaxs ezilar va o 'z qiyofasini yo 'qotar edi. 1815 yil – Germaniya,Avstriya- Vengriya,Rossiya o’rtasida “Muqaddas Ittifoq”tuzilgan edi . 1906 yil- Rossiya bu Ittifoqdan chiqdi1-jadval 1881 yil Fransiya tomonidan Tunisning egallanishi Italiyaning Ittifoqqa kirishiga sabab bo’lgan 1904 yil-Angliya- Fransiya o’rtasida shartnoma imzolangan 2-jadval 1907 y il 31-av gust rus-ingl iz bit imi 3-jadv al Eron uch ta’sir hududga bo’lindi Rossiya Afg’onistonni o’z ta’sir doirasidan chetda deb tan oldiRossiya va Angliya Tibetning ichki ishlariga aralashmaslikka,uning hududiy butunligini buzmaslikka, u bilan hamkorlikni faqat Xitoy bilan amalga oshirishga kelishib oldi. Ik k ala I t t ifoqning urushga t ay y orgarligi 4-jadv al  Uchlar Ittifoqi Germaniyada kimyoviy urushga tayyorgarlik ko’rildi.Temir yo’llarning harbiy ish jadvali tasdiqlandi,a’lo darajada ta’lim olgan ofitserlar tarkibi tayyorlandi,zaxira okruglar tashkil etildi.  Antanta Angliyada tarixda ilk –tanklar yasaldi . Rossiyada zaharlovchi moddalarga qarshi moslama ixtiro qilindi Ikkala harbiy ittifoqda ham qurol-yarog’larning yangi turlari yaratildi.O’ta qudratli harbiy kemalar qurildi.Barcha mamlakatlarda pulemyotlarning yangi turlari ixtiro qilindi.Harbiy samolyotlardan foydalanishga hozirlik ko’rildi. Germaniya -1916 yil aprel-Iprda ilk zaharli gaz (xlor) ishlatdi. 15 ming kishi zaharlandi,5mingi vafot etgan. Angliya- 1916 yil sentabr- Somma daryosi bo’yida ilk tanklarni qo’’ladi Urushga bahona 5-jadv al 1914 yil 1avgust-Germaniya ham harbiy safarbarlik e’lon qildi Frans Ferdinand. It t ifoqchi dav lat larning urushga k irishi 6-jadv al 1917 yil 6 aprel AQSH- Germaniyaga 1914 yil 1 avgust Germaniya- Rossiyaga 1914 yil 3 avgust Germaniya- Fransiyaga 1914 yil 4 avgust Angliya- Germaniyaga 1914 yil 23 avgust Yaponiya- Germaniyaga 1914 yil 22 iyul Turkiya- Rossiyaga1915 yil 23 may Italiya- Avstro- Vengriyaga1915 yil 14 oktabr Bolgariya Serbiyaga 1916 yil 28-avgust Ruminiya Avstriya- Vengriyaga Turkiyaning urushga kirishi bilan Kavkazda,Mesopotamiyada ,Suriya va Falastinning sharqiy chegarasida yangi frontlar vujudga keldi1914 yil 11 oktyabr kuni Germaniya Turkiyaga katta miqdorda qarz berdi va bunga ko’ra Turkiya shu zahoti urushga kirishga va’da oldi. 1915 yil 15- sentabr Bolgariya-Turkiya,6- sentabr Avstriya- Vengriya va Bolgariya o’rtasida “To’rt ittifoq”shartnomasi imzolangan “ Buy uk chek inish” (Sharqiy front ) 7-jadv al  Sharqiy front 1915 yilda asosiy urush harakatlari maydoniga aylandi.Germaniya va Avstriya-Vengriya o’z qurolli kuchlarining yarmiga yaqinini Rossiyaga tashlashga qaror qildilar.Ittifoqchilarning qo’shinlari 1915 yilning bahorida hujum harakatlarini Galitsiyadan (G’arbiy Ukraina) boshladilar.Natijada 1915 yilning bahori va yozida rus armiyasi qonli mudofaa janglari olib borishga majbur bo’ldi. 850 ming soldat va ofitser halok bo’lgan 900 ming askarlar asirga tushgan Natijada rus armiyasi Polshani,Boltiq bo’yini,G’arbiy Belorussiya