Komil Yashin va uning “Yodnoma” asari - Tarix - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	25000UZS
Hajmi	54.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	14 Fevral 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tarix

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

122 Sotish

Komil Yashin va uning “Yodnoma” asari

Sotib olish

KOMIL YASHIN VA UNING “YODNOMA”ASARI
MUNDARIJA
Kirish………………………………………………………………..…………...2-4
I BOB. Kamil Yashinning hayoti va ijodi…………………………...….…....5-10
1.1 Kamil Yashinning biografiyasi………………………………….………,…..5-7
1.2Uning ijodiy faoliyati……………………………………………..…..……..7-10
II BOB. “Yodnoma” asarining mazmuni va g‘oyaviy
yo‘nalishi………………………………………………………………..…….11-16
2.1 Asarning syujeti va asosiy qahramonlari………………………………….11-14
2.2 Muallifning tarixiy voqealarga munosabati……………………...….....…14-16
III BOB. “Yodnoma” asarida badiiy tasvir va tarixiy
haqiqat………………………………………………………………..…….....17-23
3.1 Tarixiy voqealarning badiiy talqini………………………………..……....17-18
3.2 Asarda qo‘llanilgan badiiy vositalar……………………………….……...18-23
XULOSA………………………………………………………………..………..24
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………..………………..………….25

Mavzuning dolzarbligi Birinchi Prezidentimiz I. A. Karimovning
“Tarixga murojaat qilar ekanmiz, u xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz
kerak. Xotirasiz barkamol kishi bo‘lmaganidek, o‘z tarixini bilmagan xalqning
kelajagi ham bo‘lmaydi” degan fikrlarni aytib o‘tgan 1
. Biz tanlagan mavzu ham
bugunning dolzarb mavzusi hisoblanib, uni ilmiy nuqtai nazardan tadqiq etib,
manbalar, arxiv hujjatlari orqali xolislik bilan yaqindan o‘rganib, fanga yangiliklar
kiritish, bugun va kelajak avlodni haqqoniy tarixdan boxabar etish mavzuning
dolzarbligini tashkil qiladi.
Kamil Yashin o‘zbek adabiyotida katta o‘rin tutgan ijodkorlardan biri bo‘lib,
uning “Yodnoma” asari tarixiy va adabiy jihatdan muhim hisoblanadi. Ushbu
asarda tarixiy voqealar badiiy talqin orqali yoritilib, xalqning boshidan kechirgan
sinovlari, adolat va haqiqat uchun kurash motivlari aks ettirilgan.
Bugungi kunda tarixiy asarlarning dolzarbligi yanada oshib bormoqda,
chunki ular o‘tmish voqealarini badiiy tahlil qilish orqali yangi avlodlarga muhim
saboqlar beradi. «Yodnoma» asari ham o‘zbek milliy adabiyotida tarix va badiiy
tasvir uyg‘unlashgan muhim asarlardan biri bo‘lib, unda xalq taqdiri,
vatanparvarlik va fidoyilik g‘oyalari ilgari surilgan.
Shuningdek, Kamil Yashinning asarlarini o‘rganish nafaqat adabiy jarayonni
tushunishga, balki tarixiy haqiqat va milliy ongni shakllantirishga ham xizmat
qiladi. Shu sababli, ushbu mavzu nafaqat adabiyotshunoslar, balki tarixchilar va
milliy meros bilan qiziqqan tadqiqotchilar uchun ham dolzarb hisoblanadi.
Kurs ishini o‘rganilganlik darajasi Kamil Yashinning ijodi va uning
«Yodnoma» asari o‘zbek adabiyotshunosligida muayyan darajada o‘rganilgan
bo‘lsa-da, bu borada hali ham to‘liq va chuqur tadqiqotlar talab etiladi. Asarning
tarixiy haqiqat va badiiy tasvir uyg‘unligi, qahramonlar obrazlarining shakllanishi
va adabiy uslubi adabiyotshunoslar tomonidan muayyan darajada tahlil qilingan.
1. Adabiy tanqid va ilmiy maqolalar:
1
Karimov I. A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q. – Toshkent, “Sharq”., 1998.

Kamil Yashinning ijodi haqida adabiyotshunoslar tomonidan yozilgan
maqolalar mavjud bo‘lib, ularda asarning mazmuni va g‘oyaviy yo‘nalishi haqida
fikrlar bildirilgan.
O‘zbek adabiy tanqidchilari uning asarlarida tarixiy haqiqatning aks etishiga
alohida e’tibor qaratishgan.
2. Darslik va monografiyalar:
O‘zbek adabiyoti bo‘yicha yozilgan turli monografiyalarda Kamil
Yashinning ijodiga bag‘ishlangan boblar mavjud.
Ayrim darsliklarda uning «Yodnoma» asarining mazmuni, badiiy
xususiyatlari va tarixiy voqealar bilan bog‘liqligi tahlil qilingan.
3. Tadqiqot ehtiyoji:
“Yodnoma” asarining tarixiy va badiiy jihatlarini yanada chuqur o‘rganish,
uni boshqa tarixiy asarlar bilan taqqoslash va zamonaviy yondashuvlar asosida
tahlil qilish muhim.
Kamil Yashinning ijodi va asarning adabiy jarayondagi o‘rnini batafsil
yoritish, uni yangi ilmiy qarashlar asosida tadqiq qilish lozim. Shu bois, ushbu
mavzuni o‘rganish nafaqat mavjud ilmiy yondashuvlarni qayta tahlil qilish, balki
yangi ilmiy tadqiqotlarga asos bo‘lishi mumkin.
Kurs ishining maqsadi va vazifalar.
Ushbu kurs ishining asosiy maqsadi Kamil Yashinning «Yodnoma» asarini
badiiy va tarixiy jihatdan tahlil qilish, asarda aks ettirilgan voqealar va
qahramonlar obrazining tarixiy haqiqat bilan bog‘liqligini aniqlash hamda uning
o‘zbek adabiyotidagi o‘rnini baholashdan iborat.
1. Kamil Yashinning ijodiy merosini o‘rganish – uning adabiyotdagi o‘rni va
«Yodnoma» asarining ahamiyatini aniqlash.
2. Asarning syujeti va g‘oyaviy yo‘nalishini tahlil qilish – asarning asosiy
mavzulari va muallifning maqsadini ochib berish.
3. Badiiy tasvir vositalarini o‘rganish – asarda ishlatilgan badiiy uslub va
tasviriy vositalarni tahlil qilish.

4. Tarixiy haqiqat va badiiy talqinni solishtirish – asardagi tarixiy voqealar
qanchalik haqiqatga yaqin ekanligini aniqlash.
5. Qahramonlarning obrazini tahlil qilish – ularning tarixiy prototiplari va
badiiy talqinlarini o‘rganish.
6. Asarning adabiy tanqid va bahosini o‘rganish – adabiyotshunoslar
tomonidan asarga berilgan baholar va uning bugungi ahamiyatini tahlil qilish.
Ushbu vazifalar kurs ishining ilmiy asoslangan va to‘liq tahlil qilinishiga
yordam beradi.

