Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni loyihalash

Информация о документе

Цена	150000UZS
Размер	3.1MB
Покупки	0
Дата загрузки	27 Июнь 2024
Расширение	doc
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Техника и технология

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

2 Продаж

Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni loyihalash

qurilmasining sozlash va montaj ishlari …………………………………….
2.6 Avtomatlashtirish jarayonidagi nazorat o’lchov asboblari va qurilmalari
ro’yhati………………………………………………………………………...
XULOSA……………………………………………………………………….
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………….
Kirish
Yangi materiallar yaratish, ularning xususiyatlari va ishlov berish usullarini
o‘rganish zamonaviy ilm-fanni rivojlantirishning muhim yo‘nalishlaridan biridir.
Ayni paytda iqtisodiyotning sanoat, arxitektura, shaharsozlik kabi turli sohalari
talablarini qondiradigan va barcha qurilish me’yorlariga mos keladigan
kompozitsion sement turlarini yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Markazdagi mavjud zamonaviy asbob-uskunalar sement, beton, gips, ohak,
asbest, dolomit, bo‘r, tosh, sopol, silikat va xom g‘ishtni fizika-kimyoviy tahlil
qilish hamda fizika-mexanik sinovdan o‘tkazish imkonini beradi. Ayni paytda
mutaxassislarimiz barcha turdagi xomashyo va qurilish materiallarini sinovdan
o‘tkazish imkonini beradigan 76 nomdagi tadqiqot asbob-uskunalari, o‘lchov
priborlaridan foydalanmoqda. Markazning yuqori malakali xodimlari qurilish
materiallari va buyumlarini yaratish, tadqiq etish va sinovdan o‘tkazish sohasida
katta ilmiy-amaliy tajribaga ega.
Masalan, markaz mutaxassislari yuqori sifatli qurilish materiallari va
buyumlarini ishlab chiqarish uchun yangi konlarning mineral xomashyosi va turli
texnogen chiqindilarning yaroqliligini aniqlash maqsadida kompleks tadqiqotlar
o‘tkazmoqda. Shuningdek, ular xomashyoni texnologik sinovdan o‘tkazib,
xomashyo aralashmasi va birikadigan kompozitsiyalarning maqbul tarkibini
aniqlamoqda, istiqbolli, raqobatbardosh, import o‘rnini bosadigan va eksportbop
mahsulotlarni ishlab chiqarishning yangi texnologiyalarini yaratmoqda. Markazda
xomashyo materiallari va tayyor qurilish mahsulotlarining kimyoviy-mineralogik
tarkibi va tuzilishini aniqlash bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazilib, turli qurilish

mahsulotlarini ishlab chiqarishda xomashyo materiallarini sarflash me’yorlari
belgilanmoqda.
Mamlakatimiz sement zavodlarida har yili 15 turdagi 7 million tonnagacha
sement ishlab chiqarilmoqda. Qurilish tarmog‘i va sanoatda umumiy maqsadlarda
foydalaniladigan sement, neft va gaz quduqlarini sementlash uchun mo‘ljallangan
tamponj sement, gidrotexnik inshootlar qurilishida qo‘llaniladigan sulfatga
chidamli sement shular jumlasidan. Bundan tashqari, mamlakatimizda bezak
ishlarida foydalaniladigan oq sement ham ishlab chiqarilayotir. O‘tgan yili Jizzax
viloyatining Zafarobod tumanida Jizzax sement zavodi foydalanishga topshirildi.
Ushbu hududda sement tayyorlash uchun asosiy xomashyo – yuqori sifatli
ohaktosh qatlamlarining mavjudligi ushbu zavod qurilishiga asos bo‘lib xizmat
qildi. Olmaliq kon-metallurgiya kombinati tarkibida faoliyat yuritayotgan mazkur
korxona yiliga 350 ming tonnagacha oq sement va 760 ming tonna portland sement
ishlab chiqarish quvvatiga ega. Zavodda ishlab chiqarilgan oq sementdan
pardozlash ishlari va sun’iy marmar ishlab chiqarishda foydalanish mumkin.
Ta’kidlash joizki, oq sementning 70 foizini eksport qilish rejalashtirilmoqda.
Ayni paytda “Qizilqumsement” aksiyadorlik jamiyati yurtimizda sement
ishlab chiqaradigan yetakchi korxona hisoblanadi. Mamlakatimizda ishlab
chiqarilayotgan sementning yarmi ushbu korxona hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Bu
yiliga qariyb 3,5 million tonnani tashkil qiladi. Bundan tashqari,
“Ohangaronsement” aksiyadorlik jamiyatida yiliga 1,7 million tonnagacha,
“Quvasoytsement” aksiyadorlik jamiyatida 1 million tonnadan ortiq va
“Bekobodsement” aksiyadorlik jamiyatida 1 million tonnaga yaqin sement ishlab
chiqarilayotir. Ushbu korxonalar har yili yangi ishlab chiqarish quvvatlarini barpo
etish va mavjudlarini modernizatsiya qilish hisobidan ishlab chiqarish quvvatlarini
oshirmoqda.
Ayni paytda turli viloyatlarda yirik va kichik sement zavodlari barpo
etilmoqda. Jumladan, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Surxondaryo viloyatida
ikkita yirik sement zavodi qurilishi boshlandi. Ushbu korxonalarda yiliga
birgalikda ikki million tonnagacha sifatli portland sement ishlab chiqarish
rejalashtirilmoqda. Kichik sement zavodlari qurilishi ham muhim ahamiyat kasb

etadi. Bugungi kunda Andijon va Farg‘ona viloyatlarida shunday zavodlar faoliyat
yuritmoqda. Jizzax viloyati Zomin tumanida barpo etilgan mini-zavod ham
yaqinda ishga tushiriladi. Shuningdek, Surxondaryo viloyatida yiliga 500 ming
tonna sement ishlab chiqarish quvvatiga ega mini-sement zavodi qurilishi jadal
davom ettirilmoqda.
Yana bir ishlanma bu sulfatga chidamli sement olish texnologiyasidir.
Tarkibida mahalliy xomashyo asosidagi kompozitsion mineral qo‘shimchalar
mavjud bo‘lgan va ko‘plab maqsadlarda ishlatiladigan sement ishlab chiqarish
texnologiyasini keng joriy etishdek dolzarb vazifani hal etishga qaratilgan mazkur
texnologiya sementning mustahkamligi va sulfatga chidamliligini pasaytirmagan
holda, uning tarkibiga 15-20 foizgacha kompozitsion mineral qo‘shimchalar
qo‘shish imkonini beradi. Ayni paytda klinkerni maydalashda tog‘ jinslari, gliyej,
kvars va shpatli qum hamda boshqa minerallarni o‘z ichiga olgan
kompozitsiyalardan faol mineral qo‘shimchalar sifatida foydalanilmoqda. Buning
samarasida qimmatbaho klinker tejalmoqda, sement tannarxi pasayib, uning
qurilish-texnik xususiyatlari yaxshilanmoqda. Ushbu texnologiya ayni paytda
“Qizilqumsement” aksiyadorlik jamiyatida o‘zlashtirildi.
Hozirgi vaqtda beton va temir-beton asosiy qurilish materiallari
hisoblanadi. Mamlakatimizda o‘n millionlab tonna temir-beton va beton ishlab
chiqarilmoqda, so‘nggi 60 yilda qurilgan bironta ham uy-joy temir-beton
buyumlarsiz qololmaydi. Shuning uchun bugungi kunda beton va temir-beton
ishlab chiqarish mavzusi juda muhimdir. Faqat ishlab chiqarish texnologiyasini
bilish emas, balki xarajatlarni kamaytirish imkoniyatiga ega bo'lish muhimdir.
Konstruktsiyada og'ir yoki yengil betondan foydalanish strukturaning turiga va
uning ish sharoitlariga qarab belgilanadi. Maqsadga ko'ra, betonlar oddiy
betonlarga bo'linadi - ustunlar, nurlar, plitalar va boshqalar tuzilmalarini ishlab
chiqarish uchun; gidrotexnik beton - to'g'onlar, shlyuzlar, kanal qoplamalari
uchun; yer osti inshootlari uchun beton - quduqlar, tanklar uchun quvurlar ishlab
chiqarish uchun, yo'l sirtlari uchun beton, sementning maxsus turlari bo'yicha
maxsus maqsadli betonlar - kislotaga chidamli, issiqqa chidamli bo’lishligiga
qarab ishlab chiqilmoqda. Ushbu loyihada ishlab chiqarish quvvati 40 000 m 3
/ yil

yoki 80 000 t bo'lgan korxona uchun tayyor beton ishlab chiqarish texnologiyasi
ishlab chiqilmoqda.
Bugungi kunda klinker va loydan iborat bo'lgan jinslar taxminan 1400 ° C dan
1500 ° C gacha bo'lgan eritma haroratida qovuriladi. Mahsulot klinker deb
ataladigan barqaror birikmalarning tuproqli aralashmasidir. Klinker tarkibida
temir (Fe) va alyuminiy (Al), shuningdek, kremniy va kaltsiy moddalari mavjud.
 Alit (Ca
3 SiO
5 )
 Belit (Ca
2 SiO
4 ), geologlarga larnit sifatida ma'lum
 Aluminate (Ca
3 Al
2 O
6 )
 Ferrit (Ca
2 AlFeO
5 )
Klinker kukunga asoslanadi va qattiqlashuv jarayonini susaytiradigan oz
miqdorda gips bilan aralashtiriladi . Va bu Portlend sement deyiladi.
Sement beton uchun suv, qum va shag'al bilan aralashtiriladi. Sof sement
foyda bermaydi, chunki u qisqaradi va yoriladi; u qum va shag'aldagidan ham
qimmatroq. Aralashmani davolashda to'rtta asosiy moddalar ishlab chiqariladi:
 CSH
 Portlandit
 Ettringit (Ca
6 Al
2 (SO
4 )
3 (OH)
12 · 26H
2 O, Fe ni o'z ichiga oladi)
 Monosulfat ([Ca
2 (Al, Fe) (OH)
6 ] · (SO
4 , OH va boshqalar) · xH 2O)