va G’arbiy Ukrainaning bir qismini tashlab chiqishga majbur bo’ldi.Bu chekinish I jahon urushi tarixida “buyuk chekinish”nomi bilan kirgan. BREST TINCHLIK SHARTNOMASI Rossiyaning Germaniya va uning ittifoqchilari bilan 1918-yil 3-martda imzolagan tinchlik shartnomasidan I-modda Bir tarafdan Rossiya, ikkinchi tarafdan Germaniya, Avstro-Vengriya, Bolgariya va Turkiya o’rtadagi urush holati-ga barham berganliklarini e'lon qiladilar. Byndan buyon ular o’zaro tinchlik va do’stlikda yashashga ahd qildilar. Ahdlashuvchi tormonlar bir-birlarining hukumatlariga yoki davlat va harbiy nizomlarga qarshi hech qanday targ'ibot-tashviqot olib bormaydilar. Bu majburiyat To’rtlar ittifoqi davlatlari egallab turgan hududlarga ham daxldordir. 2- modda 8-jadval 3- modda Ahdlashuvchi tomonlar tarafidan belgilangan chiziqdan g'arbda joylashgan va ilgari Rossiyaga tegishli bo’lgan vilo-yatlar bundan keyin uning oliy hokimiyati ostida bo’lmaydi. ... Rossiya bu viloyatlarning ichki ishlariga har qanday aralashuvdan voz kecjiadi. Germaniya va Avstro-Vengriya bu viloyatlarning kelgusilaqdirini ularning aholisi bilan kelishgan holda belgilashni ko’zda tutadilar. 9- modda Ahdlashuvchi tomonlar o’z harbiy xarajatlari, ya'ni urush olib borishga sarflangan davlat mablag'lari, shuningdek, harbiy zararlar uchun o’zaro to’lovlardan voz kechadilar. 14- modda Mazkur tinchlik shartnomasi rasman tasdiqlanadi. Tasdiq yorliqlari eng qisqa muddatda Berlinda almashlanishi zarur. Rossiya hukumati To’rtlar ittifoqi davlatlaridan birining xohishiga ko’ra ikki hafta mobaynida tasdiq yorliqlarini o’zaro almashlash majburiyatini o’z zimmasiga oladi. Tinchlik shartnomasi tasdiqlangan ondan kuchga kiradi, chunki uning moddalarida, ilovalarida yoki qo’shimcha shartnomalarda boshqacha fikr bayon qilinmagan. G’arbiy front dagi ahv ol. 9-jadv al Sharqiy frontdagi dastlabki muvafaqiyatlardan ruhlangan Germaniya G’arbiy frontdagi ahvolni ham o’zgartirib olmoqchi bo’ldi.Bu o’rinda u mutlaqo yangi qurol-suvosti kemalariga katta umid bog’ladi. 1915 yilning 7 may kuni Germaniya suvosti kemalari Angliyaning “Luzitaniya”deb ataluvchi ulkan yo’lovchilar tashish kemasini cho’ktirib yubordi.Uning bortida jami : 2 mingga yaqin yo’lovchi (shu jumladan 126 nafar AQSH fuqarosi)bor edi. Ulardan 1195 nafari halok bo’ldi. Urushayotgan tomonlar ning maqsadlari 10-jadv al Italiya -Afrika va Bolqonda yangi hududlar va 50 mln fund sterlingga ega bo’lish Ruminiy aning urushga k irishi 11-jadv al  Shartnomaga ko’ra Rossiya Ruminiyaning hududiy yaxlitligini kafolatlaydigan bo’ldi.Shuningdek,Ruminiyaning Avstriya-Vengriya imperiyasidagi ruminlar yashaydigan hududlarga bo’lgan huquqini tan oldi.  1916 yil 17 avgust – Ruminiya bilan Antanta davlatlari o’rtasida shartnoma imzolandi va Ruminiya Avstriya-Vengriyaga qarshi urushga kirish majburiyatini oldi.  1916 yil 28 avgust- Ruminiya Avstirya-Vengriyaga qarshi urush e’lon qildi.1914 yil 1-oktabr Rossiya- Ruminiya shartnomasi Ruminiyaning