Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	1.6MB
Покупки	17
Дата загрузки	14 Февраль 2024
Расширение	doc
Категория	Информатика и ИТ

Kompyuter grafikasi va uni o’qitish metodikasi

1.2 Kompyuter grafikasining axamiyati
Bu grafika, odatda, turli jarayonlarni modellashtirish, tahlil qilish, turli
qiziqtiruvchi dasturlar yaratishda keng qo'llaniladi.
Kompyuter grafikasining quyidagi turkumlarini ajratib ko'rsatish mumkin:
• tijoratga oid
• namoyishlarga oid;
• injenerlikka oid;
• ilmiy;
• ko'rgazmaviy;
• animatsion;
Tijoratga oid grafika elektron jadvallarda yoki berilganlar bazasidagi axborotlarni
aks ettirish uchun xizmat qiladi. Bu axbo-rotlar ShEHM monitor ekranida grafik,
gistogramma, diagramma va xohlagan boshqa ko'rinishlarda aks ettirilishi mumkin.
Bunda grafiklar matn izohlari va ma 'him joylarda shartli belgili izohlar bilan
ta'minlanadi.
Tiiorat grafikasiga tegishli bo'lgan amaliy dasturlar paketi tasvirni ekranda tezda va
qulay ifodalashga qaratilgan, chunki tijoratchiningsiy maqsadi axborotlarni qayta
ishlash jarayonidagi o'zgarishlarni tezda muhokama qilib, tegishli qarorlar qabul
qilishdan iboratdir. Tasavvurni yanada oshirish uchun ushbu paketlarda tasvirni
turli xildagi grafika shaklida tasvirlash imkoniyati kiritilgan. Bu esa, o'z
navbatida, barcha turdagi tasvirlarni ekranda birgalikda ko'rib, tahlil qilish
imkoniyatini oshiradi. Bu paketlarning eng ahamiyatli tomoni shundaki, ular
tasvirlarni turli xil shaklda berishdan tashqari aks ettirilgan grafikalarni tahlil qilish
imkoniyatini ham beradi. Shu sababli bu paketlarga turli xil matematik tahlil
usullari, jumladan statistik tahlil, ehtimollar nazariyasi, iqtisodiy jarayonlar
bashorati kabi usullar kiritilganki, ular berilgan axborot to'plamini tahlil qilish
8

II Bob. Kompyuter grafikasi va uni o’qitish metodikasi
2.1. Kompyuter grafikasi fan sifatida
Xozirgi kunga kelib kompyuter grafikasi va animasiyasi vositalari kirib
bormagan soxani topish qiyin. K ompyuter grafikasi va animasiyasi vositalarini
qo’llanish soxasiga ko’ra quyidagi guruxlarga ajratish mumkin:
· poligrafiya ishlari uchun mo’ljallangan kompyuter grafikasi dasturlari;
· ikki o’lchamli rang tasvir kompyuter grafikasi;
· taqdimot ishlari uchun mo’ljallangan dasturlar;
· ikki o’lchamli animasiya dasturlari;
· uch o’lchamli animasiya dasturlari;
· ikki o’lchamli animasiya dasturlari;
· ikki o’lchamli va uch o’lchamli animasiya dasturlari;
· videotasvirlarni qayta ishlovchi komplekslar;
· ilmiy vizuallashtirish ishlarini bajaruvchi dasturlar.
К ompyuter grafikasi va animasiyasi dasturlari rassom va dizaynerlar, poligrafchi
va kinematografchilar, kompyuter o’yinlari va o’qitish dasturlari yaratuvchilari,
klipmeyker va olimlar, shuningdek o’z faoliyatida turli formatdagi tasvirlardan
foydalanuvchi barcha mutaxassislarda ham katta qiziqish uyg’otadi. Poligrafiya
ishlari va rasm chizish uchun mo’ljallangan kompyuter grafikasi dasturlari matnni
turli ko’rinishdagi illyustrasiyalar bilan to’ldirish, saxifalar dizaynini yaratish,
hamda yuqori sifatli poligrafiya maxsulotlarini chop ettirish imkoniga egadirlar.
Bunday dasturlarga misol qilib, tasvirlarni qayta ishlash imkonini beruvchi Adobe
Photoshop rastrli paketini keltirish mumkin. Bu va sho’nga o’xshash paketlar
rastrli tasvirlarni taxrirlash va montaj qilish uchun zarur bo’lgan vositalardan:
skanerlangan tasvirlar rangini korreksiyalash, fotosuratlarni «tekislash», maxsus
effektlar va maskalardan foydalanish imkonini beradi. Paketning so’nggi
versiyalari tasvirlarning ko’p qatlamli to’zilmasini qo’llash vektorli konturlarni
yaratish va taxrirlash imkoniyatlariga ham ega. Paket tarkibiga turli maskalar, ko’p
sonli filtrlardan tashqri rang bilan ishlash va maxsus effektlarni yaratishga
12

Dastur doimo yangilanib turadi. Siz, professional sifatida, eng yangilarini birini
o'rganishingiz kerak: X7, X8, x 8.1. Ushbu saytlarda juda ko'p foydali tavsiyalar
mavjud:
 http://corel.demiart.ru/book12/
 http://www.tct.ru/Corel/index.html
 http://www.bhv.ru/books/book.php?id=192903
Adobe Acrobat Professional.
Bu PDF formatidagi chizmalar, rasmlar, matnlarni ko'rish, ishlab chiqish va
tahrirlash uchun mo'ljallangan dasturlar to'plami. Yangi o'quvchilar uchun oddiy
bepul turlari mavjud:
 http://www.taurion.ru/acrobat
 http://help.adobe.com/ru_RU/acrobat/pro/using/acrobat_X_pro_help.pdf
 http://www.teachvideo.ru/course/186
Mana bu saytda esa video darslarni ko’rishingiz mumkin:
 https://creativshik.com/video-uroki/
Agarda ishni kurslarga borib o'rganmoqchi bo'lsangiz, Toshkent shahridagi bir
nechta kurslarni keltirib o'taman. Bular: “Micros” o'quv markazi (IT-
texnologiyalarga ixtisoslashgan),“Pro-study”, “ Карьера ” va boshqalar.
Grafik dizaynerlar ko'pincha freelancerlikni tanlaydilar. Ular o'zlari uchun qulay
joyda ishlaydilar yoki o'z studiyalarini ochadilar. Bundan tashqari, mutaxassislar
reklama agentligi, bosmaxonalar, nashriyotlar, moda uylari, dizayn ofislariga ishga
kirishlari mumkin. Bunday xodimlar o'z brendini rivojlantirishga harakat qiladigan
davlat yoki xususiy korxonalarga taklif etiladi.
23