1.1 Beton aralashmalarining turlari, sinflanishi va
mustahkamligi
Beton quyidagi turlarga bo'linadi: yengil beton, zichligi 1800 kg / m 3
dan
oshmaydi. Tarkibi: g'ovakli (yengil) agregatlar, mayda agregatlarsiz shag'al yoki
maydalangan tosh, sement pastasidan tashkil topgan. Yengil betonlar ko'pincha
g'ovakli agregatlarda tayyorlanadi: keramika beton, shlakli beton,
aglomeratsiyalangan beton, vermikulit beton, tefobeton, pomza beton, perlit beton
kabilardan tashkil topgan bo’ladi. Kichik hajmli massa, past issiqlik
o'tkazuvchanligi va yetarlicha mustahkamligi tufayli yengil beton - prefabrik
beton va temir-beton konstruksiyalar va mahsulotlarda keng qo'llaniladi. Ayniqsa,
yengil beton (asosiy og'irligi 500 kg / m 3
gacha) yaxshi issiqlik izolyatsiyalovchi
materialdir.
Og'ir beton, zichligi 1800 kg / m 3
dan ortiq. Tarkibi - qo'pol agregat (tosh
shag'al yoki shag'al) va mayda - tabiiy qumlar. Portlend sement bog'lovchi,
shuningdek kengaytiruvchi, aluminiy sement va boshqalar sifatida ishlatiladi. Eng
keng tarqalgan og'ir betonlar (2500 kg / m 3
gacha) devorlar, qurilish poydevori,
to'g'on va boshqalarni qurishda qo'llaniladi. Ayniqsa, og'ir betonlar ( 2500 kg / m 3
dan ortiq) og'ir tabiiy yoki sun'iy agregatlar (temir rudasi, barit, cho'yan
qoldiqlari) atom elektr stantsiyalari, yadro inshootlari va boshqalarni qurishda
radioaktiv nurlanishdan biologik himoya qilish uchun ishlatiladi.
Betonning eng muhim xususiyati uning mustahkamligi, ya'ni yiqilmasdan
tashqi kuchlarga qarshilik ko'rsatish qobiliyatidir. Tabiiy tosh singari, beton ham
siqilishga eng yaxshi qarshilik ko'rsatadi, shuning uchun quruvchilar betonning
siqilish kuchini betonning mustahkamligi mezoni sifatida qabul qilishdi.
Betonning mustahkamligini aniqlash uchun undan cheti 200 mm bo'lgan
mos yozuvlar kubi tayyorlanadi, agar u 80 tonna yuk ostida qulab tushsa, u holda
bosim kuchi 20 MPa bo'ladi.
Siqilish kuchiga qarab beton sinflarga bo'linadi. Quruvchilar beton sinfini
200 mm qirrali mos yozuvlar kubining kuchlanish kuchiga qarab belgilaydilar.
Shunday qilib, Rossiyada qurilishda betonning quyidagi sinflari qo'llaniladi: B45,

B40, B30, B25, B20, B15, B10 va undan past. Sinfni tanlash betonning ishlash
shartlariga bog'liq.
Betonning mustahkamligi tosh agregatning (shag'al, shag'al) kuchiga va
suvda erigan sementning sifatiga bog'liq: beton qanchalik kuchli bo'lsa, tosh
agregatlari kuchliroq bo'ladi va ular sement bilan yaxshi bog'langan bo'ladi.
Tabiiy toshlarning mustahkamligi vaqt o'tishi bilan o'zgarmaydi, lekin vaqt o'tishi
bilan betonning mustahkamligi ortadi.
Betonning yana bir muhim xususiyati zichlikdir - material massasining
uning hajmiga nisbati bilan baholanadi. Betonning zichligi har doim 100% dan
kam.
Zichlik betonning sifatiga, shu jumladan uning mustahkamligiga katta ta'sir
qiladi: Betonning zichligi qanchalik baland bo'lsa, u kuchliroq bo'ladi. Betondagi
teshiklar, qoida tariqasida, uni ishlab chiqarish jarayonida paydo bo'ladi.
Sementning qattiqlashishi paytida sement bilan kimyoviy reaksiyaga kirmagan
ortiqcha suvning bug'lanishi natijasida, sement yetishmasligi hosil bo’ladi.
Nisbatan past issiqlik o'tkazuvchanligi materialning yuqori haroratga bardosh
berish qobiliyati betonni yuqori yong'inga chidamliligi bilan ta'minlaydi. Beton
1000 ° C dan yuqori haroratga uzoq vaqt bardosh bera oladi. Shu bilan birga, u
yiqilmaydi va yorilib ketmaydi. Beton, suv bilan to'yingan bo'lsa, qayta-qayta
muzlash va erishga bardosh bera oladi. Shu bilan birga, u yiqilmaydi va deyarli
kuchini kamaytirmaydi.
Bu xususiyat sovuqqa chidamlilik deb ataladi.
O'rtacha zichlik betonda ishlatiladigan agregatlarga bog'liq. Shu asosda
betonlar uch turga bo'linadi: og'ir, yengil va qo'shimcha yorug'lik. Ushbu tasnif
beton ishlab chiqarishda ishlatiladigan agregatning massasiga bog'liq. Masalan,
granit, ohaktosh, dolomitdan yasalgan tabiiy agregatlardagi betonning massaviy
zichligi 2200 - 2400 kg / m 3
ni tashkil qiladi va uning kuchi 60 MPa (yoki 600
kgf / sm 2
) ga etadi. Bunday beton og'ir beton deb ataladi.
Shag'al toshlar yoki sun'iy toshlarni 5 dan 77 mm gacha bo'lgan bo'laklarga
maydalash orqali olinadigan materialdir. Ezilgan tosh donalari tartibsiz shaklga
ega, ularning yuzasi qo'pol. Shuning uchun ezilgan tosh sement toshiga

shag'aldan ko'ra kuchliroq yopishadi. Qo'pol agregatning mustahkamligi ayniqsa
muhimdir, chunki u betonning skeletini hosil qiladi. Shuning uchun qo'pol
agregat, qoida tariqasida, betonning o'zidan ikki-uch baravar kuchliroq bo'lishi
kerak.
Granit ezilgan tosh tabiiy granitni maydalash orqali olinadi. Qazib olingan
tosh sifatida granit portlovchi qattiq monolit jinsdir va portlash natijasida hosil
bo'lgan bloklar maxsus mashinada maydalanadi. Shunday qilib, maydalangan
granit olinadi.
Shag'al ezilgan toshni elakdan o'tkazish natijasida hosil bo'lgan
fraksiyalarining sifati bilan baholanadi - uni ishlab chiqarishning yakuniy
bosqichi hisoblanadi. Ezilgan tosh fraksiyasi qanchalik kichik bo'lsa, qanchalik
qimmat bo'lsa, uni maydalash uchun ko'proq ish sarflandi.
Granit ezilgan toshning eng muhim ko'rsatkichlari:
Brendga qarab, shag'al quyidagi guruhlarga bo'linadi:
yuqori quvvatli shag'al - M1200-1400
bardoshli ezilgan tosh - M800-1200
o'rta kuchli ezilgan tosh - M600-800
kuchsiz ezilgan tosh - M300-600
juda zaif quvvatli ezilgan tosh - M200.
Ezilgan granitning asosiy fraksiyalari: 5-15, 5-20, 5-40, 20-40, 40-70 mm.
Beton ishlab chiqarishda ishlatiladigan 5-20 fraksiyali ezilgan tosh bozorda
eng katta talabga ega. Qurilishning aksariyat turlarida granit ezilgan tosh optimal
qurilish materialidir, chunki. uning asosiy xususiyatlari - kuch, sovuqqa
chidamlilik, zichlik, suvni singdirish va suv bilan to'yinganlik.
Yuqori sifatli betonni ta'minlash uchun qo'pol agregat toza va zararli
aralashmalardan tozalangan bo'lishi kerak. U igna va plastinka shaklida
donlarning 15% dan ko'p bo'lmagan (massa bo'yicha) bo'lishi kerak. Dag'al
agregat sement tarkibidagi moddalar bilan kimyoviy reaksiyaga kirishmasligi
kerak. Zararli aralashmalarning ta'sirini kamaytirish uchun agregatlar ishlatishdan
oldin yuviladi. Nozik agregatlarga turli qumlar kiradi. Qum 0,1 dan 5 mm gacha

bo'lgan turli xil materiallarning (ko'pincha kvarts) donalaridan iborat bo'sh jinslar
deb ataladi.
Qumlar mineralogik tarkibi va hosil bo lish sharoiti va joylashishiga qarabʻ
farqlanadi. Mineralogik tarkibiga ko ra qumlar kvarts, dala shpati, ohaktosh va
ʻ
dolomitlardan iborat. Shakllanish sharoitiga ko ra qumlar tog , jar, daryo, dengiz,
ʻ ʻ
shag al, tosh, qumtepa va qumtepalarga bo linadi.
ʻ ʻ
Ular bir-biridan faqat tuzilishi va shakli bilan farqlanadi. Dengiz va daryo
qumi donalari silliq sirt bilan yumaloqlanadi, ko'pincha granit va dioritni yo'q
qilish paytida hosil bo'ladigan tog' qumi donalari burchakli shaklga va qo'pol
sirtga ega. Jarlik qum donalari ham burchakli shaklga ega, ammo tog 'qum
donalari bilan solishtirganda biroz tekislangan. Barcha qumlar beton uchun zararli
aralashmalarni o'z ichiga oladi. Ular nozik ignalar shaklida sement zarralari bilan
maxsus birikmalar hosil qiladi. Ular ko'pincha majoziy ma'noda "sement
tayoqchasi" deb nomlangan.
Daryo qumi daryolar tubidan olinadigan tabiiy materialdir. Qum haqli ravishda
asosiy qurilish materiallaridan biri hisoblanadi, chunki u yuqori darajadagi
tozalashga ega va daryo o'zanlarida qazib olinganligi sababli deyarli begona
qo'shimchalar, gil aralashmalari, organik moddalardan xoli. Qurilishning biron bir
bosqichi poydevordan tortib binolarni tugatishgacha qumsiz tugamaydi.
Daryo qumi quyidagi qurilish sohalarida keng qo'llaniladi: beton ishlab
chiqarishda, uy-joy va yo'l qurilishida - yo'llarni yotqizish va asfalt
aralashmalarini tayyorlash uchun.
Daryo qumi dekorativ maqsadlarda ham ishlatiladi. Undan turli bo'yoqlar
bilan aralashtirish orqali maxsus strukturaviy qoplamalar olinadi. Daryo qumi
shisha sanoatida keng qo'llaniladi. Daryo qumidan tashqari qumning quyidagi
turlari mavjud: karer, kvarts qumi va qumli tuproq. Eng toza qum daryo qumidir.
Lekin bu har doim ham quruvchilarni qoniqtirmaydi, chunki u ko'pincha juda
kichikdir. Va bu beton ishlab chiqarishda katta miqdorda sement talab qiladi.
Yuqori quvvatli betonni olish uchun agregatning to'g'ri don tarkibini
tanlash kerak. Xuddi shu o'lchamdagi qum hajmida taxminan 40% bo'shliq
mavjud. Turli o'lchamdagi donalardan tashkil topgan qum ancha zichroq. Eng

