Информация о документе

Цена 12000UZS
Размер 70.6KB
Покупки 0
Дата загрузки 14 Декабрь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Юриспруденция

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

9 Продаж

Konstitutsiya va huquqiy madaniyat

Купить
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI __UNIVERSITETI Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________ “_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y. “___________________________ “ KAFEDRASI “_____________________________ “ FANIDAN KURS ISHI Mavzu:________________ Bajardi:_________________________________ Tekshirdi:_______________________________ ______________ - 20___ Konstitutsiya va huquqiy madaniyat MUNDARIJA. KIRISH …………………………………….....................................………………3 I.bob. I.Bob. “KONSTITUTSIYA VA HUQUQIY MADANIYAT” 1.1. Huquqiy madaniyatning nazariy asoalari 1.2 O ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining jamiyatni huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida farmoni, II.BOB II. Bob “HUQUQIY ONG VA HUQUQIY MADANIYATI” 2.1 O‘zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasining qarori 2.2. O‘zbekistonda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi tasdiqlanadi XULOSA ................................…………………………………………………...26 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YHATI …………………..……..27 2 KIRISH Mavzuning dolzarbligi: Huquqiy madaniyat xalqimizning azaliy an'analariga, udumlariga, tiliga, diniga, ruhiyatiga asoslangan holda insof va iymon, adolat va qonuniylik, insonga yuksak hurmat va e'tibor, sabr-toqat kabi ma'rifat va haqiqat tuyg'ularini ongimizga singdirishga xizmat qiladi. Shuning uchun ham kishilarning fikrini, dunyoqarashini mustaqilligimiz yo'lida fidokorona mehnat qilishga yo'naltirilgan huquqiy madaniyatni yuksaltirish hayotiy zaruriyatdir. Aholining huquqiy madaniyati va huquqiy ongini yuksaltirish, huquqiy ta'lim va ma'rifatni, jamiyatda huquqiy bilimlar tartibotini tubdan yaxshilash, inson huquq va erkinlariga chuqur hurmat va ehtiromga asoslangan munosabatni, odamlarda qonunga itoatkorlik tuyg'usini, qonunlarni bilish va unga qat'iy amal qilish saodatmandligini qaror toptirish bugungi kunning zaruriy talabi bo'lib kelmoqda. Huquqiy demokratik davlat va adolatli fuqarolik jamiyati qurish jarayonida, avvalo, har bir fuqaroning huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini shakllantirib borish asosiy va muhim vazifa hisoblanadi. Huquqiy davlat qurishning zaruriy sharti - bu qonunlarning so'zsiz bajarilishidir. Qonunlarning bir xilda va so'zsiz bajarilishi har bir shaxsning o'z vazifasiga munosabati va zimmasidagi mas'uliyatni his qilishiga bog'liqdir. Avvalo huquqiy ong va huquqiy madaniyatga olimlar tomonidan berilgan turlicha ta'riflar bilan tanishib chiqish maqsadga muvofiq bo'ladi, jumladan, professor Islomov huquqiy ongga shunday ta'rif beradi: "Huquqiy ongni mamlakat fuqarolarining ham amaldagi huquqqa, yuridik amaliyotga, fuqarolar huquqlari, erkinliklari, majburiyatlariga, ham orzu qilingan huquqqa va boshqa huquqiy hodisalarga munosabatini ifodalovchi huquqiy sezgilar, g'oyalar, baholar, tasavvurlar tizimi sifatida ta'riflash mumkin". Professor Dmitrievning ta'rificha: "Huquqiy ong bu insonlarning va ularning turli birliklarining hamda butun jamiyatning amaldagi huquq va huquqiy hodisalarga nisbatan qarashlari,g'oyalari, tasavvurlari yig'indisidir" Huquqiy madaniyatga berilgan ta'riflarga kelsak, U.Tajixanov va A.Saidovlar o'zlarining Huquqiy madaniyat nazariyasi nomli kitobida huquqiy madaniyatga shunday ta'rif berishadi: 3 "Huquqiy madaniyat deganda jamiyatda qaror topgan huquqiy tizimning darajasini, xalqning bu huquq tizimidan xabardorlik darajasini, fuqarolarning qonunga bo'lgan hurmati, huquqiy normalarning ijro etilish darajasi, huquqqa rioya qilmaganlarga murosasiz bo'lish, qonunga itoatkorlik darajasini tushunamiz". Demak, yuqoridagilardan xulosa qiladigan bo'lsak, qabul qilinayotgan qonunlar, har qanday normativ-huquqiy hujjatlar, huquq sohasida bo'ladigan o'zgarishlardan to'liq tarzda xabardor bo'lib, o'rganib chiqilishi natijasida huquqiy ong va tushunib yetib unga amal qilinishi esa huquqiy madaniyatni shakllantiradi. Huquqiy madaniyatning yuksak darajada bo'lishi huquqiy davlatning o'ziga xos xususiyatidir. Bozor iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida huquqiy madaniyatni oshirish muhim vazifa sanaladi. Fuqarolarning yuksak huquqiy ongi va huquqiy faolligi ma'rifiy jamiyatda huquq ustuvorligining, huquqiy davlatning poydevoridir. Kurs ishi mavzusining o'rganilganlik darajasi: Fuqarolarning huquqiy ongini shakllantirish, huquqbuzarliklarning oldini olish, jinoyatchilikka qarshi kurashishning zaruriy talabidir. Haqiqattan ham shunday, huquqiy immunitet shakllangan shaxsga tashqaridan kirib keladigan yot g'oyalar, qarashlar, qonunga xilof xatti-harakatlar o'z ta'siriga ega bo'lmay qoladi. Ijtimoiylashuv natijasida shaxslar ezgulik va adolat, inson sha'ni va uning toptalishi hamda erkinlik va qullik kabi qonuniyatning mavjudligini anglab idrok etishadi. "Nima yaxshi-yu nima yomonligini" tushunib yetishda esa ularga aynan huquqiy savodxonlik, huquqiy yetuklik yordam beradi. Mamlakatimizda mustaqillikka erishganimizdan so'ng aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini oshirishga katta e'tibor berib kelinmoqda. Jumladan, 1997yil 29-avgustda O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan "Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi" qabul qilingan edi. Unda aholi huquqiy madaniyat darajasining oshirilishi qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimyati xodimlarining bilimdonligiga ko'p jihatdan bog'liqligi, huquqiy madaniyatning ilmiy asoslarini tadqiq etishni rag'batlantirish, ijtimoiy - huquqiy tadqiqotlarni tashkil etish va boshqa masalalar 4 o'z aksini topgan. Biroq bugungi kunga kelib zamon o'zgarishi, fuqarolarning fikr yuritish darajasi o'zgarganligi sababli ushbu milliy dasturni yangilash vazifasi qo'yilmoqda. Bundan tashqari 2017 -yil 7- fevraldagi "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategyasi to'g'risida"gi Prezident farmoni, 2017-yil 7- sentabrda qabul qilingan "Huquqiy axborotni tarqatish va undan foydalanishni ta'minlash to'g'risida"gi qonun, 2018- yil 13- apreldagi "Davlat huquqiy siyosatini amalga oshirishda adliya organlari va muassasalari faoliyatini tubdan takomillashtirish chora - tadbirlari to'g'risida"gi Prezident farmoni, 2019- yil 9-yanvardagi "Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida"gi Prezident farmoni va boshqa me'yoriy - huquqiy hujjatlarning qabul qilinganligini ko'rish mumkin.[3] Aholining qonunlarga huquqiy jarayonlarga ishtirokini va ularning xabardorlik darajasini aniqlash uchun alohida jamoatchilik fikri so'rovlari ham o'tkazilib turiladi. Misol tariqasida 2017-yilda "Ijtimoiy fikr" jamoatchilik fikrini o'rganish Markazi tomonidan "O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 25 yilligi" mavzusida jamoatchilik fikri so'rovi o'tkazilgan edi. O'tkazilgan so'rov ma'lumotlariga ko'ra, fuqarolarning mutlaq ko'pchiligi, ya'ni 90,5 foizi O'zbekiston Konstitutsiyasini "mamalakatdagi huquqiy munosabatlarni tartibga soluvchi bosh hujjat", deb hisoblaydi, unda suveren davlat va adolatli jamiyatni shakllantirishning fundamental asoslari, inson huquqlarini himoya qilish va mustahkamlashga, demokratiya va ijtimoiy adolat ideallariga, fuqarolar osudaligi va millatlararo totuvlikni ta'minlashga sodiqlik mustahkamlab qo'yilgan. Mutlaq ko'pchilik fuqarolarning - 86,3 foizining fikricha , asosiy qonun nafaqat davrning zamonaviy talablariga javob beradi, balki istiqbolga mo'ljallangandir deya fikr bildirishgan. Mazkur so'rovda aholining o'z fuqarolik huquqlari to'g'risida xabardorlik darajasi aniqlandi. "Siz o'z fuqarolik huquqlaringizni bilasizmi?", degan savolga fuqarolarning mutlaq ko'pchiligi - 92,6 foizi tasdiqlovchi ovoz berdi. Xuddi shunday ijtimoiy so'rovlar tez-tez o'tkazilib turilishi aholining fikrini 5 o'rganish va ularda mavjud bo'lgan kamchiliklarni bartaraf etishga katta yordam beradi. Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish qismidan iborat.Kirish qismida mavzuning dolzarbligi, o'rganilganlik darajasi, kurs ishining predmeti, obekti, maqsadi, vazifasi tuzilishi va ikkita bobdan, har ikkala bob 4ta rejada tashkil topgan.Kurs ishining yakunida xulosa foydalanilgan adabiyotlar ham bayon qilingan. 6 I.Bob. “KONSTITUTSIYA VA HUQUQIY MADANIYAT” 1.1. Huquqiy madaniyatning nazariy asoalari Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev "Parlamentimiz haqiqiy demokratiya maktabiga aylanishi, islohotlarning tashabbuskori va asosiy ijrochisi bo'lishi kerak" nomli ma'ruzasida siyosiy partiyalar,ularning parlamentdagi fraksiyalari va deputatlarning faoliyatini tanqidiy tahlil qilib, quyidagi fikrlarni bayon etdi: "Deputatlarning ish uslubini takomillashtirish, aholining huquqiy madaniyatini oshirish maqsadida siyosiy partiyalar orqali: "Markaz - viloyat - tuman" tartibida ishlaydigan yangi tizimni joriy etish ayni muddao bo'lar edi",- degan fikrni bildirganlar, chunki barcha qonunlarning yaratilishi, ishlab chiqilishi deputatlar tomonidan amalga oshiriladi. Ular xalqning orasida bo'lib barcha taklif va tavsiyalar, kamchiliklarni o'rganib chiqib xalq manfaatlaridan, xalq ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda qonunlarni yaratishlari shart va zarur. Bekorga "Markaz- viloyat-tuman" tartibida ishlaydigan tizim deb aytmaganlar, har qanday siyosatda bo'ladigan o'zgarish va qo'shimchalar markazdan viloyatga undan tuman va boshqa chekka hududlargacha yetib borishi xalq xabardor bo'lishi va o'z fikr - mulohazalarini yetkazishi kerak ekanligini hisobga olib bunday tizim yartish kerakligini aytib o'tganlar 1 . Mamlakatimizda ijroga yo'naltirilgan har bir qonun, amaldagi huquqiy hujjatlarga kiritilayotgan o'zgartish va qo'shimchalardan aholini izchil hamda keng xabardor qilishda jamoatchilik ishtiroki va faolligi muhim. Kommunikatsiya texnologiyalari, davlat organlari bilan ijtimoiy sherikchilik imkoniyatlaridan samarali foydalanish lozim. 2019-yilda aholining huquqiy ong va huquqiy madaniyatini yaxshilash maqsadida "Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida"gi Prezident Farmoni qabul qilindi. Ushbu farmonda: jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirib borish uchun qonun ustuvorligini ta'minlash va 1 Saidov A. Tojinonov U. Huquq nazariyasi. T. Adolat. 