ko’rish tuyq’usi paydo bo’ladi. biz buyumni ko’ramiz. atrof muhitni bunday
ko’rish qobiliyati ko’rish deb, ko’rish a’zosi esa ko’z deb ataladi.
Biz sezgi organlarimiz orqali atrof muhit haqida juda ko’p ma’lumot olamiz. Bu
ma’lumotlarning 90% ni ko’rish orqali qabul qilamiz. Yoruq’lik oqimi bu
ma’lumotlarni eltuvchi hisoblanadi.
Bizning ko’zimiz miya bilan organizmning asab sistemasi orqali boq’langan.
Agar ko’zning to’zilishini fotoapparat, kinoga olish apparati va televizion kamera
kabi hozirgi zamon optikaviy apparatlarining to’zilishi bilan taqqoslasak ular
orasida o’xshashlik borliqini sezishimiz mumkin.
Biror bir ranglar aralashmasidan olish mumkin bo’lmagan ranglar asosiy
ranglar deyiladi. Qizil, yashil va ko’k ranglar–asosiy ranglar hisoblanadi.
Ularni bir hil aralashtirsak oq hosil bo’ladi.
Rang modellari.
RGB modelining nomi Red - qizil, Green – yashil va Blue – ko’k birlamchi
ranglarning bosh xarflaridan olingan bo’lib, ushbu ranglarning turli
proporsiyalarda aralashtirish natijasida ko’rinuvchi spektrning turli hil boshqa
ranglarini olish mumkin. Birlamchi ranglarning aralashmasidan ikkilamchi moviy
(cyan), pushti (magenta) va sariq (yellow) ranglar xosil bo’ladi.
Rasm. 1.1. RGB modeli .
RGB modelining tash k il etuvchilari 0 dan 255 gacha qiymat qabul qilishlari
mumkin. R =255, G =255, B =255 bo’lganda oq rang, R =0, G =0, B =0 bo’lganda esa
qora rang xosil qilishimiz mumkin.
10

kompyuter grafikasi jahonda yangi fundamental fan hisoblanib, iqtisodiyot
sohasida kadrlar tayyorlab berishda o’ziga xos mustaqil ahamiyatga egadir
Kompyuter grafikasi uch turga bo'linadi:
- rastrli grafika
- vektorli grafika
- fraktal grafika.
Ular bir-biri bilan monitor ekranida tasvirlanishi va qog’ozda bosib
chiqilishi bilan farqlanadi.
Dastlabki rastrli va vektorli grafikasi orasidagi farqi grafik tasvirni yaratish
texnologiyasi, aks ettirish uslubi, tahrirlash va sahilashda bilinadi. Qisqacha qilib
bu farqni shunday tushuntirish mumkin: nuqtali grafikada tasvirning minimal
elementi nuqta hisoblanadi, vektorli grafikada esa - egri chiziqdir..
Rastrli qurilmalarda tasvirlarni tashkil etuvchi nuqtalar majmuasidan vujudga
keladi. Bu nuqtalar piksellar (pixels) deb ataladi. Rastr - bu ekranning butun
maydonini qoplovchi piksellar matritsasidir. Demak, rastrli grafikaning asosiy
elementi nuqtadan iborat.
Nuqtali rasm koordinatalar va rangga ega bo’lgan nuqtalar to’plamidan iborat.
Grafik muharrir bu rasmni nuqtalarni ketma-ket chizgan holda tasvirlaydi. Oddiy
holda nuqtali tasvirdan iborat bo’lgan fayl - rasmni birin-ketin hosil qiluvchi
nuqtalar ketma-ketligi va ularning ranglarini o’z ichiga oladi. Minglab yillardan
beri yaratib kelinayotgan rangtasvir asarlarini nuqtali grafikaning ilk ko’rinishi
deyish mumkin. Atrofimizdagi olamda biz faqiat nuqtali tasvirlarni ko’ra olamiz.
Fotosurat, rasm, izlar, tasvirlar ko’zimizda nuqtali xarakterda aks etadi.
Vektorli grafikaning asosiy elementi - chiziqdir.
Vektorli tasvirlar deb - tuzilishi jihatidan murakkabroq va har xil ko’rinishga
ega bo’lgan geometrik ob'ektlar to’plamiga aytiladi. Bunday ob'ektlarga misol
tariqasida to’g’ri to’rtburchaklar, aylanalar, ellipslar, ko’p burchaklar, kesmalar va
chiziqlarni keltirish mumkin. Vektorli grafikanining xarakterli xususiyatlaridan biri
undagi har bir ob'ekt uchun ularning tashqi ko’rinishlarini o‘zgartirish imkonini
6

beradigan boshqarish parametrlari mavjud. Nuqtali tasvirlardan farqli ravishda
vektorli tasvirlar ixtiyoriy ichki strukturaga ega bo’lishi mumkin.
Vektorli tasvirlarni nuqtali tasvirlarga aylantirish foydalanuvchi ishtirokisiz,
amaliy dastur tomonidan amalga oshiriladi. Lekin nuqtali tasvirlarni vektorli
tasvirga aylantirish foydalanuvchidan katta mahorat talab qiladi.
Vektorli grafika asosida giometrik figuralarning xossalari haqidagi
matematik tasavvur yotadi. Vektorli grafikaning matematik asoslari bu nuqta,
to’g’ri chiziq, kesma, ikkinchi va uchunchi tartibli egri chiziqlardir. Nuqta
tekislikda ikkita son bilan (x,y) aniqlanadi. To’g’ri chiziq esa ikkita parametrga
ega bo’lgan y=ax+b tenglama orqali aniqlanadi. Agar bu to’g’ri chiziq x o’qida
ikkita x1 va x2 koordinatalari bilan chegaralansa u kesmani ani?laydi. Ikkinchi
tartibli egri chiziqqa parabola, giperbola, ellips va aylanani misol qilish mumkin.
Bu ikkinchi tartibli egri chiziq tenglamasi umumiy holda quyidagicha:
x2+a1y2+a2xy+a3x+a4y+a5=0.
Kompyuterda vektorli tasvirlar bilan ishlash nuqtali tasvirlar bilan ishlashga
qaraganda ancha oson. Hozirda vektorli tasvirlar yaratuvchi amaliy dasturlar
mashina grafikasining asosini tashkil qiladi.
Fraktal grafika - bu tasvirni chizish yoki jihozlash emas, balki uni matematik
hisoblashlarga asoslangan dasturlar asosida qurishdir, ya'ni bunda tasvirlar
formulalar yordamida ko'riladi.. Fraktal grafikada esa tasvirlarni matematik
hisoblashlar yordamida avtomatik o’zgartirib ko’paytirish yo’li chiroyli
manzaralar hosil qilinadi. Fraktal kompozisiya yaratish chizish yoki shakl berish
emas, balki dasturlashga asoslanadi. Teleko’rsatuvlar va reklamalarni badiiy
bezashda ishlatiladi.
Fraktal grafika odatda o’yin dasturlarini yaratishda ko’proq qo'llaniladi.
Fraktal grafika matematik hisoblashlar asosida tasvirlarni avtomatik yaratish uchun
qo'llaniladi. Shuning uchun ham uning asosi sifatida rasm, shakl, tasvir hosil
qilishning dasturlash usuli tanlangan.
7

