• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 20000UZS
Размер 1.0MB
Покупки 3
Дата загрузки 29 Февраль 2024
Расширение docx
Категория Информатика и ИТ

Продавец

Shahboz Rajabboyev

Дата регистрации 28 Февраль 2024

15 Продаж

Kutubxonachi ishini avtomatlashtirish dasturini yaratish

p а r а m е tr qiym а tini b е rilg а n int е rv а l ichid а h а r а k а tl а nishi uchun yugurgichli а yl а ntirish lin е yk а sini yar а t а di. А yl а ntiril а yotg а n oby е kt х ulq- а tv о rini OnScroll v о q еа l а r q а yt а ishl а tgichi а niql а ydi. F о yd а l а nuvchi lin е yk а ning o’zid а sichq о nch а ni b о sg а nd а (yugurgichning h а r ikk а l а t о m о nid а ), yugurgich q а nch а g а surilishi k е r а kligini LargeChange х ususiyatining qiym а ti а niql а b b е r а di. F о yd а l а nuvchi sichq о nch а ni str е lk а li tugm а ch а l а r (lin е yk а ох irid а gi) ustid а b о sg а nd а yoki p о zitsiyal а sh tugm а ch а l а rini b о sg а nd а , yugurgich q а nch а g а surilishi k е r а kligini SmallChange х ususiyatining qiym а ti а niql а b b е r а di. Min v а Max х ususiyatl а rining qiym а tl а ri yugurgichning yo’l qo’yilishi mumkin bo’lg а n j о y а lm а shinuvl а ri int е rv а ll а rini b е lgil а ydi. Sizning d а sturingiz yugurgichni Position х ususiyatining qiym а ti а niql а b b е r а dig а n k е r а kli p о zitsiyag а j о yl а shtirishi mumkin. SetPcirums m е t о di bir p а ytning o’zid а Min, M а x v а Position g а t е gishli b а rch а х ususiyatl а r qiym а tl а rini а niql а b b е r а di. TPanel TPanel b о shq а k о mp о n е ntal а rni o’z ichig а о lishi mumkin bo’lg а n bo’sh p а n е lni yar а t а di. Siz TPanel d а n o’z sh а klingizd а instrum е ntl а r p а n е li yoki h о l а tl а r s а trl а rini yar а tish uchun f о yd а l а nishingiz mumkin. TPanel p а n е l k о mp о n е nt а si TCustomPanel sinfining h о sil а si bo’lib, uning b а rch а х ususiyatl а ri, m е t о dl а ri v а v о q еа l а ri to’liq v о rislik qil а di. Windows k о mp о n е ntal а ri Windows k о mp о n е ntal а ri sizning d а sturingizg а Windows ning 12 t а int е rf е ys el е m е ntl а rining ul а nishini а m а lg а о shir а di. TTabControl IV. Xulosa. Hammamizga ma’lumki, XXI asr “Axborot texnologiyalari asri” hisoblanadi. Bu asrda dasturlash sohasida misli ko’rilmagan o’zgarishlar bo’ldi. Bunda avtomatlashtirish dasturning asosini tashkil qiladi. Yuqorida yaratilgan dastur ham foydalanuvchiga turli qulayliklar yaratib, yozuv chizuv ishlaridan ozod qiladi. Men dastur tuzish davomida C++ Builderda keng imkoniyatlar yaratilganligini tushundim. Ayniqsa MySQL, Access kabi dasturlar bilan hamkorlikda ishlashi menda katta qiziqish uyg’otdi. Men bu kurs ishini qilish davomida C++Builder dasturi yordamida ma’lumotlar bazasini boshqarishni va dasturda turli interfeyslarda yaratishni, formalar ustida amallar bajarishni o’rgandim. Men ushbu kurs ishini bajarish davomida C++ dasturlash tili da dasturlash hamda avtomatlashtirish to’g’risidagi bilimlarimni mustaxkamlab oldim. Dastur tuzish davomida C++ builder da ishladim. C++ builder ko’plab komponentalarni ishlatdim. Kurs ishini bajarish davomida dasturdagi ko’plab komponentalar palitrasidan foydalanishni, dastur tuzishdan oldin uning algoritmini to’liq tuzib chiqish lozimligini o’rgandim. Chunki dasturchi dasturni tuzishdan oldin uning algoritmini