kichik bo'shliqni sog'ish uchun qo'pol va nozik agregatlar birinchi navbatda
o'lchamlari bo'yicha yoki, quruvchilar aytganidek, bir necha fraksiyalarga
tarqaladi. Keyin, ma'lum bir qoidaga ko'ra, ular optimal don aralashmasi deb
ataladigan aralashmani tashkil qiladi (bu aralashmada barcha zarralar bir-biriga
juda yaqin joylashganki, sement pastasi uchun faqat kichik bo'shliqlar qoladi).
Agregatlarning bunday optimal aralashmasida tayyorlangan beton allaqachon
yuqori zichlik va quvvatga ega. Bu holda bog'lovchi iste'moli juda kichik.
Agar beton tabiiy karerlardan olingan yoki toshni maydalash orqali olingan
agregatlarning tasodifiy tarkibi bo'yicha ishlab chiqarilgan bo'lsa, unda yuqori
zichlikni olish mumkin emas. Bunday holda, sementning katta miqdorda ortiqcha
sarflanishi talab qilinadi. Ammo shartli ravishda toza suvda ham betonning
qattiqlashishi jarayoniga salbiy ta'sir ko'rsatadigan turli xil aralashmalar mavjud:
organik kislotalar, sulfatlar, yog'lar va boshqalar. Odatda, beton zavodlari va
qurilish maydonchalari beton tayyorlash uchun ichimlik suvidan foydalanadilar.
Ba'zi hollarda yer, botqoq, torf va daryo suvlaridan foydalanish kerak. Ammo bu
suvlar organik aralashmalar bilan to'yingan. Ba'zan sulfat kislota yoki uning
tuzlari gumin kislotasi yoki gipsning sezilarli aralashmalarini o'z ichiga olishi
mumkin bo'lgan chiqindi va sanoat suvlaridan foydalanish kerak.
Dengiz suvida tayyorlangan yoki uning ta'siriga duchor bo'lgan betonning
yuzasi betonning ko'rinishini sezilarli darajada buzadigan tuz reydlari
ko'rinishidagi dog'lar bilan qoplangan bo’ladi. Bundan tashqari, bunday
betonning mustahkamligi past. Shuning uchun betondan turar-joy binolarini
qurishda dengiz suvi taqiqlanadi. Sement betonning asosiy tarkibiy qismidir.
Beton kuchliroq bo'ladi, sementning yopishqoq qobiliyati qanchalik baland bo'lsa
va plomba yuzasiga kuchli yopishadi.
Sement - sement klinkeridan tayyorlanadi va u tabiiy xom ashyo yoki
sun'iy xom aralashmalarni sintezlash uchun kuydirish orqali olinadi. Bunday
aralashmalar taxminan uch qismli ohaktosh va loyning bir qismini o'z ichiga
olishi kerak. Ba'zida bu aralashmalar tabiiy shaklda topiladi - bu ohaktosh mergel
deb ataladigan tosh. Ammo, bularning konlari kam bo'lganligi sababli, ko'pchilik
sement zavodlari ohaktosh va loyning sun'iy aralashmalaridan foydalanadilar.

Loy o'rniga kimyoviy tarkibida loyga yaqin bo'lgan diatomit, tripoli va boshqa
silikat jinslaridan foydalanishingiz mumkin. Bunday aralashmalarni pishirgandan
so'ng, qattiq sintezlangan massa hosil bo'ladi - yong'oq kattaligidagi quyuq
kulrang donalardan iborat klinker.
Keyin klinker sharli tegirmonda mayda kukunga aylanadi. Sement sifatini
yaxshilash uchun klinkerni maydalashda unga 3% gacha gips va 15% gacha
diatomit, tripoli gidravlik qo'shimchalar kiritiladi.

1.2 Beton tayyorlashning texnologik usulini tanlash va asoslash
Betonni tayyorlash uzoq va qiyin jarayon. Birinchidan, laboratoriya retsepti
bo'yicha kerakli miqdordagi sement va agregatlar quruq shaklda o'lchanadi.
Keyin tortilgan komponentlar beton aralashtirgichga quyiladi va ayni paytda unga
suv beriladi. Beton aralashtirgich elektr motor tomonidan boshqariladi.
Aralashtirishdan maqsad donador materiallardan bir hil aralashmani
olishdir. Aralashtirish muddati oldindan belgilanadi. Aralashtirgandan so'ng,
boshlang'ich materiallar og'ir suyuqlikka o'xshash plastik aralashmani hosil qiladi.
Shuning uchun yangi tayyorlangan beton beton emas, balki beton aralashmasi deb
ataladi. Biroz vaqt o'tgach, aralashma qattiqlashadi va toshga aylanadi va u hatto
keyinroq ham yakuniy kuchga ega bo'ladi. Bu tosh betondir.
Beton aralashmaning bir hilligi unga qo'yiladigan eng muhim talablardan
biridir: Buning uchun turli joylardan hajmi eng katta agregat donining hajmidan
oshib ketadigan bir nechta namunalar olinadi. Agar barcha namunalar bir xil
doimiy tarkibga ega bo'lsa, ya'ni ezilgan tosh yoki shag'al, qum, sement va
suvning bir xil miqdori bo'lsa, unda beton aralashmani bir hil deb hisoblash
mumkin.
Aralashtirgandan so'ng, beton aralashmani ko'pincha mikserdan
joylashtirish joyiga o'tkazish kerak bo'ladi va aralashmaning bir hilligini saqlab
turishi juda muhim, chunki aralashmani tashish paytida delaminatsiya xavfi
mavjud, chunki betonda agregat donalari - aralashma cho'kishga moyil bo’ladi.
Delaminatsiya qanchalik katta bo'lsa, ohak va agregat o'rtasidagi yopishish
shunchalik zaif bo'lishi aniqlangan. Beton aralashtirgichda harakatlanayotganda
aralashmani aralashtirishni davom ettirish orqali tashish paytida beton
aralashmaning delaminatsiyasining oldini olish mumkin.

Beton aralashtirish zavodi
Beton tashish transporti

1.3 Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton
aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini
hisobga olgan holda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning
ulanish sxemasi tavsifi
Ko'p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab
chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik
jarayonlarni avtomatlashtirishning ulanish sxemasi haqida ma’lumot berib
o’tiladigan bo’lsa, ushbu tizimning ishga tushish jarayonlarini ko’rib chiqiladi va
har bir element vazifalarini aytib o’tiladi.
Umumiy holda to’xtaladigan bo’lsa, jarayon po`lat eritish uchun olib boriladi.
Ushbu jarayon inson ishtirokisiz davom etishi va favqulotta avariyalar sodir
bo`lmasligi uchun avtomatlashtiriladi. Kontrollerga ijro qurilmalarini ulagan
holda – jarayonni to`liq avtomatik ravishda nazorat qilinadi. Endi har bir
elementlarga to’xtalib o’tilsa:
O’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka aylantirish uchun tok manbai (Mean
Well PSU850)dan foydalaniladi. Ushbu jarayon 24V ga ishlashga mo’ljallangan.
Avtomatik ulagich QF ga ikkita L(level) va N (nol) fazalar ulanadi. Micropilot
FMR51 sath o’lchovchi qurilma OWEN PLC 154 kontrollerining modullariga 4-
20mA HART protokoli orqali ulangan. Ushbu qurilma 24 V da ishlaydi.
Shunday qilib, tok manbaiga o’zgaruvchan tok berildi va bizga o’zgarmas
tokka aylantirib berdi chunki sath o’lchovchi qurilma, kontroller (CPU) va
ularning modullari o’zgarmas tokda ishlaydi. Tok manbaidan 2 ta chiqish mavjud
bo’lib, bular (+2;-2), (+1;-1).
O’zgaruvchan tokni - o’zgarmas tokka, tok manbai yordamida aylantirib,
kontroller ishga tushirildi. Ushbu kontroller haqida ma’lumot berib o’tsak.
OWEN PLC 154 dasturlashtirilgan logik kontrolleridan foydalanilgan. Ushbu
kontrollerga mehnat muhofazasi uchun qo’llaniladigan zamonaviy uskunalardan
foydalanilgan. Ushbu programmalashtiriladigan logik kontroller(CPU)ning
modullari 16 ta analog va 16ta diskret kirish, 16 ta diskret va 16 ta analog chiqish
signallariga ega. Bunga asosiy sabab, sath o’lchovchi qurilma va boshqa o’lchov

vositalari analog signallar orqali CPU modullariga ma’lumot uzatadi. O’lchovchi
qurilmalar + ga ulanadi, Kontroller (CPU) – ga ulanadi. Chunki buning sababi tok
+ dan – ga oqib o’tadi ya’ni qurilmada bo’ladigan o’zgarishlar haqidagi axborot
kontrollerga kelib turadi. Signal to’g’ri yoki noto’g’ri borayotganini tekshirish
zarur bo’lib qolganda kommutator orqali qo’lda ulab tekshirib ko’ramiz. OWEN
PLC 154 kontrollerini Ethernet interfeysi orqali operator kompyuteri, operator
paneli va serverlarga ulandi.