2001 y. 22-bet. 7 qonuniylikni mustahkamlashning eng muhim shartlaridan biri hisobanadi, deya ta'kidlab o'tilgan. Shu o'rinda aytib o'tish joizki, O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish sohasida muvofiqlashtiruvchi davlat organi bo'lib hisoblanadi. Hozirda farmonga asosan shaxsan Adliya vaziri boshchiligida Advice.uz huquqiy axborot tizimi faoliyat ko'rsatmoqda, xususan mamalakamiz ko'plab fuqarolari ushbu tizimdan bir necha bor foydalanib savollariga yetarlicha javob olishmoqda. Bundan tashqari huquqiy targ'ibot-tashviqot olib borish ishlari ham bir muncha yaxshilangan. Mahallalarda, joylarda malakali huquqshunoslar tomonidan tushuntirish ishlari olib borilmoqda. Qonun ijodkorligi faoliyatiga aholining keng qatlamini jalb etish maqsadida "Telegram" messendjeridagi Huuqiy axborot kanalida maxsus "Qonunchilikka taklif' boti ishga tushirilgan. Mazkur bot orqali fuqarolardan minglab takliflar kelib tushadi va ko'rib chiqilib inobatga olinadi. Ushbu loyiha Prezidentimizning "... qonunlarning bevositai jodkori xalq bo'lishi kerak", degan so'zlarining amalda tadbiq etilishining ko'rinishidir. Huquqiy targ'ibot tashviqot sohasini yaxshilashga munosib hissa qo'shgan davlat organlari va tashkilotlar xodimlariga aholining huquqiy savodxonligini oshirishda ko'rsatgan xizmatlari uchun "Huquqiy targ'ibot ishlari a'lochisi" ko'krak nishoni ta'sis etildi. Yana huquqiy mavzularni tizimli va tahliliy yoritib berish hamda aholini qonunga hurmat ruhida tarbiyalashga doir teleko'rsatuvlar ko'lami kengaytirilmoqda 2 . Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 27 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimidagi ma'ruzasida aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyati masalasiga ham alohida to'xtalib o'tdilar,- "Biz qanchalik mukammal qonunlar yaratmaylik, qanday islohotlar o'tkazmaylik agar fuqarolarimizning huquqiy bilimi, ongi va madaniyati yetarli bo'lmasa kutilgan natijalarga erishish mushkul bo'ladi. Huquqshunos olimlarning bundan bir necha asr avval "Huquqni anglash mas'uliyat hissini rivojlantiradi", deb aytgan hikmatli so'zlari hech qachon o'z 2 Saidov A. Tojinonov U. Huquq nazariyasi. T. Adolat. 2001 y.35-bet. 8 dolzarbligini yo'qotmaydi. Boshqacha aytganda Konstitutsiya va qonunlarga hurmat, huquqiy ong va huquqiy madaniyat har bir fuqaroning, har bir mansabdor shaxsning hayot va faoliyat tarziga aylanmog'i kerak. Biz huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish borasidagi ishlarimizni uzliksiz davom ettirishimiz zarur. Huquqiy tarbiyani maktabgacha ta'lim tizimidan boshlashimiz, bu boradagi ilk ko'nikmalar ona allasi kabi farzandlarimiz qalbidan umrbod joy olishi darkor. Konstitutsiyamiz har bir fuqaroning ongi va qalbidan chuqur joy olgan, ularning huquq va erkinliklarini to'liq kafolatlaydigan haqiqiy hayot qomusiga aylanmog'i lozim. Har bir soha va yo'nalish, ta'limning barcha bosqichlari uchun huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslangan dasturi tayyorlanishi kerak. Bunda, avvalambor, Konstitutsiyani o'rganishga jiddiy yondashish lozim. Umumta'lim maktablari uchun "Konstitutsiya alifbosi", "Konstitutsiya saboqlari", "Konstitutsiya asoslari" kabi darsliklarni yaratish zarur deb hisoblaymiz. Ushbu fanlardan dars beradigan o'qituvchilarni tayyorlashda ularning siyosiy, huquqiy va ma'naviy saviyasiga alohida ahamiyat berish lozim. Shuningdek, hayotdagi adolat tantanasi, qonuniy haqhuquqlar tiklangani haqida qiziqarli ko'rsatuvlar, seriallar, badiiy filmlar, teatr asarlari yaratish ham katta tarbiyaviy ahamiyatga ega", deya ta'kidlab o'tganlar 3 . O'zbekiston bozor iqtisodiyotiga o'tish uchun keng ko'lamli demokratik islohotlarni amalga oshirmoqda. Bu esa, fuqarolarning huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini rivojlantirishni nazarda tutadi. Jamiyatda kishilar qanchalik yuqori huquqiy madaniyatli bo'lsa, huquq normalarini bilsa, qonunlarni, yurdik adabiyotlarni o'qib ularga amal qilsa huquq buzulishi ham shunchalik kam bo'ladi. Aholining barcha qatlamlari huquqiy savodxonlikka erishishi, mustahkam irodali, o'z huquqini biladigan va qonunlarni hurmat qiladigan, huquqiy bilimlarini kundalik hayotda qo'llay oladigan, faol fuqarolik pozitsiyasiga ega bo'lgan va huquqbuzarlikka nisbatan murosasiz munosabatda bo'ladigan fuqarolarni 3 2017 -yil 7- fevraldagi PF-4947-sonli "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategyasi to'g'risida"gi Prezident farmoni, O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to 'plami, 2017-y., 6-son 9 tarbiyalashning keng qamrovli muntazam tizimi yaratilmoqda. Tarbiya avvalo, oila ostonasidan boshlanadi, shunday ekan har bir ota-onaga katta mas'uliyat yuklatilgan. "Qush uyasida ko'rganini qiladi",- degan naql bekorga aytilmagan. Oila a'zolari kundalik hayotida qonunlarga, belgilangan normalarga qanday amal qilsa, yosh avlod shunday holatni ko'rib va unga moslashib boradi. Kundalik siyosiy,ijtimoiy,iqtisodiy hayotda bo'ladigan yangiliklarni ko'rib borish, saylovlarga to'liq tarzda qatnashish, mahalla yig'inlarida doimiy ishtirok etish shular jumlasidandir. Davlat va jamiyatning huquqiy rivojlanganligini belgilaydigan bir qator muhim omillar bor, biz buning bir necha jihatlarini sanab o'tamiz: Birinchidan, rivojlangan jamiyat a'zolarining, davlat fuqarolarining ijtimoiysiyosiy faolligi yuksak bo'lishi kerak; Ikkinchidan, huquqiy ongi, huquqiy madaniyati, huquqiy savodxonlik darajasi baland bo'lishi lozim; Uchinchidan, ularning o'sha jamiyatdagi islohotlarga nisbatan daxldorlik tuyg'usi bor bo'lishligi talab etiladi. To'g'risini aytganda, huquqiy ong, huquqiy madaniyat haqida gap ketganda ko'pchiligimizda faqat qonunlarni bilish yoki ulardan boxabarlik darajasi tushuniladi. Aslida bu juda keng tushuncha bo'lib, yuqorida sanab o'tganimiz davlat va jamiyatning rivojlanganligini belgilaydigan uchta muhim omilni ham o'z ichiga oladi. Huquqiy madaniyati yuksak inson qonunlarga itoatkor bo'ladi, hamisha unga bo'ysunadi va qonunlarga hurmat bilan qaraydi. Bunday insonlar qonunlarda belgilangan qoidalarga zid xatti-harakat qilmaydi, aksincha boshqalarni ham shunga da'vat etadi. Ijtimoiy-siyosiy faol fuqaro jamiyatda ro'y berayotgan voqea hodisalarga ongli munosabatda bo'lib, islohotlarga daxldorligini sezib, davlat va jamiyat oldidagi mas'uliyatini his qilib yashaydi. Eng muhimi, u mamlakat taraqqiyotiga amaliy hissa qo'shishga harakat qiladi. 10 Jamiyatda huquqiy madaniyatning shakllanganligi yoshlarning mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi o'rni, maqsadlarni boshqarishdagi ishtiroki va mas'uliyati, yangiliklarga daxldorlik tuyg'usining o'zgarishi jamiyat, huquqiy davlat ravnaqi uchun qarorlar qabul qilish jarayonida ularning faollik darajasini belgilaydi. Jamiyatda huquqiy ongni rivojlantirishda, huquqiy normalarni qabul qilishda huquqiy mafkura asosiy hal qiluvchi rol o'ynaydi, chunki huquqiy mafkura jamiyatdagi huquqiy ustqartmaning mavjudligini, talabga javob berishini, huquqiy normalarning kishilar o'rtasidagi turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solib mustahkamlashga va rivojlantirishga katta yordam beradi. Yuksak huquqiy madaniyat demokratik jamiyat poydevori hamda huquqiy tizim yetukligining ifodasidir. U jamiyatdagi turli xil hayotiy jarayonlarga faol ta'sir ko'rsatuvchi, fuqarolarning, barcha ijtimoiy guruhlarning jipslashuviga ko'maklashuvchi, jamiyatning yaxlitligi hamda batartibligini ta'minlovchi va mustahkamlovchi omildir. Qonunni hurmat qilish huquqiy jamiyatning, siyosiy va huquqiy tizimlar samarali faoliyat ko'rsatishining asosiy talablaridan biri hisoblanadi. Jamiyat va davlat taraqqiyotining hozirgi holati huquqiy munosabatlar barcha ishtirokshilarining huquqiy madaniyatini, huquqiy savodxonligini har tomonlama oshirishni talab qilmoqda. Huquqiy madaniyat huquqiy bilim, huquqiy e'tiqod va izchil amaliy faoliyat majmui sifatida jamiyat va davlat oldida turgan vazifalarning muvaffaqiyatli hal etilishini ta'minlaydi. Huquqiy savodxonlikning belgilaridan biri bu -huquqiy targ'ibotdir. Huquqiy targ'ibot va fuqarolarning huquqiy ongini oshirishning zamonaviy va ta'sirchan uslublarini joriy qilish, ularga qabul qilinayotgan qonunlar va boshqa normativ - huquqiy hujjatlar mazmun - mohiyati va ahamiyatini yetkazish, aholining huquqiy savodxonligini yaxshilash bo'yicha chora tadbirlar amalga oshirilmoqda. Huquqiy targ'ibot-tashviqot ishlarida: -Axborot-resurs markazlari hamda axborot-kutubxona fondlaridagi yuridik adabiyotlarni huquqshunoslar tomonidan puxta o'rganilib har xil shaklda xalqqa yetkazish va tushuntirish; 11 -Buyuk fiqhshunos alloma Marg'inoniy nomidagi maxsus huquqiy targ'ibot tashviqot markazini tashkil etish 4 . Xalqni huquq sohasida madaniyatli qilishning yana bir tomoni Oliy Yuridik ma'lumotli kadrlarni sonini ko'paytirish va sifatini oshirish. Buning uchun Oliy Yuridik ta'lim beruvchi ta'lim muassasalarini sonini ko'paytirish, yetuk malakali huquqshunos kadrlarni tayyorlash. Shu o'rinda Abu Nasr Farobiyning fikrlarini esga olaylik. Mashhur faylasuf har bir mansabdor shaxs qonunlarni chuqur o'rganishi, ularga rioya qilishda shaxsan namuna bo'lishi, aholi o'rtasida qonunlarni keng targ'ib qilish, uni takomillashtirish bo'yicha takliflar kirita bilishi, joiz bo'lsa, qonun yoza olishi shartligini ilgari surgan Ayni shu mezonlardan kelib chiqib Prezidentimiz 2019-yildagi farmonlarida fuqarolar ongida "Jamiyatda qonunlarga hurmat ruhini qaror toptirish-demokratik huquqiy davlat qurishning garovidir!",- degan hayotiy g'oyani mustahkamlash, aholiga mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, qabul qilinayotgan qonun hujjatlari va davlat dasturlarining mazmuni va mohiyatini izchil yetkazish tizimini shakllantirish birlamchi vazifalardan etib belgilandi. Shunday ekan, bugun biz ana shu qoidalarga hammamiz va hamma vaqt ham rioya etyapmizmi, degan haqli savol tug'iladi. Zero, qonun normalari odamlar ongiga singgan va ular orqali amal qilgan taqdirdagina yashaydi va ro'yobga chiqadi. Qonun esa xalqning xohish irodasidir. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda quyidagi takliflarni berib o'tmoqchimiz: Birinchidan, aholining huquqiy ong va huquqiy madaniyatini yanada yuksaltirish uchun mazkur yo''nalishdagi davra suhbati hamda o'quv seminarlari yoki ilmiy-amaliy konferensiyalarni muntazam ravishda o'tkazib borishni yo'lga qo'yish; Ikkinchidan, umumiy o'rta ta'lim, o'rta-maxsus kasb-hunar ta'limida oily ta'limda huquq sohasida ko'plab ko'rik tanlovlar yo'lga qo'yilgan. Endilikda 4 Хожиев Р . Б ., Норбоева Д . О . (2021) Ёшлар ижтимоий х a ётнинг когнитив асослари . "Academic Research in Educational Sciences " № 2(2), 544-555-6. 