Konserva mahsulotlari ishlab chiqarishdagi avtoklav apparatini loyihalash - Oziq-ovqat texnologiyasi - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	477.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	13 May 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Oziq-ovqat texnologiyasi

Sotuvchi

Ruslan Qurbonov

Ro'yxatga olish sanasi 13 May 2024

0 Sotish

Konserva mahsulotlari ishlab chiqarishdagi avtoklav apparatini loyihalash

Sotib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI
MASHINASOZLIK FAKULTETI
“Yarim fabrikatlarni qayta ishlash texnologik qurilmalari”
fanidan
Kurs loyihasi hisoboti
Mavzu: « Konserva mahsulotlari ishlab chiqarishdagi avtoklav apparatini
loyihalash »
Guruh: 8 8 -20 TMJ
Bajardi: Jabborov Sh ____________
Qabulqildi: Ergasheva Z____________
Kafedramudiri: Samandarov D ___________

MUNDARIJA:
Kirish...................................................................................... 3
1. O’xshash uskunlar tasnifi............................................ 12
2. B6-KAV-2 markali avtoklav tasnifi............................ 18
3. Uskunaga qo’yilgan asosiy talablar............................ 21
4. Xisobiy qism............................................................... 22
5. Xulosa.........................................................................
6. Foydalinilgan adabiyotlar........................................... 23
Лист № документ Подпис Дат
Лист
Kurs loyihasi
Выпол.
Jabborov Sh..
Проверил
Ergasheva Z.
Консулът.
Зав.Каф.
Samandarov
D . Konserva mahsulotlarini
ishlab chiqarishda
avtoklav qurilmasini
loyihalash Лит.
Листов .
.
8 8 -20 TMJ

KIRISH
Oziq-ovqat xavfsizligi ularning sifatiga bog'liq. Asosiy qayta ishlash
jarayonlaridan biri oziq-ovqat sanoatida xom ashyo - bu mahsulotni issiqlik bilan
ishlov berish (sterilizatsiya va pasterizatsiya), bu juda ko'p energiya talab qiladi.
Doimiy bozor raqobati sharoitida konserva mahsulotlari kengaymoqda va
konserva sifatiga yuqori talablar qo'yilmoqda, faqat texnologiyani takomillashtirish
orqali qondirish mumkin. Shu sababli ko'plab korxonalar bekor qilish choralari
samarasiz uskunalar va zamonaviy talablarga javob beradigan yangi jihozlarni
joriy etish, sifat va energiya samaradorligi, shuningdek, innovatsiyalardan
foydalanish bo'yicha ishlab chiqarish jarayonida texnologiyalar joriy etilmoqda.
Texnologik jarayon samaradorligini keskin oshirish konservalarni sterilizatsiya
qilish avtomatik tizimlarni joriy etish orqali osonlashtirilishi mumkin. Jarayonni
boshqarish, bu esa aniqroq bo'lishiga imkon beradi jarayon parametrlarini tartibga
solish va saqlash. Shu sababli, rivojlanish va sterilizatsiya jarayonini
avtomatlashtirish tizimlari bo'yicha tadqiqotlar konservalar dolzarb ilmiy-texnik
muammodir. Texnologiya jarayonning matematik modeli hisoblanadi samarali
tizimlarni yaratish uchun eng kuchli vositalardan biri avtomatik boshqaruv. Shuni
ta'kidlash kerakki, sterilizatsiya jarayoni ta'siri va o'zaro ta'sirini hisobga olgan
holda bir qator omillarga bog'liq, shuningdek modelning xulq-atvorini aks
ettirishning aniqligi asosiy vazifalardan biridir. Shunday qilib, samarali rivojlanishi
haqida bahslashish mumkin algoritmlari va avtomatik avtoklavni boshqarish
tizimlariga asoslangan konserva mahsulotlarini sterilizatsiya qilish jarayonini
boshqarishning zamonaviy qonunlari; dolzarb ilmiy muammo bo lib, uningʻ
yechimi sezilarli bo ladi. Energiya sarfini va undan keyin mahsulot nuqsonlari
ʻ
foizini kamaytirish sterilizatsiya bilan davolash, bu oxir-oqibatda narxga ta'sir
qiladi. Hammasi 17-asrda boshlangan. Avtoklavning prototipi bug 'yopilgan qozon
hisoblanadi, unda isitish natijasida olingan bosim go'shtni pishirish uchun
ishlatilgan. U 1679 yilda frantsuz fizigi Deni Papin tomonidan ixtiro qilingan.
лист № документа подписъ дат лист
2