1.4 Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton
aralashmalarini ishlab chiqarishni avtomatlashtirishda
foydalanilgan OWEN 154 kontrollerining ish rejimi
OWEN PLC154 - bu diskret va analog kirish va chiqishlarga ega bo'lgan
monoblokli dasturlashtiriladigan mantiqiy controller hisoblanadi. Kirish analog
va diskret signallarini o'lchashni amalga oshiradi, analog va raqamli boshqaruv
signallarini hosil qiladi. Kichik va o'rta o'lchamdagi avtomatlashtirish
obyektlarini boshqarish tizimlarini qurish, shuningdek dispetcherlik tizimlarini
yaratish uchun mo'ljallangan.
PLC 154 kontroller xususiyatlari
- DIN relsli o'rnatish bilan ixcham plastik korpus.
- Diskret kirish/chiqishlar mavjudligi.
- Analog kirish/chiqishlar mavjudligi.
- RS-485 va RS-232 seriyali aloqa portlari.
- Ethernet portining mavjudligi.
Diskret va analogli kirish va chiqishlar sonining ko'payishi tashqi kiritish-
chiqarish modullarini har qanday o'rnatilgan interfeys orqali ulash orqali amalga
oshiriladi.
OWEN PLC154 ning afzalliklari
- Operatsion tizimning yo'qligi, bu boshqaruvchining ishonchliligini
oshiradi.
- Raqamli kirishlarning javob tezligi 10 kHz ga etadi (hisoblagich
submodullaridan foydalanganda).
- Analog sensorlarning keng assortimenti, shu jumladan termojuftlar bilan
ishlash qo'llab-quvvatlanadi.
- Bortda bir-biridan mustaqil interfeyslar: Ethernet, ketma-ket portlar,
USB qurilmasi (qurilmani dasturlash uchun).
- Atrof-muhit haroratining kengaytirilgan ish diapazoni: -20 dan +70 ⁰ S
gacha.

- To'satdan elektr uzilishida ma'lumotlarni to'g'ri saqlash uchun zaxira
quvvatni ta'minlaydigan o'rnatilgan qayta zaryadlanuvchi batareyadan
tashkil topgan.
- Batareya bilan ishlaganda, chiqish elementlarini "xavfsiz holatga"
qo'yadigan algoritm ishlaydi.
- O'rnatilgan real vaqt soati, batareya bilan ishlaydi.
- Har qanday portda nostandart ma'lumotlar almashinuvi protokollari
bilan ishlash mumkin, bu esa elektr, suv va gaz hisoblagichlarini, shtrix-
kodni o'qish moslamalarini va boshqalarni kontrollerga ulash imkonini
beradi.

1.5 Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini
ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning elektr-prinspial
sxemasi tavsifi
Oldingi sxemalardan ma’lumki, o’zgaruvchan tokni o’zgramas tokka
aylantirish uchun tok manbaidan foydalanildi. 220 V o’zgaruvchan kuchlanish
ostida tok berilganda, tok manbai orqali 24 V ga aylantirib olindi. Chunki jarayon
o’zgarmas 24 V da ishlaydi. Ulanish sxemasidan ma’lumki, kontrollerga diskret
va analog kirish-chiqish signallari ulangan edi.
Kontrollerdagi analog kirish 24AC INPUTS ga quyidagi datchiklar ulangan:
- Sarfni o’lchovchi Promag P 300
- Sarfni o’lchovchi SolidFlow 2.0
- Sarfni o’lchovchi SlideControl
- Sath o’lchovchi Micropilot FMR51
- Bosimni o’lchovchi Rosemount 2090F
- Harorat o`lchovchi TMT142R
- Rostlash qurilmalari holati.
Kontrollerdagi diskret kirish 24DC INPUTS ga quyidagi tugmalar
ulangan:
- Jarayonni ishga tushirish tugmasi SB1
- Jarayonni to’xtatish tugmasi SB2
- Favqulotta o`chirish tugmasi SB3
- Reset tugmasi SA5
- KK dvigatel himoya relelari
Ushbu tugmalardan kelayotgan axborotlarni kontroller quyidagi kodlar
bo’yicha qabul qilib oladi:

- Jarayonni ishga tushirish tugmasidan kelayotgan signalni kontroller
quyidagi kod bilan tushunib oladi: I 0.0
- Jarayonni to’xtatish tugmasidan kelayotgan signalni kontroller quyidagi
kod bilan tushunib oladi: I 0.1
- Avariya holatida to’xtatishdan kelayotgan signalni kontroller quyidagi
kod bilan tushunib oladi: I 0.2
- Reset tugmasidan kelayotgan signalni kontroller quyidagi kod bilan
tushunib oladi: I 0.5
- KK dvigatel himoya relelaridan kelayotgan signalni kontroller quyidagi
kod bilan tushunib oladi: I 1.1 va I 1.2.
Diskret chiqishga 10 ta rele ulangan. KA1 – sement silosida sath oshib
ketganda signalizatsiya vazifasini bajaradi. KA2 – suv saqlash rezervuaridagi suv
harorati tushib ketganda signalizatsiya vazifasini bajaradi. KA3 – aralashtirgichda
sath oshib ketganda signalizatsiya vazifasini bajaradi. KA4 – qum silosida qum
qolmaganida signalizatsiya vazifasini bajaradi. KA5 – keramzit silosida keramzit
qolmaganida signalizatsiya vazifasini bajaradi. KA6 – konveyer elektrodvigateli
ishlamay qolganda signalizatsiya vazifasini bajaradi. KM1-konveyer
elektrodvigatelini ishga tushiradi. KM2- aralashtirgich elektrodvigatelini ishga
tushiradi.
Kontrollerdagi diskret chiqishi 24VDC OUTPUTS ga quyidagicha
komandalar chiqishi ta’minlangan:
KA1-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.0
KA2-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.1
KA3-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.2
KA4-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.3

KA5-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.4
KA6-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.5
KM1-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.6
KM2-ga ketayotgan buyruqni kontroller quyidagi chiqish adresi orqali
yuboradi: Q 0.7
Kontrollerdagi analog kirishi 24VDC INPUTS ga quyidagicha komandalar
kelib turishi ta’minlangan:
1-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.0
2-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.1
3-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.2
4-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.3
5-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.4
6-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.5
7-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.6
8-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 0.7
9-1 o`lchash qurilmasidan kelayotgan signal kontrollerning quyidagi kirishiga
ulangan: IW 1.0

Kontrollerdagi analog chiqishi 24VDC OUTPUTS ga quyidagicha
komandalar chiqishi ta’minlangan:
4-4 – Suv sarfini nazorat qiluvchi rostlash qurilmasi. Kontrollerning quyidagi
analog chiqishiga ulanadi: PIW 0.0
6-4 – Sement dozator qurilmasi. Kontrollerning quyidagi analog chiqishiga
ulanadi: PIW 0.1
7-4 - Qum dozator qurilmasi. Kontrollerning quyidagi analog chiqishiga ulanadi:
PIW 0.2
8-4 – Keramzit dozator qurilmasi. Kontrollerning quyidagi analog chiqishiga
ulanadi: PIW 0.3
9-4 – Reagentlar sarfini nazorat qiluvchi rostlash qurilmasi. Kontrollerning
quyidagi analog chiqishiga ulanadi: PIW 0.4

2.1 Beton aralashmasi uchun suv sarfini hisoblash
Korxonaning ish rejimi yiliga ish kunlari soni, sutkalik smenalar soni,
ishning soatlarda davomiyligi bilan tavsiflanadi. Texnologik asbob-uskunalarning
ish vaqtining soatlarda hisoblangan yillik fondi formula bo'yicha hisoblanadi
B=N*CH*K
B - yiliga ish kunlarining taxminiy soni;
H - kuniga ish soatlari soni;
K - uskunaning o'rtacha yillik koeffitsienti;
K=0,99
Ishlash rejimiga asoslanib, biz tayyor mahsulotning unumdorligini
hisoblaymiz. Zavodlar uchun mumkin bo'lgan yo'qotishlarning o'rtacha qiymati
odatda 0,5-3% ni tashkil qiladi. Faraz qilaylik, zavod yiliga 10 000 m 3
B15 toifali
beton, 10 000 m 3
/ B22,5 va 20 000 m 3
B20 toifali beton ishlab chiqaradi.
Sementni jo'natishda yo'qotish 1% ni tashkil qiladi, shuning uchun zarur
bo'lgan mahsulot ishlab chiqarishni ta'minlash uchun korxona quyidagilarni
ta'minlashi kerak:
Yilda
PV15faktik=1,01*Yil=10000*1,01=10100 m 3
/yil
PV15faktik=1,01*Yil=10000*1,01*2=20200 t/yil
PV20faktik=1,01*Yil=20000*1,01=20200 m 3
/yil
PV20faktik=1,01*Yil=20000*1,01*2=40400 t/yil
PV22.5faktik=1,01*Yil=10000*1,01=10100 m 3
/yil
PV22.5faktik=1,01*Yil=10000*1,01*2=20200 t/yil
Kuniga
PV15akt=10100/262=38,55 m 3
/sutka
PV15fact=20200/262= 77,1 t/kun
PV20fact=20200/262=77,1 m 3
/kun
PV20fact=40400/262= 154,2 t/kun
PV22,5haqiqiy=10100/262=38,55 m 3
/kun

PV22,5faktik=20200/262=77,1 t/kun
Soat birda
PV15akt=38,55/24=1,6 m 3
/soat
PV15akt=77,1/24=3,2 t/soat
PV20akt=77,1/24=3,2 m 3
/soat
PV20akt=154/24=6,4 t/soat
PV22,5faktik=38,55/24=1,6 m 3
/soat
PV22,5faktik=77,1/24=3,2 t/soat
Suvni sementga nisbati
1 m 3
beton aralashmasi uchun suv sarfi:
OK=10 sm
Eng katta don hajmi - 20 mm
1 m 3
beton aralashmasi uchun suv iste'moli 180 kg + 20 kg = 200 kg.
B = 200 kg
1 m 3
beton uchun quruq holatda maydalangan tosh iste'moli:
Donalarning ajralish koeffitsienti qiymati α = 1,38.
1 m 3
beton uchun quruq qum iste'moli:
Hisob-kitoblar natijasida betonning quyidagi taxminiy nominal (laboratoriya)
tarkibi (kg / m 3
) olinadi:
Sement - 266,6
Suv – 200
Qum - 546
Sheben - 1375
JAMI 2387,6
Beton ishlab chiqarish nisbati:
Sinov beton aralashmasining 0,007 m 3
uchun materiallar iste'moli yuqoridagi
nominal beton tarkibi (kg) asosida hisoblanadi:
Sement – S*0.007=266.6*0.007=1.86