1. Belskiy "G’oyalarni amalga oshirish»( С . Белски « Воплощение идей »).
2. Nyuark " Grafik dizayn nima?». (К. Ньюарк «Что такое графический
дизайн?»).
3. E. Tuemlov " Grafik dizayn: o'zgacha uslub» (Э. Туэмлоу «Графический
дизайн: фирменный стиль»).
4. «Mijozlar bilan ishlash uchun grafik dizaynerga ko'rsatma» («Руководство
графического дизайнера для работы с клиентами»).
5. «Elementar brend ishlab chiqish» («Элементарное создание бренда»).
6. Gordon, M. Gordon “Grafik dizayn. Master-klass”. (Б. Гордон, М. Гордон
«Графический дизайн. Мастер-класс»).
7. Hembry «Grafik dizayn ustasi».( Р. Хембри «Графический дизайн»).
8. Royem "Vizual fikrlash. Vizual tasvirlar yordamida fikringizni qanday
sotish mumkin ". (Д. Роэм «Визуальное мышление. Как продавать свои идеи
при помощи визуальных образов»).
9. Ustin «Dizayndagi kompozisiya». (В. Устин «Композиция в дизайне»).
10. Monteyro «Dizayn bu- ishdir». (М. Монтейро «Дизайн – это работа»).
Grafik muharrir qanchalik ko ' p dasturlarni bilsa , ishlashi shunchalik oson bo ' ladi .
Dasturlarni o'rganing va o'z mahoratingizni oshirib boring.
Eng muhimi — o'zingizni ishonchli foydalanuvchi deb his qilish va loyiha ustida
ishlash uchun, iloji boricha ko'proq amaliyot bilan shug’ullaning. Albatta, grafik
dasturlarning barchasini o'rganish mumkin emas. Bilim va ko'nikmalar asta-sekin
keladi. Bu maqolada sizni grafik dizayner faoliyatini boshlash uchun kerak
bo'ladigan asosiy 3 ta dastur bilan tanishtiraman.
Photoshop
21

Zamonaviy rassomlarning daromadlaridagi farq juda katta. Grafik dizaynerning ish
haqi uning iqtidoriga, malakasi, tajribasi, nomini, tanlangan yo'nalishini, sohasini
qo'llab-quvvatlashiga bog'liq. Ambitsiyalar, tirishqoqlik, maqsadlar muhim
ahamiyatga ega. Ba'zi hollarda bir necha yillar davomida mutaxassisning daromadi
2 — 5 million so’m atrofida bo’ladi , ba'zilari esa tezda 15-20 millionlik oylik
daromadga ega bo'ladi.
XULOSA
Grafik dizayner bo'lib ishlash uchun kerakli dasturiy ta'minotga ega bo'lgan
kompyuterga ega bo'lish kifoya, shuning uchun grafik dizayner ofisini har qanday
joyda tashkil qilishi mumkin. Bu kasbning asosiy ijobiy tarafidir. Bundan tashqari,
o'z vazifalariga mas'uliyatli munosabatda bo'lish sharti bilan, sevimli ishingizdan
yaxshi daromad olish imkoniyatini ham o'z ichiga oladi. Bugungi kunda ko'plab
kompaniyalar va odamlar o'z mahsulotlarini yoki hayotlarini reklama qilish uchun
katta pul sarflashga tayyorlar. Rassomlar va tajribali mutaxassislar yuzlab
daromadli takliflarni qabul qilishayapti. Sohaning kamchiligi raqobatning yuqori
darajadaligidadir. Turli firmalarning xodimlari qimmatli mijozlarni jalb qilish
uchun bir-birlari bilan “jang” qilishadi. Professionallik darajasida kechikish yoki
mijozlarning noroziligi kompaniya shtatidagi dizaynerni ishdan bo'shatilishiga olib
kelmoqda. Siz ko'p mehnat qilishingiz, doimo rivojlanishingiz, yangi yo'nalishlarni
o'rganishingiz kerak bo'ladi. Bugungi kunda har bir insonni ishga joylashishi
uchun, zarur bilim va ko'nikmalarga ega bo'lish uchun, turli xil usullar mavjud.
24

paketi (tuplami) kiradi. Power Point dasturi MS OFFICE dasturlar to’plami
tarkibiga kiradi. Undan foydalanish oson, qulay. Dasturda o’rgatuvchi o’quv
dasturi, tayyor taqdimot namunalari, matn bilan ishlash vositalari, boshlovchilar
uchun foydali yordam tizimi mavjud. Power Point dasturida ichki multimedia
vositalari bo’lmasada, bu vositalarni OLE-2(Object Linking and Embedding)
texnologiyasi yordamida kengaytirish va to’ldirish mumkin.
Astound dasturi( paketi) yangi taqdimot dasturlari ichida eng yaxshilaridandir. U
ishlatilishi soddaligi bilan ajralib turadi. Tovushli kliplar, harakatli tasvirlar va
multimedianing boshqa elementlaridan bir vaqtning o’zida baravar (sinxron)
ishlatishga imkon beradi.
Taqdimot dasturlari ichidan OS/2 va Macintosh muxitida ishlovchi komponovka
(ihchamlashtirish, birlashtirish) va dizayn vositalariga ega Adobe Persuasion
dasturini, Windows muxitida ishlovchi kuchli rasm chizish vositalari qulay
boshqaruvga ega Novell Presentations dasturini, hamda slayd-ko’rgazmalar uchun
Lifeboat Publishers firmasining Demo-it dasturini, taqdimotlar imkoniyatlarini
kengaytirish uchun mo’ljallangan Macromedia firmasining Director dasturlarini
aloxida e’tiborga olish kerak bo’ladi. lmiy vizuallashtirish dasturlari Ilmiy
vizuallashtirish dasturlari nafaqat maxalliy rejalashtirish masalalarini hal qilishga,
balki quyosh portlashlarini vizualashtirish masalalarini hal qilishgacha
mo’ljallangan. ShK da ishlatiladigan ilmiy va muxandislik grafikasi dasturlari
ichidan Golden Software firmasining Surfer va Grapher, MapViewer dasturlarini
aloxida ko’rsatish mumkin. Bu dasturlar tekislik va grafiklar hamda rangli
kartalar(xaritalar) yaratish uchun mo’ljallangan. Ular DOS va Windows
muxitlarida ishlaydi. Rangli grafik va xaritalarni bu dasturlar yordamida ixtiyoriy
monitor yoki tashqi qurilmalarga chiqarish mumkin. Surfer paketi z=f(x,y)
ko’rinishdagi funksiyalar bilan aniqlanadigan ikki o’lchovli berilganlarga ishlov
berish va vizuallashtirishga mo’ljallangan. U tekislikning raqamli modelini
ko’radi, yordamchi amallarini bajaradi hamda natijalarni vizuallashtiradi. Grapher
dasturi y=f(x) ko’rinishdagi funksiyalarga ishlov berish va grafiklarini yasashga
14