12 shunday ko'rik tanlovlarni nafaqat ta'lim muassasalarida balki, mahallalar o'rtasida "Huquqiy madaniyat yetakchisi" nomi ostida tashkil qilish. Mahallalar orasidan saralanganlarini viloyatlar o'rtasida musobaqa va ko'rik tanlovlarni amalga oshirish; Uchinchidan, jamoat joylarida Konstitutsiya maydonlarini yaratish va uni Konstitutsiya va qonunlar aks ettirilgan zamonaviy targ'ibot vositalari bilan ta'minlash, unda aholining huquqiy ongini yaxshilaydigan, huquqiy madaniyatini oshiradigan lavhalarni keltirish zarur deb hisoblaymiz. To'rtinchidan, ta'lim muassasalarida huquqiy savodxonlikni oshirish eng dolzarb masala hisoblanadi, shu sababli umumta'lim maktablarida boshlang'ich ta'lim tizimidan boshlab bolalar va o'quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, huquqiy ong qonunva huquqiy madaniyatni shakllantirishga qaratilgan Konstitutsiya va inson huquqlarini o'rganish bo'yicha darslar va darsliklar tashkil qilish, yoshlarning huquqiy bilim va savodxonlik darajasini yuksaltirib borish; Beshinchidan, qonunchilikga, huquq normalariga o'zgartirish va qo'shimchalar kiritib boriladi. Bular eski yilgi huquq darsliklarida mavjud bo'lmaydi, shuning uchun barcha huquq sohalaridagi darsliklarni to'liq, uzluksiz, o'zgarishlar kiritilgan holda, ko'p sonli adadda har yil qayta nashr qilish. 13 1.2 O ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining jamiyatni huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida farmoni, Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirib borish qonun ustuvorligini ta’minlash va qonuniylikni mustahkamlashning eng muhim shartlaridan biri hisoblanadi. So‘nggi yillarda milliy huquq tizimini tubdan isloh qilish, jamiyatda huquqiy madaniyatni shakllantirish hamda malakali yuridik kadrlarni tayyorlash borasida sezilarli ishlar amalga oshirildi. Shu bilan birga, inson huquq va erkinliklariga hurmat munosabatini shakllantirishga, aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishga, jamiyatda fuqarolarning huquqiy savodxonligi darajasini oshirishga to‘sqinlik qiluvchi bir qator muammo va kamchiliklar saqlanib qolinmoqda. Xususan, huquqiy madaniyatni yuksaltirishda, eng avvalo, huquqiy ta’lim va tarbiya borasidagi ishlar tizimli va uzviy olib borilmayapti. Uzoq yillar davomida bu masala huquqni muhofaza qiluvchi organlar va ayrim davlat organlarining ishi sifatida qarab kelinib, bunda oila, mahalla va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining ishtiroki yetarlicha ta’minlanmagan. Yoshlarning huquqiy tarbiyasiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillarga nisbatan huquqiy immunitetni shakllantirish, har bir shaxsda qonunlarga va odob-axloq qoidalariga hurmat, milliy qadriyatlarga sadoqat, huquqbuzarliklarga nisbatan murosasizlik hissini uyg‘otish ishiga kompleks tarzda yondashilmadi. Aholining huquqiy bilimlarini oshirishga doir vazifalarning umumiy tusda belgilanganligi hamda ularni amalga oshirishning aniq ta’sirchan mexanizmi mavjud emasligi jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish borasidagi ishlarning samarasiz olib borilayotganligini ko‘rsatadi. Huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishda shaxsiy manfaatlar hamda jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash g‘oyalarini aholi ongiga singdirish ishlarining yetarli olib borilmasligi ham qonun ustuvorligini ta’minlashga o‘zining jiddiy salbiy ta’sirini ko‘rsatmoqda. 14 Aholining huquqiy bilimlari yetarli emasligi, shuningdek, davlat organlarining qonunga xilof qarorlari ustidan sudga shikoyat qilish imkoniyatidan deyarli foydalanmasligi mansabdor shaxslar tomonidan fuqarolarning huquqlari va qonuniy manfaatlari kamsitilishi holatlarining vujudga kelishiga sabab bo‘lmoqda. `Bundan tashqari, hozirgi globallashuv, ilmiy-texnik taraqqiyot davrida aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishning innovatsion usullaridan, targ‘ibotning ilg‘or va ta’sirchan vositalaridan, xorijiy davlatlarning bu boradagi ijobiy tajribalaridan yetarli darajada foydalanilmayapti 5 . Aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishga doir ishlar samaradorligini yanada takomillashtirish, fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar bilan uyg‘un ravishda huquqiy bilimlarini oshirib borishning zamonaviy usullarini joriy etish, shuningdek, aholini, ayniqsa, yoshlarni zararli axborotlardan himoya qilish bo‘yicha mustahkam huquqiy immunitetni shakllantirish maqsadida: 1. Quyidagilar jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishning asosiy vazifalari etib belgilansin: aholiga mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, qabul qilinayotgan qonun hujjatlari va davlat dasturlarining mazmuni va mohiyatini izchil yetkazish tizimini shakllantirish, fuqarolar ongida “Jamiyatda qonunlarga hurmat ruhini qaror toptirish demokratik huquqiy davlat qurishning garovidir!” degan hayotiy‒ g‘oyani mustahkamlash; jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishda, eng avvalo, ta’lim-tarbiyaning tizimli va uzviy ravishda olib borilishiga alohida e’tibor qaratish, maktabgacha ta’lim tizimidan boshlab, aholining barcha qatlamlariga huquqiy ong va huquqiy madaniyatni chuqur singdirish, shaxsiy manfaatlar hamda jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash g‘oyalarini keng targ‘ib qilish; yosh avlod ongiga huquq va burch, halollik 5 2019- yil 9- yanvardagi PF-5618-sonli "Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida"gi Prezident farmoni, Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 10.01.2019-y., 06/19/5618/2452-son 15 va poklik tushunchalarini hamda odob-axloq normalarini chuqur singdirib borish, Konstitutsiyaning muhim jihatlarini ularga bolaligidan boshlab o‘rgatish; aholi o‘rtasida huquqiy madaniyatni shakllantirish bo‘yicha huquqiy-ma’rifiy tadbirlarni xalqimiz tarixi, dini, milliy qadriyatlarini o‘rgatish bilan uyg‘un holda tashkil qilish, shuningdek, har bir fuqaroda davlat ramzlari bilan faxrlanish tuyg‘ularini shakllantirish orqali mamlakatga daxldorlik, vatanparvarlik hissini kuchaytirish; davlat xizmatchilarining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirib borish, ularda korrupsiya va boshqa huquqbuzarliklarga nisbatan murosasizlik munosabatini shakllantirish; davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, shu jumladan, huquqni muhofaza qiluvchi organlar hamda fuqarolik jamiyati institutlarining manzilli huquqiy targ‘ibotni amalga oshirish borasidagi o‘zaro hamkorligini mustahkamlash; jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni oshirishga doir tadbirlarni tashkil etishda ijtimoiy sheriklik prinsiplaridan keng va unumli foydalanishni tizimli asosda yo‘lga qo‘yish; ommaviy axborot vositalarining huquqiy axborot bilan ta’minlashdagi rolini oshirish, huquqiy targ‘ibotning innovatsion usullaridan keng foydalanish, shu jumladan, veb-texnologiyalarni qo‘llashni kengaytirish; yuridik ta’limni takomillashtirish, shuningdek, yuridik kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini rivojlantirish; jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslarini chuqur tadqiq etish. 2. “Yuksak huquqiy madaniyat — mamlakat taraqqiyoti kafolati” degan konseptual g‘oya asosida aholining barcha qatlamlari huquqiy savodxonlikka erishishlari, yuksak darajadagi huquqiy ongga ega bo‘lishlari hamda huquqiy bilimlarini kundalik hayotda qo‘llay olishlari uchun tizimli va keng qamrovli huquqiy targ‘ibot tadbirlarini tashkil qilish davlat organlari va tashkilotlarning ustuvor vazifalaridan biri etib belgilansin. 16 3. Belgilab qo‘yilsinki, jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish “shaxs — oila — mahalla — ta’lim muassasasi — tashkilot — jamiyat” prinsipi bo‘yicha tizimli va uzviy tashkil etiladi. 4. Quyidagilar: Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi (keyingi o‘rinlarda — Konsepsiya) 1-ilovaga muvofiq; Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasini 2019-yilda samarali amalga oshirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” (keyingi o‘rinlarda — “Yo‘l xaritasi”) 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. Belgilab qo‘yilsinki, vazirlik va idoralar rahbarlari Konsepsiyada nazarda tutilgan tadbirlarning o‘z vaqtida, to‘liq va sifatli amalga oshirilishi uchun shaxsan javobgar bo‘ladi 6 . 5. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish sohasida muvofiqlashtiruvchi davlat organi etib belgilansin. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga quyidagi qo‘shimcha vazifalar yuklatilsin: ijrochilar va aholini qonunchilikning mazmun-mohiyati va ahamiyati to‘g‘risida xabardor qilishning sifatini tubdan oshirish, ushbu faoliyatni tashkil qilishda prinsipial yangi yondashuvlarni ishlab chiqish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish; davlat organlari va tashkilotlarning huquqiy axborotdan keng ko‘lamda foydalanishini ta’minlash, ularning ushbu sohada fuqarolik jamiyati institutlari va ommaviy axborot vositalari bilan samarali hamkorlik qilish bo‘yicha faoliyatini muvofiqlashtirish; davlat organlari va tashkilotlar tomonidan huquqiy targ‘ibot va ma’rifat bo‘yicha olib borilgan ishlarni o‘rganish, shuningdek, ularning ushbu yo‘nalishdagi faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar tayyorlash; aholining turli qatlamlari, shu jumladan, tadbirkorlar va yoshlarning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini hisobga olgan holda huquqiy targ‘ibotni amalga oshirishning zamonaviy mexanizmlarini joriy etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish; 6 Икрамов Р.А., Хожиев Р.Б. (2020). Воспитание гармонично развитого поколения является приоритетом государственной молодежной политики. Вестник науки и образования. № 14 (92). Част 3. С. 88-90 17 ijrochilar va aholini qonunchilikning mohiyati va ahamiyati to‘g‘risida xabardor qilishning sifatini tubdan yaxshilash maqsadida keng jamoatchilik fikrini o‘rganish, tahlil qilish, ushbu sohada ishlarni yanada takomillashtirish borasida takliflar ishlab chiqish. 6. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining: O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi hamda qo‘shimcha huquqiy ma’lumotlar (yuridik lug‘at, huquqiy adabiyotlar elektron maydonchasi, qonun hujjatlari loyihalari muhokamasi bo‘yicha onlayn forum va boshqalar) yetkazish tizimini o‘z ichiga oladigan O‘zbekiston Respublikasining milliy huquqiy internet portalini yaratish; aholiga bepul maslahat berish portalini o‘z ichiga olgan Advice.uz huquqiy axborot tizimini yaratish; umumta’lim maktablari va akademik litseylarda huquqiy bilimlarga doir o‘quv mashg‘ulotlari ko‘lamini yanada kengaytirish; aholining kundalik hayotida ko‘p uchraydigan huquqiy masalalar yuzasidan savol- javob tarzidagi qo‘llanmalarni tayyorlash va xonadonlarga bepul tarqatish; aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishga munosib hissa qo‘shgan davlat organlari va tashkilotlar xodimlariga aholining huquqiy savodxonligini oshirishda ko‘rsatgan xizmatlari uchun topshiriladigan “Huquqiy targ‘ibot ishlari a’lochisi” ko‘krak nishonini ta’sis etish to‘g‘risidagi takliflari ma’qullansin. 7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ikki oy muddatda “Huquqiy targ‘ibot ishlari a’lochisi” ko‘krak nishoni to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida Hukumat qarorini qabul qilsin. 8. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalariga davlat organlari va tashkilotlarining huquqiy targ‘ibotni amalga oshirish, aholiga qabul qilinayotgan qonun hujjatlarining mazmun-mohiyati va ahamiyatini yetkazish, shuningdek, aholining huquqiy savodxonligini oshirish bo‘yicha olib borayotgan faoliyati ustidan ta’sirchan parlament nazoratini yo‘lga qo‘yish tavsiya etilsin. 18 9. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi Adliya vazirligi bilan birgalikda ikki oy muddatda maktabgacha ta’lim muassasalarida “Bola huquqlari va majburiyatlari” mavzusidagi mashg‘ulotlarni malakali mutaxassislarni jalb qilgan holda ko‘rgazmali tarzda tizimli joriy etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqsin va belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga kiritsin. 10. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Adliya vazirligi bilan birgalikda: 2019/2020 o‘quv yilidan boshlab ta’lim muassasalarida o‘quvchi va talabalarning huquqiy bilimlari uzluksiz va tizimli oshirib borilishini ta’minlash mexanizmini joriy etsin, shuningdek, o‘quvchi va talabalarning huquqiy savodxonligini oshirishga qaratilgan o‘quv dasturlarini tubdan qayta ko‘rib chiqilishini ta’minlasin; 2019-yil 1-martga qadar yoshlarda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish, ayniqsa, ularning ongida korrupsiyaning jamiyat va mamlakat ravnaqi uchun o‘ta salbiy illat ekanligini targ‘ib qilishga qaratilgan o‘quv materiallari tayyorlanishini tashkil qilsin; yosh avlodning huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirish bo‘yicha ta’lim muassasalarining huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan hamkorlik qilishining samarali mexanizmlarini kengaytirish choralarini ko‘rsin. 11. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi Bosh prokuratura, Ichki ishlar vazirligi, Adliya vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda ta’lim muassasalarida turli huquqbuzarliklar, qoidabuzarliklar, giyohvandlik va boshqa salbiy hodisalarning oldini olish bo‘yicha maxsus dasturlar ishlab chiqilishini va ularning amalga oshirilishini ta’minlasin. 12. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda: 2019-yil 1-iyulga qadar Advice.uz huquqiy axborot tizimining ishlab chiqilishini va ishga tushirilishini ta’minlasin; 19 2020-yil 1-yanvarga qadar O‘zbekiston Respublikasining milliy huquqiy internet portali yaratilishini to‘liq yakunlasin; uch oy muddatda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamiga bepul ixtiyoriy yuridik yordam ko‘rsatish (pro bono) tizimini rivojlantirishni nazarda tutuvchi tegishli normativ-huquqiy hujjat loyihasini ishlab chiqsin va belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga kiritsin; doimiy ravishda eng dolzarb, aholini qiziqtiradigan masalalarni belgilab, aniq dasturlar asosida ular bo‘yicha manzilli va predmetli huquqiy targ‘ibotni amalga oshirsin, huquqiy targ‘ibotni amalga oshirishning zamonaviy mexanizmlarini joriy etish borasida aholi turli qatlamlarining fikrlarini o‘rganib, tahlil qilib borsin; ikki oy muddatda yoshidan kelib chiqib huquqiy ong va huquqiy madaniyat darajasi bo‘yicha aholining huquqiy savodxonligi darajasiga qo‘yiladigan minimal talablarni ishlab chiqsin va tasdiqlasin; bir oy muddatda mahallalarda fuqarolarning huquqiy bilimini oshirish maqsadida tizimli ravishda amalga oshiriladigan “Huquqiy axborot kuni” loyihasini joriy etsin; bir oy muddatda davlat organlari va tashkilotlarda xodimlarning huquqiy bilimlarini oshirishga qaratilgan bepul huquqiy maslahat kurslarini tashkil etish dasturlarini ishlab chiqsin; jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish holati hamda bu sohadagi davlat siyosatini amalga oshirish samaradorligini o‘rganish uchun tadqiqotlar va so‘rovlar o‘tkazib borsin; zarur hollarda, fuqarolik jamiyati institutlari, ilmiy doiralar, xorijiy ekspertlarni Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”ni samarali amalga oshirishda ishtirok etishga, shuningdek, jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish bilan bog‘liq dolzarb masalalarni muhokama qilishga va natijasi bo‘yicha zarur chora- tadbirlarni belgilashga keng jalb qilsin; Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”ning amalga oshirilishi doirasida ishlab chiqiladigan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarining o‘z vaqtida hamda sifatli tayyorlanishi, kelishilishi va kiritilishi ustidan monitoring olib borilishini ta’minlasin; 20 Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”ni amalga oshirish jarayonining samarali muvofiqlashtirilishi va monitoringi, shuningdek, ularning ijrosi to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga doimiy ravishda axborot berib borsin; ikki oy muddatda Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha tadbirlarni monitoring qilish va baholashning ko‘rsatkichlarini tasdiqlash to‘g‘risidagi Hukumat qarori loyihasini ishlab chiqsin va belgilangan tartibda Vazirlar Mahkamasiga kiritsin. 13. O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi va Adliya vazirligi bir oy muddatda huquqiy mavzularni tizimli va tahliliy yoritib borish hamda aholini qonunga hurmat ruhida tarbiyalashga doir teleko‘rsatuvlar ko‘lamini kengaytirish choralarini ko‘rsin. 14. O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi davlat ilmiy- texnik dasturlari doirasida amaliy ilmiy-texnik loyihalar va innovatsion ishlanmalar tanlovida jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishning tashkiliy-huquqiy, pedagogik-psixologik jihatlarini ilmiy-amaliy tadqiq etishga oid mavzularni muntazam e’lon qilib borsin. Keyingi tahrirga qarang. 15. Belgilansinki, davlat boshqaruvi organlari jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni targ‘ib qilish bilan bog‘liq loyihalarni amalga oshirish uchun belgilangan tartibda nodavlat notijorat tashkilotlariga budjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan davlat ijtimoiy buyurtmasini berishi mumkin. 16. Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari mazkur Farmondan kelib chiqadigan huquqiy-ma’rifiy tadbirlarni amalga oshirishga qaratilgan mablag‘larni o‘zlarining xarajatlar smetasida nazarda tutib borsin. 17. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi, O‘zbekiston Milliy axborot agentligi, O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi: 21 (17-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 10-dekabrdagi PF-5892-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 11.12.2019-y., 06/19/5892/4134-son) ommaviy axborot vositalarining jamoatchilik nazoratini ta’minlash borasidagi rolini oshirish, bu borada ularning davlat organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari bilan aloqasini kuchaytirish yuzasidan aniq chora-tadbirlar amalga oshirilishini ta’minlasin; Adliya vazirligi, boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda mazkur Farmonning mazmuni va mohiyatini hamda uning amalga oshirilishi bo‘yicha keng tushuntirish ishlarini ommaviy axborot vositalari va Internet tarmog‘i orqali yoritilishini ta’minlasin. 18. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan o‘zgartish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin. 19. Mazkur Farmonning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.N. Aripov, O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori O.B. Murodov va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti maslahatchisining birinchi o‘rinbosari B.M. Mavlonov zimmasiga yuklansin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. MIRZIYOYEV Toshkent sh., 2019-yil 9-yanvar, PF-5618-son 22 II. Bob “Huquqiy ong va huquqiy madaniyati” 2.1 O‘zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasining qarori 2022-2023-yillarda jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 9-yanvardagi “Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida”gi PF-5618-son Farmoni ijrosini ta’minlash, shuningdek jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha chora-tadbirlarni belgilash maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi: 1. Quyidagilar: O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 9-yanvardagi PF-5618- son Farmoni bilan tasdiqlangan Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasida uning asosiy maqsadi sifatida aholining barcha qatlamlari huquqiy savodxonlikka erishishi, mustahkam irodali, o‘z huquqlarini biladigan va qonunlarni hurmat qiladigan, huquqiy bilimlarini kundalik hayotda qo‘llay oladigan, faol fuqarolik pozitsiyasiga ega bo‘lgan va huquqbuzarlikka nisbatan murosasiz munosabatda bo‘ladigan fuqarolarni tarbiyalashning keng qamrovli muntazam tizimini yaratish belgilanganligi; ushbu Konsepsiyada belgilab berilgan maqsad va vazifalarga samarali erishish uchun har ikki yilda jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha chora- tadbirlar dasturi qabul qilinishi amaliyoti yo‘lga qo‘yilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin. 2. Quyidagilarni nazarda tutuvchi 2022-2023-yillarda jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi (keyingi o‘rinlarda — Dastur) ilovaga muvofiq tasdiqlansin: a) oilada va ta’lim muassasalarida huquqiy tarbiyani shakllantirish va huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha amalga oshiriladigan chora-tadbirlarni belgilash, jumladan: 23 oilalardagi notinchlik va zo‘ravonlikning bolalar tarbiyasidagi salbiy oqibatlarini haqida ma’lumot yetkazish va ularning oldini olish hamda ta’lim muassasalarida o‘quvchilarni ta’qib qilishga qarshi chora-tadbirlarni amalga oshirish; yoshlar o‘rtasida huquqiy nigilizm holatlarini