Suv – B*0.007=200*0.007=1.40
Qum – P*0.007=546*0.007=3.8
Sheben – Sh * 0.007=1375*0.007=9.62
Beton aralashmaning tarkibini sozlash:
Sement - 1,86 = 0,186
Suv - 1,40
Sement - (1,86 + 0,186) / 2900 = 2,046 / 2900 = 0,0007
Suv - (1,40 + 0,140) / 1000 = 1,540 / 1000 = 0,0015
Qum - 3,8/2600 = 0,0014
Ezilgan tosh - 9,62/2800 = 0,0034
JAMI 0,007
1 m 3
(1000 l) beton aralashmasi (kg/m 3
) uchun materiallar sarfi:
Jami 2428
Yangi beton aralashmasining haqiqiy zichligi:
Pesok – 552 kg
Sheben – 1442 kg
Foydali baraban hajmi 0,75 m 3
(750 l) bo'lgan beton aralashtirgichning bir
partiyasi uchun beton aralashmaning tarkibiy qismlarining dozasi:

Suvni sementga nisbati
1 m 3
beton aralashmasi uchun suv sarfi:
OK=10 sm
Eng katta don hajmi - 20 mm
1 m 3
beton aralashmasi uchun suv iste'moli 170 kg + 20 kg = 190 kg.
B = 190 kg
1 m 3
beton uchun quruq holatda maydalangan tosh iste'moli:
Donalarning ajralish koeffitsienti qiymati α = 1,38.
Hisob-kitoblar natijasida betonning quyidagi taxminiy nominal (laboratoriya)
tarkibi (kg / m 3
) olinadi:
Sement - 333,3
Suv - 190
Qum - 507
sheben - 1375
JAMI 2405,3
Beton ishlab chiqarish nisbati:
Sement – S*0.007=333.3*0.007=2.33
Suv – S*0.007=190*0.007=1.33
Pesok – P*0.007=507*0.007=3.55
Sheben – Sh*0.07=1375*0.007=9.62

2.2 Jarayonda foydalanilgan TMT154 harorat o’lchov
qurilmasining harakterestikasi, sozlash va montaj ishlari
Xavfli hududlarda foydalanish uchun ikki kanalli sertifikatlangan harorat
o'tkazgichi hisoblanadi. O’rnatilgan konvertor yordamida o’lchanadi. Kirishi
2xTS,TP, chiqish signallari 4-20 mA/HARTdan tashkil topgan. Ta’minot
kuchlanishi 11-42VDS, HART protokoli,o’lchash diapazonidagi xatoligi
+0.03%ni tashkil etadi. Galvanik izolatsiya qilingan.
Kuchli harorat o'tkazgich yuqori kuchlanish mavjudligi uchun mukammal
uzoq muddatli barqarorlik bilan aniq o'lchovlarni ta'minlaydi.
Harakterestikasi
• GOST R IEC 61508:2010 ga muvofiq SIL2, SC3 gacha SIL sertifikati
• Keng assortimentli o'rnatish opsiyalari va korpuslari, B shaklidagi terminal,
DIN relsi, alohida terminal bo'limiga ega korpusi, o'rnatilgan displey (TID10 )
• Sensor va transmitterning individual mosligi tufayli eng yuqori o'lchash aniqligi
• Datchiklar va jihozlarning ishdan chiqishini monitoring qilish; NAMUR NE 107
ga muvofiq diagnostika holati haqida ma'lumot
• Tez o'rnatish - plagin terminallari bilan asbobsiz ulanish
Maqsad: iTEMP TMT82 - yuqori talablarga ega bo'lgan sanoat jarayonlari
uchun uzoq muddatli barqarorlikka ega yuqori ishonchli va aniq harorat
o'tkazgich. Ko'p maqsadli ikki kanalli qurilma termojuftlar va RTDlar kabi
sensorlardan barqaror 4...20 mA miqyosli chiqishlargacha universal kirishlar va
protokol ma'lumotlarini o'zgartiradi.
O'rnatilgan sensor monitoringi, NAMUR NE 107 holat diagnostikasi va
2/3 sertifikatlangan HART uzatgichi tufayli SIL harorat o'tkazgichi iTEMP
TMT82 HART 7 ta ikki kanalli uzatgich xavfli hududlarda foydalanish uchun
SIL sertifikatiga ega harorat F L E X ga o’tadi.

TMT154 harorat o’lchov qurilmasi
1. Birlamchi o’zgartirgichlarni va olish qurilmalarini o’rnatish
Birlamchi o’zgartirgichlar maxsus zavodlarda yoki tayyorlash-o’rnatish
ustaxonalarida tayyorlangan va sinalgan qismlar va detallardan foydalanib
o’rnatiladi. Qator birlamchi o’zgartirgichlar (masalan, manometrlar,
difmanometrlar)ni o’rnatish uchun namunaviy o’rnatish konstruksiyalari (TK va
TM) ishlab chiqilgan. Bular montaj buyumlar zavodida tayyorlanadi.
Difmanometrlar guruhini o’rnatish uchun maxsus montaj ramalari (stativlar)
qo’llaniladi.
2. Temperaturani o’lchaydigan birlamchi o’zgartirgichlarni o’rnatish
haqida
Temperaturani o’lchaydigan birlamchi o’zgartirgichlar (suyuqlikli shisha
termometrlar, manometrik termometrlarning termoballonlari, qarshilik
termoo’zgartirgichlari va termoelektrik termometrlar) stendlarda tekshirilib,
ularning o’rnatishga yaroqloi ekanligi aniqlangandan keyin o’rnatish uchun qabul
qilinadi.
3. Suyuqlikli tik shisha termometrlarni o’rnatish
Bular himoyalovchi metall g’ilof ichida yoki g’ilofsiz o’rnatiladi, ya’ni
termometr o’lchanadigan muhitga bevosita botiriladi. Sanoat sharoitlarida, oadtda

bunday termometr g’ilof 9 ichida o’rnatiladi. Bunday g’ilof termometrni
sinishdan saqlaydi va asbobni etarli darajada mustahkam va zich o’rnatishni
ta’minlaydi.
4. Manometrik termometrning termoballonini o’rnatish
Asbobning to’g’ri ko’rsatishi uni o’rnatish sifatiga bog’liq. Termoballon 11
(139-rasm, b) o’lchanadigan muhitga to’liq botirilib, taxminan oqim o’rtasiga
o’rnatiladi. Agar o’lchanayotgan muhitning boisimi va tezligi uncha katta
bo’lmasa, muhit agressiv bo’lmasa, termoballon himoyalovchi gilzasiz
o’rnatiladi. Agressiv muhitda, shuningdek yuqori bosim sharoitalrida termoballon
shikastlanmasligi uchun himoyalovchi gilza 12 ichida joylashtiriladi.
5. Qarshilik termoo’zgartgichlarini o’rnatish
O’rnatish oldidan sezgir elementning butunligi va izolyasiyaning
himoyalovchi armaturaga nisbatan qarshiligi tekshiriladi. Qarshilik kamida 20
MOm bo’lishi lozim. Qarshilik termoo’zgargichlarini quvuryo’llarga o’rnatish
yo’llari 140-rasmda ko’rsatilgan.
6. Termoelektrik termometrlarni o’rnatish
O’rnatish qoidalari ularning vazifasiga bog’lik. Quvuryo’llar yoki
uskunalar yuzasi (sirti)ning temperaturasini nazorat qilishga mo’ljallangan
termoelektrik termometrlarning ish qismi nazorat qilinadigan yuzaga zich
yotadigan qilib o’rnatiladi.
7. Temperaturani o’lchovchi ikkilamchi asboblarni o’rnatish
Temperaturani o’lchaydigan ikkilamchi asboblar (manometrik
termometrlar, millivoltmetrlar, logometrlar va muvozanatlangan ko’priklar)
shchitlarning panellariga o’rnatiladi. Bunday asboblarning aksariyati cho’ktirib
o’rnatishga mo’ljallangan korpusli bo’ladi.
DTS065-PT100 chiqishi kalibrlangan raqamli uzatish. Maxsus raqamli
signalni yig'ish texnikasi va namlikdan foydalaniladi. Sezgirlik va barqarorlikni
ta'minlaydigan texnologiyani yaratadi. Sensor elementlari 8 bitli yagona chip
bilan bog'langan kompyuter. Ushbu modelning har bir sensori haroratni
muvozanatlashtiradi va to'g'ri kalibrlash xonasida qilinadi. Kichik o'lchamli va

past iste'mol va uzoq uzatish masofasi (20m) DTS065-PT100 ni har qanday turga
mos bo'lishiga imkon beradi qattiq dasturlarda.
Temperaturani o’lchovchi ikkilamchi asboblarni o’rnatish
Temperaturani o’lchaydigan ikkilamchi asboblar (manometrik
termometrlar, millivoltmetrlar, logometrlar va muvozanatlangan ko’priklar)
shchitlarning panellariga o’rnatiladi. Bunday asboblarning aksariyati cho’ktirib
o’rnatishga mo’ljallangan korpusli bo’ladi. Cho’ktirib o’rnatiladigan asboblar
skobalar yoki suxar-qisqichlar bilan mahkamlanadi, devorga o’rnatiladiganlari
esa asboblar to’plamida jo’natiladigan maxsus sirtmoqlarga ilib o’rnatiladi.
Ikkilamchi asboblarni o’rnatishga mo’ljallangan shchitlarning panellari barcha
hollarda asboblarning bikr va mustahkam mahkamlanishini, shuningdek o’rnatish
va echib olish qulayligini ta’minlamog’i lozim.
Termometrlar foydalanish sharoitlariga qarab shchitga yoki devorga
o’rnatiladi. Asbob shchit ichida o’rnatilganda ( a) shchitning paneli 5 da asbob
uchun teshik va boltlar uchun to’rtta teshik ochiladi, asbobning korpusi 1 shchitga
teskari tomondan kirgiziladi, korpusning flanesi bilan shchit orasiga to’rtta vtulka
4 qoyiladi va asbob flanes vositasida boltlar 2 bilan mahkamlanadi.
L-4 logometr (b) panelga sharnirli biriktirilgan kronshteynlar 7 ga
o’rnatiladi.
KSP2 avtomatik potensiometrlar va KSM2 muvozanatlangan ko’priklar (v)
ham panelga cho’ktirib o’rnatiladi va asboblar to’plamidagi detallar 9 bilan
mahkamlanadi. Shchitning panelida ochiladigan teshik mazkur asboblar uchun
mo’ljallangan normallardagi chizmalar boyicha kesiladi.