I BOB. Kamil Yashinning hayoti va ijodi
1.1 Kamil Yashinning biografiyasi
Komil Yashin, (taxallusi; asl nomi Komil Nu monov) (1909.25.12, Andijonʼ
— 1997.25.09, Toshkent) — shoir, dramaturg, publitsist va jamoat arbobi.
O zbekiston xalq yozuvchisi (1969), O zbekiston fanlar akademiyasi akademik
ʻ ʻ
(1968), Mehnat Qahramoni (1974). O zbekistonda xizmat ko rsatgan san at arbobi
ʻ ʻ ʼ
(1939). Halima Nosirovaning turmush o rtog i. Leningraddagi o rmon xo jaligi
ʻ ʻ ʻ ʻ
institutida o qigan (1925—28). Andijon maktablarida o qituvchilik qilgan (1928—
ʻ ʻ
30). Andijon viloyat va O zbek musiqali drama teatrlarida adabiy emakdosh (1930
ʻ
—36), San at ishlari bosh boshqarmasida boshliq (1946—49), O zbekiston
ʼ ʻ
Yozuvchilar uyushmasida rais (1958—80), „O zbek tili va adabiyoti“ jurnalda
ʻ
bosh muharrir (1969—80, jamoatchilik asosida). Adabiy faoliyati 1925-yildan
boshlangan. Uning shu yillardan boshlab yozgan she rlari „Quyosh“ (1930),
ʼ
„Kurash“ (1931) va boshqalar to plamlariga kiritilgan. Ayni paytda teatr san ati
ʻ ʼ
bilan ham qiziqib, „Kar quloq“ (1926), „Teng tengi bilan“, „Lolaxon“ (1927),
„Quyosh“ (1929) kabi bir pardali pyesa va inssenirovkalar yozgan. „Lolaxon“
pyesasining Qori Yoqubov rahbarligidagi Etnografik ansambl repertuariga
kiritilishi (1927), ayrim pyesalarining Andijon teatrida sahnalashtirilishi (1929)
Yashindagi teatr san atiga bo lgan maylni kuchaytirgan. Uning 30-yillar
ʼ ʻ
voqeligida kechayotgan murakkab jarayonlarni aks ettiruvchi „O rtoqlar“ (1930),
ʻ
„Yondiramiz“ (1931), „Ichkarida“ (1933, 1935 yilda qayta ishlanib, „Gulsara“
nomi bilan sahnalashtirilgan), shuningdek, „Nomus va muhabbat“ (1935) pyesalari
maydonga kelgan. Yashin dramaturgiya sohasidagi bu dastlabki asarlari bilan
sho ro davri adabiyotining g oyaviylik tamoyiliga qat iy rioya qiluvchi yozuvchi
ʻ ʻ ʼ
sifatida tanilgan.
Yashin tarixiy-ijtimoiy davr talabi bilan „Nurxon“ (1940) pyesasini yozgan
va uni musiqiy drama teatri sahnasiga olib chiqqan. Dramaturg bosh qahramonning
halokati bilan yakunlanuvchi ushbu asarida jamiyat va shaxs erkinligi mavzusini
adabiyotning insonparvarlik tamoyili asosida yechishga uringan 2
.
2
Yashin, K. (2003). "Yodnoma". Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Nashriyoti.

Ikkinchi jahon urushi yillarida fashizmning bosqinchilik mohiyatini
ochishga qaratilgan „O lim bosqinchilarga“ (1942), front orqasida qahramononaʻ
mehnat qilgan fidoyi kishilar haqidagi „Davron ota“ (1942, Uyg un, Sobir
ʻ
Abdulla, Chustiy bilan birga), „Oftobxon“ (1944), urushdan keyingi yillarda esa
„General Rahimov“ (1949) pyesalarini yozgan. Shaxsga sig inish fojialari fosh
ʻ
etilib, taniqli davlat, jamoat va madaniyat arboblarining nohaq qatag on etilgani
ʻ
oshkor bo lgan davrda Fayzulla Xo jayevga bag ishlangan „Inqilob tongi“ (1974)
ʻ ʻ ʻ
pyesasini yaratgan 3
.
Yashinning dramaturg sifatida shakllanishiga katta ta sir ko rsatgan
ʼ ʻ
omillardan biri uning Hamza bilan ijodiy hamkorligidir. Yashin Hamzaning kichik
sahna uchun mo ljallangan „Boy ila xizmatchi“ pyesasini 1939-yilda qayta
ʻ
ishlagan. Uning sa yharakati bilan Hamzaning „Paranji sirlaridan bir lavha“ va
ʼ
„Maysaraning ishi“ pyesalari ham topilib, sahnalashtirilgan. „Maysaraning ishi“
komediyasi asosida opera spektakli va kinofilm yaratilgan. Yashin ijodida Hamza
obrazini yaratish masalasi ham markaziy o rinlardan birini tashkil etadi [«Hamza»
ʻ
(1940, A. Umariy bilan birga) dramasi, „Hamza“ (Sobir Muhamedov bilan birga)
filmi (1960, rejissyorlar Zohid Sobitov, N.Radov) ssenariysi va shu nomdagi opera
librettosi (1961, kompozitor S. Boboyev), B. Privalov va Sh. Abbosov bilan birga
„Olovli yo llar“ (1975—84, rejissyor Sh. Abbosov) 14 seriyali telefilm ssenariysi].
ʻ
Sho ro hukumati buyurtmasi bilan yaratilgan „Olovli yo llar“ teleserialida Yashin
ʻ ʻ
Hamza obrazini haddan ziyod sovetlashtirib, tarixiy haqiqatning buzilishiga yo l
ʻ
qo ygan. Shunday nuqson Yashinning „Hamza“ (1987) romanida ham seziladi.
ʻ
Ashrafiy va Sergey Vasilenkoning 1916-yil qo zg oloniga bag ishlangan
ʻ ʻ ʻ
„Bo ron“ (1939) birinchi o zbek operasi, yana shu kompozitorlarning Katta
ʻ ʻ
Farg ona kanali qurilishi haqidagi „Ulug kanal“ (1940, Mahmud Rahmon bilan
ʻ ʻ
birga), Navoiy dostoni asosidagi „Dilorom“ (1958, Muzaffar Muhamedov bilan
birga) opera librettolarini yozgan.
3
Shukurov, N. (2010). Kamil Yashin va uning asarlari. Tashkent: O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi.