bartaraf qilish, ularda huquqbuzarliklarning jamiyat va davlat taraqqiyoti uchun salbiy illat ekanligiga oid dunyoqarash shakllanishini targ‘ib qilishga qaratilgan kompleks targ‘ibot tadbirlarini tashkil qilish; mahallalarda ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi qatlamlariga imtiyozlar va moddiy yordam berish, nafaqa tayinlash, ishsizlikdan himoyalanish, vaqtinchalik bir martalik ish bilan ta’minlash, ijtimoiy yordam olish tartibi bo‘yicha tizimli targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish; oliy ta’lim muassasalari hamda kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish o‘quv markazlarida “Inson huquqlari”, “Ayollar huquqlari”, “Bola huquqlari” o‘quv kurslarini joriy etish; b) davlat organlari va tashkilotlari xodimlarining huquqiy madaniyatini yuksaltirish bo‘yicha amalga oshiriladigan chora-tadbirlarni belgilash, jumladan: davlat organlari va tashkilotlarida xodimlarning mehnat huquqi, huquqbuzarliklarning oldini olish, murojaatlar bilan ishlash bo‘yicha bilimlarini oshirishga qaratilgan “Huquqiy savodxonlik oyligi”, “Korrupsiyaga qarshi kurashish oyligi” va “Konstitutsiyaviy huquq oyligi”ni o‘tkazish; davlat organlari va tashkilotlari xodimlari huquqiy savodxonligiga oid minimal talablar bo‘yicha o‘quv dasturlarini mustaqil ravishda o‘zlashtirib borish va ularni baholash orqali huquqiy bilimlarini oshirib borish; davlat xizmatining yagona elektron-axborot tizimidan foydalangan holda xodimlarning huquqiy savodxonligi darajasini oshirish bo‘yicha o‘qitish va baholash ishlarini monitoringini yo‘lga qo‘yish; davlat organlari va tashkilotlarida faol, jamoatchilik bilan ishlash ko‘nikmalariga ega huquqiy targ‘ibot guruhlarini tashkil qilish va qonunchilik hujjatlarining targ‘ibot qilinishini ta’minlash; 24 v) aholi barcha qatlamlarining huquqiy madaniyatini yuksaltirish bo‘yicha amalga oshiriladigan chora-tadbirlarni belgilash, jumladan: aholining turli muammolarini o‘rganish, ularga bepul huquqiy maslahat va ko‘mak berish maqsadida “Bepul huquqiy maslahat bilan har bir uyga” shiori ostida targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish; nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun ijtimoiy loyihalar, xayriya aksiyalarini o‘tkazish (“Biz birgamiz”, “Ranglar dunyosi”); Xalq qabulxonalariga kelib tushgan murojaatlarni tahlil qilish va tahlil natijasiga ko‘ra manzilli va predmetli huquqiy targ‘ibotni amalga oshirishni yo‘lga qo‘yish; xorijda mehnat qilish istagida yurgan fuqarolar uchun qonuniy mehnat migratsiyasi, xususiy bandlik agentliklari xizmatidan foydalanish tartibi, noqonuniy migratsiya oqibatlari to‘g‘risida keng tushuntirish ishlarini olib borish; g) jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirishda huquqiy targ‘ibotning innovatsion usullarini joriy qilish, shuningdek, ommaviy axborot vositalarining rolini kuchaytirish, jumladan; jinoyatchilik holatini chuqur tahlil qilish natijalari asosida jamiyatda huquqbuzarliklarning oldini olish, aholi orasida qonunga hurmat qilish madaniyatini shakllantirish; aholini qiziqtiradigan huquqiy masalalar yuzasidan ijtimoiy tarmoqlarda targ‘ibot tadbirlarini o‘tkazish; aholini qiynaydigan huquqiy mavzularda videoroliklar tasvirga olish hamda ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlar orqali keng tarqatish; aholi va tadbirkorlik subyektlariga huquqiy masalalar bo‘yicha yechimlarni beruvchi portallarni huquqiy mavzudagi materiallar bilan boyitish va qonunchilikdagi o‘zgartirishlar bilan muvofiq holda materiallarni yangilash, “Huquqiy axborot” telegram kanali qamrovini kengaytirish; sohalar kesimida yuridik adabiyotlarni bepul ko‘chirib olish, foydalanish, nusxa ko‘chirish imkoniga ega bo‘lgan va aholining barcha qatlami uchun mo‘ljallangan “Yuridik kutubxona” elektron tizimini va uning mobil ilovasini ishga tushirish; 25 d) yuridik ta’limni, shuningdek, yuridik kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini rivojlantirish, huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslarini tadqiq etish, jumladan: yuridik oliy ta’lim muassasalari o‘quv dasturlariga “Tazyiq va zo‘ravonlikdan jabr ko‘rgan xotin-qizlar bilan ishlash” mavzusini kiritish; yuridik sohada ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirib kelayotgan tadqiqotchilar uchun onlayn xizmatlarni ko‘rsatish imkonini beruvchi elektron platforma yaratish; aniq hayotiy masalalar yuzasidan aholining huquqiy bilimini aniqlash bo‘yicha so‘rovnomalar, shu jumladan elektron tarzda o‘tkazish, mazkur jarayonga bloger va ommaviy axborot vositalarini jalb qilish. 3. Belgilab qo‘yilsinki: Dasturda belgilangan tadbirlar uchun mas’ul etib belgilangan davlat organlari va tashkilotlari rahbarlari tegishli chora-tadbirlarning o‘z vaqtida, to‘liq va sifatli amalga oshirilishi hamda amalga oshirilgan ishlar bo‘yicha har chorak yakunida Adliya vazirligiga tegishli ma’lumotlarning taqdim etilishi uchun shaxsan javobgardirlar; Dasturda belgilangan tadbirlarni moliyalashtirish mas’ul davlat organlari va tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag‘lari, shuningdek, qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobiga amalga oshiriladi. 4. Adliya vazirligi: Dasturda belgilangan tadbirlarning amalga oshirilishi holatini doimiy monitoring qilib borsin va monitoring natijalari yuzasidan har chorak yakunlari bo‘yicha keyingi oyning 15 sanasiga qadar Vazirlar Mahkamasiga axborot kiritsin; boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda o‘zlari qabul qilgan normativ-huquqiy hujjatlarni bir oy muddatda ushbu qarorga muvofiqlashtirsin. 5. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi adliya vaziri R.K. Davletov zimmasiga yuklansin. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV Toshkent sh., 2022-yil 16-may, 259-son 26 2.2. O‘zbekistonda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi tasdiqlanadi NHH loyihalari muhokamasi portalida «Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida"gi prezident farmoni loyihasi joylashtirildi. Normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari muhokamasi portalida «Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida"gi prezident farmoni loyihasi joylashtirildi. Hujjat bilan Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi; Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasining samarali amalga oshirilishi bo‘yicha «Yo‘l xaritasi» tasdiqlanishi mumkin 7 . Belgilab qo‘yilishicha, huquqiy targ‘ibotni tizimli ravishda olib borish, aholiga qabul qilinayotgan qonun hujjatlarining mazmun-mohiyati va ahamiyatini yetkazish, shuningdek, fuqarolarning huquqiy savodxonligini oshirish bo‘yicha zarur chora-tadbirlarni amalga oshirish barcha darajadagi davlat organlari va tashkilotlarning ustuvor vazifalaridan biridir. Quyidagilar jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirishning asosiy yo‘nalishlari etib belgilanadi: aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini hamda ijtimoiy faolligi yuksalishini ta’minlash; davlat organlari va tashkilotlar xodimlarining huquqiy madaniyatini yuksaltirish; bolalar va yoshlarda huquqiy madaniyatni shakllantirish; ommaviy axborot vositalarining aholini huquqiy axborot bilan ta’minlashdagi rolini yanada oshirish, huquqiy targ‘ibotning innovatsion usullaridan keng foydalanishni, shu jumladan, veb-texnologiyalarni qo‘llashni kengaytirish; yuridik ta’limni, shuningdek, yuridik kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini rivojlantirish; huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslarini tadqiq etish. Davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlarida, shuningdek, mahallalarda har juma kuni «Huquqiy bilimlar kuni» etib belgilanadi va ushbu kunda targ‘ibot tadbirlarini tashkil etish orqali quyidagilarga alohida e’tibor qaratiladi: 7 2019- yil 9- yanvardagi PF -5618- sonli " Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to ' g ' risida " gi Prezident farmoni , Qonun hujjatlari ma ' lumotlari milliy bazasi , 10.01.2019- y ., 27 hafta davomida qabul qilingan qonun hujjatlarining mazmun-mohiyati va ahamiyatini ko‘rgazmali tarzda barcha xodimlar va aholi e’tiboriga yetkazish; huquqshunos olimlar va amaliyotchi mutaxassislar taklif qilgan holda xodimlar hamda aholining huquqiy bilimlarini oshirish; korrupsiya va boshqa huquqbuzarliklarning oldini olishga qaratilgan huquqiy targ‘ibot tadbirlarini tashkil qilish. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining quyidagi takliflari ma’qullanishi mumkin: jamiyatda aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishda munosib hissa qo‘shgan huquqshunoslarga hamda fuqarolarga aholining huquqiy savodxonligini oshirishda ko‘rsatgan ishlari va yutuqlari uchun topshiriladigan «Huquqiy targ‘ibot ishlari a’lochisi» ko‘krak nishonini ta’sis etish; aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirish maqsadida davlat organlari huzurida o‘z faoliyati sohasiga doir masalalarni aholi o‘rtasida tushuntirish bo‘yicha volonterlar (ko‘ngillilar) harakatini tuzish va ularning samarali faoliyatini ta’minlash; umumta’lim muassasalarining o‘quv dasturlariga huquqiy bilimlarga doir fanlarni kiritish, ta’lim oluvchilarga darsdan tashqari huquqiy bilim berishni yo‘lga qo‘yish; fuqarolarning kundalik hayotida ko‘p uchraydigan masalalar yuzasidan savol-javob tarzidagi huquqiy qo‘llanmalarni tayyorlash va uni xonadonlarga tarqatish. Joriy yilning 6 dekabr` kuni O'zbekiston musulmonlari idorasida Toshkent islom instituti, “Ko'kaldosh” va “Xadichai Kubro” o'rta maxsus islom bilim yurtlari o'qituvchi va talabalari ishtirokida “Konstitutsiya va huquqiy madaniyat” mavzusidagi davra suhbati tashkil etildi.   