1809-yilda Nikolas Appert oziq-ovqatni yuqori harorat yordamida yopiq
bankalarda saqlashning maxsus usulini o'ylab topdi. Bu usul zamonaviy
avtoklavlarning ajdodi bo'ldi. 1879-yilda Charlz Chemberlen birinchi haqiqiy
avtoklavni ixtiro qildi - qizdirilganda kerakli bosim hosil bo'lgan muhrlangan
qurilma. To'g'ri, u o'z qurilmasidan faqat kimyoviy tajribalarda va tibbiyotda
asboblarni sterilizatsiya qilishda foydalangan.
1953-yilda frantsuz Lagarde kompaniyasi tomonidan yaratilgan birinchi sanoat
to'qimachilik avtoklavi paydo bo'ldi. 1972-yilda xuddi shu kompaniya oziq-
ovqatlarni sterilizatsiya qilish uchun birinchi avtoklavni ishlab chiqdi. 80-yillarda
uyda konservalash uchun avtoklavlar paydo bo'ldi. Oziq-ovqat mahsulotlarini
saqlash uchun birinchi avtoklavlar elektr, keyinchalik gazli avtoklavlar paydo
bo'ldi. Rossiyada konserva uchun birinchi avtoklav 1991 yilda Tolyatida paydo
bo'lgan. Sterilizatsiya uchun zarur bo'lgan vaqt va harorat oziq-ovqat hajmi va
turiga, shuningdek, qadoqlashga bog'liq. Misol uchun, konservalangan
sabzavotlarni tayyorlash baliq va go'shtli idishlarni tayyorlashga qaraganda kamroq
vaqt talab etadi. Qattiq moddalarni sterilizatsiya qilish suyuqliklarga qaraganda
ko'proq vaqt talab etadi. Go'sht konservalarini ishlab chiqarish alohida shartlarni
talab qiladi.
Qovurilgan go'shtni (mol go'shti, cho'chqa go'shti, garnirli tayyor go'shtli
idishlar va boshqalar) sterilizatsiya qilish sifati juda muhimdir, chunki hayvon
oqsillari tez buziladi. Shuning uchun, avtoklavlarda pishirilgan go'shtni tayyorlash
uchun fraksiyonel vakuumlash printsipi qo'llaniladi - mahsulotdan havoni bir
necha sikllarda to'liq olib tashlash. Issiqlik sterilizatsiyasi tufayli mahsulot
tarkibidagi mikroorganizmlar nobud bo'ladi va qadoqlash zichligi tufayli yangilari
kirmaydi. Shuning uchun konserva muzlatgichsiz bir necha yil davomida
saqlanishi mumkin. Shuningdek, avtoklavlar materialga (uglerod yoki
zanglamaydigan po'latdan), quvvatga, hajmga, avtomatlashtirish darajasiga va
boshqalarga qarab bir-biridan farq qiladi.
лист № документа подписъ дат лист
2