Kompyuter grafikasi va uni o’qitish metodikasi
MUNDARIJA:
Kirish
I Bob. Kompyuter grafikasi haqida umumiy tushunchalar
1.1. Kompyuter grafigi tushunchasi
1.2. Kompyuter grafikasining axamiyati
II Bob. Kompyuter grafikasi va uni o’qitish metodikasi
2.1. Kompyuter grafikasi fan sifatida
2.2. Kompyuter garfikasini o’qitish metodikasi va grafik dizayner
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1

Kurs ishining vazifasi: -bo’lajak grafik dizaynerlarga kompyuter grafikasi
bo’yicha kasbiy tayyorgarligi tizimi mazmunining nazariy va amaliy holatini
o’rganish va tahlil qilish; -talabalarga turli algoritmlarni tasvirlashdagi o‘ziga xos
xususiyatlarni va ularning turlari haqida tushunchalar berish va takomillashtirish; -
talabalarning mavzu yuzasidan bilim, ko'nikma va malakasini shakllantirish; -
talabalarni zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida muammoli darslarni
tashkil eta olish ko’nikmasini shakllantirish.
Kurs ishining ob’yekti: Oliy ta‘lim tizimida ― dasturlash bakalavriyat
ta‘lim yo’nalishi talabalariga algoritmik ta‘lim berish jarayoni.
Kurs ishining predmeti: Bo’lajak grafik dizayner tayyorlash bo’yicha
tahsil olayotgan talabalarning kompyuter grafikasi ilmini egallash jarayonidagi
ta‘lim mazmuni va texnologiyasi.
Kurs ishining tarkibiy tuzulishi va hajmi: Kirish, 2 bob, 4 bo’lim, xulosa
foydalanilgan adabiyotlarlardan iborat.
3

mo’ljallanagan. Unda bir rasmdagi grafiklar soni va grafiklardagi egri chiziqlar
soni cheklanmagan. Xar bir egri chiziq 32000 tagacha nuqtadan iborat bo’lishi va
bir grafikda xar hil o’lchovli, masshtabli bir nechta koordinata o’qlari bo’lishi
mumkin. MapViewer paketi kartalarni kiritish taxrirlash-masshtablarni
o’zgartirish, koordinatalarni o’zgartirish hamda kartalar bilan bog’lik raqamli
axborotga( masalan- demografik ma’lumotlarga) ishlov berish va grafik
ko’rinishda chiqarish imkonini beradi.
Yuqorida keltirilgan vizuallashtirish dasturlaridan tashqari umumiy holda
ishlatiladigan quyidagi vizuallashtirish dasturlari ham bor: IRIS Explorer, VIS-5D,
PV- Wave, Khronos, Data Visualizer, Data Explorer.
SGIdagi Earth Watch dasturi yordamida Er ob–xavo sharoitining uch o’lchovli
tasvirini modellashtirish va ko’rsatish, kosmik suratlar asosida topologik
tekisliklarini ko’rish hamda ob-havo ma’lumotlarini bir xafta oldin berish mumkin.
Video va komponovka bilan ishlash tizimlari.
Raqamli videotasvirlarga ishlov berish dasturlari hamda ikki o’lchovli va uch
o’lchovli grafikadan foydalangan holda ko’pqatlamli kompozisiyalarni yaratish,
murakkab(s’yomka) suratga olish jarayoni o’rnini egallashi, kompyuter grafikasi
yordamida suratga olingan materiallarga ishlov berish, suratga olingan
materiallarni kompyuter animasiyasi bilan qo’shish, natijalarni kino va
videotasmalarga chiqarish mumkin.
Windows va Macintosh muxitlarida ishlovchi videotasvirlarni taxrirlash dasturi
Adobe Premier raqamlashtirilgan videoni, statik tasvirlarni va tovushli fayllarni
montaj qilish imkonini beradi. Paketning eng oxirgi versiyasi (rusumi) turli usullar
bilan bir nechta mustaqil videoroliklarga ishlov berish, ko’pgina filtrlardan
foydalanish, maxsus effekt va shriftlarni xosil qilish imkoniga ega. Bu dasturning
raqobatchilari sifatida ATI firmasining MediaMerge dasturini, eng kuchli
dasturlardan yuqoridagi Adobe firmasining CoSA After Effects dasturini ko’rsatish
mumkin. SGI muxitida ishlovchi Composer dastur Alias/Waferfront firmasining
maxsulotidir. Bu dastur maxsus effektlarni yaratish, videoyozuv vositalari,
15

imkonini beradi.
Namoyish qilish grafikasi - matn, sxema, eskiz kabi hujjatlarning mashinaviy
tasvirini hosil qilib uni namoyish etishga tayyorlash uchun xizmat qiladi. Bu yerda
eng asosiy vazifa - yuqori sifatli va chiroyli ko'rinishdagi tasvirlar hosil qilishdan
iborat. Bu turdagi grafikaning eng afzal tomoni shundaki, undagi tasvirlar to'plami
va ko'rinishini tezda o'zgartirish mumkin.
Injenerlik grafikasi - bunday grafika chizmachilik, loyihalash va konstruktorlik
ishlarini avtomatlashtirishda keng qo'llaniladi. Injenerlik grafikasi analiz, sintez,
modellashtirish, chizmachilik, boshqarish va shu kabi loyihalash ishlarini
avtomatlashtirishning hamma bosqichlarini o'z ichiga oladi.
Ilmiy grafika - ilmiy izlanishlar uchun xizmat qiladi va geografik, fizik,biologikva
boshqa jarayonlarni tadqiq qilishda qo'llaniladi. Ilmiy grafikaning eng asosiy
maqsadi ilmiy izlanishlarda hosil bo'ladigan axborotlarni vizuallashtirish - ko'zga
ko'rinarli shaklda ifodalashdir. Ayniqsa bu yo'nalish atom energiyasi manbalarini
tadqiq qilishda, kosmonavtika, samolyotsozlikda, geografiya va okeanologiyada -
xullas qamrovi katta bo'lgan, tez kechadigan jarayonlarni o'rganishda keng
qo'llaniladi. Shuningdek, ilmiy izlanishlar natijalarini kerakli shaklda
diagrammalar, xaritalar, jadvallar va turli matematik formulalar shaklida
tasvirlashda ishlatilishi mumkin.
Ko rgazmaviy grafika - namoyish va tijorat grafikalarining rivoji bo’lib, shu
ikkala grafika imkoniyatlarining yig’indisini tashkil etadi.
Animatsion grafikada – rang bilan ishlashdagi muvofaqiyatlarni, muhandislik
grafikasidagiuch o’lchovli obyektlarni modellashtirishdagi yutuqlar bilan qo’shib
uyg’unlashtirilgan. K ompyuter grafikasida rang tushunchasi.
Rang modellari . Kompyuter grafikasida rang juda muxim – ko’zatuv taassurotni
kuchaytirish va tasvirni axborotga boyitish rolini o’ynaydi. biz ko’rayotgan
yoritilgan buyumdan qaytgan yoruq’lik ko’z qorachiq’i orqali ko’zimizga o’tadi va
ko’z ichidagi asab xujayralarini qo’zq’atadi. bu hujayralar asab tolalari orqali miya
bilan boq’langanligi tufayli ko’z yoruq’ligi miyaga o’tadi va ongimizda buyumni
9