Tadbirda Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi milliy markazi direktori, yuridik fanlari doktori, professor Akmal Saidov bilan huquqiy-ma'rifiy uchrashuv bo'lib o'tdi. Unda Konstitutsiyamizning yaratilish tarixi va bugungi istiqboli hamda ayni chog'da, mamlakatimizda nafaqat Konstitutsiyani o'rganish, balki, umuman, huquqiy bilimlar sari safarbarlik, ya'ni fuqarolarimizning huquqiy savodxonligini oshirishga 28 katta e'tibor qaratilayotgani bildirildi. Shuningdek, Konstitutsiya har bir inson, fuqaroning huquqiy xulq-atvorini belgilab beradi. Uni bilmay turib, huquqiy madaniyatga erishib bo'lmaydi. Shu ma'noda, Konstitutsiya huquqiy madaniyat asosi, milliy qonunchilik negizi ekanini, Konstitutsiyaga sadoqat Vatanga va o'z xalqiga sadoqatni keltirib chiqarishini inobatga olib, Asosiy Qonunni o'rganish masalasiga alohida e'tibor qaratilgani ayniqsa diqqatga sazovor. Shuningdek, huquqiy madaniyat – bu huquqiy savodxonlikdir. Huquqiy madaniyatni yuksaltirish huquqiy davlatning muhim belgisi hisoblanadi. Boshqacha aytganda, huquqiy madaniyatsiz huquqiy davlat bo'lmaydi. Birinchi Prezidentimiz aytganlaridek, “Huquqiy madaniyatning yuqori darajada bo'lishi huquqiy davlatning o'ziga xos xususiyatidir. Bozor iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida huquqiy madaniyatni oshirish muhim ish hisoblanadi. Shu bilan birga, huquqiy madaniyat saviyasi qabul qilingan qonunlar soni bilan emas, balki ushbu qonunlarning barcha darajalarda ijro etilishi bilan belgilanadi. Ushbu muhim ishda odamlarda qonunlarga va normativ-huquqiy hujjatlarga nisbatan chuqur hurmat hissini tarbiyalash alohida ahamiyatga egadir. Zero, huquqiy normalar odamlar ongiga singgan va ular orqali amal qilgan taqdirdagina yashaydi va ro'yobga chiqadi”. Tadbir so'ngida talaba-yoshlar, bugungi kunda qabul qilinayotgan yangi qonunlarning asosiy maqsadi, mazmun-mohiyati, uning negizi hisoblanmish Konstitutsiyaga qanchalik mos va hamohang tarzda ishlab chiqilayotgani, yoshlarning huquqiy ongi va madaniyatini o'sishiga nechog'lik bog'liq ekanligi yuzasidan fikr-mulohazalar bildirilib, o'zlarini qiziqtirgan savollarga javoblar oldilar. Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar Inson huquqlarining muhim turlaridan biri - ikkinchi avlod inson huquqlariga doir ijtimoiy-iktisodiy va madaniy huquqlar. Ularni amalga oshirish kafolatlari to'liq davlatga bog'liqdir 8 . 8 R.B.Hojiyev, G.B.Xolmo'minov, M.L.Sharipov (2020) Raising a harmoniously developed generation is a priority of democratic reforms in Uzbekistan. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Volume 8. Number 5. pp- 29 Ijtimoiy-iqtisodiy huquqlar insonning yashash sharoitlarini, o'z qobiliyatlaridan foydalanishini, insonning avtonomligi va jamiyatdagi iqtisodiy aloqalarini, shuningdek uning ijtimoiy himoyalanganligini belgilaydi. Madaniy huquqlar insonning konstitutsiya yoki qonun bilan kafolatlangan va insonning madaniy hamda ilmiy sohada o'zini namoyon qilishi uchun imkoniyat yaratadigan inson huquqlari va erkinliklarining maxsus majmuidir. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida quyidagi iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar kafolatlangan: - shaxsiy mulkka ega bo'lish huquqi (36-modda); - mehnat va dam olish huquqi (37,38-moddalar); - ijtimoiy ta'minot olish huquqi (39-modda); - malakali tibbiy xizmatdan foydalanish huquqi (40-modda); - bilim olish huquqi (41-modda); - ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish erkinligi (42-modda); - iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini huquqi (53-modda); - ota-onalar va bolalarning bir-birlariga g'amxo'rlik qilishdagi teng huquq va majburiyatlari (64, 66-modda). Har bir millatning o‘z madaniyati va san ati uning xalq sifatidagi qadr-ʼ qimmatini belgilab beruvchi asosiy omillaridan biridir. Insoniyat vujudga kelibdiki, o‘zining butun salohiyatini ishga solib, yaratuvchilik, bunyodkorlik, ijodkorlik, mushohadakorlik borasida tinimsiz izlanadi, bundan estetik zavq oladi va bu jarayonda ruhan yuksaladi. Har millat o‘zining madaniyati va san atining ʼ qudrati bois jahon tamaddunidan mustahkam joy egallaydi. Mamlakatimiz o‘zining jahon maydonidagi o‘rni va ahamiyatini yana-da mustahkamlash yo‘lidan borar ekan milliy madaniyatni yana-da rivojlantirish, yangi O‘zbekistonning yangi tarixini yaratish, moddiy va nomoddiy madaniy meros durdonalarini saqlash va targ‘ib etish, xalq og‘zaki ijodiyoti va havaskorlik san atini yana-da ommalashtirish, yurtimizning jahon madaniy makoniga faol ʼ integratsiyalashuvini ta minlash, madaniyat va san at sohasini innovatsion ʼ ʼ 30 rivojlantirishga qaratilgan tizimli chora-tadbirlarni amalga oshirdi. 2020-yil 26- may kuni davlatimiz rahbarining “Madaniyat va san at sohasining jamiyatʼ hayotidagi o‘rni va ta sirini yana-da oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi ʼ Farmoni sohaning rivoji uchun zarur bo‘lgan ulkan imkoniyatlar eshigini ochadi. Farmonga ko‘ra konsert-tomosha faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslar tomonidan davlat organlari va boshqa tashkilotlarning buyurtmalariga asosan ko‘rsatiladigan barcha xizmatlar yozma va haq evaziga tuziladigan shartnoma asosida taqdim etilishi haqidagi me yor bilan mustahkamlandi. Bu holat ʼ mamlakatimizda san at sohasiga bo‘lgan munosabatning ijobiy tarafga o‘zgarishini ʼ ta minlaydi. ʼ Shuningdek, mazkur hujjat bilan san atkorlarga yana bir ulkan imtiyoz ʼ berilmoqda. Ya ni, 2020-yil 1-sentabrdan boshlab davlat organlari va tashkilotlari ʼ tizimidagi konsert, madaniyat saroylari va boshqa muassasalarda to‘liq jonli ijro asosida o‘tkaziladigan konsert dasturlari uchun ijara to‘lovidan 50 foiz chegirma berish tartibi joriy etiladi. Bunday imkoniyatning vujudga kelishi o‘zbek musiqa san atining yangi sifat bosqichiga ko‘tarilishi, undagi mazmun-mohiyatning yana- ʼ da yuksak ahamiyat kasb etishiga imkon yaratadi. San atning aslida shou yoki ʼ ko‘rgazma uchun emas, balki insonning ma naviy kamolotga erishishiga xizmat ʼ qiluvchi rolining yana-da oshishini belgilaydi. Natijada, aholining konsert-tomosha tadbirlariga boruvchanlik qobiliyati o‘sadi, aholining madaniy-estetik saviyasi yuksaladi. Shu bilan birga, san atkorning o‘z ustida ishlashga bo‘lgan talabi ortadi. ʼ Farmonning uchinchi bandida keltirilgan me yor Madaniyat vazirligining ʼ mamlakatdagi mavqeini va qadr-qimmatini oshirishga qaratilgan, deyish mumkin. Binobarin, shu vaqtgacha davlat organlari tomonidan davlat tadbirlari va boshqa tadbirlarga ijodkor va ijrochilarni jamoatchilik asosida jalb qilish odat tusiga kirib qolgan edi. Bu holat soha mutaxassislarining e tirozlariga sabab bo‘lgan. ʼ Endilikda, bunday holatlarga umuman yo‘l qo‘yilmaydi. Va bu holat soha uchun katta yutuqdir. Mamlakatimiz jahon hamjamiyati bilan integratsiyalashuv sari ildam qadam tashlar ekan, yurtimiz oldida o‘z yechimini kutib turgan katta bir masala mavjud. U 31 ham bo‘lsa, mualliflik huquqlari sohasini huquqiy jihatdan ishga solishdir. Aslida, bu soha o‘z vaqtida samarali faoliyat olib borgan. Ammo so‘nggi yillarda sohaning butunlay harakatdan to‘xtab qolgani mamlakatimizning jahon hamjamiyati oldida ma naviy saviyasini tushirib yuborishga qaratilgan tahdidni keltirib chiqardi.ʼ Ushbu salbiy vaziyatga ijobiy yechim sifatida Farmonda madaniyat va san at ʼ sohasi vakillarining San atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini ʼ himoya qilish palatasini tashkil etish vazifasi ko‘tarilgan. Unga ko‘ra, palata mulkiy huquqlarni jamoaviy asosda boshqaradigan tashkilot sifatida faoliyat yuritadi. Madaniyat vazirligi palata faoliyatining dastlabki bosqichlarida uni qo‘llab-quvvatlash uchun Madaniyat vazirligi huzuridagi Madaniyat va san atni ʼ rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan 1 milliard so‘m ajratilishini ta minlab beradi ʼ 9 . Ma lumki, mualliflik huquqlari o‘z mazmun-mohiyatiga ko‘ra ulkan ʼ zalvorli soha. Uning yurtimizda to‘liq kuch bilan ishlashi hamda jahon standartlari talabiga javob berishi uchun sohani yaxshi biladigan mutaxassislar kerak. Farmonda belgilab berilgan vazifa sohaning bilimdon mutaxassislarni tarbiyalashni taqozo etadi. Farmonda san at, xususan, teatr sohasi jonkuyarlari va tomoshabinlarini ʼ xursand etadigan bir vazifa bor. Ma lumki, yurtimiz ravnaqi uchun o‘z mehnatini ʼ ayamay, fidokorona xizmat qiladigan har bir shaxs, har bir jamoa yuksak darajada e tibor va e tirofga sazovordir. Mana shu munosabat bilan, boy tarixi, o‘zbek ʼ ʼ milliy qo‘g‘irchoq teatri maktabining shakllanishi va rivojidagi beqiyos hissasini inobatga olib, Respublika qo‘g‘irchoq teatriga O‘zbek Milliy qo‘g‘irchoq teatri nomi berilishi san at olamida ulkan quvonchga sabab bo‘lgan hodisaga ʼ aylandi. Unga ko‘ra, teatrning salohiyatidan to‘laqonli foydalanish va uning an analarini keng tarqatish maqsadida Navoiy, Namangan, Sirdaryo va Toshkent ʼ 9 Икрамов Р.А., Хожиев Р.Б. (2020). Воспитание гармонично развитого поколения является приоритетом государственной молодежной политики. Вестник науки и образования. № 14 (92). Част 3. С. 88-90 32 viloyatlarida qo‘g‘irchoq teatrlarini tashkil etish to‘g‘risidagi Hukumat qarori loyihasini ishlab chiqish nazarda tutilmoqda. Bundan tashqari, 2020-yilga mo‘ljallangan ijtimoiy va ishlab chiqarish infratuzilmasini rivojlantirish dasturi doirasida maqbullashtirilgan mablag‘lar hisobidan “O‘zbek davlat sirki” davlat muassasasining bino va inshootlarini rekonstruksiya qilish, qo‘shimcha ravishda hayvonlarni saqlash xonalarini qurish hamda zamonaviy uskunalar bilan jihozlash ishlarining to‘liq moliyalashtirilishini, shuningdek, qurilish, rekonstruksiya va jihozlash ishlarini joriy yil oxiriga qadar to‘liq yakuniga yetkazib, foydalanishga topshirilishi haqidagi vazifa ham ustuvor etib belgilandi. Sirk san ati faoliyatini rivojlantirish maqsadidaʼ har bir hududda ko‘chma sirklar (shapito, dorbozlar guruhlari) hamda hayvonot bog‘lari tashkil etilishi asosiy vazifalardan etib belgilandi. Farmonda o‘zbek madaniyati va san ati uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan ʼ quyidagi vazifalar sohaning ilmiy-tadqiqot jabhasini yana-da taraqqiy ettirishga qaratilgan katta hamxo‘rlik belgisi, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Xususan, O‘zbekiston davlat konservatoriyasining “O‘zbek maqom san ati fakulteti” hamda ʼ O‘zbekiston davlat san at va madaniyat institutining tegishli ta lim yo‘nalishlari va ʼ ʼ mutaxassisliklari negizida maqom ijrochiligi, baxshichilik va katta ashula yo‘nalishlari bo‘yicha kadrlar tayyorlovchi tayanch oliy ta lim muassasasi – Yunus ʼ Rajabiy nomidagi O‘zbek milliy musiqa san ati institute ʼ hamda davlat muassasasi shaklida Madaniy meros ilmiy-tadqiqot institutini tashkil etish san at sohasidagi ʼ ilm ahli uchun tinimsiz mehnat qilish maydoniga aylanadi. Ma lumki, yurtimizda madaniyat va san atga oid ilmiy-tadqiqot sohasi ʼ ʼ so‘nggi yillarda oqsash jarayonini boshdan kechirayotgan edi. Bunga sabab mutaxassislarning faoliyatiga borib taqalmaydi. Balki, sohada mavjud mexanizmning yo‘qligi mazkur kamchiliklarni keltirib chiqargan edi. Endilikda, Farmonda belgilanishicha, O‘zbekiston davlat san at muzeyiga ʼ – san at sohasidagi, ʼ O‘zbekiston tarixi davlat muzeyiga – madaniyat va tarix sohasidagi barcha muzeylar faoliyatini ilmiy-tadqiqot va metodik jihatdan muvofiqlashtirish, ularning 33 ushbu yo‘nalishlardagi o‘zaro hamkorligini ta minlash, kadrlarning ilmiyʼ salohiyatini oshirish vazifasi yuklatildi. 