MMO'z tarixi davomida insoniyat oziq-ovqat mahsulotlarini ozuqaviy va ta'm
xususiyatlarini yo'qotmasdan saqlash yo'llarini izlab kelgan. Sovutish va muzlatish
odamlar tomonidan uzoq vaqt davomida ishlatilgan, ammo faqat 20-asrning 20-
yillarida Shimoliy Amerika tabiatshunosi Klarens Bearsday Nyufaundlend
baliqchilarni kuzatish paytida juda past haroratlarning roli haqida kashfiyot qilgan.
Ular baliqni maxsus usulda tayyorladilar, deyarli bir zumda -40 ° C da muzlatib
qo'yishdi. Eritgandan so'ng, mahsulot yangi ovning xususiyatlariga ega edi. Biroq,
faqat 70 yil o'tgach, tez muzlatish texnologiyasi keng tarqaldi va go'sht
mahsulotlari, meva, sabzavot, qandolat va boshqa oziq-ovqat sanoati
mahsulotlarini xarid qiluvchi korxonalarning raqobatbardoshligini oshirishda
asosiy rol o'ynay boshladi.
Yangi texnologiyaga o'tgan kompaniyalarning hisob-kitoblariga ko'ra, baliq,
go'sht, sabzavot, mevalarni zarba bilan muzlatish bir vaqtning o'zida bir nechta
tarkibiy qismlarda ishlab chiqarish tannarxini pasaytiradi:
Uzoq muddatli saqlash uchun umumiy tayyorlash vaqtini o'rtacha 6-7 marta
qisqartirish. Bu eski ishlab chiqarish maydonlarida hosildorlikni sezilarli darajada
oshirish imkonini beradi. Bundan tashqari, muzlatilgan oziq-ovqat mahsulotlarini
ishlab chiqarish hajmini saqlab qolgan holda ishlab chiqarish maydonini 2
barobarga qisqartirish mumkin bo'ladi;
Xodimlarni o'rtacha 30% ga qisqartirish;
To'g'ridan-to'g'ri yo'qotishlarni kamaytirish (muzlatish). Massaning 10% o'rniga
1% dan ko'p yo'qolmaydi. Chuqur muzlatish do'koni o'zini an'anaviy uskunalar
bilan jihozlangan sovutgichga qaraganda 17% - 20% tezroq muzlaydi. Bundan
tashqari, ish qismlarining assortimenti sezilarli darajada kengayib bormoqda.
Chuqur muzlatilgan liniyaning go'sht, yarim tayyor go'sht mahsulotlari va baliq
biznesiga olib keladigan o'ziga xos raqobatdosh afzalliklarining aksariyati o'simlik
mahsulotlari (qo'ziqorinlar, rezavorlar, sabzavotlar, mevalar, o'tlar) bilan ishlashga
teng darajada xarakterlidir.
Nima uchun Klarens Bearsdayning kashfiyoti bozorni zabt etish uchun
shunchalik uzoq vaqt talab qildi? Gap shundaki u jarayonning nazariy asoslarini
bilmagan holda, o‘zining tajriba ishlab chiqarishida usulning o‘zidan ko‘chirib
olgan. Ish qismining o'ziga xos xususiyatlari faqat saqlash davomida saqlanishi
kerak bo'lgan juda past haroratga bog'liq deb noto'g'ri ishonishgan. Harorat
dinamikasining roli aniqlanmagan, shuning uchun texnologiyani amalga oshirish

ko'pincha muvaffaqiyatsiz bo'lib chiqdi: mahsulotni qayta ishlashga avvalgidan
ko'ra ko'proq vaqt sarflandi, ammo sifat va saqlash muddati bo'yicha aniq
daromadga erishib bo'lmadi. Faqat 20-asrning oxirida biologik to'qimalarni past
haroratda yo'q qilish bo'yicha tadqiqotlar i nuqtalarini qo'ydi. Ma’lum bo‘lishicha,
muvaffaqiyat kaliti muz kristallari hosil bo‘lishini to‘xtatishdadir. Moddaning
faza o'zgarishi qanchalik tez sodir bo'lsa, muz fraktallarining soni (kristallanish
yadrolari) shunchalik ko'p hosil bo'ladi, lekin ularning hajmi shunchalik kichik
bo'ladi. Masalan, 2-2,5 soat davom etadigan go'shtni an'anaviy muzlatish bilan
fraktallarning zichligi kamroq, ammo ularning o'lchamlari kattaroqdir. Katta
kristallar to'qima membranalarini yorib, hujayra tuzilishiga zarar yetkazadi.
Natijada mushak tolalari ajralib chiqadi, yirtilib ketadi va eziladi. Oziqlantiruvchi
sharbatlar interstitsial bo'shliqqa kiradi. Bunday go'sht, muzdan tushirilgandan
so'ng, yangi go'shtdan xossalari bilan juda farq qiladi: pishirgandan keyin
qattiqroq bo'ladi, uning mikroto'qimasi g'ayritabiiy bo'lib qoladi va uning ta'mi va
aromatik xususiyatlari asosan yo'qoladi. Bundan tashqari, vitaminlar va ferment
guruhlarining sifat tarkibi sezilarli darajada yomonlashadi. Iste'molchi
xususiyatlarini yo'qotishdan tashqari, past haroratli vayronagarchilik
mahsulotning muzlash deb ataladigan yo'qolishiga ta'sir qiladi, bu to'g'ridan-to'g'ri
sharbatlarning interstitsial zonalarga kirib borishiga bog'liq. Muz kristallarining
o'sishini to'xtatishga qo'shimcha ravishda, tez muzlatish moslamasi ishlab
chiqaruvchiga va oxirgi iste'molchiga yana bir qulaylik beradi - bu jarayonning
birinchi bosqichi vaqtini qisqartirish (haroratni noldan yuqoriga tushirish). Ushbu
zonadan o'tishning yuqori tezligi dastlab yangi go'sht mahsulotlari, sabzavotlar,
mevalar, rezavorlarda mavjud bo'lgan mikroorganizmlar koloniyalarining
rivojlanishidan himoya qiladi.
Nazariy qism
Avtoklav (yunoncha auto - o'zi + lotincha clavis - qulf, vana) - atmosferadan
yuqori bosim ostida isitishni talab qiladigan turli operatsiyalar uchun muhrlangan
apparat
Bunday sharoitda reaksiyaning tezlashishi va mahsulot unumining oshishiga
erishiladi. Kimyoda yoki kimyoviy reaktsiyalarni amalga oshirishda
foydalanilganda kimyoviy reaktor nomi ishlatiladi . Tibbiyotda yuqori bosim va
haroratda sterilizatsiya qilish uchun foydalanilganda - faqat avtoklav. Agar
sterilizatsiya yuqori haroratda, lekin bosimsiz amalga oshirilsa, sterilizator yoki
quruq-issiqlik pechi (bug'siz), dezinfektsiya kamerasi ( dezinfeksiya uchun )
atamasi ishlatiladi. U 1679 yilda Denis Papin tomonidan ixtiro qilingan
. Avtoklavdagi termodinamik jarayon izoxorikdir . Avtoklavlar: aylanuvchi,
tebranishli, gorizontal, vertikal va ustunli. Avtoklav - bu yopiq yoki ochiladigan
qopqoqli idish.
лист № документа подписъ дат лист
3
лист № документа подписъ дат лист
3