Shuni hisobga olish kerakki, potensiometrlar agressiv bo’lmagan muhitda 5
dan 550S gacha temperaturada ishlashga mo’ljallangan. Potensiometrga
ulanadigan termoelektrik termometrlar asbob bilan bir xil darajalangan bo’lishi
lozim. Bunda kompensasion simlarning markasi to’g’ri tanlangan bo’lishi va
ularda oraliq ulanmalar bo’lmasligi lozim.
Termometrlarni (a), logometrni (b), potensiometr va ko’prikni (v)
shchitning paneliga mahkamlash:
1-korpus, 2-bolt, 3-gayka, 4-vtulka, 5-shchitning paneli, 6-termoballonga
ulanadigan kapillyar, 7-kronshteyn, 8-shchitning panelidagi kesilgan joy, 9-
mahkamlash detail.

2.3 Ko’p komponentli sement-beton aralashmani
dozirovkalash xatoliklarini dasturini ishlab chiqish
Qo'lda dasturlash bu buyruqlar bilimiga asoslangan maxsus dasturiy ta'minotdan foydalanmasdan
dasturchi tomonidan boshqaruv dasturini ishlab chiqishdir.
Shuning uchun, ushbu dasturlash usuli juda ko'p vaqt talab qilishi aniq, u oddiy detallarga ishlov berish
boshqarish dasturini tuzish maqsadida ishlatiladi.
Qo'lda dasturlash quyidagi bosqichlardan iborat:
• texnologik axborot tayyorlash;
• hisoblash va tahlil qilish;
• kodlash;
• dasturni yozib olish;
• sozlash va ishlab chiqarishga tayyorlash.
Juda ko'p vaqt talab qiladigan bosqich bu dasturni tuzish va amalga oshirish bosqichidir, bu dasturlash
vaqtining 30% ni tashkil qiladi. Birinchi bosqichda (texnologik ma'lumotlarni tayyorlash) har qanday dasturlash
usuli bilan ajralmas hisoblanadi. Boshqarish dasturini texnologik tayyorlash bosqichida operatsion texnologiyani
ishlab chiqish, asbob tanlash, ishchi yurish va texnologik o'tishlar ketma- ketligini tanlash, kesish maromlarini
tanlash va boshqalar amalda qo’llaniladi.
Hisoblash va analitik bosqich kesuvchi asboblar trayektoriya nuqtalarining koordinatalarini aniqlashdan
iborat, masalan, kesishish nuqtalari, to'g'ri chiziqlarning yoy bilan urinishi va boshqalar. Texnologik nuqtalar
kesuvchi asboblarni almashtirish, hamda ishlov berish rejimlarini o'zgartirish uchun zarur (surish miqdori,
shpindelning aylanish chastotasi va boshqalar)
Dozirovkalash xatoligini aniqlash uchun tuzilgan dastur
ISO 7 bit tili yoki G va M kod tili deb nomlanadigan tilda dasturlashtiriladi.
G va M kod tili xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) va elektron sanoat
assotsiatsiyasi (ESA) qoidalariga asoslanadi.
Afzallilari:
• Dasturni ishlab chiqishda deyarli cheksiz imkoniyat .
• Har qanday jarayon parametrlarini o’zgartirish imkoniyatini beradi (masalan, kesish tezligi, kesish
chuqurligi, surish miqdori va h.k.).
• Ko'p CAM tizimlariga qaraganda RDB dasturlarini ancha yaxshi chiqaradi. Kamchiliklari:
• G-kod dastrulash tilini bilish talab qiladi.
• Qo'lda hisob-kitoblar va tekshirishlarga ko'p vaqt sarflanadi
• Ko'p sonli hisob-kitoblar dasturchi xatosi ehtimolini oshiradi
• RDB dasturchisining to'liq ishtirokini talab qiladigan qiyin jarayon
• Ushbu darajadagi dasturlarni amalga oshirishga dasturlovchi ishchilar yetishmasligi
RDB boshqaruv panelida dasturlash.
Ushbu usul klaviatura va displey yordamida to'g'ridan-to'g'ri RDB dastgohi boshqaruv panelida dasturlarni
yaratish va kiritishdan iborat. Bunda boshqaruv panelida detalga ishlov berish uchun kerakli parametrlar kiritiladi.
Masalan, Dastgoh shpindelining aylanish chastotasi, surish miqdori, detalnig joylashuvi, Kesuvchi asbobning
koordinataari va h.k.
Afzalliklari

• O'rganish oson va ishlatish uchun oddiy.
• Dastur yozish uchun G-kod talab qilmaydi.
• O'rnatish va dasturlash vaqtlari qisqartirildi
• Kamroq dasturiy xatolar.
• CAM tizimiga qaraganda ancha tejamkor
• CAD / CAM tizimi bilan dasturlash.
Bugungi kunda jahonda muvaffaqiyatga erishish uchun sanoat korxonasi ishlab chiqarish vaqtini
qisqartirish, tannarxini pasaytirish va sifatini yaxshilash ustida ishlashga majbur. Kompyuter va axborot
texnologiyalarining jadal rivojlanishi ushbu muammolarni hal qilishning juda samarali vositasi bo'lgan CAD /
CAM / CAE tizimlarining paydo bo'lishiga olib keldi.
Siemens NX dasturining CAM tizimi yordamida dozirovkalash xatoligini aniqlash
dasturini ishlab chiqish.
CAD tizimlari (computer-aideddesign) - loyihalashda muhandis ishini avtomatlashtiradigan va
kompyuter yordamida mahsulot dizayni va texnik hujjatlari muammolarini hal qilishga imkon beruvchi dasturiy
ta'minot ishlatiladi.
CAM tizimlari (computer-aidedmanufacturing) - RDB mashinalarida ishlov berish uchun kesuvchi
asboblar yo'llarini hisoblashni avtomatlashtiradi va kompyuter yordamida boshqaruv dasturlarini tavsiya qiladi.
CAE-tizimlar (computer-aidedengineering) - (muhandislik hisob-kitoblarini kompyuter tomonidan
qo'llab-quvvatlash) turli xil muhandislik muammolarini hal qilish uchun mo'ljallangan, masalan, kuchga hisoblash,
issiqlik jarayonlarini tahlil qilish, gidravlik tizimlar va mexanizmlarni hisoblash.

2.4 Ko'p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini
ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda
texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning funksional sxemani
ishlab chiqish.
Sement va qumdan qurilish uchun beton aralashmasini tayyorlash qurilmasi
avtomatlashtirish obyekti hisoblanadi. Bu yerda dozatorlar orqali beton aralashma
hosil qilish jarayoni uzluksiz olib boriladi. Avtomatlashtirishning funksional
sxemasida apparatlar zanjiri ko’rsatilgan.
Aralashma uchun kerak bo`lgan suv qizdirilganidan so`ng suv saqlash
rezervuari 1ga quyiladi. Ushbu rezervuarga TMT142R (1-1) harorat o`lchash
qurilmasi va Micropilot FMR51 (2-1) sath o`lchash qurilmasi o`rnatilgan.
Rezervuardan suv aralashtirgich 6 ga quyiladi. Ushbu suv quyilish liniyasiga
Promag P 300 (4-1) sarf o`lchash qurilmasi o`rnatilgan va bu orqali Samson
3730-3 markali 4-4 rostlash qurilmasi nazorat qilinadi.
Sement silosi 2ga Micropilot FMR51 (5-1) sath o`lchash qurilmasi
o`rnatilgan. Silosdan sement aralashtirgich 6ga 6-4 dozatori orqali beriladi. Silos
pastki qismiga SolidFlow 2.0 (6-1) sement sarfini o`lchash qurilmasi o`rnatilgan
va bu orqali 6-4 dozatori nazorat qilinadi.
Bundan tashqari beton aralashma tayyorlash uchun turli xil qumlar va
keramzit qo`shiladi. Qum silosi pastki qismiga SlideControl (7-1) sarf o`lchash
qurilmasi va 7-4 dozatori o`rnatilgan. Sarf o`lchash qurilmasi ko`rsatkichlariga
qarab kontroller dozator 7-4 ni nazorat qiladi. Keramzit silosi pastki qismiga ham
SlideControl (8-1) sarf o`lchash qurilmasi va 8-4 dozatori o`rnatilgan. Sarf
o`lchash qurilmasi ko`rsatkichlariga qarab kontroller dozator 8-4 ni nazorat
qiladi. Shuningdek, aralashma tayyor bo`lishini tezlashtirish uchun turli xil
reagentlar qo`shiladi, buning uchun reagent saqlash rezervuari 5 mavjud bo`lib,
reagent chiqish qismiga Promag P 300 (9-1) sarf o`lchash qurilmasi va 9-4
rostlash qurilmasi o`rnatilgan. Ushbu siloslardan tushgan qum, reagentlar va
keramzit konveyer lentasi 7ga tushadi. Konveyer lentasidagi ushbu narsalar

aralashtirgich 6ga borib quyiladi. Konveyer lentasini aylantirish uchun 10-2
elektrodvigateli o`rnatilgan.
Aralashtirgich 6da Micropilot FMR51 (3-1) sath o`lchash qurilmasi
o`rnatilgan va agar aralashtirgichda sath oshib ketsa, barcha rostlash qurilmalari
yopiladi. Beton aralashmani aralashtirish uchun 11-2 elektrodvigateli o`rnatilgan.
Aralashtirgich 6 pastki qismidan tayyor beton aralashma olinadi.
Barcha o’lchash qurilmalari boshqarish shitiga, kontrollerga yuboriladi va
ma’lumotlar qayta ishlanib, jarayon boshqariladi va nazorat qilinadi. Agarda
qiymatlar belgilangan miqdorlardan chiqib ketsa, signalizatsiga ishga tushadi,
avariya holatlarida jarayon qurilmalari o’chiriladi.