2021-yil 1-yanvarga qadar O‘zbekiston davlat san at muzeyi va O‘zbekiston ʼ tarixi davlat muzeyida muzeyshunoslik, san atshunoslik, madaniyatshunoslik ʼ yo‘nalishlarida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ixtisoslashtirilgan ilmiy kengashlar va ilmiy-metodik kengashlar tashkil etiladi. Farmoniga ko‘ra, endilikda madaniyat va san atning jamiyatimiz ijtimoiy- ʼ ma naviy hayotida tutgan o‘rnini hisobga olib, soha xodimlarini qo‘llab-quvvatlash ʼ maqsadida 15-aprel sanasini “O‘zbekiston Respublikasi madaniyat va san at ʼ xodimlari kuni” deb e lon qilinishi xususida qonun hujjati tayyorlanmoqda. O‘zbek ʼ madaniyati va san atiga qaratilayotgan bunday e tirof aslida jannatmakon ʼ ʼ yurtimizni ulug‘lash, uning qadriyatlarini yuksaklarga ko‘tarish, kelajak avlodni qaddi baland, g‘ururli va oriyatli xalq qilib o‘stirish yo‘lida amalga oshirilayotgan ishlarning buyuk namunasidir. Huquqiy ong – bu jamiyatda kishilarning huquq to’g’risidagi qarashlaridir, chunki huquqiy normalar jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayotida kishilar o’rtasida turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda muhim rol o’ynaydi. Huquq normalari bilan ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda huquqiy ong ya’ni kishilarning huquqni bilishligi, huquq normalarini bajarishligi katta ahamiyatga egadir. Huquqiy ong jamiyatda ijtimoiy ongning boshqa shakllaridan – falsafa, siyosat, diniy, estetik,huquqiy ong shakllari ajratib ko’rsatiladi. U jamiyatda ijtimoiy ongning maxsus shakli bo’lib hisoblanadi, chunki huquqiy ong keng tushuncha bo’lib, jamiyatda huquqiy normalarni qabul qilish, ularni turmushda qo’llash, huquq to’g’risida bilimlarning, ya’ni huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya to’g’risidagi murakkab ijtimoiy vazifalarni o’z ichiga oladi 10 . Huquqiy madaniyat- bu kishilarning huquqiy bilim darajasi, huquqqa nisbatan ongli munosabati, huquqni hurmat qilishi va unga rioya qilishidir. 10 Ходжиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Креативное мышление - важный фактор социального развития. Вестник науки и образования. № 10 (113). Част 3. С. 76-79. 34 Huquqiy madaniyat jamiyat umumiy madaniyatining uzviy tarkibiy qismidir. Ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solish, yuridik va jismoniy shaxslarning huquq va manfaatlarlariga rioya etish, huquqiy normalarni bajarish, huquqiy talablarni bilish hamda ularga hurmat bilan munosabatda bo’lishga oid barcha masalalar kishilarning huquqiy ustqurmasida huquqiy madaniyat hodisasi, huquqiy hayotning darajasi alohida o’rin tutadi. Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirib borish qonun ustuvorligini ta’minlash va qonuniylikni mustahkamlashning eng muhim shartlaridan biri hisoblanadi. So‘nggi yillarda milliy huquq tizimini tubdan isloh qilish, jamiyatda huquqiy madaniyatni shakllantirish hamda malakali yuridik kadrlarni tayyorlash borasida sezilarli ishlar amalga oshirildi. Shu bilan birga, inson huquq va erkinliklariga hurmat munosabatini shakllantirishga, aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishga, jamiyatda fuqarolarning huquqiy savodxonligi darajasini oshirishga to‘sqinlik qiluvchi bir qator muammo va kamchiliklar saqlanib qolinmoqda. Xususan, huquqiy madaniyatni yuksaltirishda, eng avvalo, huquqiy ta’lim va tarbiya borasidagi ishlar tizimli va uzviy olib borilmayapti. Uzoq yillar davomida bu masalaga huquqni muhofaza qiluvchi organlar va ayrim davlat organlarining ishi sifatida qarab kelinib, bunda oila, mahalla va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining ishtiroki yetarlicha ta’minlanmagan. Yoshlarning huquqiy tarbiyasiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillarga nisbatan huquqiy immunitetni shakllantirish, har bir shaxsda qonunlarga va odob- axloq qoidalariga hurmat, milliy qadriyatlarga sadoqat, huquqbuzarliklarga nisbatan murosasizlik hissini uyg‘otish ishiga kompleks tarzda yondashilmadi. Aholining huquqiy bilimlarini oshirishga doir vazifalarning umumiy tusda belgilanganligi hamda ularni amalga oshirishning aniq ta’sirchan mexanizmi mavjud emasligi jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish borasidagi ishlarning samarasiz olib borilayotganligini ko‘rsatadi. Huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishda shaxsiy manfaatlar hamda jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash g‘oyalarini aholi 35 ongiga singdirish ishlarining yetarli olib borilmasligi ham qonun ustuvorligini ta’minlashga o‘zining jiddiy salbiy ta’sirini ko‘rsatmoqda. Aholining huquqiy bilimlari yetarli emasligi, shuningdek, davlat organlarining qonunga xilof qarorlari ustidan sudga shikoyat qilish imkoniyatidan deyarli foydalanmasligi mansabdor shaxslar tomonidan fuqarolarning huquqlari va qonuniy manfaatlari kamsitilishi holatlarining vujudga kelishiga sabab bo‘lmoqda. Bundan tashqari, hozirgi globallashuv, ilmiy-texnik taraqqiyot davrida aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishning innovatsion usullaridan, targ‘ibotning ilg‘or va ta’sirchan vositalaridan, xorijiy davlatlarning bu boradagi ijobiy tajribalaridan yetarli darajada foydalanilmayapti. Fuqarolarning yuksak huquqiy ongi va huquqiy faolligi ma’rifiy jamiyatda huquq ustuvorligining, huquqiy davlatning poydevoridir. Fuqarolarning huquqiy ongini shakllantirish, huquqbuzarliklarning oldini olish, jinoyatchilikka qarshi kurashishning zarururiy talabidir. Haqiqattan ham shunday, huquqiy immunitet shakllangan shaxsga tashqaridan kirib keladigan yot g’oyalar, qarashlar, qonunga xilof xatti- harakatlar o’z ta’siriga ega bo’lmay qoladi. Ijtimoiylashuv natijasida shaxslar ezgulik va adolat, inson sha’ni va uning toptalishi hamda erkinlik va qullik kabi qonuniyatning mavjudligini anglab idrok etishadi. “Nima yaxshi-yu nima yomonligini” tushunib yetishda esa ularga aynan huquqiy savodxonlik, huquqiy yetuklik yordam beradi. Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishning asosiy vazifalari belgilandi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida”gi farmoni qabul qilindi. Hujjatda qayd etilishicha, huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishda shaxsiy manfaatlar hamda jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash g‘oyalarini aholi ongiga singdirish ishlarining yetarli olib borilmasligi ham qonun stuvorligini ta’minlashga o‘zining jiddiy salbiy ta’sirini ko‘rsatmoqda. Quyidagilar jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishning asosiy vazifalari etib belgilandi: 36 aholiga mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, qabul qilinayotgan qonun hujjatlari va davlat dasturlarining mazmuni va mohiyatini izchil yetkazish tizimini shakllantirish, fuqarolar ongida “Jamiyatda qonunlarga hurmat ruhini qaror toptirish – demokratik huquqiy davlat qurishning garovidir!” degan hayotiy g‘oyani mustahkamlash; jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishda, eng avvalo, ta’lim-tarbiyaning tizimli va uzviy ravishda olib borilishiga alohida e’tibor qaratish, maktabgacha ta’lim tizimidan boshlab, aholining barcha qatlamlariga huquqiy ong va huquqiy madaniyatni chuqur singdirish, shaxsiy manfaatlar hamda jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash g‘oyalarini keng targ‘ib qilish; yosh avlod ongiga huquq va burch, halollik va poklik tushunchalarini hamda odob-axloq normalarini chuqur singdirib borish, Konstitutsiyaning muhim jihatlarini ularga bolaligidan boshlab o‘rgatish; aholi o‘rtasida huquqiy madaniyatni shakllantirish bo‘yicha huquqiy- ma’rifiy tadbirlarni xalqimiz tarixi, dini, milliy qadriyatlarini o‘rgatish bilan uyg‘un holda tashkil qilish, shuningdek, har bir fuqaroda davlat ramzlari bilan faxrlanish tuyg‘ularini shakllantirish orqali mamlakatga daxldorlik, vatanparvarlik hissini kuchaytirish; davlat xizmatchilarining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirib borish, ularda korrupsiya va boshqa huquqbuzarliklarga nisbatan murosasizlik munosabatini shakllantirish; davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, shu jumladan, huquqni muhofaza qiluvchi organlar hamda fuqarolik jamiyati institutlarining manzilli huquqiy targ‘ibotni amalga oshirish borasidagi o‘zaro hamkorligini mustahkamlash; jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni oshirishga doir tadbirlarni tashkil etishda ijtimoiy sheriklik prinsiplaridan keng va unumli foydalanishni tizimli asosda yo‘lga qo‘yish; ommaviy axborot vositalarining huquqiy axborot bilan ta’minlashdagi rolini oshirish, huquqiy targ‘ibotning innovatsion usullaridan keng foydalanish, shu jumladan, veb-texnologiyalarni qo‘llashni kengaytirish; yuridik ta’limni takomillashtirish, shuningdek, yuridik kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini rivojlantirish; jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishning ilmiy asoslarini chuqur tadqiq etish. 37 “Yuksak huquqiy madaniyat – mamlakat taraqqiyoti kafolati” degan kontseptual g‘oya asosida aholining barcha qatlamlari huquqiy savodxonlikka erishishlari, yuksak darajadagi huquqiy ongga ega bo‘lishlari hamda huquqiy bilimlarini kundalik hayotda qo‘llay olishlari uchun tizimli va keng qamrovli huquqiy targ‘ibot tadbirlarini tashkil qilish davlat organlari va tashkilotlarning ustuvor vazifalaridan biri etib belgilanadi. Belgilab qo‗yilishicha, jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish ―shaxs – oila mahalla ta’lim muassasasi tashkilot jamiyat‒ ‒ ‒ ‒ prinsipi bo’yicha tizimli va uzviy tashkil etiladi. Xulosa qilib aytganda, huquqiy ong va huquqiy madaniyat bosqichma- bosqich shakllanib boradigan jarayon hisoblanadi. Huquqiy madaniyatning yuksalishi esa qonunga itoat tuyg‘usini rivojlanishiga olib keldi. Hozirgi kunda mazkur masala davlat siyosati darajasiga kotarilmoqda, shu maqsadda fuqarolarning huquqiy ongi, huquqiy madaniyati, ta‘lim-tarbiyasi, huquqiy savodxonligini yanada yuksaltirish, yoshlarning huquq sohasiga bo’lgan qiziqishlarini oshirish, ularni huquqiy jihatdan yetuk va barkamol avlod etib tarbiyalash asosiy maqsad va muddaolardan biri hisoblanadi. Jamiyatda ozhaq-huquqini biladigan va qonun-qoidalarga ogishmay amal qiladigan fuqarolar huquqiy davlatning poydevoridir. 