Bu dastur yuqori sifatli vizuallashtirish imkonini beradi. Ray Dream Designer
dasturi esa maxsus modellashtirish vositalari to’plamiga ega bo’lib,
tasvirning fotorealistik sifatiga erishish imkonini beradi.Macromedia firmasining
MacroModel paketi va Auto.des.sys firmasining Form.Z dasturi uch o’lchovli
ob’ektlarni modellashtirish va deformasiyalash vositalariga ega.
IBM ga mos kompyuterlarda yana Crystal Graphics firmasining Crystal 3D
Designer dasturidan foydalanish mumkin. Bu dastur vizuallashtirish, soyali
effektlar hosil qilish, yuzalarga materiallarni joylashtirish (nalojenie materialov na
poverxnosti) vositalariga ega . Silicon Graphics ning ishchi stansiyalarida
ishlatiluvchi eng kuchli modellashtirish va dizayn dasturlari qatoriga Alias/
Wavefront firmasining Designer, Studio va AutoStudio dasturlarini kiritish
mumkin. Bu dasturlar yordamida bir vaqtning o’zida 2D va 3D modellar bilan
ishlash hamda mavjud avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlari bilan
mujassamlashish masalasining yechimini topish mumkin.
Designer dasturi splaynlar asosida yuqori darajada modellashtirishni qo’llash bilan
birga geometrik ob’ektlar xususiyatlarini baxolashning yetarli vositalariga,
animasiyaning qulay uskunalariga hamda renderingning sifatli moduliga ega.
Designer imkoniyatlarini to’ldirib, kengaytirib Studio ga aylantirish mumkin.
Studio dasturi modellashtirish imkonining yuqoriligi, yo’zalar va egri chiziqlar
bilan ishlash tizimining mukammalligi, geometrik ob’ekt, rendering va rasm
chizishni baxolashning qo’shimcha imkoniyatlari bilan Designer dan farq qiladi.
17

Buning uchun grafik muxarrirlar deb ataluvchi maxsus das turlar sinfi ishlab
chiqilgan.
Axborotni grafik shaklda ishlab chiqish, taqdim etish, ularga ishlov berish,
shuningdek, grafik ob'ektlar va fayl larda bo`lgan nografik ob'ektlar o`rtasida
bog’lanish urnatishni informatikada kompyuter grafikasi deb atash qabul qilingan.
Maxsus kompyuter dasturlari xuddi bir varak oq qog’ozga qalam yoki
ruchka bilan xar xil rasmlarni solish singari kompyuter ekranida sichkoncha
yordamida rasm chizish, ya'ni tasvir tuzish, tuzatish va ularni harakatlantirish
imkonini yaratdi. Bu dasturlar rasm solish programmalari yoki grafik redaktorlar h
isoblanib, ular yordamida rasmning elementlari boshqarib boriladi.
Kompyuter grafikasining juda tez rivojlanib borishi va uning texnikaviy va
dasturiy vositalarining yangilanib turilishi kursni h amisha takomillashtirishga, bu
sohadagi yangi yo’nalishlarni tinmay o’ rganib borishni takozo etadi.
Hech qaysi zamonaviy mulptimedia dasturi komppyuter grafikasisiz bo’lmaydi.
Ommaviy foydalanish uchun dasturlar yaratuvchi dasturchi mutaxassislarning 90%
gacha ish vaqti grafika bilan ishlashga ketadi. Redaksiya va nashriyotda asosiy
me'nat sarfini grafik dasturlar bilan badiiy va bezash ishlari tashkil etadi.
Grafik dasturlarning keng foydalanishga ehiyoj Internetning rivojlanishi, eng
avvalo millionlab alohida "sahifa"larni yagona to’rga birlashtiruvchi WWW
xizmati bilan bog’liq ravishda sezilarli darajada oshdi.
Kompyuter grafikasi nafaqat ilmiy xodimlar, balki rassomlar, turli soha
loyihachilari, reklama bilan shug’ullanadigan mutaxxasislar, Internet sahifalarini
yaratish, o’qitish jarayoni uchun va boshqa soxalarda muxim rol o’ynamoqda.
Uning ayniqsa, matbaa sohasida qo’llanilishi keyingi paytlarda rang - barang
suratli adabiyotlar, o’quv qo’llanmalari, badiiy asarlarning paydo bo’lishiga
yuksak bezak texnikasidan foydalanishni taqazo qilmoqda. Diqqatni o’ziga
jalb qiluvchi videoroliklar, internet sahifalarini yaratishni kompyuter grafikasiz
tasavvur qilish qiyin bo’lib qoldi.
5

