Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	1.7MB
Покупки	0
Дата загрузки	26 Июнь 2024
Расширение	docx
Категория	Информатика и ИТ

Jamiyatimizda kompyuter grafikasining qo’llanish sohalari va rivojlanish istiqbollari

ettirilgan grafikalarni tahlil qilish imkoniyatini ham beradi. Shu sababli bu
paketlarga turli xil matematik tahlil usullari, jumladan statistik tahlil, ehtimollar
nazariyasi, iqtisodiy jarayonlar bashorati kabi usullar kiritilganki, ular berilgan
axborot to’plamini tahlil qilish imkonini beradi.
Namoyish qilish grafikasi - matn, sxema, eskiz kabi hujjatlarni mashinaviy
tasvirini hosil qilib uni namoyish etishga tayyorlash uchun xizmat qiladi. Bu
erda eng asosiy vazifa - yuqori sifatli va chiroyli ko’rinishdagi tasvirlar hosil
qilishdan iborat. Bu turdagi grafikalarning eng afzal tomoni shundaki, undagi
tasvirlar to’plami va ko’rinishini tezda o’zgartirish mumkin.
Injenerlik grafikasi - bunday grafika chizmachilik, loyihalash va
konstruktorlik ishlarini avtomatlashtirishda keng qo’llaniladi. Injener-lik
grafikasi analiz, sintez, modellashtirish, chizmachilik, boshqarish va shu kabi
loyixalashni ishlarini avtomatlashtirishning hamma bosqichlarini o’z ichiga
oladi.
I.7-rasm. Injenerlik uchun foydalaniladigan grafika
Ilmiy grafika - ilmiy izlanishlar uchun xizmat qiladi va geografik, fizik,
biologik va boshqa jarayonlarni tadqiq qilishda qo’llaniladi. Ilmiy grafikaning
eng asosiy maqsadi ilmiy izlanishlarda hosil bo’ladigan axborotlarni
vizuallashtirish - ko’zga ko’rinarli shaklda ifodalashdir. Ayniqsa bu yo’nalish
atom energiyasi manbalarini tadqiq qilishda, kosmonavtika, samolyotsozlikda,
geografiyada va okeanologiyada - xulas qamrovi katta bo’lgan, tez kechadigan
13

Hukmdor birliklari noldan boshlanadi va chapdan o’ngga, so’ngra
yuqoridan pastga ikki o’lchagich kesishgan joyda ko’tariladi. Tasvirni yoki
rasmdagi istalgan maydonni o’lchash uchun siz nol nuqtasini o’lchamoqchi
bo’lgan maydonga ko’chirishingiz kerak. Quyidagi misolda biz karahindibani
o’lchamoqchimiz.
II .4- rasm
Nolinchi nuqtani siljitish uchun, avvalo, ko’rsatgichni o’lchagichlar
kesishgan joyning yuqori chap burchagidagi kesishgan chiziq ustiga qo’ying.
Ular shunday ko’rinadi:
Nol nuqtasini yangi nol nuqtasi boshlanishi kerak bo’lgan joyga torting.
Rasm bo’ylab chiziq paydo bo’ladi, bu sizga kerakli joyni aniq belgilashga
yordam beradi.
II.5- rasm
Yangi nol nuqtasini o’rnatish uchun qo’yib yuboring.
22

O’lchov birliklarini yoki boshqa afzalliklarni o’zgartirish uchun Tahrirlash
> Afzalliklar > Birliklar va o’lchagichlarga o’ting.
II .6- rasm
Biz ushbu o’lchovdan qo’shimcha grafiklar, matn hajmini aniqlash yoki
joylashtirish va/yoki tekislash uchun foydalanishimiz mumkin.
Qo’llanmalar
Gidlar hukmdorlarga juda o’xshaydi. Katta farq shundaki, siz ularni
o’lchash uchun ishlatmaysiz. Buning o’rniga siz ularni tasviringizning matn,
qatlamlar va boshqalar kabi turli tomonlarini tekislash uchun ishlatasiz.
Qo’llanmalardan foydalanish uchun Ko’rish > Ko’rsatish > Qo’llanmalarga
o’ting.
Hujjat maydonining chap tomonida yoki tasvir paydo bo’ladigan maydonda
vertikal qo’llanmani ko’rasiz. Bu och ko’k rangli chiziq bo’lib, u quyidagicha
ko’rinadi:
Ko’proq o’rganishga qiziqasizmi?
23

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ……………………..…………………
36
2

qurilmasi yordamida yaratiladi va ekranga chiqariladi. Videokartalar uchun maxsus
videoprotsessorlar ishlab chiqariladi.
1.1-rasm: Videoprotsessor
Videoprotsessorlar kompyuterning asosiy protsessorini murakkabligi va
hisoblash ishlarini bajarish tezligi bo’yicha ortda qoldirib ketgan.
Kompyuterning ma’lumotlarni elektron ko’rinishda tasvirlash qurilmasi
monitor (monitor - kuzatish, nazorat) deb ataladi. Kompyuterda bo’layotgan
jarayonlarni monitor orqali kuzatish mumkin. Monitorning tasvirlar
ko’rsatiladigan qismi, ya’ni ekrani displey (display - tasvirlamoq) deb ataladi.
Hozirgi paytda alohida korpusda yig’ilgan tasvirlash qurilmalari kompyuter
monitori, kompyuter bilan birga joylangan tasvirlash qurilmalari (masalan,
noutbuk, planshet hamda telefonlarda) displey deb atalmoqda.
1.2-rasm: Displey
Displey to’g’ri to’rtburchak ko’rinishida bo’lib, uning tomonlari nisbati
odatda 16 ga 9 kabi bo’ladi. Bundan tashqari, displey tomonlari nisbati 16 ga 10,
4 ga 3, 5 ga 4 kabi bo’lishi ham mumkin. So’nggi paytda 21 ga 9 nisbatdagi
displeylar ishlab chiqarila boshlandi. 16x9 va 16x10 nisbatli displeylar keng,
21x9 nisbatlilari o’ta keng, 5x4 nisbatlilari kvadrat displeylar deb ataladi.
6

Tadqiqot metodologiyasi
To’liq tadqiqot tadqiqoti uch bosqichda o’tkazildi, ya'ni: ikkilamchi
tadqiqot, birlamchi tadqiqot va ekspertlar guruhining tekshiruvi. Kompyuter
grafikasi bozorini baholashga imkon beradigan asosiy ma'lumotlar
quyidagilardan iborat:
 Ishlab chiqaruvchilarning tadqiqot va ishlanmalar byudjetlari va davlat
xarajatlari
 Bozor segmentidagi asosiy kompaniyalarning daromadlari
 Yakuniy foydalanuvchilar soni va iste'mol hajmi, narxi va qiymati.
 Hisobotda ko’rib chiqilgan mamlakatlar tomonidan ishlab chiqarilgan
geografik daromadlar
 Hozirgi vaqtda kompyuter grafikasi bozoriga ta'sir ko’rsatuvchi mikro va
makro muhit omillari va ularning prognoz davrida kutilayotgan ta'siri.
Bozor prognozi turli xil sifat va miqdoriy omillarni tahlil qiluvchi xususiy
dasturiy ta'minot orqali amalga oshirildi. O’sish sur'ati va CAGR intensiv
ikkilamchi va birlamchi tadqiqotlar orqali baholandi. Turli ma'lumotlar nuqtalari
bo’yicha ma'lumotlar triangulyatsiyasi hisobotda tahlil qilingan turli bozor
segmentlarida aniqlikni ta'minlaydi. Bozor bahosini tasdiqlashda yuqoridan
pastga va pastdan yuqoriga yondashuvni qo’llash miqdoriy ma'lumotlarning
mantiqiy, uslubiy va matematik izchilligini ta'minlaydi.
Kompyuter grafikasi va animatsiya bo’yicha malakali mutaxassislarga
bo’lgan talab bugungi raqamli landshaftda tobora ortib bormoqda. Ko’ngilochar
industriya animatorlar, 3D modelerlar, tekstura rassomlari, riggerlar va vizual
effektlar bo’yicha mutaxassislar uchun ko’plab imkoniyatlarni taklif etadi.
Bundan tashqari, o’yin sanoati doimiy ravishda kengayib bormoqda, bu iste'dodli
shaxslardan jonli belgilar, immersiv muhitlar va jozibali vizual effektlarni
yaratishni talab qiladi. Reklama agentliklari, shuningdek, tomoshabinlarni jalb
qilish uchun ko’zni qamashtiruvchi vizual kontent ishlab chiqaradigan
mutaxassislarni qidiradi. An'anaviy sektorlardan tashqari, kengaytirilgan haqiqat
(AR), virtual haqiqat (VR) va aralash haqiqat (MR) kabi rivojlanayotgan
18