Agar kerak bo'lsa, ular ichki, tashqi yoki masofaviy issiqlik almashtirgichlar,
mexanik, elektromagnit yoki pnevmatik aralashtirish moslamalari va bosim,
harorat, suyuqlik darajasini va boshqalarni o'lchash va tartibga solish uchun
asboblar bilan jihozlangan. Sanoat avtoklavining dizayni va asosiy parametrlari
xilma-xil bo'lib, sig'imi bir necha o'n sm³ dan yuzlab m³ gacha o'zgarib turadi va
500 °C gacha bo'lgan haroratlarda 150 MPa (1500 kgf / sm²) gacha bosim ostida
ishlashga mo'ljallangan. Kimyoviy ishlab chiqarish uchun, agar mahsulotni
aralashtirish zarur bo'lsa, muhrsiz mikserli avtoklavlar va muhrlanishni talab
qilmaydigan ekranlangan elektr motor istiqbolli variantlardir. Ushbu elektr
motorning rotori to'g'ridan-to'g'ri aralashtirgich miliga o'rnatiladi va magnit
bo'lmagan materialdan yasalgan muhrlangan yupqa devorli ekran bilan qoplanadi,
bu esa magnit kuch chiziqlarining motor statoridan rotorga kirib borishiga
to'sqinlik qilmaydi.
Qurilish materiallari ishlab chiqarishda tunnel yoki o'lik avtoklavlar qo'llaniladi.
Tashqi tomondan, ular diametri 3-6 m va uzunligi 15-20 m bo'lgan quvur bo'lib,
nayzali qulfli qopqoq bilan yopilgan (bir tomondan o'lik, ikki tomondan tunnel).
Avtoklavning uzunligi bo'ylab mahsulotlar bilan aravachalar uchun relslar mavjud.
Avtoklavlar to'yingan bug'ni kiritish, chiqindi bug'ni boshqa avtoklavga aylanib
o'tish, bug'ni atmosferaga yoki qayta tiklash moslamasiga chiqarish va kondensatni
olib tashlash uchun liniyalar bilan jihozlangan.
Oziq-ovqat sanoatida keng turdagi navlar, o'lchamlar va ishlash tamoyillari
vertikal va gorizontal avtoklavlardan foydalaniladi. Masalan, oziq-ovqat sanoati
uchun gorizontal avtoklavlarda har bir alohida mahsulot paketiga nisbatan zarur
bo'lgan orqa bosim yaratilishi mumkin, bu mahsulotlarni nafaqat qattiq idishlarda
(shisha idishlar, qalay qutilar), balki yumshoq va yarim idishlarda ham
sterilizatsiya qilish imkonini beradi. - qattiq qadoqlash.
An'anaviy ravishda avtoklavlarni uchta sinfga bo'lish mumkin:
1. Avtoklavlar bo'lib, bu erda elektr isitgich (TEH) isitgich sifatida ishlatiladi.
Bunday avtoklavlar ma'lum bir retsept bo'yicha mahsulotni tayyorlashning
texnologik jarayonini dasturlash imkonini beradi. Sterilizatsiya jarayoni ularda
лист № документа подписъ дат лист
4