38 XULOSA Xulosa qilib aytganda, huquqiy madaniyat bosqichma- bosqich shakllanib boradigan jarayon hisoblanadi. Huquqiy madaniyatning yuksalishi esa qonunga itoat tuyg’usini rivojlanishiga olib keldi. Hozirgi kunda mazkur masala davlat siyosati darajasiga ko`tarilmoqda, shu maqsadda fuqarolarning huquqiy ongi, huquqiy madaniyati, ta’lim-tarbiyasi, huquqiy savodxonligini yanada yuksaltirish, yoshlarning huquq sohasiga bo`lgan qiziqishlarini oshirish, ularni huquqiy jihatdan yetuk va barkamol avlod etib tarbiyalash asosiy maqsad va muddaolardan biri hisoblanadi. Jamiyatda o`z xaq-huquqini biladigan va qonun qoidalarga og`ishmay amal qiladigan fuqarolar huquqiy davlatning poydevoridir.Huquqiy madaniyat betakror ijtimoiy voqelikdir. Bugungi kunda mustaqil O‘zbekiston o’z taraqqiyotining butun asosi bulmish xukukiy madaniyatni qaytadan tiklamoqda. Xalkimizning teran ma’naviy-huquqiy merosi, uning boy tabiiy va amaliy imkoniyatlari, mustahkamlanib borayotgan xalqaro aloqalari huquqiy madaniyatni shakllantirish uchun barcha shart-sharoitlarni yaratib bermoqda. Huquqiy madaniyat nazariyasi o’quv fanini o’rganishning umumiy asosini, ya’ni metodologiyasini va xususiyatlarini quyidagilar tashkil etadi: birinchidan, huquqiy madaniyat, umuminsoniy qadriyatlar va jahon andozalari (talablar); ikkinchidan, huquqiy madaniyat bo’yicha Sharq falsafasi (islom ta’limoti); uchinchidan, o‘zbek milliy mafkurasi; to’rtinchidan, tarixiy-huquqiy meros va tajriba. Huquqiy madaniyat va umumbashariy qadriyatlar. Huquqiy madaniyat, eng avvalo, umuminsoniy qadriyatlarga, umumjahon siviliza siyasiga, bu sohada boshqa xalqlar erishgan tajribalarga, xalqaro huquqning xamma e’tirof etgan prinsiplari va me’yorlariga asoslanadi. Yuksak huquqiy madaniyatga asoslangan demokratik jamiyatning xalqaro miqyosda e’tirof etilgan prinsiplari bor. Tenglik, erkinlik, birodarlik, xalqlar va millatlararo do’stlik, insonning o’z xoxish-irodasini erkin bildirishi hamda uni amalga oshirishi, ozchilikning ko’pchilikka buysunishi, barcha fuqarolarning teng huquqliligi, davlat asosiy idoralarining saylanishi, 39 ularning saylovchilar oldida xisob berishi, davlat va jamiyat boshqaruvida Qonun ustunligi, tayinlash yo’li bilan shakllanadigan davlat idoralarining saylovchi tashkilotlar oldidagi javobgarligi va boshqalar shular jumlasiga kiradi. Huquqiy madaniyat o’z ob’yektiv qonuniyatlari asosida rivojlanadi. Sharqda huquqiy madaniyat va demokratik jarayonlarning qadimdan shakllangan xususiyatlari mavjud. Sharqda huquqiy madaniyat va demokratik jarayonlar uzviy ravishda va asta-sekin taraqqiy topadi. Bu yerda huquqiy madaniyat va demokratiya tushunchalari hamjixatlik, jamoatchilik fikrining ustunligi zaminida shakllanadi.Huquqit madaniyat o‘zbek millatining turmush tarzida, an’anaviy madaniyatida, milliy dunyoqarashi va mafkurasida muhim o’rin tutadi. Huquqiy madaniyatni qaror toptirishda milliy, ma’naviy, diniy-axlokiy, davlat-huquqiy va tarixiymerosimizga, mafkuramiz g‘oyalariga tayanmoq kerak. O’zbek milliy mafkurasining tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: birinchidan, mustaqillik xis-tuyg‘usi va istiqlolni to‘la idrok etish; ikkinchidan, o’zbekchilik; uchinchidan, ko’p millatli O‘zbekiston xalqining vatanparvarligi. O‘zbekiston Respublikasi demokratik-huquqiy davlat qurishga azmu qaror qilgan ekan, yuksak huquqiy madaniyat, Konstitutsiya va Qonunga xurmat, itoatkorlik, milliy istiqlol mafkura muxim o’rin egallamoqda. U o’zida xalqimizning eng ardoqli fazilatlarini iymon-inqof , mehr-oqibat, shavqat va rahmdillik, hayo, uyat va andisha, or-nomus, eliga va yurtiga sodiklik, vatanparvarlik kabi qadriyatlar va goyalarni mujassamlashtirishga qaratgandir. O‘zbek xalqi asrlar mobaynida avaylab saqlab, sayqallab kelgan o’z milliy urf- odatlari, rasm-rusumlari, udum va an’analari, g’ururi, ijtimoiy-iqtisodiy turmush tarzi, huquqiy ongi va madaniyati, e’tiqodi, qisqacha aytganda, madaniy-ma’naviy dunyosi bilan ajralib turadi. Buyuk allomalarimiz bashariyat ma’rifatparvarligini yaratishda bevosita ishtirok etganlar, ular jahon huquqiy sivilizatsiyasiga ulkan xissa qo’shganlar. Ularning boy madaniy-huquqiy merosi xozirgi mustaqil huquqiy taraqqiyotimizning mustaqil poydevori bo‘lib xizmat qiladi. 40 Shundan kelib chiqib, hozirgi globallashuv, ilmiy-texnik taraqqiyot davrida aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishning innovatsion usullaridan, targ’ibotning ilg’or va ta’sirchan vositalaridan, xorijiy davlatlarning bu boradagi ilg’or tajribalarini o’rganish dolzarb ahamiyat kasb etadi. “Yuksak huquqiy madaniyat — mamlakat taraqqiyoti kafolati” degan kontseptual g’oya asosida aholining barcha qatlamlari huquqiy savodxonlikka erishishlari, yuksak darajadagi huquqiy ongga ega bo’lishlari hamda huquqiy bilimlarini kundalik hayotda qo’llay olishlari uchun tizimli va keng qamrovli huquqiy targ’ibot tadbirlarini tashqil qilish davlat organlari va tashqilotlarning ustuvor vazifalaridan biri hisoblanadi. Bunda jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish “shaxs — oila — mahalla — ta’lim muassasasi — tashqilot jamiyat” prinsipi bo’yicha tizimli va uzviy tashqil etiladi. Darhaqiqat, huquq asoslarini, Konstitutsiya va qonunlar mazmun-mohiyatini, yangi qonuniy hujjatlar, huquqiy me’yorlarni kishilarning, birinchi navbatda, yoshlarning ongi, qalbiga singdirishda hech bir narsa o’z ahamiyatiga ko’ra huquqiy ta’lim-tarbiyaga tenglasha olmayd. Jumladan, biz jamiyatda huquqiy madaniyatni shakllantirish va rivojlantirish, mamlakatimizda huquqiy ta’lim va bilimlar targ’ibotini tubdan yaxshilash, qabo’l qilingan normativ-huquqiy hujjatlarni ijrochilarga etkazish, aholini qabo’l qilinayotgan qonunlarning maqsadi, mazmun-mohiyatidan keng xabardor etib borishga yo’naltirilgan maqsadli chora-tadbirlarni qo’llab-quvvatlaymiz. Zero, faqat erkin, o’z huquq va majburiyatlarini biladigan, qonun va amaldagi tartib- qoidalarni hurmat qiladigan fuqaro o’z huquqlaridan to’laligicha foydalana oladi. O’zbekiston “Adolat” SDP tomonidan fuqarolarning huquqiy ong va huquqiy madaniyatini yanada yuksaltirish, yoshlarning huquq sohasiga bo’lgan qiziqishlarini oshirish, ularni huquqiy savodxonlik jihatdan etuk, barkamol avlod qilib tarbiyalash maqsadida o’tkazib kelinayotgan “Konstitutsiya bilimdoni” ko’rik-tanlovi, har haftaning seshanba kuni mahallalarda o’tkazilayotgan siyosiy o’quvlar hamda boshqa huquqiy targ’ibot tadbirlari mazkur farmon ijrosini ta’minlashga xizmat qiladi. Shu jumladan, Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish kontseptsiyasini 2019 yilda samarali amalga oshirish bo’yicha “yo’l 41 haritasi”ga binoan ishlab chiqilishi belgilangan aholiga bepul maslahat berish portalini o’z ichiga olgan huquqiy axborot tizimi nomini (Advice.uz) ham o’zbek tilida nomlash ayni muddao bo’lar edi. Bu borada Mening fikrim-Jamoaviy murojaatlar portali (www.meningfikrim.uz) nomi aholining keng qatlami, ayniqsa, yoshlar orasida keng ommalashgani misol bo’la oladi. Shunday eлan, o’zbek tilidagi veb-saytlar nomining inglizcha bo’lishiga aslo hojat yo’q. Boshqacha aytganda, ushbu saytlarda huquqiy mavzuda berilgan axborot, tushuntirishlarni ko’pchilikning o’qishi ma’lum darajada ana shu omil bilan ham bog’liqdir.Xulosa qilib aytganda, farmonda belgilab berilgan jamiyatda huquqiy ong vahuquqiy madaniyatni yuksaltirish borasidagi muhim yo’nalish va vazifalarni o’z vaqtida amalga oshirish biz, partiya xodimlaridan mas’uliyat va fidoyilikni talab etadi. Zero, davlatimiz rahbari ta’kidlaganidek, “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash-yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovidir”. 42 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Saidov A. Tojinonov U. Huquq nazariyasi. T. Adolat. 2001 y. 22-bet. 2. Saidov A. Tojinonov U. Huquq nazariyasi. T. Adolat. 2001 y.35-bet. 3. 2017 -yil 7- fevraldagi PF-4947-sonli "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategyasi to'g'risida"gi Prezident farmoni, O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to 'plami, 2017-y., 6-son 4. 2019- yil 9- yanvardagi PF-5618-sonli "Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida"gi Prezident farmoni, Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 10.01.2019-y., 06/19/5618/2452-son 5. Икрамов Р.А., Хожиев Р.Б. (2020). Воспитание гармонично развитого поколения является приоритетом государственной молодежной политики. Вестник науки и образования. № 14 (92). Част 3. С. 88-90 6. Ходжиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Креативное мышление - важный фактор социального развития. Вестник науки и образования. № 10 (113). Част 3. С. 76-79. 7. Хожиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Ёшлар ижтимоий х a ётнинг когнитив асослари. "Academic Research in Educational Sciences " № 2(2), 544-555-6. 8. R.B.Hojiyev, G.B.Xolmo'minov, M.L.Sharipov (2020) Raising a harmoniously developed generation is a priority of democratic reforms in Uzbekistan. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Volume 8. Number 5. 9. 2019- yil 9- yanvardagi PF-5618-sonli "Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida"gi Prezident farmoni, Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 10.01.2019-y., 06/19/5618/2452-son 10. Икрамов Р.А., Хожиев Р.Б. (2020). Воспитание гармонично развитого поколения является приоритетом государственной молодежной политики. Вестник науки и образования. № 14 (92). Част 3. С. 88-90 43 11. Ходжиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Креативное мышление - важный фактор социального развития. Вестник науки и образования. № 10 (113). Част 3. С. 76-79. 12.Х,ожиев Р.Б., Норбоева Д.О. (2021) Ёшлар ижтимоий хдётнинг когнитив асослари. "Academic Research in Educational Sciences " № 2(2), 544-555-6. 13. R.B.Hojiyev, G.B.Xolmo'minov, M.L.Sharipov (2020) Raising a harmoniously developed generation is a priority of democratic reforms in Uzbekistan. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Volume 8. Number 5. pp- 44

Konstitutsiya va huquqiy madaniyat

 MUNDARIJA.

KIRISH…………………………………….....................................………………3

I.bob. I.Bob. “KONSTITUTSIYA VA HUQUQIY MADANIYAT” 

 1.1. Huquqiy madaniyatning nazariy asoalari

1.2 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining jamiyatni huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish tizimini tubdan takomillashtirish to'g'risida farmoni, 

II.BOB II. Bob  “HUQUQIY ONG VA HUQUQIY MADANIYATI”

2.1 O‘zbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasining qarori

2.2. O‘zbekistonda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi tasdiqlanadi

XULOSA................................…………………………………………………...26

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YHATI…………………..……..27

Купить