maqsadi – Transilvaniya,Bukovina va Banatning katta qismini olish edi. Harbiy jihatdan mustahkam tayyorgarlik ko’rmagan Ruminiya armiyasi tezda tor-mor etildi . Birinchi jahon urushidagi eng muhim janglar 12- jadv al 1916 yil 21- fevral- 21- dekabr Verden qal’asi yonida jang 1914 yil 5-12- sentyabr Marna daryosi bo’yida jang1918 yil 1-iyuldan 18- noyabr Somma daryosi bo’yida Verden jangining yakunida rus armiyasi A.A.Brusilov qo’mondonligi Janubiy-G’arbiy frontda hujum qildi.Germaniya hamda Avstriya qo’shinlari himoyasini yorib o’tdi.Bu operatsiya Avstriya qo’shinlarini tor-mor qildi va 1,5 mln ga askar yo’qotishi bilan yakunlandi I J ahon urushida dav lat lardagi huk umat rahbarlar 13-jadv al Rossiya Nikolay IIAQSH V.Vilson Germaniya E.Lyudendorf Italiya V.Orlondo TurkiyaAvstro- VengriyaFransiya J.Klemanso Angliya D.Loyd Jorj Germaniy a v a uning it t ifoqchilarining t aslim bo’lishi 14-j adv al 1918 yil 11-noyabr- Kompen o’rmonida marshal Foshning shtab vagonida Antanta bilan yarash bitimi imzolandi.1918 yil 9 noyabr-Germnaiya imperiyasi quladi.Imperator Vilgelm II taxtdan voz kechdi va mamlakatdan qochib ketdi.10- noyabr kuni sotsial-demokrat Ebert boshchiligida yangi hukumat tuzildi. Brinchi jahon urushi y ak unidagi muhim sanalar 1918-yil 4-oktabrda – Chexiya va Slovakiya Avstro-Vengriya tarkibidan ajralib chiqdi hamda mustaqil Chexoslovakiya respublikasi tuzilganligini e’lon qildi. 1918-yil 28-oktabr – serb, xorvat va slovenlar qirolligi tuzilganligi e’lon qilindi. 1918-yil 31-oktabr- Avstriya va Vengriyada monarxiyalar ag’darib tashlandi hamda Avstriya va Vengriya respublikalari e’lon qilindi. 1918-yil 30-oktabr- Germaniya harbiy eskadrasi ingliz flotiga hujum qilish haqida buyruq oldi. 1918-yil 3-noyabr- Germaniyaning Kil shahrida matroslar va askarlarning namoyishi boshlandi va u inqilobga aylandi. 1918-yil 9-noyabr- Berlinda qo’zg’alon boshlandi 1918-yil 9-noyabr- Germaniya respublika deb e’lon qilindi. 1918-yil 11-noyabr- Parij yaqinidagi Kompen o’rmonida frnsuz marshali Foshning vagon-qarorgohida Germaniya hayati o’zining yarashuvi haqida amalda esa Germaniya mag’lubiyat bitimini imzoladi. Izohli lug’at  “ Antanta”-1907 yil 31-avgustda tashkil topgan Angliya,Fransiya,Rossiya o’rtasida tuzilgan harbiy blok  “ Uchlar Ittifoqi”-1882 yil 20-mayda tashkil topgan Germaniya,Avstro-Vengriya,Italiya davlatlari o’rtasida tuzilgan harbiy blok  Detanator-urush o’chog’I ochilgan hudud  Buyuk chekinish-rus armiyasining 1915 yil bahor va yozida og’ir talafotlar bilan chekinishi  “ To’rtlar ittifoqi”-1915 yil 15-sentabrda Bolgariyaning “Uchlar ittifoqi”ga kirishi natijasida vujudga kelgan ittifoqi  Xulosa. Xulosa qilib aytganda dunyoni bo’lib olish uchun qilinga harakat samarasiz yakun topdi. Germaniya,Italiya,Avstriya- Vengriya,Bolgariyaning orzulari chipakka chiqdi. I jahon urushida Angliya 750 ming,Fransiya 1,3 mln, Germaniya 2 mln,Rossiya 16 mln odam yo’qotdi.Ko’pgina sanoat korxonalari vayron