avtomatik ravishda amalga oshiriladi va konserva jarayonini doimiy nazorat
qilishni talab qilmaydi. Ushbu qurilmalar, boshqalar kabi, to'g'ridan-to'g'ri
ishlaydigan xavfsizlik valfi bilan jihozlangan.
2. Ikkinchi toifali avtoklavlar elektron boshqaruv bloki bo'lmagan elektr
avtoklavlardir. Isitgich sifatida elektr isitgich (TEH) ham ishlatiladi. Bunday
avtoklavlarning ishlashi qo'lda boshqarishni o'z ichiga oladi, bu erda texnologik
jarayonni doimiy monitoring qilish zarur, chunki mahsulotning qizib ketishi yoki
haddan tashqari qizib ketishi mumkin, bu uning iste'molchi xususiyatlarini buzadi.
To'g'ridan-to'g'ri ishlaydigan xavfsizlik valfi bilan jihozlangan.
3. Uchinchi toifadagi avtoklavlar gaz avtoklavlari bo'lib, ularning isitish manbai
gaz, elektr, sopol yoki yangi avlod induksion pishirgichlari hisoblanadi. Bunday
avtoklav qo'lda ishlaydi va sterilizatsiya jarayonini doimiy ravishda kuzatib
borishni va sterilizatsiya jarayonini doimiy ravishda sozlashni talab qiladi, shu
bilan birga ular avtoklav ichidagi bosimning quvvat chegarasidan oshib ketishiga
yo'l qo'ymaydigan to'g'ridan-to'g'ri ishlaydigan xavfsizlik klapan bilan jihozlangan;
Bundan tashqari, avtoklavlar sovutish tizimining mavjudligi bilan bir-biridan farq
qiladi.
An'anaviy ravishda ularni ikki turga bo'lish mumkin:
1-toifa: Sterilizatsiya jarayonidan so'ng darhol sovutish suvi majburiy
drenajlangan tez sovutish tizimiga ega avtoklavlar. Ushbu funktsiya tufayli
konserva mahsulotlarini tayyorlashning texnologik reglamentiga mos keladigan
retseptga qarab, bitta partiya konservasini tayyorlash vaqti 2,5 soatdan ko'p
bo'lmagan vaqtni oladi.
2-turi: Tabiiy sovutgichli avtoklavlar. Konservalarni avtoklavdan olib
tashlashdan oldin, u to'liq sovib ketguncha kutishingiz kerak, bu 24 soatgacha
davom etishi mumkin; Ushbu turdagi mahsulotning haddan tashqari pishishiga va
mahsulotning iste'mol xususiyatlarining yo'qolishiga olib kelishi mumkin bo'lgan
belgilangan texnologik parametrlarni qondirishga imkon bermaydi.
лист № документа подписъ дат лист
4

B6-KAV-2 markali avtoklav
Vertikal avtoklav - zich yopiladigan qalin qopqoqli ikkita qozondan iborat
bo‘lib, sirtdan metall g‘ilof bilan qoplangan (34-rasm).
34-rasm. Avtoklav B6-KAV-2.
1- tenglashtiruvchi moslama; 2 – qisqich; 3 – korPus; 4 – qopqoq; 5 – himoya
klapani; 6 – namuna tushiruvchi jo‘mrak; 7 – termometr; 8 – manometr; 9 – PRP-2
tipdagi dasturli rostlagich; 10 – korzina; 11 – bug‘li barbotyor.
Termosterilizatsiya turlaridan biri qaynoq sharbatni tayyorlangan steril
bankalarga solishdir.
Tashqi qozonga suv, ichki qozonga esa sterillanadigan material qo‘yiladi. Isigan
suv bug‘i ichki qozonning teshigi orqali tashqi qozonga o‘tadi. Ichki
qozonning tubidagi teshiklardan bug‘ o‘tkazuvchi naycha boshlanadi. U bug‘
chiqarish jo‘mragi bilan tugaydi. Avtoklavning yon devoriga manometr va kontakt
manometr mahkamlangan. Kontakt manometr esa belgilangan bosimni saqlab
turadi. Bulardan tashqari, yon devorda ehtiyot jo‘mragi va suv o‘lchaydigan nay
ham bor. Avtoklavda bosim belgilangan miqdordan oshib ketsa, ehtiyot jo‘mragi
o‘z-o‘zidan ochiladi. Suv o‘lchaydigan nay avtoklavdagi suv satxini aniqlashga
yordam beradi.
Avtoklavda sterillash quyidagicha o‘tkaziladi: avvalo tashqi qozonga voronka
orqali suv quyiladi, ichki qozonga esa sterillanadigan material (idishlar, oziq
лист № документа подписъ дат лист
4