I.BOB KOMPYUTER GRAFIKASI ASOSLARI
I.1 Kompyuter grafikasining asosiy tushunchalari va tamoyillari
Kompyuter grafikasi — grafik displey (monitor) ekranida tasviriy
informatsiyani vizuallash (ko’rinadigan qilish) jarayonidir. Tasvirni qog’ozda,
fotoplyonkada, kinolenta va boshqalarda aks ettirish usulidan farqli ravishda
kompyuter grafikasida kompyuterda hosil qilingan tasvirni darhol o’chirib
tashlash, unga tuzatish kiritish, istalgan yo’nalishda toraytirish yoki cho’zish,
yaqinlashtirish va uzoqlashtirish, burish, harakatlantirish, rangini o’zgartirish va
boshqa amallarni bajarish mumkin. Kitoblarni bezash, rasm va chizmalarni
tayyorlashda buyumlarni loyihalash va modellarini yasashda, telereklamalar
yaratishda, multfilmlarni yaratishda, kinofilmlarda qiziqarli kadrlar hosil qilish
va boshqa ko’p sohalarda qo’llaniladi.
Kompyuter grafikasi bilan ishlovchi dasturlar qatoriga bir qancha dasturlarni
sanab o’tish mumkin. Jumladan, Microsoft Paint, Adobe Photoshop, Adobe
Illustrator, Corel Draw, Adobe Freehand, Adobe InDesign, Adobe ImageReady,
Adobe Flash, Discreet, Cinema 4d, Alias, Autodesk Maya, LightWave, Adobe
Brush va hokazolardir. Ushbu dasturlarda kompyuter grafikasiga oid ishlarni
amalga oshirish mumkin. Ba’zilarida oddiy rasm chizish mumkin bo’lsa,
ba’zilarida uylar proyektlari, ba’zilarida esa uch o’lchamli modellashtirish va
hattoki to’rt o’lchamli modellashtirish mumkin bo’ladi. Inson tashqi dunyo
haqidagi axborotning asosiy qismini ko’zlari yordamida qabul qiladi. Ko’rish tizimi
turli obyektlarning tasvirini qabul qilib oladi. Ular yordamida insonda tashqi muhit
va undagi obyektlar haqida tasavvur paydo bo’ladi. Obyektlarning tasvirini
yaratish, ularni saqlash, qayta ishlash va tasvirlash qurilmalarida tasvirlab berish
kompyuterning eng qiyin va asosiy masalalaridan biridir. Kompyuterga hech
qanday topshiriq berilmaganda, ya’ni bekor turganida ham ekranida ko’rinishi
kerak bo’lgan tasvirni sekundiga o’nlab marta qayta ishlab ko’rsatadi.
Kompyuterning ekranida paydo bo’ladigan tasvirlar uning videokarta deb ataluvchi
5

9. Hosil bo’lgan shaklni -90 0
gradusga burib quyidagi ko’rinishga
keltiramiz. Buning uchun uskunalar satrida joylashgan Угол поворота bo’limiga
-90 sonini kiritiladi.
II .2 9 -rasm. Shaklni burish
10. So ’ ng ushbu shakldan nusxa bir necha marta nusxa olib
( klaviaturadan “+” yoki Ctrl + C ) quyidagi ko ’ rinishda joylashtirib olamiz . Shakl
bir xilda hosil bo ’ lishi uchun uskunalar satrida joylashgan Двухточечная линия
yoki F 5 tugmasini bosib to ’ g ’ ri chiziq chizib olamiz .
II.30-rasm. Shaklni to’g’ri chiziq bo’ylab nusxalash
Mana shunday ko’rinishda shakl to’lgunicha ishni davom ettiramiz. Shaklni
to’g’ri chiziq bo’ylab tekislash uchun SHIFT tugmasini bosib turgan holda,
shaklni o’rta nuqtasidan ushlab kichraytiramiz. Rasmda berilgan ko’rinishda
hosil qilamiz.
33

Quyidagi ikkita rasmda biz kattalashtirishdan oldin va keyin tasvir
ko’rsatilgan.
Oldindan Keyin
II.1-rasm II.2- rasm
Tasvirni kattalashtirish uchun asboblar panelining pastki qismida joylashgan
Masshtablash vositasidan foydalanasiz. Bu shunday ko’rinadi:
Kattalashtirish vositasini bosing, so’ng rasmingizni bosing. Shuningdek,
Ko’rish. Kattalashtirishga o’tishingiz mumkin. Siz ichida (+) belgisi bo’lgan
kattalashtiruvchi oynani ko’rasiz. Har safar rasm ustiga bosganingizda,
Masshtablash vositasi uni 100% ga kattalashtiradi.
Masshtabdan foydalanish tasvir hajmini o’zgartirmasligini yodda tutish
kerak.
Tasvirni panorama qilish tasvirni kattalashtirishdan farq qiladi. Tasvirni
panorama qilish turli tomonlarini yaxshiroq ko’rish uchun tasvirni siljitish
demakdir. Bu, ayniqsa, katta hajmdagi rasm fayllari uchun foydalidir.
Tasvirni panorama qilish uchun asboblar panelining pastki qismidagi Qo’l
asbobini bosing. Tasvir ustida panorama qilish uchun sichqonchani torting. Agar
siz boshqa vositadan foydalanayotgan bo’lsangiz, lekin uni ishlatayotganda
tasvirni o’zgartirishingiz kerak bo’lsa, sichqonchani sudrab olib borganingizda
bo’sh joyni bosing va ushlab turing.
Photoshop bilan ishlaganda, grafiklarni tekislash, tasvir faylining ayrim
tomonlarini o’lchash yoki grafikga mos ravishda matn kiritish kerak bo’lgan
paytlar bo’lishi mumkin. Bu ishlarni faqat tegishli asbob yordamida
20

II.31-rasm. To’g’ri chiziq bo’ylab to’ldirilgan holati
11. Hosil bo’lgan shaklni belgilab, uskunalar satridan Инструментов
выбора bo’limini tanlab hamma shaklni belgilab olamiz. Menyudan Объект >
Группа > Сгруппировать yoki Ctrl+G tugmasini tanlaymiz.
12. Endi shaklni burish bilan shug’ullanamiz. Buning uchun menyudan
Окно > Окно настройки > Преобразования bo’limini yoki Alt+F8 tugmasini
tanlaymiz.
II.32- rasm
Ushbu oynadan Угол поворота bo’limiga 20 sonini Копии bo’limiga 1
raqamini kiritamiz, tekislanishga Внизу справа buyruqlarini tanlab, Применить
tugmasini bosamiz.
II.33 -rasm. Shaklni nusxalash
13. Endi hosil bo’lgan shaklni ustiga sichqoncha o’ng tugmasini bosib,
kontekst menyudan Порядок > На задний план страницы yoki Ctrl+G
tugmasini tanlaymiz.
14. Har bir shaklni tanlab Палитра bo ’ limidan kerakli rang ustiga
sichqoncha o ’ ng tugmasini bosib rang tanlaymiz , agar sichqoncha chap tugmasi
bosilsa , shakl ichiga to ’ lib rang beradi .
34

jarayonlarni o’rganishda juda keng qo’llaniladi. Shuningdek, ilmiy izlanishlar
natijalarini kerakli shaklda diagrammalar, xaritalar, jadvallar va turli matematik
formulalar shaklida tasvirlashdaishlatilishi mumkin.
I .8 -rasm. I lmiy izlanishlarning visual ko’rinishi
Ko’rgazmaviy grafika - namoyish va tijorat grafikalarining rivoji bo’lib,
shu ikkala grafika imkoniyatlarini yig’indisi integratciyasini tashkil etadi. Bu
grafika ayrim grafikalarini slaydlar ketma-ketligidan iborat slaydfilm qilib
yaratib, so’ngra uni ma`lum vaqt ichida ekranda ketma-ket ko’rgazma shaklida
namoyish etadi. Har bir slaydning ekrandagi tasviri ovoz va vizual effektlar
bilan qo’shib olib borilishi mumkin. Undan tashqari, tayyor grafikni tahrir qilish
imkoniyat ham mavjud.
Animatsion grafika - rang bilan ishlashdagi muvaffaqiyatlarni injenerlik
grafikasidagi uch o’chovli ob`ektlarni modellashtirishdagi yutuqlar bilan
(masalan reklama e`lonlari va teleko’rsatuvdagi bir tasvirni ichiga ikkinchisini
kiritish) qo’shib uyg’unlashtirilgan.
I.9-rasm. 3 o’lchovli ob’ektlar orqali animatsiya yaratish
Mashina grafikasi - bu kompyuter yordamida ob`ekt shakllari, uning
modelini yaratish va saqlash uchun xizmat qiluvchi kompyuter grafiksining bir
bo’limi. Kompyuterda turli grafik tasvirlarni hosil qilish mumkin, biroq ular bir
– biridan farqlanadi, chunki hozirgi zamon kompyuterlari o’tgan asrning 90-
14