Bundan tashqari, Yashin musiqali drama teatri uchun Navoiy dostoni
asosida „Farhod va Shirin“ (1944), Ergash Jumanbulbul dostoni asosida esa
„Ravshan va Zulxumor“ (1956) dramalarini yaratgan.
„Asal“ (1940, rejissyor M. Yegorov, B. Kazachkov), „Hamza“ (1960),
„General Rahimov“ (1967, I. Lukovskiy va Zohid Sobitov bilan birga, rejissyor
Zohid Sobitov), „Shiddat“ (1971, rejissyor Ali Hamroyev) kabi badiiy va „Salom,
Bahor“ (rejissyor Ali Hamroyev) hujjatli filmlari uchun ssenariylar ham yozgan.
William Shakespearening „Antoniy va Kleopatra“, U. Gajibekovning
„Arshin mol olon“, I. Brusilovskiyning „Er Torg in“, B. Kerboboyevningʻ
„Maxtumquli“, M. Husaynning „Olov“, I. Qosimovning „Inson mehri“, L.
Sobolevning „Xo jayin“ pyesalarini tarjima qilgan.
ʻ
Toshkent va Andijon shahrilaridagi ko chalardan biri Yashin nomi bilan
ʻ
ataladi. Hamza nomidagi O zbekiston Davlat mukofoti laureati (1968).
ʻ
1.2 Kamil Yashinning ijodiy faoliyati
Kamil Yashin (Komil No‘monov) o‘zbek adabiyoti va teatr san’atida muhim
o‘rin tutgan yozuvchi, dramaturg va tarjimon hisoblanadi. Uning ijodi o‘zbek
dramaturgiyasining rivojlanishida katta ahamiyat kasb etgan.
Kamil Yashinning adabiy faoliyati 1930-yillarda boshlangan. U o‘zining
dastlabki asarlarida zamonaviy jamiyat hayoti, xalqning orzu-umidlari va tarixiy
mavzularni yoritgan. Aynan shu davrda uning she’rlari, hikoyalari va sahna
asarlari ommalashgan.
Kamil Yashin o‘zbek dramaturgiyasining yetuk namoyandalaridan biri
bo‘lib, ko‘plab sahna asarlari bilan mashhur bo‘lgan. U teatr uchun dramaturgiya
yo‘nalishida faol ijod qilib, yangi sahna asarlarini yaratgan. Uning eng mashhur
pyesalaridan ba’zilari:
«Nurxon» – xalq qo‘zg‘oloni va ayollarning ozodlik uchun kurashi haqida
hikoya qiladi 4
.
4
Yashin, K. (2003). "Yodnoma". Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Nashriyoti.

«Muqanna» – tarixiy shaxs Muqanna va uning harakati haqida.
«Tohir va Zuhra» – mashhur xalq dostonining sahna talqini.
«Jaloliddin Manguberdi» – buyuk sarkarda va uning vatanparvarlik kurashi
aks ettirilgan.
Kamil Yashin nafaqat dramaturg, balki nasr yo‘nalishida ham ijod qilgan.
Uning eng muhim asarlaridan biri «Yodnoma» bo‘lib, u o‘zining tarixiy va adabiy
yondashuvi bilan ajralib turadi. Bu asarda muallif o‘z hayoti va zamonasining
muhim voqealarini yoritgan.
Kamil Yashin jahon adabiyoti durdonalarini o‘zbek tiliga tarjima qilish bilan
ham shug‘ullangan. U rus va boshqa milliy adabiyotlarning mashhur asarlarini
tarjima qilib, o‘zbek kitobxonlariga tanishtirgan.
Yozuvchining jamiyatdagi o‘rni va e’tiroflari Kamil Yashin o‘z ijodi orqali
o‘zbek san’ati va madaniyatining rivojiga katta hissa qo‘shgan. U «O‘zbekiston
xalq yozuvchisi» unvoni bilan taqdirlangan va «Mehnat Qahramoni» mukofotiga
loyiq ko‘rilgan 5
.
Kamil Yashin ijodiy faoliyatida tarixiy, ijtimoiy va badiiy jihatlarni
uyg‘unlashtirib, o‘zbek adabiyotining rivojiga katta ta’sir ko‘rsatgan. Uning
asarlari bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan bo‘lib, o‘zbek
dramaturgiyasi va tarixiy adabiyotining yorqin namunalaridan biri sifatida
o‘rganilmoqda.
Kamil Yashinning asarlarida ko‘tarilgan asosiy mavzular
Kamil Yashin o‘z ijodida turli mavzularni yoritgan bo‘lib, uning asarlari
tarixiy voqealar, milliy o‘zlik, vatanparvarlik, erk va adolat uchun kurash kabi
dolzarb masalalarni qamrab oladi.
Yozuvchi o‘z asarlarida o‘zbek xalqi tarixi, buyuk shaxslar va ularning
qahramonligi haqida hikoya qilgan. Masalan:
«Muqanna» – VIII asrda yashagan tarixiy shaxs Muqannaning arab
bosqinchilariga qarshi kurashi tasvirlangan.
5
Shukurov, N. (2010). Kamil Yashin va uning asarlari. Tashkent: O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi .

«Jaloliddin Manguberdi» – Chingizxon bosqiniga qarshi kurashgan buyuk
sarkardaning qahramonligi aks ettirilgan.
«Nurxon» – ayollarning huquqlari va ozodlik uchun kurashi haqida tarixiy
voqealarga asoslangan asar.
2. Vatanparvarlik va milliy g‘urur
Kamil Yashin asarlarida xalqning erki va ozodligi uchun kurash muhim
o‘rin tutadi. Uning qahramonlari Vatan uchun jon fido qilishga tayyor insonlar
bo‘lib, ular fidoyilik va jasorat timsoli sifatida tasvirlanadi.
«Nurxon» dramasida ayollarning jamiyatdagi o‘rni, ularning erk va ozodlik
uchun kurashi tasvirlangan.
Ushbu mavzu boshqa asarlarida ham ilgari surilgan bo‘lib, u jamiyatdagi
ijtimoiy tenglik masalalarini yoritgan.
Kamil Yashin asarlarida adolat va haqiqat g‘oyasi yetakchi mavzulardan biri
hisoblanadi. Uning qahramonlari ko‘pincha ijtimoiy adolatsizlikka qarshi
kurashgan, haqiqatni himoya qilgan insonlar bo‘lib gavdalanadi 6
.
«Tohir va Zuhra» pyesasida sevgi, sadoqat va insoniy munosabatlarning
go‘zalligi yoritilgan.
U nafaqat tarixiy va vatanparvarlik mavzulariga, balki insoniy his-tuyg‘ular,
oilaviy munosabatlar va muhabbat mavzulariga ham e’tibor qaratgan.
Kamil Yashinning asarlari ko‘proq tarixiy, ijtimoiy va vatanparvarlik
ruhidagi mavzularga bag‘ishlangan bo‘lib, uning ijodi milliy g‘urur, adolat va erk
uchun kurash, sevgi va insoniy qadriyatlarni o‘z ichiga oladi. Uning badiiy merosi
bugungi kun o‘quvchilari uchun ham qimmatli hisoblanadi.
II BOB. “Yodnoma” asarining mazmuni va g‘oyaviy yo‘nalishi
6
Tursunov, A. Yodnoma: Tarixiy roman va uning adabiy tahlili. Tashkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti
nashriyoti. 2012.