muhitlar, byukslarda bog‘lov materiali va hokazo) joylanadi. So‘ngra qopqoqni
yopadigan vintlar bilan burab mahkamlanadi va avtoklav primus alangasi, gaz
gorelkasi yoki elektr yordamida qizdira boshlanadi. Suv qaytib chiqadigan jo‘mrak
shu paytda ochiq bo‘lishi kerak. Qaynab chiqqan suv bug‘ holatida avtoklav
devorlari orasidan ko‘tarilib ichki qozonga o‘tadi va undagi havoni siqib chiqaradi.
Bu havo jo‘mrak orqali tashqariga chiqa boshlaydi, bug‘ holatidagi havo
avtoklavning ichki bo‘shliqlarini to‘ldiradi va kuchli bug‘ oqimi zarb bilan
jo‘mrakka urilib jo‘mrakni yopadi. Jo‘mrak yopilishi bilan avtoklavning ichki
qismida bosim hosil bo‘la boshlaydi va manometr strelkasiga qarab turiladi.
Avtoklavdagi bug‘ bosimi 0,5 atm dan oshganda harorat 110,80C ga, 1 atm dan
oshganda -120,60C ga, 2 atm dan oshganda 132,90C ga yetadi.
1200C vegetativ va spora hosil qiluvchi mikroblarga ta’sir etib nobud qiladi.
Sterillash Protsessi tamom bo‘lgach, issiqlik manbalari o‘chiriladi va manometr
strelkasi 0 raqamiga tushmaguncha avtoklavdagi havo chiqaradigan jo‘mrak
ochilmaydi. Avtoklav ichidagi bosim 0 ni ko‘rsatganda havo chiqarish jo‘mragi
ochilib bug‘ asta -sekin chiqa boshlaydi va bug‘ butunlay chiqqandan so‘ng
avtoklavning qoPqog‘i ochilib, sterillangan material ichidan olinadi.
Avtoklavni ishlatganda material sterillanayotganiga to‘la ishonch hosil qilmoq
uchun vaqt-vaqti bilan uni tekshirib turish kerak. Buni har xil usullarda
tekshiriladi.
Masalan, manometr 1atm bosimni ko‘rsatsa, avtoklav ichidagi temperatura
120,60C ga teng bo‘lishi kerak. Bunga ishonmoq uchun avtoklavga sterillangan
materiallar bilan birga, ikki tomondan payvand qilingan (kavsharlangan) shisha
naycha yoki probirka joylashtiriladi. Uning ichiga oltingugurt poroshogi bilan
birga bir necha fuksin kristallari va ikkinchisiga esa antipirin bilan metilen
ko‘kining aralashmasi quyiladi. Oltingugurtning suyuqlanish temperaturasi 1150C,
antipirinniki esa 1200C.
Agarda avtoklav to‘g‘ri ishlasa, oltingugurt va antiPirin ham erib suyuqlanishi
kerak. Avtoklavning ichidagi temperatura 1 atm bosimida 120,60C ga yetgan
bo‘lsa, oltinguguri va antiPirin suyuqlanib bo‘yoqlar bilan aralashib muayyan
tusga kiradi.
Gorizontal avtoklavning vertikal avtoklavdan farqi shuki, bunda bug‘ hosil
qiladigan qozon sterillaydigan qozonning pastida joylashgan bo‘ladi. Sterillash
kamerasi va yuqoridagi qozonlar gorizontal holatda joylashgan. Ikkala avtoklavda
ham materialni harakatdagi bug‘ bilan sterillash mumkin. Buning uchun chiqarish
jo‘mragi berkitilmaydi va qopqoq vintlar bilan jips yopilmaydi.
лист № документа подписъ дат лист
4