II.11- rasm
Keyin pastki o’ng burchakdagi kichik axlat qutisini bosing. Davlatni
o’chirishni xohlayotganingizga ishonchingiz komilmi yoki yo’qligini so’rab
dialog oynasi paydo bo’ladi. Agar u to’g’ri holat bo’lsa, Ha ni bosing.
II.12- rasm
Rangni sozlash paneli yordamida sozlash
Sozlash paneli rasmlaringizdagi rangni sozlashni osonlashtiradi.
Sozlash paneli sukut bo’yicha Panel Dock-da ochiq. Bu shunday ko’rinadi:
II.13- rasm
Rangni sozlash uchun sozlash belgisini bosishingiz mumkin. Agar
sichqonchani piktogramma ustiga olib kelsangiz, u sizga ushbu belgi nima
qilishini aniq aytib beradi.
Quyida ko’rib turganingizdek, birinchi belgi Yorqinlik va Kontrastni
sozlaydi.
27

Bu grafika, odatda, turli jarayonlarni modellashtirish, tahlil qilish, turli
qiziqtiruvchi dasturlar yaratishda keng qo’llaniladi.[2]
Kompyuter grafikasining quyidagi tur kum larini ajratib k o’ rsatish mumkin:
 tijoratga oid
 namoyishlarga oid
 muhandislikka oid
 ilmiy
 k o’ rgazmaviy
 animatcion
Tijoratga oid grafika elektron jadvallarda yoki berilganlar bazasidagi
axborotlarni aks ettirish uchun xizmat qiladi. Bu axborotlar Sh E H M monitor
ekranida graf i k, gistogramma, diagramma va xoxlagan boshqa ko’rinishlarda
aks ettirilishi mumkin. Bunda grafiklar matn izo h lari va ma`lum joylarda shartli
belgili izo h lar bilan ta`minlanadi.
I.6-rasm. Tijorat uchun foydalaniladigan grafika
Tijorat grafikasiga tegishli b o’ lgan amaliy dasturlar paketi tasvirni ekranda
tezda va q ulay ifodalashga qaratilgan, chunki tijorat - chining asosiy maqsadi
axborotlarni qayta ishlash jarayonida gi o’ zgarishlarni tezda mu h okama qilib,
tegishli qarorlar qabul qilish dan iboratdir. Tasavvurni yanada oshirish uchun
ushbu paketlarda tasvirni turli xildagi grafika shaklida tasvirlash imkoniyati
kiritilgan. Bu esa o’z navbatida barcha turdagi tasvirlarni ekranda birgalikda
ko’rib, tahlil qilish imkoniyatini oshiradi. Bu paketlarning eng ahamiyatli
tomoni shundaki, ular tasvirlarni turli xil shaklda berishdan tashqari aks
12

bajarishingiz mumkin bo lsa-da, Photoshop CS6 taqdim etgan chizg ichlar,ʻ ʻ
qo llanmalar va to rlardan foydalanganda professional tasvirlar va grafiklarni
ʻ ʻ
yaratish ancha osonlashadi. Bu xususiyatlar, masalan, veb-sahifaning
tomonlarini tekislashni yoki grafik bilan to’liq mos keladigan matnni qo’shishni
osonlashtiradi.
Biz har bir xususiyatni alohida o’rganamiz. Ulardan foydalanish juda oddiy
ekanligini va Photoshop bilan ishlashni yanada osonlashtirishini bilib olasiz.
Hukmdorlar
Hujjat oynasining yuqori va chap tomonida yoki rasmingiz ko’rinadigan
joyda o’lchagichlar paydo bo’ladi. Chizgichlardan foydalanish uchun Ko’rish.
Rulerlarga o’ting.
Ular shunday ko’rinadi:
II.3- rasm
Ushbu o’lchagichlar tasvirlarni, joylashuv grafiklarini va joylashuvni
tanlashni o’lchashga yordam beradi. Ular, ayniqsa, siz fotosurat bilan (masalan,
tabrik kartasi bilan) matn qo’yganingizda va matnni tasvir bilan to’liq
moslashtirganingizga ishonch hosil qilishni istasangiz foydali bo’ladi. Ular
ikkita rasmni bitta hujjatga (masalan, veb-sahifada) joylashtirganingizda ham
foydali bo’lishi mumkin. Rasmlarni bir xil vertikal yoki gorizontal tekislikda
joylashtirish uchun o’lchagichlardan foydalaning. Misol uchun, ikkalasi ham
vertikal (yuqoriga/pastga) o’lchagichdagi 2 dyuymli chiziqqa to’g’ri kelishi
mumkin.
21

II.17- rasm
Xususiyatlar paneli uchun boshqa variantlar:
 Sozlashning ko’rinishini bosish orqali almashtiring .
 Dastlabki sozlash sozlamalariga qaytish uchun bosing
 Sozlamani o chirish uchun ni bosingʻ .
Xususiyatlar panelini yopish uchun panelning yuqori o’ng burchagidagi
tugmani bosing.
Sozlamalar panelida tasvir rangiga turli xil sozlashlarni o’rganishga vaqt
ajrating. Tajriba qiling va ularning rasmlaringizga qanday ta'sir qilishini ko’ring.
Eslatma vositasi
Eslatma vositasi tasviringizga eslatma qo’shish imkonini beradi. Siz
xohlagancha ko’p eslatma qo’shishingiz mumkin. Har bir eslatma eslatma
belgisi bilan belgilanadi .
Eslatma qo’shish uchun asboblar paneliga o’ting. Eslatma vositasi Asboblar
panelining tanlash bo’limidagi Damlatish vositasi bilan guruhlangan .
Pastga o’qni o’ng tugmasini bosing va Eslatma vositasi-ni tanlang .
Eslatma qo’shish uchun rasmdagi eslatma qo’shmoqchi bo’lgan joyni
bosing, so’ngra paydo bo’lgan matn maydoniga o’z eslatmangizni yozing
(quyida ko’rsatilgan).
29

2. Инструментов выбора bo’limini tanlab hamma shaklni belgilab olamiz.
II.20-rasm. Shakllarni belgilash
Uskunalar satridan Объединение bo’limini tanlaymiz.
II.21-rasm. Shakllarni birlashtirish
Quyidagi ko’rinishda hosil bo’ladi.
II.22-rasm. Shakllarni birlashtirilgan holati
3. Hosil bo’lgan shakldan yana ikki nusxa olamiz. Buning uchun shakl
belgilangan vaqtda klaviaturadan “+” belgisini tanlab, yoki Ctrl+C va Ctrl+V
bilan nusxa olamiz.
1
2
3
II.23-rasm. Shakllarni nusxalash
4. Shaklni 90 0
gradusga burish uchun uskunalar satrida joylashgan Угол
поворота bo’limiga gradus soni kiritiladi.
II.24-rasm. Shakllarni burish
31