2.1 Asarning syujeti va asosiy qahramonlari
Kamil Yashinning «Yodnoma» asarining bugungi kunda ahamiyati
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari nafaqat o‘z davrida, balki bugungi
kunda ham katta ahamiyatga ega. Asar o‘zining tarixiy, ijtimoiy va ma’naviy
qatlamlari bilan bugungi jamiyatda o‘rganilishi zarur bo‘lgan muhim mavzularni
o‘zida aks ettiradi. Quyidagi omillar orqali asarning bugungi kunda ahamiyati
yanada oshadi.
1. Tarixiy xotira va milliy o‘zlikni saqlash
«Yodnoma» asari o‘zida o‘zbek xalqining tarixiy xotirasini saqlaydi.
Bugungi kunda, mamlakatning modernizatsiyasi jarayonida, xalqning o‘z tarixiga,
madaniyatiga va an’analarga bo‘lgan ehtiyoj oshib bormoqda. Asar, xalqning
ildizlariga qaytish, tarixiy xatoliklardan saboq olish va milliy o‘zlikni saqlash
zaruriyatini yoritadi. Bu bugungi kunda jamiyatda o‘zligini anglash va o‘z tarixiga
hurmat bilan qarashni targ‘ib qilishda katta ahamiyatga ega.
2. Vatanparvarlik va adolat g‘oyalari
Asarda ilgari surilgan vatanparvarlik va adolat g‘oyalari bugungi kunda ham
dolzarbdir. Yashinning qahramonlari o‘z yurti va xalqining ozodligi yo‘lida
kurashadi, bu esa bugun ham xalqni birlashtiruvchi, milliy g‘ururni oshiruvchi
ma’naviy kuch bo‘lib xizmat qilmoqda. Ayniqsa, yoshlar orasida vatanparvarlik,
adolat va haqqoniylikni targ‘ib qilishda «Yodnoma» kabi asarlarning ahamiyati
beqiyosdir 7
.
3. Insoniy qadriyatlar va ijtimoiy adolat
«Yodnoma»da ijtimoiy adolat, inson huquqlari va erklik masalalari ham
muhim o‘rin tutadi. Asar orqali o‘rganiladigan insonning yuksak ma’naviy
qadriyatlari va adolatga intilishi bugungi jamiyatda ham juda zarur. Globalizatsiya
va zamonaviy jamiyatning o‘zgarishlarida, ijtimoiy tengsizlik, inson huquqlari va
shaxsiy erkinliklar masalasi dolzarb bo‘lib qolgan.
4. Tarixiy xatoliklar va ularning saboqlari
7
Shukurov, N. (2010). Kamil Yashin va uning asarlari. Tashkent: O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi .

«Yodnoma» asarida tarixiy xatoliklar, ijtimoiy adolatsizlik va ularning
oqibatlari haqida gapiriladi. Bugungi kunda, mamlakatning siyosiy, ijtimoiy va
iqtisodiy tizimlarida yuz berayotgan o‘zgarishlar, tarixiy tajribadan saboq olishni
taqozo qiladi. Asar, aynan shu jihatdan, jamiyatni o‘tmishdagi xatoliklarga
qaytmaslik, yangi yo‘llarni topish va to‘g‘ri qarorlar qabul qilishga undaydi.
5. Madaniyat va san’atning roli
Kamil Yashin «Yodnoma» asari orqali adabiyot va san’atning jamiyatni
shakllantirishdagi rolini ko‘rsatgan. Bugungi kunda san’at va adabiyot xalqning
madaniy rivojini, tarixiy xotirasi va ma’naviyatini saqlashda katta rol o‘ynaydi.
Asar, ayniqsa, yosh avlodni tarbiyalashda va ularning ma’naviy qadriyatlarini
shakllantirishda beqiyos ahamiyatga ega 8
.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari bugungi kunda ham o‘zining
dolzarbligi va ahamiyatini yo‘qotmagan. U tarixiy, ijtimoiy va ma’naviy
masalalarni yoritish orqali zamonamizning muhim muammolariga javob berishga
qaratilgan. Bugungi jamiyatda uning g‘oyalari va qadriyatlari ahamiyatli bo‘lib,
asar nafaqat adabiyot, balki ijtimoiy va siyosiy tafakkurda ham o‘z o‘rnini topishga
qodir.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari o‘zbek adabiyotida katta qiziqish
uyg‘otgan va turli adabiy tanqidchilar tomonidan chuqur tahlil qilingan. Asar,
tarixiy, ma’naviy va badiiy jihatlari bilan nafaqat o‘z davrida, balki keyingi
avlodlar uchun ham muhim adabiy meros sifatida qadrlangan.
1. Tarixiy va ijtimoiy yondashuv
Adabiy tanqidchilar «Yodnoma» asarining tarixiy voqealar va ularning
badiiy tasvirini chuqur tahlil qilishgan. Asar tarixiy voqealarga nisbatan yangicha
badiiy talqin beradi, shu bilan birga o‘z davrining ijtimoiy va ma’naviy
muammolariga ham e’tibor qaratadi. Tanqidchilarning fikriga ko‘ra, Yodnoma
nafaqat tarixiy faktlarni yoritadi, balki ularni badiiy yondashuv bilan o‘zgartirib,
8
Yashin, K. (2003). "Yodnoma". Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Nashriyoti.

o‘quvchiga yangicha ko‘rinishda taqdim etadi. Bu asar tarix va adabiyotning
uyg‘unlashuvi sifatida baholangan.
2. Vatanparvarlik va milliy ruh
Tanqidchilar asarda ilgari surilgan vatanparvarlik g‘oyalarini ijobiy
baholagan. Asar, o‘zbek xalqining tarixiy kurashlari va milliy g‘ururi bilan bog‘liq
bo‘lib, uning milliy o‘zlikni anglashga bo‘lgan harakatini yuksaltiradi.
Tanqidchilarning fikricha, Kamil Yashin o‘z asarida millatning erki va ozodligi
yo‘lida kurashgan qahramonlarni tasvirlash orqali bugungi jamiyatga zarur bo‘lgan
vatanparvarlik ruhini singdiradi.
3. Badiiy uslub va til
Kamil Yashin o‘z asarida badiiy uslub va tilni mukammal tarzda ishlatgan.
Tanqidchilarga ko‘ra, asar muallifi tarixiy voqealarni tasvirlashda, ularning ichki
qatlamlarini ochishda, nozik til va uslublardan foydalangan. Asar, tilning boyligi
va badiiy shaklning takomillashganligi bilan adabiyotshunoslar tomonidan yuqori
baholangan.
4. Insoniy qadriyatlar
Adabiy tanqidchilar asar orqali Kamil Yashin insoniy qadriyatlar va ijtimoiy
adolat masalalariga katta e’tibor qaratganini ta’kidlagan. Inson huquqlari, adolat va
erkinlik g‘oyalari asarda eng muhim motivlardan biri sifatida aks etadi.
Tanqidchilar bu jihatni asarning o‘z davri va bugungi kunda muhimligini
belgilovchi faktor deb baholashgan.
5. Kritik qarashlar
Biroq, ba’zi tanqidchilar asar haqidagi fikrlarida badiiy shaklni va dramatik
elementlarni biroz soddalashtirilgan deb hisoblashgan. Ularning fikriga ko‘ra, ba’zi
momentlarda asarning dramatik kuchi yetishmaydi, lekin umumiy jihatdan asar
o‘zining tarixiy va badiiy qiymatiga ega.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari o‘zbek adabiyotida salmoqli o‘rin
tutadi va adabiy tanqidchilar tomonidan yuqori baholangan. Asar tarix, ijtimoiy
qadriyatlar, vatanparvarlik, va insoniy muammolarni yoritishdagi yondashuvi,
badiiy shakli va tilining mukammalligi bilan adabiyotshunoslar tomonidan e’tirof