2.5 Sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda
dozirovkalash RVS 30 qurilmasining sozlash va montaj ishlari
Dozator tayanchida ikkita elektron birlik A1 va A2 mavjud. A1 elektron
blokining korpusida BQ1 kuchlanish o'lchagich nurli signal kuchaytirgichi
mavjud. Kuchaytirgich 0 ... 20mV kuchlanishli kuchlanish o'lchagich nuridan
signalni 0.. , 2,5V kuchlanishgacha kuchaytiradi , boshqaruvchiga uzatilganda
signalga shovqin ta'sirini kamaytiradi.
A1 bloki
Dozator uchun mantiqiy boshqaruv paneli mavjud.

A2 bloki
BQ1 yuk elementiga pastga yo'nalishda ta'sir qiluvchi kuchni o'lchash yo'li
bilan amalga oshiriladi . Yuk datchiklaridan keladigan elektr signali A1 blokidagi
kuchaytirgich tomonidan kuchaytiriladi va keyinchalik boshqaruvchiga uzatiladi.
- va + - plataning kuchlanishi;
Kirish boshqaruv signallari va dispenser datchiklarining holatiga qarab
dozator aktuatorlarining ishlash mantiqi rasmda ko'rsatilgan. ASPIRATION
(ASP) chiqishi faqat ikkita ON (^ ) va ASPIRATION signallari mavjud bo'lganda
yoqiladi. (ASP) plata kiritishda. Signal yo'q bo'lganda ON ^ K b chiqishi
(L Z R) yoqilmaydi.
Dozator quyidagicha ishlaydi. Dozator quvvati yoqilganda, damper M1
tomonidan yopiladi. Dozator tarqatish uchun tayyor holatda bo’ladi. Vint,
dozaning kerakli massasiga erishilgunga qadar mahsulotni doztorgaga yuboradi
(bu vaznni nazorat qiluvchi datchik tomonidan belgilanadi). Dozatorning massasi
bilan bakga ta'sir qiladigan kuch yuk bilan o'lchanadi va A1 blokida
kuchaytiriladi. Dozalashdan oldin olingan va dozalash oxirida olingan A1
blokining chiqishidagi elektr signalidagi farq bilan quyilgan mahsulotning
massasini aniqlash mumkin. Yukni tushirishni yoqish signali (VKL) kelganda,

damper M1 tomonidan ochiladi. Yoqish signali olib tashlanganida, damper
avtomatik ravishda yopiladi.
Atrof-muhit harorati + 5 dan + 45 C gacha , bir vaqtning o'zida + 30 C dan
yuqori haroratlarda havoning nisbiy namligi 70% dan oshmasligi kerak.
Nomlanishi qiymati
D
C-150 D
C-300Maksimal dozalash
chegarasi (NPD), kg 15
0 30
0Mahsulot zarracha hajmi,
mm, ortiq emas 2
Mahsulot namligi, %, ortiq
emas 3
Mahsulot harorati, o
C + 5...+ 45
Dozalash aniqligi, % ±1
Isitish vaqti, min besh
Maksimal tushirish vaqti, s* 10
quvvat manbai 3 fazali (380 ± 38)
V
Partiya boshqaruv
sxemalarini elektr ta'minoti, V 24
O'rnatilgan dozator quvvati,
kVt, emas 0.4
Dozatorning ko’rinishi

Bakning pastki qismida tushirish nuqtasi joylashgan. Klebek klapan bosh
gardishiga tirgaklar bilan biriktirilgan. Damper dvigatel-reduktor tomonidan
krankka ulash kichik mexanizmi orqali boshqariladi.
Bakni tayanchga ulash
Qo’shimcha

Quvvat iste'moli, kVt 0.4
Ishlash harorati oralig'i, o
C +5.
.. +4
5Dozatorning umumiy
o'lchamlari, mm, ko'p emas: uzunligi 81 10
kengligi 72
1 94
5balandligi 12
30 15
30Olingan massa, kg 12
0 15
0
Boshqaruv paneli

2.6 Avtomatlashtirish jarayonidagi nazorat o’lchov asboblari
ro’yxatiPozitsiyasi
Turi Nomi va texnik
xarakteristikasi Markasi Yetkazib
beruvchi
M
iqdori
PLK PLK orqali tizimli
avtomatlashtirish. oliy
Ishlashi RISC protsessor
arxitekturasi: ARM9,
chastotasi: 180mhz Atmel
kompaniyasi;
Katta hajmdagi RAM-8mb;
Katta hajmdagi doimiy
xotira-Flash xotira, 4MB;
O'zgaruvchan qiymatlarni
saqlash uchun doimiy
bo'lmagan xotira hajmi –
16KBGACHA.kirish
kuchlanishi ~220V, chiqish
kuchlanishi =24V. Ulanish
moduli Industrial Profibus
CP343-1, 10/100 Мбит / с ,
razyom RS232. OWEN
PLC 154 “OWEN”
O’zbekiston 1
2-1
3-1
5-1 Sath o’lchov
qurilmasi Minimal va maksimal
qiymatlar orqali sath o’lchash
qurilmasi. 4….20mA HART
protolkoli orqali kontrollerga
ulanadi. Qiymatlarni qayd
qilish va ko’rsatish Micropilot
FMR51 “ Endress
Hauser ”
Germaniya 3

xususiyatlariga ega.
11-2 Aralashtirgic
h
elektrdvigate
li Quvvat va kuchlanish oralig'I
0,09 dan 45 kw gacha Har
qanday standart kuchlanish
uchun; Hajmi va montaj
ko'rsatkichlari
63-dan 200-ga barcha
umumiy qurilish turlari bilan;
Nominal tezlik
750-3600 aylan./min;
Energiya samaradorligi
darslari
2 / 4 / 6 / 8 / qutblarni
almashtirish xususiyatiga ega Siemens
SIMOTIC
S GP “Siemens”
O’zbekiston 1
1-1 Temperatura
o'lchash
qurilmasi o'lchagan harorat oralig'i:
-200 ... + 600°C; Sezgir
element: Pt100 o'zgarishi
mumkin o'lchov kiritish;
sezgir element: yagona spiral
Pt100 (a va 1/3V aniqlik
darajasi);
3x-va 4x-simli aloqa
diagrammasi;
diametri: 6 mm;
sho'ng'in chuqurligi: 80...;
Chiqish signali: HART TMT142R “ Endress
Hauser ”
Germaniya 1
10-2 Konveyer
elektrdvigate
li Quvvat va kuchlanish oralig'I
0,09 dan 45 kw gacha Har
qanday standart kuchlanish
uchun; Hajmi va montaj Siemens
SIMOTIC
S GP “Siemens”
O’zbekiston 1

ko'rsatkichlari
63-dan 200-ga barcha
umumiy qurilish turlari bilan;
Nominal tezlik
750-3600 aylan./min;
Energiya samaradorligi
darslari
2 / 4 / 6 / 8 / qutblarni
almashtirish bilan
4-4
9-4 Rostlash
qurilmasi Nazorat qiluvchi signali:
4….20mA; Aloqa protokoli
bilan elektr pnevmatik
pozisyoner: HART; Korpusi
alyuminiy yoki
zanglamaydigan po'latdan
yasalgan Samson
3730-3 “Samson”
Rossiya 2
4-1
9-1 Sarf o'lchash
qurilmasi O'lchov oralig'i: 4 dm3 /
min...9600 m3/soat
(1...44000 gal / min)
Sarf o’lchgichning harorati
oralig'i PFA materiali: -
20...+150 °C (–4...+302
°F) ...
materiallari: PFA; PTFE. Promag P
300 “ Endress
Hauser ”
Germaniya 2
6-1 Sarf o'lchash
qurilmasi Jarayon bosim oralig’i:
1 bar…. 10 bar (14,5 psi):
Jarayon harorat oralig’i:
200 °C, 900 °C (392 °F);
Ishlash chastotasi 24,125
GGs, ±100 MGts; Himoya SolidFlow
2.0 “ENVEA”
Fransiya 1

darajasi: IP65
6-4 Rostlash
qurilmasi Namdan himoyalanish
darajasi: IP65; Tok manbai:
220…380 V; Nazorat
qiluvchi signali: 4…20 mA FLSmidth
Pfister “Pfister”
Rossiya 1
7-1
8-1 Sarf o'lchash
qurilmasi Himoya turi: IP 65;
Jarayon harorati: -20...+80
°C; -20 ... +220 °C (adapter
bilan); Atrof muhit harorati: -
20...+60 °C;
Ish bosimi: Maks 1 bar;
Quvvat manbai: 18...24 V
DC / AC transmitter
tomonidan quvvatlanadi;
O'lchov chastotasi: 24,125
GGs; ± 100 MGts SlideContr
ol “ENVEA”
Fransiya 2
7-4
.8-4 Rostlash
qurilmasi Quvvati: 0,75 kVt: Ishlashi :
24 m 3
/soat; Aylanishi: 25
marta/minut ; modeli: RV-30 RVS 30 “freshpr”
Rossiya 2