Kompyuter grafikasi muhim hissa qo’shgan yana bir soha tibbiy tasvir va
sog'liqni saqlashdir. Bu ichki organlar va tuzilmalarning batafsil vizual tasvirlarini
yaratishga imkon beradi, diagnostika, jarrohlik rejalashtirish va tibbiy
tadqiqotlarda yordam beradi. Kompyuter grafikasi tibbiyot mutaxassislariga
murakkab anatomik tuzilmalar bo’ylab harakat qilish, anormalliklarni aniqlash va
bemorlarning yaxshi natijalari uchun jarrohlik muolajalarini simulyatsiya qilish
imkonini beradi.
Kelajakka qarab, kompyuter grafikasining rivojlanish istiqbollari nihoyatda
istiqbolli. Texnologiya taraqqiyotda davom etar ekan, biz yanada real va immersiv
virtual muhitlarni kutishimiz mumkin. Kompyuter grafikasining virtual haqiqat
(VR) va kengaytirilgan haqiqat (AR) kabi rivojlanayotgan texnologiyalar bilan
integratsiyasi interaktiv tajribamizni yanada oshiradi va turli sohalarni o’zgartiradi.
Immersiv ta'lim simulyatsiyalarini yaratishdan tortib, masofaviy hamkorlikni
inqilob qilishgacha, kompyuter grafikasi bizning yashash, ishlash va o’ynash
uslubimizni shakllantirishda davom etadi.
Bundan tashqari, kompyuter grafikasi sohasi sun'iy intellekt (AI) sohasidagi
yutuqlar bilan chambarchas bog'liq. Sun'iy intellektga asoslangan algoritmlar real
grafiklarni yaratish jarayonini avtomatlashtirishi va yaxshilashi, qo’lda yaratish
uchun zarur bo’lgan vaqt va kuchni kamaytirishi mumkin. Kompyuter grafikasi va
sun'iy intellekt o’rtasidagi bu sinergiya avtonom transport vositalari, robototexnika
va virtual yordamchilar kabi aqlli va avtonom tizimlarni rivojlantirish uchun katta
imkoniyatlarga ega.
Xulosa qilib aytganda, kompyuter grafikasi ko’plab sohalarda, jumladan,
o’yin-kulgi, arxitektura, muhandislik va sog'liqni saqlash sohalarida keng tarqalgan
ilovalarni topdi. Uning rivojlanish istiqbollari yorqin, texnologiya yutuqlari va
sun'iy intellektning integratsiyasi bilan yanada qiziqarli imkoniyatlarga eshik
ochadi. Oldinga nazar tashlaydigan bo’lsak, kompyuter grafikasi, shubhasiz,
jamiyatimizni o’zgartirishda davom etadi va bizga ilgari tasavvur qilib
~ 37 ~

Siz chiziqni bosishingiz, so’ngra uni rasmingiz ustiga sudrab tashlashingiz
mumkin.
II .7- rasm
Yuqoridagi rasmda siz vertikal qo’llanmani ko’rishingiz mumkin.
Qo’llanma bir necha qator matnlarni joylashtirishda foydalidir. Uning
mukammal hizalanganligiga ishonch hosil qilish uchun qo’llanmadan
foydalanishingiz mumkin.
Gorizontal yo’riqnoma yaratish uchun gorizontal o’lchagichdan sudrab olib
tashlang.
II.8- rasm
Grafiklarni joylashtirish uchun gorizontal va vertikal qo’llanmalarning
kesishmalaridan ham foydalanishingiz mumkin. Aytaylik, siz to’g’ridan-to’g’ri
karahindiba ustiga boshlanadigan matnni joylashtirmoqchi bo’ldingiz.
Qo’llanmalar buni amalga oshirishga yordam beradi.
24

II .34- rasm . Shakllarga rang berish
Har bir shaklni belgilab , alohida - alohida Преобразования bo ’ limini yana
boshqadan sozlab olamiz . Угол поворота bo ’ limiga 40 sonini Копии bo ’ limiga
1 raqamini kiritamiz , tekislanishga Внизу справа buyruqlarini tanlab ,
Применить tugmasini toki shakl aylana bo ’ lib to ’ lgunicha davom ettiramiz .
Shundan so’ng quyidagi shakl hosil bo’ladi.
II.35-rasm. Naqshning umumiy ko’rinishi
35

Mavzu: Jamiyatimizda kompyuter grafikasining
qo’llanish sohalari va rivojlanish istiqbollari
MUNDARIJA
KIRISH …………………………………………………………..………….
……3
I.BOB KOMPYUTER GRAFIKASI ASOSLARI
I.1 Kompyuter grafikasining asosiy tushunchalari va
tamoyillari ………………....5
I.2 Kompyuter grafikasining jamiyatimizdagi ahamiyati va uning kelajakdagi
rivojlanish imkoniyatlari. …………………………..…………………...
………….8
II BOB KOMPYUTER GRAFIKASINING RIVOJLANISH
ISTIQBOLLARI
II.1 Kompyuter grafikasining hozirgi tendentsiyalari va yutuqlarini tahlil qilish.
………………………………………………………………..……....…….16
II.2 Jamiyatimizda kompyuter grafikasi uchun qo’llaniladigan turli vositalar va
dasturlar bilan tanishtirish ………………………………..………….
……………19
XULOSA ………………………………………………….…..……...…….
…….35
1

6. F.Alimov, Sh. Razzoqov, Sh. Yo’ldoshyev, U. Ibragimov. Kompyuter grafikasi
asoslari. O’quv qo’llanma. Noshir nashriyoti. Toshkent -2014 yil
7. Кузнецов М. В. «РНР 5 на примерах» БХВ-Петербург, 2005. — 577 с
8. Мазуркевич А. М. «PHP настольная книга программиста» Минск 000
~ 39 ~

II.14- rasm
Belgini bosganingizda, Panel Dockning chap tomonida Xususiyatlar paneli
paydo bo’ladi. Unda biz Yorqinlik va Kontrastni sozlash imkonini beruvchi
slayderlarni ko’ramiz. Shunchaki slayder ustiga sichqonchani bosib ushlab
turing va uni kerakli joyga sudrab boring.
II.15- rasm
Endi siz yorqinlik va kontrastni sozlashingiz mumkin.
Misol sifatida Yorqinlik/Kontrastdan foydalanamiz. Biz uni quyidagi
rasmga qo’llaymiz.
II .16- rasm
Endi biz Yorqinlik / Shartnoma xususiyatlari panelidagi slayderlarni
sozlaymiz .
Endi bizning rasmimiz quyidagicha ko’rinadi:
28

II .18- rasm
Qaydlarni joylashtirgan joyingizda qayd piktogrammalari rasmingizda
paydo bo’ladi.
II.19- rasm
Tasvirni saqlaganingizda yoki chop etganingizda bu eslatmalar
ko’rinmaydi.
2-amaliy ish: CorelDRAW dasturida gulli naqshlar hosil qilish.
1. Birinchi navbatda Файл > Создать yoki Ctrl+N tugmalarini
bosamiz. Instrumentlar orasidan Эллинс yoki F7 tugmasini tanlab ikkita bir xil
aylana chizib olamiz. So’ng Прямоугольник yoki F6 tugmasini tanlab rasmdagi
ko’rinishda chizib olamiz. Инструментов выбора bo’limini tanlab hamma
shaklni belgilab olamiz.
II.19-rasm. Shakllarni chizish
30

bo’lmaydigan usullarni tasavvur qilish, yaratish va innovatsiya qilish imkonini
beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “ O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim
tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi 2019-
yil 8-oktabrdagi PF-5847-son farmoni
2.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o’rta va o’rta
maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to’g’risida”gi
187-sonli qarori.2017-yil,6-aprel.
3 .O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o’rta talim
to’g’risida ”gi 140-son qarori,2017-yil,15-mart.
4. Sh.Mirziyoyev “Erkin va farovon ,demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda
barpo etamiz”. “O’zbekiston” nashriyoti,2016-yil.
5.Sh.Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga
quramiz”,”O’zbekiston”nashriyoti,2017-yil.
ASOSIY ADABIYOTLAR.
1. Mamarajabov М . Е ., Tursunov S.Q., Nabiulina L. “Kompyuter grafikasi va web-
dizayn”. Darslik. – Toshkent: Cho lpon nomidagi NMIU, 2013. – 376 b.ʻ
2. Yo’ldoshev U., Mamarajabov M., Tursunov S.Q. Pedagogik Web-dizayn. Oliy
ta’lim muassasalari uchun qo’llanma. – T.: “Voris” nashriyoti, 2013.
3.Rixsiboyev T., Rixsiboyeva X., Tursunov S. Kompyuter grafikasi. Darslik. –
Toshkent: “Tafakkur qanoti”, 2018. – 304 b.
4. Mamarajabov М . Е ., Nabiulina L., Tursunov S.Q., Nabiulina L. Kompyuter
grafikasi va web-dizayn. Darslik. – Toshkent: “Cho lpon”, 2013. – 376 b.
ʻ
5. Yo’ldoshev U., Mamarajabov M., Tursunov S.Q. Pedagogik Web-dizayn. Oliy
ta’lim muassasalari uchun qo’llanma. – Toshkent: “Voris”, 2013. – 232 b
~ 38 ~