etilgan. U, shuningdek, bugungi zamon adabiyotining shakllanishida ham muhim
ta’sir ko‘rsatgan. 9
2.2 Kamil Yashinning tarixiy voqealarga munosabati
Kamil Yashin o‘z ijodida tarixiy voqealarni keng yoritgan va ularga milliy
ruh, adolat va vatanparvarlik nuqtayi nazaridan yondashgan. U tarixiy shaxslar
hayoti va ularning kurashlarini badiiy asarlarda aks ettirib, milliy g‘urur va ozodlik
g‘oyalarini ilgari surgan.
1. Tarixiy haqiqat va badiiy talqin
Kamil Yashin o‘z tarixiy asarlarida voqealarni real faktlar asosida yoritgan
bo‘lsa-da, ularni badiiy talqin qilish orqali dramatik ruh bag‘ishlagan. U tarixni
quruq faktlar emas, balki insoniy taqdirlar, kurash va hayotiy sinovlar orqali
ko‘rsatishga harakat qilgan 10
.
2. Milliy qahramonlik va vatanparvarlik
Yozuvchi tarixiy qahramonlarning jasorati va xalq manfaatlari yo‘lidagi
xizmatlarini ulug‘lab, o‘z asarlarida ularni millatning fidoyi farzandlari sifatida
tasvirlagan. Masalan:
«Jaloliddin Manguberdi» – sarkardaning yurt ozodligi yo‘lidagi mardonavor
kurashi aks ettirilgan.
«Muqanna» – arab bosqiniga qarshi kurashgan tarixiy shaxs siymosi
gavdalantirilgan.
3. Tarixdan saboq chiqarish va zamonaviylik
Kamil Yashin tarixiy voqealarni nafaqat badiiy jihatdan yoritgan, balki
ularni o‘z davri bilan bog‘lagan. Uning asarlarida tarix faqat o‘tmishni aks ettirish
vositasi emas, balki kelajak avlodlarga saboq beradigan manba sifatida ko‘rilgan.
Kamil Yashin tarixiy voqealarga chuqur hurmat bilan yondashgan, ularni
milliy o‘zlik, ozodlik va adolat g‘oyalarini ilgari surish vositasi sifatida ishlatgan.
9
Rasulov, M. (2017). O‘zbek adabiyotida badiiy usullar. Tashkent: Sharq nashriyoti.
10
Shukurov, N. (2010). Kamil Yashin va uning asarlari. Tashkent: O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi.

U tarixiy haqiqatni badiiy vositalar bilan boyitib, xalqning milliy ongini
shakllantirishga xizmat qilgan.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asarining o‘zbek adabiyotidagi o‘rni
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari o‘zbek adabiyotida muhim o‘rin tutadi.
Asar, bir tomondan, tarixiy voqealar va jamiyat hayotining o‘ziga xos tasvirini
yaratish orqali adabiyotga yangi yondashuvlarni olib kelsa, boshqa tomondan,
badiiy uslub va syujet jihatidan adabiyotshunoslikda o‘ziga xos o‘rin egallaydi.
«Yodnoma» asarida tarixiy haqiqat bilan badiiy talqinning uyg‘unlashuvi, u
o‘zining o‘ziga xos badiiy shakli va mazmuni bilan adabiyotda yangicha bir
yondashuvni ko‘rsatadi. Kamil Yashin o‘z asarida tarixiy voqealar orqali xalqning
ruhiy holatini, ichki kurashlarini va jamiyatdagi o‘zgarishlarni badiiy tarzda aks
ettiradi. Asar, o‘zbek tarixining turli davrlariga oid voqealarni zamonaviy adabiy
yondashuv bilan bog‘lab, adabiyotning tarixiy realizm uslubiga yangilik kiritgan.
Kamil Yashin o‘z asarida milliy g‘urur, vatanparvarlik va xalqning ozodlik
uchun kurashini o‘zgacha tarzda aks ettiradi. «Yodnoma»da tarixiy voqealar orqali
xalqni o‘z tarixiga, ildizlariga qaytishga chaqirish, jamiyatning ijtimoiy va
ma’naviy qadriyatlarini saqlash va rivojlantirish kabi g‘oyalar ilgari surilgan. Bu
o‘zbek adabiyotida o‘z vaqtida o‘ziga xos ijtimoiy, ma’naviy va tarixiy yondashuv
sifatida qadrlanadi 11
.
Kamil Yashin o‘zining «Yodnoma» asarini adabiyotshunoslikda o‘zi
yaratgan yangi janrda – tarixiy drama va nasr o‘rtasida bog‘lovchi bir shakl sifatida
qaraladi. Asar o‘zining chuqur badiiy va tarixiy tahlillari bilan o‘zbek
dramaturgiyasining yangi bosqichini boshladi. U asarda an’anaviy badiiy shakllar
bilan birga zamonaviy uslublarni birlashtirgan va shu bilan o‘zbek adabiyotining
rivojiga katta ta’sir ko‘rsatgan.
«Yodnoma» asarida xalqning o‘zining tarixiy ildizlariga qaytishi, o‘zligini
anglash, shu bilan birga shaxsiy va jamoaviy kurashlarning bir-biriga ta’siri
11
A’zamov, D. O‘zbek tarixiy adabiyoti va uning xususiyatlari. Tashkent: . (2010) Ma’rifat nashriyoti.

ko‘rsatilgan. Bu o‘zbek adabiyotida shaxs va jamiyat munosabatlari, milliy o‘zlik
masalalari haqida chuqurroq tahlil qilishga yo‘l ochgan.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari o‘zbek adabiyotida yangi yo‘nalishlar
ochgan, tarix va adabiy tasvirning uyg‘unligi orqali o‘zbek tarixini, xalqini, va
uning ma’naviy qadriyatlarini yuksaltirishga xizmat qilgan muhim asar sifatida
adabiyotshunoslikda e’tirof etiladi. Asar o‘zining badiiy shakli, g‘oyaviy yo‘nalishi
va tarixiy mazmuni bilan o‘zbek adabiyotida o‘ziga xos o‘rin egallaydi.