kompleks saxnalarni xosil qilish uskunalaridan foydalanish imkoniga ega .Shular
yordamida yuqori sifatli video maxsulotlarni yaratish, yozish, taxrirlash, mumkin.
Bulardan tashqari alohida kadrlarni va animsiyali kliplarni kompanovka qilish,
aralashtirish (mikshirovat), ularga maxsus effektlarni matnlarni qo’shish mumkin.
Paket (dastur) nafaqat videoyozuvning oxirgi natijasini, balki oraliq kadrlarni
(natijalarni) quyi imkoniyati kichik ekranlarda ko’zatish, ko’rish mumkin.
Composer dasturi barcha kino va videoformatlarni hamda video bilan ishlovchi
qurilmalarni qo’llash imkonini beradi. Bu dasturlardan tashqari SGI muxitida
videoga ishlov beruvchi Chiron firmasining Liberty, Integrated Research
firmasining Harmony, Parallax firmasining Matador, Avid firmasining Media Suite
Pro, Discreet Logic kompaniyasining Flint paketi, Flame, Interno, XAOS
firmasining Pandemonium dasturlari mavjud.
Modellashtirish 2 o’lchovli va 3 o’lchovli (2D va 3D).
2 o’lchovli va 3 o’lchovli modellashtirish dasturlari dizaynerlik va muxandislik
ishlanmalari uchun qo’l keladi. Bulardan tashqari bu dasturlarni uch o’lchovli
animasiya, poligrafik, taqdimot paketlari bilan to’ldirish mumkin.
Modellashtirish dasturlari ichida WINDOWS muxitida ishlatiluvchi eng kuchli
avtomatlashtirilgan loyixalash tizimi sifatida Autodesk firmasining AutoCad
dasturini olish mumkin. Odatda, AutoCad ni avtomatlashtirilgan loyixalash
tizimi(SAPR)ning grafik yadrosi sifatida qabul qiladilar. Dastur yordamida turli
chiziq, yoy, matnlar xosil qilish, taxrirlash, 2D va 3D modellarni yaratish,
loyixalash jarayonida vujudga keladigan ko’pgipa muammolarning yechimini
avtomatlashtirish, xususiy ssenariy va makrokomandalar yaratib, aniq(konkret)
masala va ilovalarga tizimni sozlash, adaptasiya qilish mumkin.
AutoCad paketi Auto LISP ichki dasturlash tiliga ega bo’lib, uning yordamida
foydalanuvchi yangi buyruqlarni xosil qilishi va xatto yuqori darajadagi dasturlash
tillaridan foydalanishi mumkin.
IBM va Macintosh muxitlarida uch o’lchovli modellashtirish uchun ko’pincha
Alias/ Wavefront firmasining splaynli modellashtirish dasturi Sketch! ishlatiladi.
16

AutoStudio esa Studio dasturiga avtomobil dizaynerlari uchun maxsus ishlab
chiqilgan, modellar va animasiyani taxrirlovchi maxsus vositalar qo’shilishi
natijasida vujudga kelgan. Shuningdek, bu dasturlar Silicon Graphics ning
ko’pprosessorli modellarida ishlatilishi uchun qo’shimcha vositalar va
imkoniyatlar bilan to’ldirilishi, kengaytirilishi mumkin. SGI muxitida ishlovchi
avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlari ichida yana Engineering Animation
firmasining Vislab dasturini aytib o’tish mumkin. Bu dastur dizayn va muxandislik
masalalarining vizual yechimini yaratish(xosil qilish) imkonini beradi.
2.2 Kompyuter garfikasini o’qitish metodikasi va grafik dizayner
Grafik dizayner atrof-muhitni grafik vositalari bilan bezash bilan
shug’ullanadi. Bu kasb chizmachilik, rassomchilik va informatika faniga
qiziqqanlar uchun to’g’ri keladi. Grafik dizaynerlar, albatta, dizayn bilan
shug'ullanadi, ammo to'qimachilik dizayni, va me'moriy dizayn ularning
vazifalariga kirmaydi. Ularning faoliyat sohasi- kitoblar, gazetalar va jurnallar
sahifalari, veb-saytlar va reklama, interaktiv kompyuter dasturlaridir. Bu kasb
egalari, shriftlarni, jurnal sahifalarining tartibini, reklama modullarini ishlab
chiqadi, rasmlarni, kollajlarni qiladi, vitrinalarni ishlab chiqadi. Tabiiyki,
dizaynerning kompyuter savodxonligi darajasi o'rtacha foydalanuvchi darajasidan
ancha yuqori bo’lishi kerak. Dizayner-rassom. Biroq, rassom va «kompyuterchi»
o'rtasida sezilarli aloqalar mavjud: bosma materiallar, reklama mahsulotlari bilan
bog'liq dizayn yechimlari muayyan dasturiy ta'minot yordamida ishlab
chiqiladigan bo’ladi.
 Sayt interfeyslarini yozadi.
 Kitoblar, jurnallar, gazetalar, bukletlar va boshqa bosma mahsulotlarning
maketlari ustida ishlaydi.
 Yodgorlik mahsulotlarini ishlab chiqaradi.
 Qadoqlash materiallari dizayni bilan shug'ullanadi.
18

 Turli xil mahsulotlarni ishlab chiqadi: shriftlar, logotiplar, ramzlar, savdo
belgilari va boshqalar.
Bu kasbda qanday mahorat va fazilatlarga ega bo’lish kerak?
Kompyuterda ishlash bilan bog'liq barcha kasblar obro'li va yaxshi haq
to'lanadigan hisoblanadi. Ammo ularning orasida nafaqat yaxshi pul, balki zavq-
shavq ham keltiradigan juda qiziqarli mutaxassisliklar mavjud. Agar siz bu kasbni
tanlasangiz¸siz aynan shunday kasb egasiga aylanasiz. Bu mutaxassislikning o'ziga
xosligi nafaqat ijodiy, kreativ va obro’liligida, balki ishni boshlash uchun maxsus
ta'limga ega bo’lish shart emasligidadir. Kasb tanlayotganda faqatgina unga
bo’layotgan talab va maoshga tayanish noto’g’ri. Shaxsiy qobiliyatlarga ham
e'tibor qaratishingiz kerak. Agar sizda ijodiy ruhiyat bo'lmasa, o'zingizni ijodkor
inson deb hisoblamasangiz, unda siz grafik dizaynni yarata olmaysiz. His-
tuyg'ularsiz, badiiy qarashga, iste'dodga ega bo’lmagan odamlar bu kasbni
tanlamaganlari maqul. Grafik dizaynerning ishidagi yana bir muhim narsa shuki,
agar rassomning ijodiy hissiyotlarini hech kim va hech nima cheklamasa, grafik
dizaynerining ishini cheklab qo'yadigan omillar talaygina:
 Buyurtmani bajarish doirasining xususiyatlari;
 Mijozlar istaklari;
 Siz ishlashingiz kerak bo'lgan vositalar; (Masalan, agar logotip ishlab
chiqilsa, mahsulotning o'zi uchun talablar, u nafaqat go'zal qilib bajarilishi, balki
esda qolishi kerak, boshqalardan ajralib turishi kerak).
 Bir nechta muhim vazifalarni bir vaqtning o'zida hal qilish zaruriyati va
boshqalar.
Shuning uchun bu kasbni tanlashdan oldin, yaxshillab o’ylab ko’rish kerak bo’ladi.
Siz to’g’ridan-to’g’ri insonlarning xohish va istaklari bilan ishlaysiz. Agar, men
kelajakda grafik dizayner bo’lmoqchiman desangiz, birinchi o’rinda odamlar bilan
19