II BOB KOMPYUTER GRAFIKASINING RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI
II.1 Kompyuter grafikasining hozirgi tendentsiyalari va yutuqlarini
tahlil qilish
Butun dunyo bo’ylab kompyuter grafikasi bozori 2022 yildan 2030
yilgacha bo’lgan davrda CAGR ko’rsatkichi 7,0% ga, 2021 yilda 197,5 milliard
AQSH dollaridan boshlanadigan kengayishi kutilmoqda. Jahon bozorida yangi
va innovatsion texnologiyalarga bo’lgan talab eng muhim hisoblanadi.
kompyuter grafikasi bozorini boshqaradigan jihat. Kompyuter grafikasi - bu
monitor yoki ekranda ko’rsatilgan ma'lumotlarning vizual tasviri. Shunday qilib,
ular kompyuterlar va foydalanuvchilar o’rtasidagi aloqa rejimini kuchaytirdilar.
Bundan tashqari, korporativda raqamlashtirishga bo’lgan talabning ortishi va
buning uchun imtiyozlar haqida xabardorlikning oshishi bozordagi talabni
qo’llab-quvvatlaydi. Shunday qilib, biz taxmin qilamizki, kompyuter grafikasi
bozori prognoz davrida sezilarli o’sishni ko’rsatadi.
O’tgan yili global kompyuter grafikasi bozori amaliy va apparat kichik
segmentlariga bo’lingan. Uskunalar kompyuter grafikasining turli ilovalarini
tegishli vositalar va texnologiyalar bilan birlashtirishga imkon beradi. Uskuna
grafik kartalar, grafik ishlov berish bloklari, xotira, operativ xotira, 3D skanerlar
va boshqalar kabi turli muhim komponentlarni o’z ichiga oladi. Ushbu muhim
komponentlarning qimmatligi bilan ta'minlangan holda, apparat kichik segmenti
kompyuter grafikasi bozorida etakchilik qilishda davom etadi. Shunday qilib, biz
2022-2030 yillarga mo’ljallangan prognoz davrida apparat segmenti ustunlik
qilishini kutmoqdamiz.
16

gorizontal va vertikal y o’ nalishlardagi nu q talar soni mu h im ahamiyatga ega va u
ekranning ruxsat etish imkoniyati deyiladi.
I.3-rasm Rastrli grafikada qilingan barg tasviri
Odatda, bunday k o’ rsatkich 640x480, 800x600, 1024x768 yoki bulardan
yu q ori piksellarda beriladi. Tasvir o’ lchovi ruxsat etish q obiliyati bilan
bo g’ li q dir. Bu parametr dpi (dots per inch-nu q talar soni zichligi) bilan
o’ lchanadi. Ekran dioganali 15 dyuymli (1dyuym=2,54 sm) monitorda tasvir
o’ lchovi 28x21 sm ni tashkil q iladi. Buni hi sobga olsak, 800x600 pikselli
monitor ekran ining tasvirlash q obiliyati 72 dpi ga teng b o’ ladi. Demak,
kompyuter xotirasida gi rangli tasvir k o’ p joy olinishini tushunish q iyin emas.
Misol uchun 10x15 sm li rasm taxminan 1000x1500 piksellardan iborat b o’ ladi.
Agar h ar bir rangli nu q tani tasvirlash uchun 3 bayt xotira ishlatilishini
hisobga ol sa k , bitta o’ rtacha kattalikdagi rasmning o’ zi xotirada taxminan 4 mln.
bayt joyni egallaydi. Bunday ma`lumot, xususan, Internet sa h ifalarini yaratishda
e`tiborga olinishi zarur. Shuning uchun h am hozir gi kun da yaxshi multimedia
dasturlarini, videorolikni yaratish uchun operativ xotirasi 128 Mbaytdan kam
b o’ lmagan va mos ravishda, tezligi katta b o’ lgan kompyuterlardan foydalanish
m aqsadga muvofiq .
Demak, rastli grafika bilan ishlash uchun yu q ori unumli kompyuter talab
q ilinadi.
Rastli grafikaning kamchiligi sifatida shuni aytish mumkinki, tasvirni
mashtablashtirish (kattalashtirish, kichiklashtirish) jarayoni natijasida nu q talar
o’ lchovi kattalashishi bilan tasvir ani q ligi yomonlashishi mumkin va h atto,
tasvir tanib b o’ lmaydigan daraja d a o’zgarishi mumkin.
Rastli grafika elektron (multimedia) va matbaa nashrlarida keng
qo’ llaniladi. Nashrlarda turli illyustratciyalarni yaratishda, odatda, skaner or q ali
olingan ra q amli foto yoki videokamera ( h ozirda bunday fotoapparat va
videokameralar keng tar q al gan ) yoki rassom, loyi h achi tomonidan tayyorlangan
tasvirlardan foydalaniladi. Shuning uchun h am rastli grafikada ta h rir q iluvchi
9

XULOSA
Kompyuter grafikasi jamiyatimizning ajralmas qismiga aylanib, turli soha va
tarmoqlarga kirib bordi. Uning ilovalari xilma-xil bo’lib, turli sohalarni qamrab
oladi va bir nechta domenlarning rivojlanishi va rivojlanishiga hissa qo’shadi.
Ushbu inshoda biz jamiyatimizda kompyuter grafikasini qo’llash sohalarini
o’rganamiz va ularning rivojlanish istiqbollarini muhokama qilamiz.
Kompyuter grafikasining mashhur qo’llanilishi ko’ngilochar sanoatdir.
Vizual jihatdan ajoyib filmlar, teleko’rsatuvlar va video o’yinlarni yaratishda hal
qiluvchi rol o’ynaydi. Kuchli dasturiy ta'minot va apparat vositalaridan
foydalangan holda, kompyuter grafikasi real virtual olamlarni, jonli belgilarni va
hayratlanarli maxsus effektlarni yaratishga imkon beradi. Ushbu jozibali vizual
tajriba bizning o’yin-kulgimizni oshiradi va ijodiy hikoya qilish uchun cheksiz
imkoniyatlarni taqdim etadi.
Kompyuter grafikasi arxitektura va dizayn sohasida ham keng qo’llaniladi.
Bu me'morlarga o’z g'oyalarini vizualizatsiya qilishda yordam beradi va ularga
binolar va landshaftlarning batafsil 3D modellarini yaratishga imkon beradi. Ushbu
modellar mijozlar va manfaatdor tomonlarga har qanday qurilish boshlanishidan
oldin loyihaning yakuniy natijasini tasavvur qilishda yordam beradi. Bundan
tashqari, kompyuter grafikasi interyer dizaynini osonlashtiradi, bu esa
dizaynerlarga turli xil sxemalar, materiallar va yorug'lik sharoitlari bilan tajriba
o’tkazish imkonini beradi, natijada yanada samarali va estetik jihatdan yoqimli
joylarni yaratadi.
Muhandislik va ishlab chiqarish sohasida kompyuter grafikasi mahsulotni
loyihalash va prototiplashda hal qiluvchi rol o’ynaydi. SAPR (Kompyuter
Yordamidagi Dizayn) dasturidan foydalangan holda muhandislar mahsulotlarning
funksionalligi va ishlashini taqlid qilib, murakkab 3D modellarini yaratishi
mumkin. Kompyuter grafikasi, shuningdek, virtual sinov va tahlil qilish imkonini
beradi, jismoniy prototiplarga bo’lgan ehtiyojni kamaytiradi va mahsulotni ishlab
chiqish jarayonini soddalashtiradi. Kompyuter grafikasining ushbu ilovasi nafaqat
samaradorlikni oshiradi, balki innovatsiyalar va tez takrorlash imkonini beradi.