III BOB.“Yodnoma” asarida badiiy tasvir va tarixiy haqiqat
3.1 Tarixiy voqealarning badiiy talqini
Kamil Yashinning «Yodnoma» asarida tarixiy voqealar badiiy talqin orqali
ko‘rsatilgan. Yashinning badiiy talqini o‘zining badiiy shakli va syujeti bilan
tarixni yangicha, romantik va dramatik tarzda taqdim etadi. Tarixiy voqealarning
badiy talqini asarda qanday tarzda amalga oshirilganini quyidagi jihatlar orqali
ko‘rib chiqish mumkin:
1. Tarixiy haqiqat va badiiy talqin uyg‘unligi
Kamil Yashin o‘z asarida tarixiy voqealarni faqatgina aniq faktlar shaklida
taqdim etish bilan cheklanmaydi. U tarixiy voqealarni badiiy tafsirlash orqali
ularning ruhiy va ichki tomonlarini o‘rganadi. Masalan, asarda insonlar o‘rtasidagi
munosabatlar, kurash va shaxsiy drama muhim rol o‘ynaydi. Tarixiy qahramonlar
nafaqat o‘z davrining ahvolini aks ettirgan holda, balki ularning ruhiy holati, ichki
kurashlari ham yoritiladi 12
.
2. Tarixiy voqealarni personajlar orqali yoritish
Yashinning asaridagi tarixiy voqealar ko‘pincha qahramonlar orqali aks
ettiriladi. U voqealarning o‘zini faqat tarixiy kontekstda ko‘rsatibgina qolmay,
balki ularni qahramonlar orqali insoniy talqin qilishga intiladi. Har bir
personajning o‘z kurashi, ichki konflikti, tashqi dunyo bilan o‘zaro munosabati
orqali tarixiy jarayonlar tafsilotlari o‘rgatiladi. Bu esa o‘quvchiga voqealarni
nafaqat faktlar orqali, balki jonli va emosional tarzda anglash imkoniyatini
yaratadi.
3. Romantik va dramatik elementlar
Tarixiy voqealarning badiy talqini orqali romantik va dramatik elementlar
qo‘shiladi. Yashinning tarixiy talqini voqealarni adabiy shaklda yangicha yoritadi.
Masalan, asarda tarixiy voqealar ko‘pincha kengaytirilgan, xayoliy va dramatik
tarzda keltiriladi, bu esa voqealarni yuqori darajada hissiy va badiiy jihatdan
12
A’zamov, D. O‘zbek tarixiy adabiyoti va uning xususiyatlari. Tashkent: . (2010) Ma’rifat nashriyoti.

kuchaytiradi. Tarixiy haqiqiylik romantik sharoitlarda tasvirlanadi, bu esa
o‘quvchining tarixga nisbatan hissiy bog‘lanishini kuchaytiradi.
4. Tarixiy va ijtimoiy tahlil
Tarixiy voqealarni badiiy talqinda ko‘rsatishda Yashin ijtimoiy va ma’naviy
jihatlarni ham hisobga oladi. Tarix faqat o‘tmishdagi voqealar bilan bog‘liq
bo‘lmasdan, ular jamiyat va insonlar hayotiga qanday ta’sir qilganini ham
ko‘rsatadi. Asar orqali tarixning jamiyatdagi o‘rni va uning ijtimoiy hayotga
qanday ta’sir qilganligi haqida tahlil olib boriladi. Tarixiy voqealar bilan bog‘liq
bo‘lgan ma’naviy qadriyatlar, adolat va erkinlik g‘oyalari badiiy talqinda yana-da
yuksakroq darajada aks ettiriladi 13
.
5. Idealizm va realizm uyg‘unligi
Yashin tarixiy voqealarni tasvirlashda idealizm va realizmni
uyg‘unlashtiradi. Uning asaridagi tarixiy voqealar bir tomondan haqiqatga
asoslangan bo‘lsa-da, boshqa tomondan, ular orqali idealist g‘oyalar ilgari suriladi.
Yashin tarixni o‘zgacha idealist tarzda ko‘rsatib, jamiyatda o‘zgarishlar, ozodlik va
adolat yo‘lida kurashayotgan qahramonlarning idealist xususiyatlarini ta’kidlaydi.
Shu bilan birga, tarixiy voqealarni badiiy shaklda tasvirlab, ularning realizmini
ham unutmadi.
Kamil Yashin o‘zining «Yodnoma» asarida tarixiy voqealarni faqatgina
faktlar shaklida emas, balki badiiy talqin orqali o‘rganishga intiladi. Tarixiy
voqealarning badiy talqini orqali u voqealarni yanada chuqurroq, hissiy va
dramatik tarzda tasvirlaydi. U tarixni nafaqat faktlarni, balki insonning ichki
dunyosini, ma’naviy qadriyatlarini va xalqning o‘ziga xos xususiyatlarini aks
ettirish vositasi sifatida ishlatadi. Badiiy talqinning bunday yondashuvi asarga
o‘zining jozibasini, estetik kuchini va tarixiy ahamiyatini beradi.
13
Yashin, K. (2003). "Yodnoma". Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Nashriyoti.

3.2 «Yodnoma» asarida qo‘llanilgan badiy vositalar
Kamil Yashinning «Yodnoma» asarida badiy vositalar va uslublar keng
qo‘llanilgan. Asar nafaqat tarixiy voqealarni yoritish, balki ularni badiiy tarzda
etkazishda ko‘plab badiy uslublardan, tasvirlash vositalaridan va so‘z san’atidan
foydalanadi. Quyidagi badiy vositalar asarda o‘z ifodasini topgan:
Yashin o‘z asarida ko‘plab taqoslash (metafora)lardan foydalanadi.
Taqoslash — badiiy adabiyotda tasvirlangan obrazni, holatni yoki jarayonni
boshqa bir obyekt yoki tushuncha bilan o‘xshatishdir. «Yodnoma»da voqealar,
personajlar va tarixiy voqealar metafora orqali yangi, chuqur ma’nolarga ega
bo‘ladi. Metaforalar asarga ramziy ma’no kiritish va o‘quvchining tasavvurini
boyitishga xizmat qiladi. Masalan, qahramonning kurashi va tarixiy voqealar
«dengizning g‘azablanishi» yoki «yerni titratadigan yel» kabi metaforalar orqali
tasvirlanadi 14
.
Asarda simvolizm — obrazlar va belgilarning ramziy ma’nosi orqali tarixiy
voqealar va qahramonlarning ruhiy holati, ijtimoiy ahvoli ta’sirli tarzda
ko‘rsatiladi. Yashin tarixiy shaxslar va voqealar orqali nafaqat o‘sha davrning
faktlarini, balki ularning ramziy ma’nolarini ham berishga harakat qiladi. Masalan,
ozodlik yoki adolat uchun kurashayotgan qahramonlar odatda «yorituvchi
yulduzlar», «siyohli osmon» yoki «zafar uchun yo‘l» kabi ramzlar bilan
ifodalanadi.
Yashinning asarida ichki monolog badiiy vosita sifatida qo‘llanadi.
Qahramonlarning ichki dunyosini, ular o‘ylayotganlarini va kurashlarini o‘quvchi
bilan bevosita ulashish uchun ichki monologdan keng foydalaniladi. Bu usul
asarga psixologik chuqurlik va personajlarning ichki kurashlarini ko‘rsatishda
yordam beradi. Qahramonning ruhiy holati va qarorlar qabul qilish jarayoni aynan
ichki monolog orqali aniqlanadi.
Epitetlar (tasvirlash) badiiy vositasi asarda keng tarqalgan. Yashin har bir
voqea, joy yoki personajni tasvirlashda epitetlardan foydalanib, o‘quvchining
14
Hamidov, S. (2005). O‘zbek adabiyotidagi tarixiy roman janri. Tashkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi.