bo’ldi,transport tarmoqlari,konlar yo’q qilindi.Ko’plab kemalar cho’ktirildi.Urush paytida oltin zaxirasining katta qismi AQSH ga o’tib ketdi. Qo’shma Shtatlar qarzga oziq- ovqat,qurol-yarog’,kiyim-kechak,transport berar ,o’z ittifoqchilarining og’ir ahvolidan foydalanib o’z mollariga istagancha narx belgilar va katta foyda olar eidlar. I jahon urushida 38 ta davlat ishtirok etdi,ularda 1,5 mlrd dan ortiq aholi yashar edi. Urushda 74 mln ga yaqin kishi safarbar etildi. Jami 10 mln kishi halok bo’lgan,20 mln kishi esa jarohatlangan,bundan tashqari juda ko’p kishilar kasallik va ochlikdan o’lib ketdi. I jahon urushi tugagach 1919 yil Parij konferensiyasida dunyoda tinchlikni himoya qilish uchun 44 mamlakat tomonidan Millatlar Ligasi tuzildi.Millatlar Ligasi birgalikda xalqaro siyosat olib borish va umummanfaati yo’lida ,ayniqsa urush xavfi tug’ilganda maslahatlashishga rozi bo’lgan mustaqil davlatlarning umumiy organi sifatida 1946 yilgacha yashadi. Insoniyat I jahon urushigacha bo’lgan ming yil davomida yuz bergan barcha urushlarda ham bunchalik qurbon bermagan edi. Foy dalanilgan adabiy ot lar ro’y xat i:  1.G.Hidoyatov.Jahon tarixi.T.”Sharq”.2004. 10-sinf darsligi  2.M.Lafasov,U.Jo’rayev.Jahon tarixi.T.”O’qituvchi”.2005.Akademik litseylar uchun darslik.  3.A.D.Alimova,R.H.Karimov va boshqalar O’zbekiston tarixi.T.”Sharq”.2004.10 –sinf darsligi  4.Z.R.Nuriddinov.G’arb mamlakatlarining eng yangi tarixi. T.”O’qituvchi”.1976.  5.A.Ya.Manusevech,V.A.Orlov,S.M.Steskevish va boshqalar.Eng yangi tarix.T.”O’qituvchi”1989.  7.V.K.Furayev. Eng yangi tarix. T.”O’qituvchi”.1987 yil.10-sinf darsligi  8.M.Lafasov,U.Jo’rayev,E.Xoliqov,D.Qodirova.Jahon tarixi. T.”Talqin”.2006. 9-sinf darsligi Frans Iosif ( 1830 – 1916 ) Birinchi jahon urushida qatnashgan jangchi Vudro Vilson . I jahon urushing borishi. Nikolay II I jahon urushi harbiylari. I jahon urushi oqibatlari. Ilov a  1). Uchlar ittifoqi (jadval)  2).Antanta (jadval)  3). 1907 yil 31-avgust rus-ingliz bitimi(jadval)  4). Ikkala Ittifoqning urushga tayyorgarligi (jadval)  5). Urushga bahona (jadval)  6). Frans Ferdinand.(rasm)  7). Ittifoqchi davlatlarning urushga kirishi (jadval)  8). “Buyuk chekinish”(Sharqiy front) (jadval)  9). Brest tinchlik shartnomasi (moddalar)  10). G’arbiy frontdagi ahvol.(jadval va xarita)  11). Urushayotgan tomonlarning maqsadlari (jadval)  12). Ruminiyaning urushga kirishi (jadval)  13). Birinchi jahon urushidagi eng muhim janglar (jadval)  14). I Jahon urushida davlatlardagi hukumat rahbarlar (jadval)  15). Germaniya va uning ittifoqchilarining taslim bo’lishi (jadval)  16). Frans Iosif (rasm)  17). Birinchi jahon urushida qatnashgan jangchi (rasm)  18). Vudro Vilson (rasm)  19). I jahon urushing borishi. (rasm)  20). Nikolay II (rasm)  21). I jahon urushi harbiylari. (rasm)  22). I jahon urushi oqibatlari. (rasm)  23).Mavzuga doir xaritalar

Jahon tarixi fanidan Birinchi jahon urushining sabablari, borishi va natijalari

Sotib olish