mo’ljallangan vositalar majmui kiritilgan. Rastrli paketlardan tashqri poligrafiya
ishlari uchun mo’ljallangan vektorli kompyuter grafikasi dasturlari ham mavjud.
Bulardan Windows tizimi uchun mo’ljallangan Adobe Illustrator va Corel Draw
dasturlari haqida aytib o’tish lozim. Illstrator illyustrasiyalar yaratish, sahifalarning
umumiy dizaynini ishlab chiqish hamda tayyor tasvirni yuqori sifatda chop etishga
mo’ljallangan. Paket ihtiyoriy shakldagi simvollar va figuralarni yaratib, so’ng
ularni masshtablash, aylantirish(o’z uqi atrofida) va deformasiyalash
imkoniyatlaridan tashqari matn va ko’p varaqli xujjatlarni qayta ishlash
vositalariga ega.
Corel Draw vektorli paketi rasm chizishdan tashqari turli grafiklarni tayyorlash va
rastrli tasvirlarni taxrirlash ishlarini bajara oladi. Bu dastur fayllarni boshqarish,
kompyuter displeyida slayd-filmlar namoyish etish, «qo’lda» chizish va tasvir
qatlamlari bilan ishlash, uch o’lchamli maxsus effektlarni qo’llash, matnni qayta
ishlash vositalari bilan ta’minlangan. Bulardan tashqari Windows muxitida
ishlovchi Adobe PhotoStyler, SGI va Macintosh kompyuterlari uchun
mo’ljallangan Barco Creator, Live Picture, Scitex Blaze, Linotype Da Vinci,
Eclipse, Pixelfx dasturlari ham keng tarqalgan. Barco Creator dasturi o’zining
ishlash tezligi, hamda keng funksional imkoniyatlari bilan ajralib turadi. Taqdimot
ishlari dasturlari. Makintosh va Windows muxitlarida ishlatiluvchi taqdimot
dasturlar paketidan anchadan buyon mavjud dasturlar guruxini ajratib ko’rsatish
mumkin. Bu guruxga Lotus firmasining Freelance Graphics, Software Publishing
firmasining Harvard Graphics, Microsoft korporasiyasining Power Point dasturlari
kiradi. Bu dasturlarni ishlab chiquvchilari xar bir yangi versiyasi(rusumi)da
ishlatiladigan vositalarni ko’paytirib imkoniyatlarini kengaytiradilar. Makintosh va
Windows muxitlaridagi yangi turdagi taqdimot dasturlari paketi multimedia
vositalarini yanada to’liq ishlatishga mo’ljallangan. Bu dasturlar video a tovushli
fayllarni qulay o’zatish (improt qilish), diagrammalarda annimasiya vositalaridan
keng foydalanish imkonini beradi . Yangi turdagi taqdimot dasturlar katoriga
Makromedia firmasining Action hamda Gold Disk firmasining Astound dasturlar
13

KIRISH
Kompyuter grafikasi – kompyuter yordamida yaratilgan, asosan, maxsus
grafik apparat va dasturiy taminotlar vositasida yaratilgan tasviriy ifoda, ya’ni
suratlar va filmlardir. Bu kompyuter ilmiy olamidagi ulkan va eng so’nggi
sohalardan biridir. Kompyuter grafikasi iborasi 1960- yilda birinchi bo’lib Boeing
kompaniyasi kompyuter grafikasi tadqiqotchilari Verne Hudson va William Fetter
tomonidan kashf etilgan. Iboraning qishqartma shakli CG (Computer Graphics)
bo’lsada, ba’zan uni CGI («Computer Generated Imaginary», ya’ni kompyuterda
hosil bo’lgan tasavvur) deb talqin qilinadi. Kompyuter grafukasining o’z ichiga
oladigan asosiy yo’nalishlari: interface design (interfeys dizayn), sprite graphics
(sprayt grafiks), vector graphics (vector grafika), 3D modeling (3D modellash),
shaders (sheyders), GPU design (GPU dizayn), computer vision (kompyuter
vision) va boshqalar hisoblanadi. Uning asosiy metodikasi asosan, geometriya,
optika va fizika fanlariga mutloq bog’liqdir. Kompyuter grafikasining vazifasi
san’at va tasviriy ifodani foydalanuvchiga samarali va mazmunli aks ettirish va
harakatllanuvchi dunyodan olingan obyektga ishlov berishdan iborat. Kompyuter
grafikasi yordamida kompyuterni tushunib, u bilan o’zaro hamkorlikda hayoliy
tasvirimizni yaratish oson kechadi. Kompyuter grafikasi rivojlanishi ko’pgina
axborot vositalariga sezilarli darajada ulkan ta’sir ko’rsatdi va animatsiya, film,
reklama, video o’yinlar umumiy olganda, grafik dizayn olamidagi inqilobga sabab
bo’ldi.
Kurs ishining maqsadi: Talabalarga kompyuter grafikasi va ularning turlari
haqida umumiy ma'lumotlar va ularning o'ziga xos xususiyatlarini tushuntirish,
ular yordamida algoritmni tuzishni va uni o’qiy olishni o’rgatish va uning
metodikasini ishlab chiqish orqali talabalarni dasturlashni o'qitish metodikasi
fanlariga qiziqishlarini yanada oshirish.
2

CMYK modeli bo’yoqlarning nurni yo’tish qobiliyatiga asoslangan. Oq
rangning nur o’tuvchi bo’yoqdan o’tishida spektrning bir qismi yutiladi.
Yutilmagan nur qaytadi va odam ko’ziga tushadi.
Rasm. 1.2. CMYK modeli.
Ranglar moviy (Cyan) , pushti (Magenta) va sari q (Yellow) ranglar
aralashmasidan paydo bo’ladi . Ularning to’liq aralashmasidan qora (blacK) rang
xosil bo’ladi. Modelining tashkil etuvchilari 0 dan 100 gacha qiymat qabul
qilishlari mumkin.
HSB(HSV) modeli . Model nomi o’nga asos bo’lgan uch komponentning bosh
xarflaridan olingan: Hue - rang toni; Saturation - to’yinganlik; Brightness -
yor qinlik . Model odam ko’zining rangni xis qilish qobiliyatiga asoslangan.
Rang toni 0 dan 360 gradusgacha diapszondagi burchak kattaligi bilan
tavsiflanadi .
To’yinganlik (yoki xromatiklik) rangning tozalik darajasidir. U kul rangning
boshqa rangga nisbati bilan aniqlanadi (0% – kul rang, 100% – to’la to’yingan
rang ).
Rangning yorqinligi 0 dan 100 gacha o’zgarishi mumkin.
11