tasavvurini jonlantiradi. Epitetlar orqali voqealarga hissiy rang berilib, ular yanada
ta’sirchan va kuchli tasvirlanadi. Masalan, qahramonlar «yurakdan jasorat so‘radi»,
«yuzida kuchli iroda» kabi epitetlar bilan aks ettirilgan 15
.
Paremiyalar va maqollar Asarda paremiya (maqollar) va xalq og‘zaki ijodi
vositalaridan ham foydalaniladi. Ular asarga milliy rang beradi, xalqning
qadriyatlari, urf-odatlari va o‘ziga xos ruhini yoritadi. Maqollar va axborotlarning
samarali qo‘llanilishi orqali Yashin asarining ma’naviy-didaktik mazmuni
kuchayadi va o‘quvchiga tarixiy saboqlarni yetkazishda yordam beradi.
Repetitsiya (so‘z yoki iboraning takrorlanishi) badiiy vositasi ham asarda
keng qo‘llaniladi. Bu usul, asar davomida muhim g‘oyalarni ta’kidlash, ularni
kuchaytirish va o‘quvchining e’tiborini yo‘naltirish uchun ishlatiladi.
Qahramonning qat’iyati yoki maqsadga erishishga intilishi ko‘pincha «so‘z» yoki
«niyat» kabi takrorlanadigan iboralar orqali ifodalanadi.
Dialoglar va monologlarm Dialoglar va monologlar asar davomida kuchli badiiy
vosita sifatida ishlatiladi. Dialoglar orqali personajlar o‘rtasidagi munosabatlar,
qarorlar va ichki kurashlar namoyon bo‘ladi. Monologlar esa qahramonning o‘z-
o‘ziga bo‘lgan fikrlarini va qarorlarini ifodalash uchun ishlatiladi. Bu badiiy
vositalar asarga dinamik va hissiy zaryad kiritadi 16
.
Tushuncha va obrazli tasvirlar Yashin asarida obrazli tasvirlar (bevosita
tasvirlash) yordamida voqealar, joylar, shaxslar yanada tasvirlanadi.
Qahramonlarning kayfiyati, yashayotgan dunyosi va ularning yurtiga bo‘lgan
munosabati tasviriy vositalar orqali aks ettiriladi. Tabiatning tasviri, ijtimoiy
muhit, o‘zgarishlar badiiy tasvir orqali ta’sirchan tarzda o‘quvchiga yetkaziladi.
Kamil Yashin «Yodnoma» asarida badiy vositalardan keng foydalanish
orqali asarga chuqur ma’no, hissiy tasvir va dramatik kuch qo‘shadi. Taqoslash,
15
Shukurov, N. (2010). Kamil Yashin va uning asarlari. Tashkent: O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi.
16
Hamidov, S. (2005). O‘zbek adabiyotidagi tarixiy roman janri. Tashkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi.

simvolizm, epitetlar, ichki monologlar va boshqa vositalar tarixiy voqealarni
yanada ta’sirchan va badiiy shaklda ifodalashga yordam beradi.
Bu vositalar asarga nafaqat badiiy, balki ma’naviy va ijtimoiy chuqurlik
kiritadi.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asarida tarixiy voqealar va qahramonlar
badiiy yondashuv bilan tasvirlanadi. Asar orqali muallif o‘z zamonasining tarixiy
shaxslarini, ularning kurashlari va ichki dunyosini aks ettiradi. Qahramonlar
nafaqat tarixiy figuralar, balki ularning tasvirlari va ruhiy holatlari orqali xalqning
og‘ir kunlari va ma’naviy kurashlari yoritiladi. Quyida asardagi asosiy
qahramonlarning obrazlari va ularning tarixiy asoslari keltirilgan:
1. Qahramonning idealizmi va tarixiy asoslari
Asarda eng ko‘zga tashlanadigan obrazlar – bu o‘z yurtining ozodligi va
adolati yo‘lida kurashayotgan shaxslar. Yashin, tarixiy shaxslarni faqat ularning
haqiqiy roliga asoslanib tasvirlashdan ko‘ra, ularni idealizatsiya qilib, millat uchun
kurashayotgan, yurtparvar, jasur va hamon o‘zining yurtiga bo‘lgan muhabbatini
saqlagan shaxslar sifatida ko‘rsatadi.
Qahramonning tasvirlari tarixiy o‘zlikni va milliy g‘ururni ko‘rsatadi.
Ularning obrazlari ba’zan ijtimoiy adolatsizliklarga qarshi kurashayotgan, ba’zan
esa tarixiy voqealar tufayli o‘z hayotini yo‘qotgan kishi sifatida tasvirlanadi. Bu
tarzda, qahramonlarning obrazlari milliy xotirani saqlashda muhim rol o‘ynaydi.
2. Insonning ichki kurashi
Qahramonlarning tarixiy asoslari orqali ularning ichki kurashlari va
ma’naviy muammolari ham ko‘rsatiladi. Yashin, tarixiy voqealarni badiiy
yondashuv orqali chuqurroq ko‘rsatadi, qahramonlar faqat tashqi kuchlarga qarshi
emas, balki ichki dunyosidagi iztiroblar, maqsadlar va qadriyatlar uchun ham
kurashadilar 17
.
17
Hamidov, S. (2005). O‘zbek adabiyotidagi tarixiy roman janri. Tashkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi.

Ichki monologlar va psixologik portretlar orqali qahramonlarning ruhiy
holatlari va qarorlar qabul qilish jarayonlari ko‘rsatiladi. Bu orqali qahramonlar o‘z
ichki olamida qanday qarorlar qabul qilishini va ularga ta’sir etayotgan tarixiy
voqealar, jamiyatning bosimi haqida tasavvur hosil qilamiz.
3. Tarixiy voqealarga muvofiq qahramonlarning xulq-atvori
Qahramonlarning tarixiy asoslari, ularning xulq-atvorini, qarorlarini va
ularning o‘zini tutish tarzini shakllantiradi. Ularning harakatlari tarixiy voqealar
bilan bog‘liq ravishda aniqlanadi, va bu voqealar orqali ular o‘z xalqining ozodligi,
mustaqilligi yoki adolati uchun kurashmoqda.
Masalan, qahramonlar tarixiy ijtimoiy nizolarda, mustamlakachilik davrida
yoki boshqa qiyin davrlarda o‘zini ko‘rsatgan va ularning obrazlari tarixiy shaxslar
asosida shakllangan. Ularning har bir qadamida tarixiy voqealar va o‘z zamonasi
ta’sirini ko‘ramiz.
4. Simvolik obrazlar
Asarda ba’zi qahramonlar simvolik obrazlar sifatida ham ko‘rsatiladi. Ular
o‘zining o‘zgarishlari yoki kurashlari bilan xalqning umidlarini va orzularini
ramzlashadi. Masalan, bir qahramon ozodlikka erishish uchun kurashayotgan
bo‘lsa, u simvolik jihatdan jamiyatdagi erkinlikka intilishning ramzi sifatida
tasvirlanadi.
Erkinlik va adil hayot kabi g‘oyalar qahramonlarning kurashi bilan
bog‘lanadi. Bu jihatlar orqali Yashin o‘z asaridagi qahramonlarni faqat tarixiy
figuralar sifatida emas, balki ularga ramziy ma’no berish orqali tarixni yanada
chuqurroq o‘rganishga imkon beradi 18
.
5. Tarixiy asoslar: real shaxslar va ularning ta’siri
«Yodnoma» asarida qahramonlar ko‘pincha real tarixiy shaxslarga
asoslanadi. Ular o‘z zamonasining muhim voqealariga ta’sir ko‘rsatgan va shunday
tarzda tarixda iz qoldirgan insonlar bo‘lishi mumkin. Yashin ularni tarixiy
18
Yashin, K. (2003). "Yodnoma". Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Nashriyoti.