Hisobiy qism
Konservalarni atmosfera bosimidan yuqori bosimda, bug‘ yoki suvda
sterilizatsiya qilish uchun davriy ishlovchi avtoklavlar qo‘llaniladi.
Avtoklavlarning ikki turi mavjud: vertikal va gorizontal. Gorizontal avtoklavlar
konservalarni tunuka idishlarda sterilizatsiya qilish uchun ishlatiladi. Vertikal
avtoklavlar esa barcha turdagi konservalarni sterilizatsiya qilish uchun ishlatiladi,
shuning uchun ular konserva fabrikalarida keng qo‘llaniladi.
Ushbu hisob-kitob bo‘yicha avtoklavning unumdorligi aniqlanadi, so‘ngra
kerakli avtoklavlar soni topiladi va ustaxonaning ish jadvali tuziladi. Bitta setkaga
sig‘adigan qutilar soni:z= 0.785 ∗ds2
a∗db2 = 0.785 ∗6.76
0.2 ∗5.76 =5
bu yerda ds - avtoklav setkasining diametri, m; db - bankaning tashqi diametri, m;
a=
hs
hb - setka balandligining banka balandligiga nisbati (har doim eng yaqin butun
son olinadi); hs va hb - setka va banka balandligi, m.
Bitta setkani banklar bilan to‘ldirish vaqti quyidagilarga teng:
τ
a = z
n = 5
0.04 = 1250 , s
bu yerda n - bankali liniyaning unumdorligi, s-1.
Bitta avtoklavga yuklanadigan bankalar soni:
z
a = τ
b
τ
a = 1800
1250 = 1.44 ,
bu yerda τ b - qopqoq o‘rnatilgandan so‘ng, sterilizatsiya qilinishidan oldin
bankalarning maksimal ushlab turilish vaqti (to‘planishi) (odatda τ b=1800 dan
ko‘p emas), s. Bankalarning butun soni qabul qilinadi.
Avtoklavga yuklanadigan bankalar soni:
n
b = z
b ∗ z = 1800 ∗ 5 = 9000
, dona.
Bitta avtoklavning unumdorligi:
Q = n
b
τ = 9000
13200 = 0.68 ,
dona/s8200 2 markali avtoklav
bu yerda τ - avtoklavning to’liq ishlash siklining davomiyligi, s
лист № документа подписъ дат лист
4

n ta bankani sterilizatsiya qilish uchun zarur bo‘lgan avtoklavlar soni:na= n
Q = 4
0.68 =¿
5.88
Navbatdagi avtoklavlarni yuklashdagi vaqt oralig‘i
τ
1 = n
b
n = 9000
4 = 2250
Ushbu ma’lumotlarga asoslanib, sterilizatsiyalash bo‘limining smenali yoki
kunlik
ishlash jadvali tuziladi.
Avtoklavning konstruktiv hisobi.
Konstruktiv hisoblashdan-kitoblardan maqsad avtoklavga bug‘ va suv yetkazib
berish uchun quvurlarning diametri, avtoklav korpusining devori qalinligi va
uzatilishini ta’minlash uchun patrubkalarning diametri muhit harakatining
uzluksizlik tenglamasi orqali aniqlanadi. Bug‘ning harakat tezligi odatda 25...40
m/s, suvniki esa 1...3 m/s ni tashkil qiladi.Avtoklav korpusining devor qalinligi δ
quyidagi tenglama bo‘yicha mustahkamlikka sinaladi:
δ = P ∗ D
i
2.3 ∗ φ ∗ δ
qo
sh − P + C = 0.95 ∗ 10 6
∗ 1
2.3 ∗ 0.6 ∗ 1.2 − 0.95 + 0.002 = 1.34
bu yerda P - bug‘ning hisobiy bosimi (ortiqcha), Pa; Di
- avtoklavning ichki diametri,
m; φ - avtoklav korpusi chokining mustahkamlik koeffitsiyenti.
Payvand chokining mustahkamlik koeffitsiyenti choklarning shakli va
payvandlash
usuliga qarab olinadi. Devordagi ruxsat etilgan kuchlanish [σ] material turiga qarab
ma’lumotnomalardan (spravochnik) qabul qilinadi. Devorning qalinligi
hisoblanadiganda qo‘shimcha ravishda avtoklav materialiga muhitning korroziy
ta'siri ham hisobga olinadi. Bunda c ning qiymati c = 0,001 … 0,003 m oralig‘ida
qabul
qilinadi. Avtoklavning maxkamlovchi boltlari diametrini hamda bitta boltga
tushuvchi yuk
Pbolt ni aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz.
P
bolt = P ∗ π ∗ D 2
4 ∗ z = 0.95 ∗ 10 6
∗ 3.14 ∗ 1
4 ∗ 270 = 2762
bu yerda z - boltlar soni. Boltlarning ichki rezbasi diametri quyidagilarga teng:
лист № документа подписъ дат лист
4