oxirgi marta rasm rangini o’zgartirgan bo’lsangiz, Photoshop siz kiritgan
o’zgarishlarni bekor qiladi. Orqaga qadam tugmasini xohlagancha bosishingiz
mumkin va Photoshop grafik yoki tasvirni tahrirlash yoki o’zgartirish uchun
qilgan barcha qadamlaringizni bekor qiladi.
Biroq, aytaylik, siz qilgan oxirgi besh qadam, birinchisi eng oxirgisi:
 Rangni o’zgartirish
 Rasm hajmini o’zgartirish
 Qatlam yarating
 Rasmni kesish
Siz rang o’zgarishlarini saqlab qolishni va hatto yangi tasvir hajmini
saqlashni xohlashingiz mumkin, lekin siz yangi qatlam va kesilgan versiyadan
xalos bo’lishingiz mumkin. Agar buning uchun oddiygina "Orqaga qadam" dan
foydalansangiz, avval rang va tasvir hajmini bekor qilishingiz kerak bo’ladi. Bu
shuni anglatadiki, siz buni keyinroq takrorlashingiz kerak bo’ladi. Bu qiyinchilik
bo’lishi mumkin!
Buning o’rniga, tasvirga kiritilgan har qanday o’zgarishlarni bekor qilish
uchun Tarix panelidan foydalanishingiz mumkin.
Tarix panelini ko’rish uchun Oyna>Tarix-ga o’ting.
II.10- rasm
Tarix panelida siz rasmingizning barcha holatini ko’rishingiz mumkin.
Tasviringizga qilgan har bir o’zgartirishingiz yangi holatni yaratdi. Yuqoridagi
rasmda "Tasvir hajmi" - bu holat.
O’chirmoqchi bo’lgan holatni bosing, shunda u quyida ko’rsatilganidek
tanlanadi.
26

2021 yilda Shimoliy Amerika kompyuter grafikasi bozorida yetakchilik
qildi. Shimoliy Amerika 2020-yilda bozor ulushining 2/5 qismidan ko’prog’iga
to’g’ri keladi. Osiyo Tinch okeani smartfonlar, planshetlar va boshqa aqlli
qurilmalar uchun eng yirik ishlab chiqarish markazi tufayli ustunlikka ega. Turli
mahalliy va mintaqaviy ishlab chiqaruvchilar va dasturiy ta'minot va texnik
vositalarni ishlab chiquvchilar mavjudligi sababli, kompyuter grafikasi bozori
Osiyo Tinch okeani mintaqasida gullab-yashnaydi. Bundan tashqari, Shimoliy
Amerikadan autsorsing qilingan ish Hindiston va Xitoyning rivojlanayotgan
iqtisodiyotlarida kompyuter grafikasi bozorining o’sishini qo’llab-quvvatlaydi.
Natijada, biz Osiyo-Tinch okeani mintaqasi prognoz davrida sezilarli darajada
o’sishini kutamiz.
Kompyuter grafikasi bozorida ishlaydigan taniqli o’yinchilar: Microsoft
korporatsiyasi, Intel korporatsiyasi, Advanced Micro Devices (AMD), Inc.,
ARM Ltd., Adobe Systems Ltd., Imagination Technologies Limited, Sony
Corporation, Nvidia Corporation, Siemens PLM Software , Autodesk Inc. va
Dassault Systemes SA.
Tarixiy va prognoz davri.
2021 yilni asosiy yil sifatida hisobga olgan holda 2020 yildan 2030
yilgacha bo’lgan har bir segmentning tahlilini aks ettiradi. 2022 yildan 2030
yilgacha bo’lgan prognoz davri uchun hisoblangan tegishli segmentlarning har
biri uchun yillik yillik o’sish sur'ati (CAGR).
Joriy hisobot har bir geografik mintaqa uchun har bir mikro bozor uchun
miqdoriy bozor taxminlarini va mikro va makro muhit tahlili, bozor
tendentsiyalari, raqobatbardosh razvedka, segment tahlili, porter besh kuch
modeli, eng yaxshi g’alaba qozonish strategiyalari, eng yaxshi investitsiya
bozorlari kabi sifatli bozor tahlillarini o’z ichiga oladi. rivojlanayotgan
tendentsiyalar va texnologik tahlillar, amaliy tadqiqotlar, strategik xulosalar va
tavsiyalar va boshqa asosiy bozor tushunchalari.
17

Displey ekrani satrlarga va ustunlarga ajratib chiqilgan bo’lib, har bir qator
va ustun kesishgan joyda piksel deb ataluvchi juda kichik tasvir bo’laklari
joylashgan. Piksellarning har biri alohida manzilga ega va mustaqil boshqarilishi
mumkin. Har bir piksel uchun xotirada bir baytdan to’rt baytgacha joy ajratilishi
mumkin. Demak, har bir piksel 256 tadan 4 milliardgacha bo’lgan ranglardan
birida bo’lishi mumkin. Ekrandagi har bir pikselning o’zi uchga bo’linadi.
Ulardan biri qizil, ikkinchisi yashil, uchinchisi ko’k rangda porlaydi. Bu ranglar
asosiy ranglar deb ataladi va turli nisbatda qo’shilib, tabiatda uchraydigan
ranglarning deyarli barchasini yarata oladi.
Kompyuter grafikasi faoliyatning shunday turiki, unda kompyuter va
maxsus yaratilgan dasturlardan foydalanib, tasvirlar yaratiladi, mavjudlari
raqamli ko’rinishga o’tkaziladi, qayta ishlanadi, saqlanadi va qulay ko’rinishda
tasvirlanadi. Kompyuter grafikasi o’tgan asrning 70-80-yillaridan boshlab
ommaviylasha boshladi. Hozirgi kunda kompyuter grafikasi shu qadar
rivojlanganki, uning ehtiyojlarini qondirish kompyuter texnikasining jadal
rivojlanishining asosiy sabablaridan biri bo’lib qolmoqda.
Kompyuter grafikasi ilm-fanga, tijoratga, san`at va sportga ham tegishli
bo’lib, barcha sohalarda keng qo’llaniladi. Kompyuter grafikasi bo’yicha har yili
ko’plab konferensiyalar o’tkaziladi, ilmiy jurallar va o’quv qo’llanmalar chop
etiladi, dissertatsiyalar himoya qilinadi. Har yili bir necha yuz milliard dollarlik
kompyuter grafikasi mahsulotlari ishlab chiqariladi va sotiladi. San`at
durdonalari yaratiladi. Kompyuter grafikasi asosida yaratilgan elektron o’yinlar
bo’yicha jahon birinchiliklari o’tkaziladi va ularda millionlab qatnashchilar
ishtirok etadilar.
Kompyuter grafikasi nimaning tasviri yaratilishiga qarab quyidagi sinflarga
ajratiladi:
1) statsionar (o’zgarmas) yoki oddiy grafika;
2) kompyuter animatsiyasi;
3) multimedia.
Oddiy grafika vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydigan tasvirlarni yaratish bilan
shug’ullanadi. Ularga misol sifatida rasmlar, fotosuratlar, chizmalarni keltirish
7

mumkin , ch unki tasvirni (ob`ektni) ekranga chi q arishdan avval uning
koordinatalari h isoblanadi va mos nu q talar h osil q ilinadi.
Vektorli grafikaning matematik asosini geometrik figuralarning xosslarini
o’ rganish tashkil et adi. Ma`lumki, nu q ta tekislikda 2 ta (x,y) koordinatasi bilan ,
t o’g’ ri chizi q uning kanonik k o’ rinishi y=kx+b (bunda k va b ixtiyoriy sonlar)
da, kesma esa mos ravishda boshlan g’ ich va oxirgi nu q tasini berish bilan
tasvirlanadi. Egri chizi q lar h am mos ravishda o’ z tenglamalariga ega.
Vektorli grafika asosan illyustratciyalar yaratish uchun y o’ naltirilgan dir .
Vektorli grafika reklama agentliklarida, loyixalash byurolarida, nashriyotlarida
va bosh q a joylarda keng qo’ llaniladi.
Vektorli grafika bilan ishlaydigan dasturlarga misol sifatida Adobe
Illustrator 7.0, Macromedia Freehand 8.0 va Corel Draw 5.0 larni keltirish
mumkin.
Fraktal grafika . Fraktal grafika h am h isoblanuvchi grafika b o’ lib, uning
vektor grafikadan far q i shundaki, unda h ech q anday ob`ektlar kompyuter
xotirasida sa q lanmaydi. Chunki tasvirlar tenglamalar yoki ularni ng tizimlarida
h osil q ilinadi. Shuning uchun h am xotirada tenglamalargina sa q lanadi.
Tenglamalarga oid parametrlar o’zgartirilishi natijasida turli tasvirlar hosil
qilinadi.
I.5-rasm Rastrli grafikada qilingan tasvir
Fraktal grafika matematik hisoblashlar asosida tasvirlarni avtomatik
yaratish uchun qo’llaniladi. Shuning uchun ham uning asosi sifatida rasm, shakl,
tasvir hosil qilishning dasturlash usuli tanlangan.
11