Xulosa
Muxtasar aytganda, mamlakatimiz iqtisodiyoti, arxitekturasi va
shaharsozligini yanada rivojlantirish uchun sifatli va arzon qurilish materiallari,
xususan, kompozitsion sement ishlab chiqarish zarur. Shuning uchun korxonalar va
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining Umumiy va noorganik kimyo
instituti “Strom” ilmiy-tadqiqot va sinov markazining birgalikdagi sa’y-harakatlari
bilan faol mineral qo‘shimchalar va sement tarkibini to‘ldiruvchi
qo‘shimchalarning yangi manbalarini o‘rganish, shuningdek, ulardan foydalangan
holda yangi turdagi sement ishlab chiqish bo‘yicha tadqiqotlar izchil davom
ettirilmoqda. Olimlarimizning yutuqlari nafaqat qimmatbaho import xomashyo
o‘rnini bosish, balki zararli texnogen chiqindilarni utilizatsiya qilish, kelgusi
avlodlar uchun musaffo atrof-muhitni asrab-avaylash imkonini beradi.
Ayni paytda portland sement ishlab chiqarishda mahalliy tog‘ jinslaridan
kompleks foydalanish bo‘yicha olimlarimiz tomonidan yaratilgan texnologiya
“Qizilqumsement” va “Quvasoytsement” aksiyadorlik jamiyatlarida keng
qo‘llanilmoqda. Ushbu texnologiyaning mohiyati shundan iboratki, mahalliy
vulqonli tog‘ jinslaridan sement xomashyosi aralashmasi tarkibida bir paytning
o‘zida asosiy alyumosilikatli komponent va temirli mineralizator sifatida
foydalaniladi. Bu chet eldan keltiriladigan temirli qo‘shimchalardan foydalanish,
pirovardida ularni tayyorlash va transportirovka qilishda mablag‘ sarflashni talab
qilmaydi. Shu bilan birga, energiya va resurs tejaydigan ushbu texnologiya ishlab
chiqarishning soddalashtirilgan texnologik shakliga ega bo‘lib, pechli agregatlar
mahsuldorligini oshiradi va sement tannarxini kamaytiradi.
Bitiruv malakaviy ishida ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton
aralashmalarini ishlab chiqish loyihasi avtomatlashtirilgan. Amalda mavjud
texnalogiyaga asosan AuTo CAD dasturi yordamida mukammal texnologik
jarayonlar sxemasi ishlab chiqildi. Loyihada texnik va texnologik hisob kitoblar
olib borildi, asosiy va yordamchi dastgoxlar tanlandi va hisoblandi, shuningdek
loyihaning umumiy reja hajmi hisob kitobi ishlab chiqildi va ular loyihani
iqtisodiy jihatdan samaradorligini va ekologikjihatdan xavfsizligini ko’rsatadi.
Qurilishning texnik iqtisodiy ko’rsatgichlari shuni ko’rsatdiki ayni loyixani joriy

qilish uchun investitsiya o’zini 1 yilda qoplaydi. Mahsulotning rentabelligi 70 %
ni tashkil qildi. Asosiy texnik iqtisodiy ko’rsatkichlar loyihani iqtisodiy jihatdan
samaradorli deb ko’rsatadi va investitsiya kiritishga munosib sanaladi.
Xulosa qilib aytganda, bitiruv malakaviy ishida o’rganilgan masalalar
o’zini dolzarbligi bilan ajralib turadi. Bunda olingan ba’zi natijalarni “Texnologik
jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqarish” kafedrasidagi o’quv jarayonida
qo’llash mumkin. Ya’ni olingan natijalardan “Avtomatik boshqarish nazariyasi”,
va shu kabi fanlardan o’tiladigan ma’ruza va amaliy mashg’ulot darslarida
foydalanish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. О `zbekiston Respublikasi prezidentining 2021- yil 1-martdagi PF-4512 sonli
farmoni.
2. Mirziyoyev Sh. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik –
har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. T.:O’zbekiston,
3. Mirziyoyev Sh. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga
ko’ramiz. T .: O ’ zbekiston ,
4. Указ президента республики Узбекистан “Об углублении экономических
реформ в энергетике Республики Узбекистан”.2017г.
5. Закон Республики Узбекистан “О рациональном использовании энергии”
от 25.04.2016, № 413-1.
6. Закон Республики Узбекистан “ Об экологической экспертизе” от
25.05.2017г., № 73-11.
7. Alimbaev A. U. «Sanoat Issiqlik elektr stantsiyalari». Tosh. DTU 2015 y.
8. Цанев С.В. и др.. Газотурбинные и паро – газовые установки ТЭС. – М.,
МЭИ. 2016 г. – 584 с.
9. Абрамов И.А. и др.. Повышение экологической безопасности ТЭС.
Учебное пособие. – М., МЭИ. 2017 г. – 378 с.
10. Sement ishlab chiqarish texnologiyasi. ToshdTU, 2017 y. 105 bet.
11. Aripov M., Begalov B., Begimqulov U., Mamarajabov M.. Axborot
texnologiyalari: O’quv qo’llanma. -T: Noshir, 2009. – 368 b.
12. A втоматизированные информационные технологии в экономике. / Под
редаксией проф. Титоренко Г.А. - M .: Компьютер, ЮНИТИ, 1998 г.
13. Avtomatlashtirilgan boshqaruv va jarayonni boshqarish diagrammalarini
o'qitish usuli / Ed. A.S. Klyuev. - M.: Energoatomizdat, 1991. - 432 b.
14. Гулямов С.С., Мусалиев А.А., Хашимходжаев Ш.И. Проектирование
автоматизированных экономических информационных систем. Учебник. -
Ташкент: ТГЭУ, 2007, - 343 стр.
15. Konyux V.L. Ishlab chiqarishni kompyuterlashtirishni avtomatlashtirish.
Qo'llanma, 1 qism. - Kemerovo: 2003. - 118 b.

16. Medvedev A.E. Avtomatlashtirish jarayonlari va jihozlarini joriy etish
qoidalari. - Kemerovo: KuzGTU, 2006. - 56 b.
17. Medvedev A.E. 140604 (180400) "Sanoat korxonalari va texnologik
komplekslarini avtomatlashtirish " ixtisosligi bo'yicha talabalar uchun kurslarni
ishlab chiqish bo'yicha dastur va ko'rsatmalar - Kemerovo: KuzGTU, 2004. - 42
b.
18. Medvedev A.E. Kompressorlarni avtomatlashtirish tizimi. Laboratoriya
ishlarini bajarish uchun qo'llanmalar. - Kemerovo: KuzGTU, 2007. - 31 b.
19. Стрижко Л.СМеталлургия золото и серебра. – М.: МИСиС, 2001.
20. Масленицкий И.Н., Чугаев Л.В, Борбат В.Ф. Металлургия благородных
металлов. – М: Металлургия, 1987.
21. Меретуков М.А. Развитие процесса интенсивного цианирования
золотосодержащих гравитационных концентратов // Цветная металлургия. –
2004. №4.
22. Шиврин Г.Н. Технологические расчеты процессов и оборудования
золотоизвлекательных заводов. – Красноярск, 1976.
23. Григорьев С.Г.,Татаринов А.П., Гудков С.С. Цветная металлургия. – М.:
Металлургия, 1991.
24. СН-245-71. Санитарные нормы проектирования промышленных
предприятий. – Переизд. 1999М.:Стройиздат, 1999.
25. Учебное пособие № 1123. Охрана труда и окружающей среды: Учебное
пособие для дипломного проектирования / В.Н. Бринза, Н.В. Мануев, А.Ф.
Морин. Под ред. В.Н. Бринза. – М.:МИСиС, 1985.
26. ГОСТ 12.0.003-74. Система стандартов безопасность труда. Опасные и
вредные производственные факторы. Классификация. –Переизд. Сентябрь
1999с изм. 1. –М.:ИПК издательство стандартов, 1999.
27. Учебное пособие № 216. Безопасность жизнедеятельности: Учебное
пособие для выполнения домашнего задания / Е.П. Потоцкий, Н.В.
Гриценко, Н.В. Мануев и др. Под ред. Л.С.Стрижко. –М.:МИСиС.
28. ГОСТ 12.1.005-88. Система стандартов безопасности труда. Общие
санитарно-гигиенические требование к воздуху рабочей зоны. – М.:

Издательство стандартов, 1989.
29. СНиП 23-05-95. Естественное и искусственное освещение. Нормы
проектирования. –М.: Стройиздат, 1995.
30. Учебное пособие № 86. Охрана труда и окружающий среды / В.Н.
Бринза, Б.С. Векшин, Н.В. Мануев и др. Под ред. В.Н. Бринзы. – М.:
МИСиС, 1985.
31. СНиП 2.09.02-85. Производственные здания. –М: Стройиздат, 1986.
32. Milliy iqtisodda axborot tizimlari va texnologiyalari: Oliy o`quv yurtlari
talabalari uchun uquv qo`llanma // Mualliflar: R.Х.Alimov, B.Yu.Хodiyev,
K.A.Alimov va boshqalar.; S.S.G`ulomovning umumiy tahriri ostida. – Т.:
«Sharq», 2004. – 320 b.
33. Nazarov X.N., Jurayev R. Robototexni k si s tem alar. T.: TDTU 2004y. - 50b
34. N.R. Yusufbekov, va boshq.«Avtomatik boshqarish nazariyasi» Toshkent.
O`qituvchi 1995y. -217-b.
35. O’zbekiston Respublikasininig «Yoshlarga oid davlat siyoati to`g`risida» gi
Qonuni, //“Хalq so’zi”, 2016 y. 15 sentabr
36. O’zbekiston Respublikasininig «Axborotlashtirish to’g`risida» gi
Qonuni, //“Хalq so’zi”, 2004 y. 11 fevral.
37. Chupin A.V. Texnologik jarayon va uskunalar avtomatika tizimlarini
hisoblash. - Kemerovo: KuzGTU, 2004. - 63 b.
38. http://:www.news.eltek.ru
39. http://:www.mathtools.net
40. http://:www.labaratory.ru
41. www.ziyouz.com
42. https://priceclimate.com/vstraevyemyi-flancevyi-ten-atlantic- 30-kw/
43. https://priceclimate.com/dozator
44. https://priceclimate.com/vstraevyemyi- logic controller
45. http://:www.leks.uz

KIRISH……………………………………………………………………………..
TEXNOLOGIK QISM……………………………………………………………
Beton aralashmalarining turlari, sinflanishi va mustahkamligi……………
Beton tayyorlashning texnologik usulini tanlash va asoslash……………….
Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning ulanish sxemasi tavsifi.………………
Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishni avtomatlashtirishda foydalanilgan OWEN 154 kontrollerining ish rejimi……………………………………………………………………
Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning elektr-prinspial sxemasi tavsifi................
HISOBIY QISM……………………………………………………………………
Beton aralashmasi uchun suv sarfini hisoblash……………………………
Jarayonda foydalanilgan TMT 154 harorat o’lchov qurilmasining
harakterestikasi, sozlash va montaj ishlari…………………………………
Ko’p komponentli sement-beton aralashmani dozirovkalash xatoliklari
dasturini ishlab chiqish………………………………………………………
Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab
chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik
jarayonlarni avtomatlashtirishning funksional sxemani ishlab chiqish ……
Sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash RVS 30
qurilmasining sozlash va montaj ishlari …………………………………….
Avtomatlashtirish jarayonidagi nazorat o’lchov asboblari va qurilmalari
ro’yhati………………………………………………………………………...
XULOSA……………………………………………………………………….
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………….

Купить

Информация о документе

Продавец

Ko’p komponentli sochiluvchan sement-beton aralashmalarini ishlab chiqarishda dozirovkalash xatoliklarini hisobga olgan holda texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni loyihalash

Похожие документы