dp=√
2∗Ph
π∗σqo/sh
= √1.86 =1.36Bu yerda P
h =3,5Pa; σqo′sh - ruxsat etilgan kuchlanish, Pa. Uglerodli po‘latdan
tayyorlangan boltlar uchun σqo′sh < 0,4 ∙ σch, bu yerda σch - po‘latning
chidamlilik koeffitsiyenti.
лист № документа подписъ дат лист
4

Xulosa
Avtoklav – kimyoviy va fizik jarayonlarni(aksari,qizdirish, qaynatishni)yuqori
bosimda olib borish, shuningdek tibbiy asboblar va boglov materiallarini sterillash
uchun ishlatiladigan apparat. Oziq-ovqat, farmatsevtika,tibbiyot,kimyo sanoatida
qo llaniladi. Bu kurs loyihasida konserva ishlab chiqarishdagi avtoklav apparatiʻ
loyihalandi. Bunda B6-KAV-2 vertikal avtoklav markasi bilan ishlar olib
borildi.Avtoklavda bosim-va temperatura ta’sirida mahsulotni sterillash,pishirish
yoki quyultirish mumkin.Uning ichki sirti emal bilan qoplanadi. Qaysi sohada
ishlatilishiga qarab avtoklav turli bosim va temperaturada ishlaydi.Odatda avtoklav
silindr shaklida bo ladi,ichiga doira shaklli yaxlit bug g ilofi joylanadi.Avtoklav
ʻ ʻ ʻ
manometr,termometr va soat bilan ta’minlanadi.
лист № документа подписъ дат лист
4

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Гореньков Э.С. и др. «Технология консервирования». М ., ВО
«Афопромиздат», 1987.
2. Назарова А.И., Фан Юнг А.Ф. « Т ех н о л о ги я п л о д о о в о щ н ы х
консервов». М ., «Легкая и пищевая промышленность». 1981.
3. Скрипников Ю.Г. «Т ехнология переработки плодов и ягод». М .,
ВО «Афопромиздат», 1987.
4. Фан Юнг А.Ф., Флауменбаум Б.Л., Изотов А. К. и др. «Технология
кoнсервирован и я плодов, овощей , мяса и рыбы ». М ., «Пищевая
промышленность», 1980.
5. Ястребов С.М. «Т ехнологические расчёты по кон серви рован и ю
пищ евы х продуктов». М ., «Легкая и пищ евая пром ы ш ленность», 1981.
6. Дмитриева Е .Т и др. «К онсервы и кон центраты для детского
питания». М ., ВО «А ф опром издат», 1985.
7. Наместников А. Ф. «К онсервирование плодов и овощей в колхозах
и совхозах». М ., «Росаф опром издат», 1989.
8.J.E.Safarov,SH.A.Sultanova,D.I.Samandarov,A.B.Usenov «Texnologik
mashinalar va jihozlarni hisoblash asoslari»,2023.
9. Мальский А.Н., Изотов А.К. «О вощ ные закусочны е консервы». М.,
«Пищевая промышленность», 1978.
10. «С правочник товароведа продовольственны х товаров». М ., «Э ко
ном и ка», 1987.
11. Рогачёв В.И., Бабарин В.П. «С терилизация консервов в аппаратах
непреры вного действия». М ., «Пищевая промышленность», 1978.
12. Oripov R. vaboshqalar.«Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini saqlash va qayta
ishlash texnologiyasi». Т ., «M ehnat», 1991.
13. Nabiyev М., Shalnev V, Ibrohimov A. «Shifobaxsh ne’matlar». Т .,
«Mehnat», 1989.
лист № документа подписъ дат лист
4

Konserva mahsulotlari ishlab chiqarishdagi avtoklav apparatini loyihalash

Sotib olish