dastur vositalaridan keng foydalaniladi. Bu dasturlar, odatda, tasvirlarning
ani q ro q k o’ rini sh da b o’ lishini ta`minlaydi.
Vektorli grafika. Vektorli grafikada tasvirning asosiy elementi sifatida
chizi q q araladi.
Chizi q sifatida t o’g’ ri chizi q yoki egri chiziq o li ni shi mumkin. Rastli
grafikada bunday chizi q lar nu q talar (piksellar) yordamida yaratilsa, vektorli
grafikada esa tasvirlarni yaratishda nu q taga nisbatan umumiyro q b o’ lgan
chizi q lardan foydalaniladi va shuning h isobiga tasvirlar ani q ro q ko’rinishga
b o’ ladi.
I.4-rasm Vektorli grafikada qilingan barg tasviri
Vektorli grafikaning afzallik tomoni tasvirning xotirada kamroq joy
olishidir, chunki bu holda xotirada joy chiziq o’lchoviga bog’liq bo’lmagan
ravishda bo’ladi. Buning sababi xotirada chizi qning o’zi emas balki uni
ifodalovchi formula yoki parametrlar saqlanishida dir. Vektor grafikaning
ixtiyoriy tasviri chizi q lardan tashkil
https://iht.uz/download/slides/2kurs/informationaltechnologies/ituz/
001dars.pdftopadi va oddiy chizi q lardan murakkablari h osil q ilinadi. K o’ pincha
vektorli grafikani ob`ektga m o’ ljallangan grafika deyish mumkin. Chunki
bunda, masalan, uchburchak h osil q ilish uchun 3 ta chizi q (kesma)dan
foydalanilsa, p i r a m id a h osil q ilish uchun uni uchburchakdan foydalanibgina
hosil q ilish mumkin. Vektorli grafikani h isoblanadigan grafika deb h am atash
10 chiziqlar

yillardagi tizimlarga nisbatan shakllarni aniq tasvirlash imkoniyatiga ega
bo’lgan va maxsus dastur bilan kengaytirilagan tizimlar yaratildi.
I.10-rasm . Mashina modelini yaratish bosqichlari
Interfaol garafika - kompyuter grafikasining eng asosiy bo’limlari-dan biri
bo’lib, unda foydalanuvchi tasvirni dinamik boshqarish imkoniga ega bo’ladi,
ya`ni tasvirning shakli, o’lchamlari va monitor yuzasidagi ranglarni o’zaro ta`sir
qiluvchi moslama (klaviatura yoki sichqon) yordamida boshqaradi.
Kompyuter grafikasida aniq va mavhum ob`ektlar tasvirini yaratish
mumkin va bu tasvirlarni ikki ko’rinishda kuzutish mumkin:
 Kuzatuvchi qo’zg’almas bo’lib oldidagi ob`ektni xohlaganicha aylantirib
kuzatishi mumkin - bu panorama effekti;
 Ob`ekt qo’zg’almas bo’lib kuzatuvchi uning atrofida aylanib tomosha
qilishi mumkin - bu kamera effekti.
Interaktiv grafika yaratilgandan keyin, televidenie va fotografiyada tasvirni
yaratish va tayyorlashdagi eng asosiy texnik moslamalardan biri bo’lib qoldi.
Uning yutuqlaridan biri sintezlangan abstrakt ob`ektlarini, tasvirlarni EHM
yordamida hosil qilishdir. Inson mashina grafikasidan foydalanish vaqtida juda
ko’p zerikarli va har xil mayda ishlardan (juda ko’p mikdorda tekstli varaqalar
va sonli materiallarini ko’rib chiqishdan) qutildi.[3]
15

etkazishga xizmat qiladigan, takomillashgan me’yoriy hujjatlar, o’quv-metodik
majmualarni yaratishni taqozo etmoqda.
Kurs ishing maqsadi: kompyuterlarni grafikasi yordamida tasvirlash,
model qilish, animatsiya yaratish, chizish va dizayn qilishni o’rganish, ijodiy
xizmatlarni rivojlantirish va boshqalar kabi turli sohalarda foydalanishga
tayyorgarlantirishdir. Bu sohadagi rivojlanish istiqbollari esa, rivojlanayotgan
texnologiyalar, algoritmlar va grafik oddiyliklarining yanada kuchayish,
uylantirish, 3D dizayn, virtual va augmental realitiyani integrlash, ko’rsatkich
yonuvchi dizayn va matrlar, tasvirlashda avtomatlashtirish va ko’p yilgacha
ushbu sohadagi yangiliklarni kengaytirishdir
Kurs ishining ob’ekti: Ilm-fan va ta'lim sohalaridagi kompyuter
grafikasining qo llanishi va o zgartirilishi. ʻ ʻ
Kurs ishining predmeti: Bunda kimyo, fizika, biologiya va boshqa
ilm-fan sohalarida kompyuter grafikasi texnikalarini qo llashni o’rganish
ʻ
bilan bog’liq mavzular o’qitadi. Shuningdek ta'lim sohasida kompyuter
grafikasini o qitish metodikalari va talabalarga kompyuter grafikasi o qitish
ʻ ʻ
usullari ham o’rganiladi.
Kurs ishing vazifasi: Kompyuter grafikasi jamiyatimizda katta
ahamiyatga ega bo’lgan sohalardan biridir. Ushbu sohada kurs ishi uchun
quyidagi vazifalar o’zlashtirilishi mumkin:
 Kompyuter grafikasining asosiy qo’llanish sohalari haqida
tushunchani oshirish:
 Grafik vositalarni va dasturlarni o’rganish:
 Asosiy chizish, rang, kompozitsiya, tasvir bilan ishlash, havo va
yorug’lik efektlaridan foydalanishni o’rgatish:
 Sozlovlarni, harflarni va belgilarni dizayn qilishni o’rganish:
 Grafik dizaynda rivojlanish istiqbollari haqida tushuncha berish:
Kurs ishi mundarija, kirish, 2 bob, 4 ta paragraf, xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan tashkil topgan.
4

5. Shartli ravishda belgilangan 1 va 2 shaklni belgilab, uskunalar satridan
Исключение bo’limini tanlaymiz.
II.25-rasm. Shakllarni ajratish
6. 1 shaklni belgilab, klaviaturadan Delete tugmasini tanlaymiz.
II.26-rasm. Belgilangan shaklni o’chirish
7. Shartli ravishda belgilangan 2 va 3 shaklni belgilab, uskunalar satridan
Исключение bo’limini tanlaymiz. 2 shaklni belgilab, quyidagi ko’rinishda
joylashtirib, shakllarni belgilab uskunalar satridan Исключение bo’limini
tanlaymiz.
II.27 -rasm. Shakllarni belgilash,
8. Klaviaturadan Delete tugmasini tanlaymiz. Quyida berilgan
rasmdagi ko’rinishda shakl hosil bo’ladi.
II.28-rasm. Shaklni qolgan qismi
32

texnologiyalar kompyuter grafikasi va animatsiya mutaxassislari uchun yangi
imkoniyatlar yaratmoqda. Ushbu texnologiyalar arxitektura, tibbiyot, o’quv
simulyatsiyasi va mahsulot dizaynida qo’llanilib, ushbu sohadagi martaba
imkoniyatlari ko’lamini yanada kengaytirmoqda.[4]
Muvaffaqiyat uchun zarur bo’lgan eng yaxshi ko’nikmalar.
Kompyuter grafikasi va animatsiya sohasida muvaffaqiyat qozonish
uchun ma'lum asosiy ko’nikmalar zarur. Adobe Creative Suite, Autodesk Maya,
Cinema 4D va Unity kabi dasturiy vositalarni bilish juda muhimdir.
Chizmachilik, kompozitsiya va ranglar nazariyasi kabi an'anaviy san'at
ko’nikmalarida mustahkam poydevor vizual jozibali dizayn va animatsiyalarni
yaratish uchun ham qimmatlidir. Bundan tashqari, qiziqarli hikoyalar yaratish va
tomoshabinlarni samarali jalb qilish uchun hikoya qilish, xarakter rivojlanishi va
vizual estetikani chuqur tushunish juda muhimdir. Kuchli muloqot va hamkorlik
qobiliyatlari bir xil darajada muhimdir, chunki kompyuter grafikalari va
animatsiya mutaxassislari loyihalarni hayotga tatbiq etish uchun jamoalarda
ishlaydi.
Bundan tashqari, eng so’nggi sanoat tendentsiyalari, texnikasi va texnologik
yutuqlaridan xabardor bo’lish ushbu jadal rivojlanayotgan sohada raqobatbardosh
bo’lib qolish uchun juda muhimdir. Doimiy o’rganish va ijodkorlikka bo’lgan
ishtiyoq ushbu qiziqarli martaba yo’lida muvaffaqiyatga erishish uchun juda
muhimdir.[5]
II.2 Jamiyatimizda kompyuter grafikasi uchun qo’llaniladigan turli
vositalar va dasturlar bilan ishlash
1-amaliy ish: AdobePhotoshopda Tasvirlarni kattalashtirish va panorama
Masshtablash xususiyati sizga rasmni o’lchamini o’zgartirmasdan yaqinroq
ko’rish va kattalashtirish imkonini beradi. Bu sizning tasviringizga mikroskop
orqali qarashga o’xshaydi. Kattalashtirganingizda, siz kiritgan o’zgarishlarni
yaxshiroq ko’rishingiz mumkin.
19