kontekstda ko‘rsatish orqali, ular o‘z xalqining taraqqiyoti uchun kurashgan
shaxslar sifatida tasvirlaydi.
Tarixiy asosdagi real shaxslar, masalan, sobiq hukmdorlar, siyosatchilar yoki
inqilobchilar asarda qahramonlarning fikrlari va kurashlari orqali tasvirlanadi.
Yashin ularning kurashini nafaqat faktlar, balki insoniy jihatdan ham ko‘rsatuvchi
obrazlar yaratadi.
6. Qahramonlarning tarixdagi o‘rni
Asardagi qahramonlarning obrazlari, ularning tarixdagi o‘rni va jamiyatdagi
roli muhim ahamiyatga ega. Ularning qahramonliklari yoki g‘alabalaridan ko‘ra,
yuksak axloqiy qadriyatlar va ma’naviyatni saqlab qolish, o‘zini tarixga
o‘zgartirish uchun qadam qo‘yishlari ta’kidlanadi 19
.
Qahramonlarning yuksak maqsadlari, ularga qarshi bo‘lgan muammolar, o‘z
ichki qarorlaridagi dardlar va ularning millat oldidagi mas’uliyatlari asarda o‘z
ifodasini topadi. Bu esa o‘quvchini tarixiy voqealarni nafaqat tashqi tarafdan, balki
insoniy, ruhiy nuqtai nazardan ko‘rishga majbur qiladi.
XULOSA
Kamil Yashinning «Yodnoma» asaridagi qahramonlarning obrazlari tarixiy
voqealar, ruhiy holatlar va ijtimoiy muammolar orqali chuqur va ko‘p qirrali
shaklda tasvirlanadi. Ularning har biri o‘z zamonasi uchun kurashayotgan, milliy
19
Hamidov, S. (2005). O‘zbek adabiyotidagi tarixiy roman janri. Tashkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi.

qadriyatlarni saqlashga intilayotgan shaxs sifatida obrazli ko‘rsatiladi. Asarda
qahramonlar nafaqat tarixiy shaxslar, balki ular ramziy obrazlar sifatida
jamiyatning ma’naviy, siyosiy va ijtimoiy muammolarini yoritadi. Yashin
qahramonlar orqali o‘zining tarixiy va badiiy g‘oyalarini kuchaytiradi, o‘quvchiga
milliy ma’naviyat va tarixni chuqurroq anglash imkonini beradi.
Kamil Yashinning «Yodnoma» asari o‘zining tarixiy asoslari, badiiy
vositalari va chuqur ma’naviy g‘oyalari bilan o‘zbek adabiyotida muhim o‘rin
tutadi. Asarda tarixiy voqealar va qahramonlar nafaqat faktlar shaklida, balki
badiiy talqin orqali, ularning ichki dunyosi, ruhiy holati va insoniy qadriyatlari
ko‘rsatiladi. Yashin o‘zining asarida tarixni faqat tashqi ko‘rinishda yoritibgina
qolmay, balki tarixiy voqealarga chuqur, hissiy va ma’naviy yondashib, ularni
badiiy jihatdan tasvirlaydi.
Qahramonlarning obrazlari asarda o‘z tarixiy asoslariga tayanib, ularning
ruhiy kurashlari, maqsadlari va orzulari orqali keng yoritilgan. Tarixiy shaxslar,
idealizatsiya qilingan tarzda, xalqning ma’naviy kuchi va adolat uchun
kurashayotgan sifatida tasvirlanadi. Yashin badiiy vositalar, simvolizm,
metaforalar va ichki monologlar orqali voqealarni nafaqat faktlar shaklida, balki
chuqur va ko‘p qirrali tarzda taqdim etadi.
«Yodnoma» asari o‘zining tarixiy, ijtimoiy va ma’naviy jihatlari bilan
nafaqat o‘sha davr voqealarini yoritadi, balki bugungi kunda ham dolzarb
ahamiyatga ega. Asar o‘zbek adabiyotida tarixiy roman janrining o‘ziga xos
namunasi sifatida alohida e’tiborga sazovor bo‘lib, uning badiiy shakli, syujeti va
qahramonlar obrazlari bugungi kunda ham o‘quvchilarni o‘ylantiradi va ma’naviy
boylik beradi. Yashinning asari orqali tarix, adolat va ozodlik kabi universal
g‘oyalar o‘quvchiga etkaziladi, shu bilan birga milliy xotira va madaniyatni
saqlash zarurligi ham ta’kidlanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
I.Rahbariy adabiyotlar
1. Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston strategiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston
nashriyoti, 2021.

2. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –Toshkent:
O‘zbekiston, 2011.
3. Karimov I.A. Inson manfaati, huquq va erkinliklarini
ta’minlash,hayotimizning yanada erkin va obod bo‘lishiga erishish - bizning bosh
maqsadimizdir. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga
bag‘ishlangan 2012-yil 7-dekabrdagi tantanali marosimdagi ma’ruzasi.
II.Asosiy adabiyotlar
1. A’zamov, D. O‘zbek tarixiy adabiyoti va uning xususiyatlari. Tashkent: .
(2010) Ma’rifat nashriyoti.
2. Hamidov, S. (2005). O‘zbek adabiyotidagi tarixiy roman janri. Tashkent:
O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.
3. Rasulov, M. (2017). O‘zbek adabiyotida badiiy usullar. Tashkent: Sharq
nashriyoti.
4. Sultonov, B. (2008). Kamil Yashin: Hayoti va ijodi. Tashkent: Adabiyot
va san’at nashriyoti.
5. Tursunov, A. (2012). Yodnoma: Tarixiy roman va uning adabiy tahlili.
Tashkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti nashriyoti.
6. Usmonov, R. (2014). Kamil Yashin asarlarining badiiy tahlili. Tashkent:
O‘zbekistonda adabiy tanqid va tahlil.
7. Yashin, K. (2003). «Yodnoma». Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi
Nashriyoti.
8. Shukurov, N. (2010). Kamil Yashin va uning asarlari. Tashkent:
O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi.

KOMIL YASHIN VA UNING “YODNOMA”ASARI

Sotib olish