ishlashni o'rganing! Grafik dizaynerlikni nimadan va qayerda o'qishni boshlash
mumkin?
Tabiiyki, bu kasbni egallash uchun faqatgina istakning o'zi yetarli emas. Avvaliga
kasbni o'rganish uchun juda ko'p narsa talab qilinadi, masalan:
 Bir qator kompyuter dasturlarda ishlay olish;
 Rassomchilik, rangli tasvir, grafikalar va shu kabilarda nazariy asoslarga
tayanish;
 Shriftlar bilan ishlash;
 Grafika turlarini tushunish;
 Mijozlarni topishni va h.k;
Ishingizni professionali bo'lish uchun siz ko’p va uzoq izlanishingiz kerak.
Yuqorida aytib o'tganimdek, ushbu kasbni egallash uchun maxsus ta’lim shart
emas. Kerakli dasturlar yordamida bemalol o'zingiz mustaqil o'rganishingiz
mumkin. Agar, sizda oliy ma'lumotingiz bo'lsa, lekin siz faqat kasbni o'zgartirishni
xohlasangiz, unda siz grafik dizayn bilan shug'ullanmoqchimisiz yoki yo'qligini
tushunish uchun kurslarni boshlashingiz mumkin. Bu havolalarda siz masofaviy
kurslar haqida ko'proq foydali ma'lumotlarni topishingiz mumkin:
 http://www.parta.com.ua/edu_online/professional/web_design
 http://artfuture-school.ru/courses/online/online-reklama.html
 http://freeonlinecourses.ru/category/dizajjn/graficheskijj-dizajjn
Bu kurslar rus tilidaligini aytib o'tishim kerak. Afsuski, bizda xali grafik
dizaynerlikni o'rgatadigan onlayn kurslar mavjud emas. Kasbiy rivojlanishga
qiziqish bildiradigan har qanday shaxs uchun profil kitoblar zarur. Grafik
dizaynerlar bundan mustasno emas. O'zingiz o'qishni xohlaganingizni tanlang,
lekin grafik dizaynerlarning ko'pchiligining fikriga ko'ra, grafik dizaynerning ish
stolida turishi kerak bo'lgan kitoblari ichida eng yaxshi 10 ta kitoblarning nomlari
va mualliflarini quyida keltirdim:
20

Ko'p foydali xususiyatlarga ega bo'lgan grafik muharrir, uning asosiy vazifasi
tasvirni qayta ishlashdir.
Photoshop haqida juda ko'p foydali maslahatlarni bu havolalardan topasiz:
 Fotoshop bo'yicha bepul mini kurslar to'plami
 Fotoshopni noldan boshlab o'rganish
 Fotoshop — endi boshlayotganlar uchun
 Fotoshopda ishlash mahoratingizni oshirish uchun
 https://photoshop-master.ru/articles
 Fotoshop haqidagi kurslar katalogi
CorelDRAW
Tasvirni qayta ishlash va tartibga solish uchun yana bir grafik muharriri.
22

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Erkin va farovon, demokratik
O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti
lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag'ishlangan Oliy Majlis palatalarining
qo'shma majlisidagi nutq / SH.M. Mirziyoev. – Toshkent : O'zbekiston, 2016. - 56
b.
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. O'zbekiston
respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi to'g'risida.
(O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami, 2017 y., 6-son, 70-
modda) etishning yo’llari va choralari. – T.:O’zbekiston, 2009. – 56 b.
3. Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardayev A. Ta’limda innovatsion
texnologiyalar(ta’lim muassasalari pedagog-o‘qituvchilari uchun amaliy
tavsiyalar). –T.:Iste’dod, 2008.-180 b.
4. Yuldashev U. Yu., Boqiyev R. R., Zokirova F. M. Informatika o‘qitish
metodikasi. (o‘qituvchilar uchun qo‘llanma) .T:-2004.-121 b
5. G‘ ulomov S.S, Alimov R.X . va boshqalar. Axborot tizimlari va
texnologiyalari. – T.: Sharq, 2000. – 212 b.
6. G‘ ulomov S.S. Shermuhammedov A.T, Begalov B. A. Iqtisodiy informatika.
– T.: O ‘ zbekiston, 1999. – 321 b.
7. Xayitmatov O‘.T., Fayzullayev S.X. va boshqalar. Informatika va axborot
texnologiyalari. – T.: TKTI, 2005. – 212 b.
=Elektron resurslar
1. http: // www.edu.uz . - O‘zbekiston Respublikasi oily va o‘rta ta’lim vazirligi
portali.
2. http: // www.pedagogika.uz.- pedagogik ta’lim muassasalari portali
3. http: // www.ziyonet.uz.- Axborot ta’lim tarmog‘i.
4. http: // www.ref.uz.- referatlar, kurs ishlar banki

25

I Bob. Kompyuter grafikasi haqida umumiy tushunchalar
1.1. Kompyuter grafigi tushunchasi
Kompyuter grafikasi keng tarqalib borayotgan dastur ta'minotidir,ya'ni
kompyuter grafikasi mavjud va yangi yaratilayotgan dasturlarga tayanadi.
Zamonaviy kompyuter texnolgiyasida kompyuter grafikasi bilan ishlash eng
ommobop yo’nalishlardan biri bo’lib bormoqda. Hozirda bu yo’nalish bilan hatto
professional rassom va dzaynerlar ham shug’ullanmoqda.
Ma'lumki inson axborotni eshitish va sezish a'zolariga nisbatan ko’rish a'zolari or?
ali oladiKo’rgazmali axborotning o’zlashtirilishi oson bo`ladi.. Inson tabiatining
ana shu xususiyati grafik operatsion tizimlarda ishlatiladi. Ularda axborot grafik
ob'ektlar: znachoklar (belgilar), oynalar va rasmlar ko’rinishida tasvirlanadi.
Operatsion tizimning barcha grafik ob'ektlari, shuningdek, boshqa barcha tasvirlar
qandaydir yo’l bilan kompyuterda xosil qilinishi yoki unga kiritilishi kerak. Grafik
tasvirlarni kompyuterga kiritish uchun maxsus tashqi (atrof) qurilmalari
ishlatiladi. Eng ko’p tarkalgan qurilma — bu skanerdir. Sunggi paytda raqamli
fotokameralarning ham qo’llanish ko’lami kengayib bormoqda. Ularning oddiy
fotoapparatlardan farqi shundaki, tasvir kimyoviy yo’l bilan fotoplyonkaga
tushirilmaydi, balki fotokamera xotirasining mikrosxemalariga yozib qo’yiladi. U
erdan axborotni kabel orqali kompyuterga uzatish mumkin. Ayrim raqamli
fotoapparatlar ma'lumotlarni fayl sifatida egiluvchan diskka yozib qo’yish
imkoniyatiga ham ega. Diskdagi axborotni esa kompyuterga o’tkazish unchalik
qiyin emasligini siz yaxshi bilasiz.
Kompyuterga tasvirni kiritish uchun uni albatta skanerlash, rasmga olish yoki uni
ushlab olish shart emas. Tasvirni kompyuterning o’zida xam xosil qilish mumkin.
4

Kompyuter grafikasi va uni o’qitish metodikasi

Купить