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoev Konstitutsiyamiz qabul qilinganining 24 yilligiga
bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasida pedagoglarning saviyasini
oshirish, ta’lim-tarbiya tizimini kompleks rivojlantirish zarurligiga alohida
e’tibor qaratdi. Ayni paytda xalq ta’limi tizimida pedagoglarning kasbiy va
ma’naviy saviyasini yanada yuksaltirish borasida keng ko’lamli ishlar olib
borilmoqda.
Darhaqiqat, yosh avlodga zamon talablari asosida bilim berish uchun,
tabiiyki, o’qituvchi-pedagoglar malakasi va mahorati yuksak bo’lmog’i lozim.
Ayniqsa, bugun yoshlar juda ilg’or fikrlamoqda. Darslarni ularning talabiga
mos, yuqori darajada tashkil etish uchun o’qituvchi muntazam ravishda har bir
mashg’ulotga alohida tayyorgarlik ko’rishi zarur. Shu nuqtai nazardan, xalq
ta’limi tizimiga yangi va zamonaviy ta’lim texnologiyalarini, o’quv dasturlarini
joriy etish bilan birga, pedagoglarning kasbiy mahoratini izchil oshirib borish
maqsadga muvofiqdir.
2017 yil 14 yanvarida bo’lib o’tgan Vazirlar Mahkamasining
kengaytirilgan majlisida davlatimiz rahbari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoev ta’lim-tarbiya tizimida o’quv reja va dasturlarni tubdan qayta
ko’rib chiqish zarurligini qayd etdi.
Bu boradagi vazifalar ijrosini ta’minlash bo’yicha ta’lim muassasalarida
darslarni samarali tashkil etishda, yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, etuk kadrlar
bilan bir qatorda ta’limga doir me’yoriy hujjatlar, o’quv-metodik ta’minotning
o’rni ham benihoyat ahamiyatlidir. Prezidentimiz tomonidan o’qitishning
zamonaviy metodologiyasini yaratish va amaliyotga joriy etish, o’quvchilarning
ongli ravishda kasb-hunar tanlash ishtiyoqini kuchaytirish, darsliklarni
yaratishga butunlay yangicha yondashish kabi dolzarb vazifalar aynan shu
maqsaddan kelib chiqilgan holda qo’yilmoqda. Haqiqatan ham, globallashuv
jarayonining jadallashuvi o’quv dasturlarimizni tubdan qayta ko’rib chiqishni,
keng bilimga ega bo’lgan, mantiqiy fikrlay oladigan yoshlarni voyaga
3

Qo’llanmani olib tashlash uchun uni rasmdan tortib olib tashlang yoki
Ko’rish> Ko’rsatish> Qo’llanmalar-ga o’ting va parametr yonidagi belgini olib
tashlang.
To’rlarni chop qilib bo’lmaydi, ya’ni siz to’rdan foydalanishingiz mumkin,
uni rasmingizda qoldirishingiz mumkin, lekin rasmni chop etganingizda yoki
saqlaganingizda, u Photoshop-dan tashqarida ko’rganlarga ko’rinmaydi. U
qoplama sifatida ko’rinadi. Siz elementlarni joylashtirish yoki dizayndagi
simmetriyani saqlash uchun panjaradan foydalanasiz.
To’rdan foydalanish uchun Ko’rish > Ko’rsatish > To’rga o’ting.
Quyida rasmdagi panjaraning oniy tasviri keltirilgan.
II .9- rasm
To’rda yoki boshqa afzalliklarda foydalanilgan o’lchovlarni o’zgartirish
uchun Tahrirlash> Afzalliklar> Grid-ga o’ting.
Endi siz simmetriya va dizaynni saqlagan holda tasvirga tomonlar qo’shish,
boshqa rasm yoki grafikni joylashtirish yoki tasvirga nima qilish kerak bo’lsa,
hozir panjaradan foydalanishingiz mumkin. Yuqoridagi rasmda siz yomg’ir
tomchilarini qo’shishingiz mumkin. To’rdan foydalanib, siz tomchilarni tasvirda
bir xil masofada saqlashingiz mumkin.
Tarix bilan qadamlarni bekor qilish
Tasvir yoki grafikga kiritilgan har qanday tahrir yoki o’zgartirishlar
Photoshop CS6 da osongina qaytarilishi mumkin. Buni amalga oshirishning
ikkita usuli bor.
Birinchi usul - Tahrirlash> Orqaga qadam bo’limiga o’tish. Buni tanlash
orqali Photoshop siz qilgan eng oxirgi amalni bekor qiladi. Masalan, agar siz
25

mumkin. Kompyuter animatsiyasi vaqt o’tishi bilan o’zgaradigan tasvirlar
yaratadi. Masalan, multfilmlar, videoklip va videoroliklar.
Multimedia mahsulotlari rasmlar va animatsiya bilan birga boshqa turdagi
axborotlarni, masalan, ovoz va matnni ham o’z ichiga oladi. Multimedianing
o’ziga xos jihati uning interfaolligi bo’lib, unda bir joy dan ikkinchi joyga o’tish
imkoniyati ko’zda tutilgan bo’ladi. Multimediaga yorqin misol sifatida butun
olam to’ri – www ni, undagi www-saytlar va www-sahifalarni keltirish mumkin.
[1]
1.2 Kompyuter grafikasining jamiyatimizdagi ahamiyati va uning
kelajakdagi rivojlanish imkoniyatlari.
Zamonaviy shaxsiy kompyuterlarda h osil q ilinadigan grafikalar amaliy
ji h atdan q araganda h ammasi interaktivdir.
Bu q urilmalar yordamida h osil q ilina digan tasvirga bevosita ta`sir q ilib
b o’ lmaydi. Monitor q urilmasi da tasvir hosil qilish jarayonini sich q oncha,
klaviatura, skaner q urilmalari yordamida istagancha bosh q arish mumkin.
Yu q orida k o’ rib o’ tilgan h amma tasvir h osil q ilish usullarining umumiy
tomoni shundaki, bu erda tasvir ra q amli protcessor yordamida h osil q ilinadi.
Grafik tasvirni h osil q ilishni zamonaviy usullari bilan yaxshiro q tanishish
uchun kompyuter grafikasining uch turda – rastrli (nuqtali yoki pikselli), vektorli
(ob`ektli), fraktal h osil q ilinishini k o’ rib chi q amiz. . Ular bir-biridan monitor
ekranida tasvirlanishi va qog’ozda bosib chiqarilishi bilan farqlanadi.
Rastli grafika. Rastli grafika da tasvir nu q talar (ko g’ ozda), piksellar
(nu q talar ekranda shunday deb ataladi) yordamida h osil q ilinadi. Tabiiyki,
nu q talar soni q ancha k o’ p b o’ lsa (ular zich q ilib joylashtirilsa), unga asoslangan
rasm, shakl, grafik va h okazolar shuncha ani q k o’ rinib turadi. Shu munosabat
bilan ekranning ruxsat etish q obiliyati tushunchasi kiritilgan b o’ lib, unda
8 piksellar

Jamiyatimizda kompyuter grafikasining qo’llanish sohalari va rivojlanish istiqbollari

Купить