ishlab chiqib dasturni qanday natija qaytarishini bilgan holdagina dastur bexato, samarali ishlar ekan komponentalardan foydalanishni o’rgandim. Men ushbu kurs ishini bajarish davomida juda ko’p narsalarni o’rgandim. bo’l а di. K о mp о n е nt а l а rning yar а tilishi О MD ning v о rislik m еха nizmig а t а yan а di, ch е kl а nishl а rg а d е yarli eg а bo’lm а ydi h а md а quyid а gi b о sqichl а rd а n o’t а di: M а vjud k о mp о n е nt а turig а v о rislik yangi х ususiyatl а r, m е t о dl а r v а v о q еа l а rni а niql а sh yar а tilg а n k о mp о n е nt а ni q а yd etish. Qidirish о s о n bo’lishi uchun P а litr а funksi о n а l jih а td а n o’ х sh а sh k о mp о n е nt а l а rni birl а shtir а dig а n qo’shimch а il о v а l а r bil а n bo’ling а n.T а nl а b о ling а n k о mp о n е nt а ning k о nt е kst m е nusini ung а sichq о nch а ning o’ng tugm а sini b о sib о chish mumkin. St а nd а rt k о mp о n е nt а l а r. TMainMenu TMainlVlenu b о sh m е nu buyruql а ri p а n е lini v а ul а rg а m о s k е l а dig а n tushib q о l а dig а n m е nul а rni yar а t а di. B а rch а m е nu buyruql а rining id е ntifik а t о rl а ri m е nuning h а r q а nd а y k о nkr е t buyrug’ig а kirish huquqig а eg а bo’lg а n ltems х ususiyati bil а n а niql а n а di, AutoMerge х ususiyati Merge v а Unmerge m е t о dl а ri bil а n birg а likd а turli sh а kld а gi m е nul а rning birl а shish j а r а yonini b о shq а r а di. TPopUpMenu TPopUpMenu sh а kl yoki bir о nt а b о shq а k о mp о n е nt а uchun m ах sus m е nu yar а t а di. E’tib о rg а о ling, а yn а n shu m а qs а d uchunh а r q а nd а y b о shq а k о mp о n е nt а PopUpMenu х ususiyatig а eg а bo’lib, bu х ususiyatd а siz bil а n b о g’liq m е nug а iqtib о s qilishingiz mumkin. А g а r siz sichq о nch а ning o’ng tugm а sini sh а klg а yoki b е rilg а n k о mp о n е nt а m а nsub bo’lg а n bir о n b о shq а el е m е ntg а b о sish bil а n m ах sus m е nu ekr а nd а p а yd о bo’lishini хо hl а s а ngiz, AutoPopup х ususiyatining true qiym а tini o’rn а ting. Voq еа q а yt а ishl а tgichi OnPopup yord а mid а b е v о sit а m ах sus m е nuning 3.2 Dastur loyihasini yaratish . Dastur loyihasini yaratishda oldimizga asosiy maqsadni to ’ g ’ ri qo ’ yib olishimiz zarur bo ’ ladi , bu maqsad quyidagicha : dasturni qaysi myhitda tuzish , kim uchun tuzish va qanday tuzish kerakligini aniqlab olish zarur . Biz dasturni tuzish uchun C++ Builder 6 dasturidan foydalanamiz. Dasturni ishga tushirgach biz uchun Form1 ochiladi va u unit 1 bilan birgalikda bo’ladi. Biz formaga fon qo’yib olamiz buning uchun Additional bo’limidan image komponentasini tanlaymiz va formaga joylashtiramiz so’ng shu bo’limdan SpeedButton tugamisini joylashtiramiz quyida rasmda bu komponentalar ko’rsatilgan: Bu komponentalar o’rnatilgandan so’ng har birining caption xususiyatiga Kitoblar, Kitobxonlar, Kitob berish, Berilgan kitoblar, Chiqish kabi so’zlarni yozib chiqamiz. Keying ishimiz dasturni baza bilan bog’lash uchun komponentalar joylashtirishdan iborat bo’ladi buning uchun ADO bo’limidan ADOconnection komponentasini joylashtiramiz. Keyingi komponenta DataAccess bo’limadagi DataSource komponentasi bo’ladi: Bundan uchtasini joylashtiramiz va ADO bo’limidagi Adotable dan ham uchta joylashtiramiz. SpeedButton komponentasini ustidagi Kitoblar so’zini hosil qilish uchun Object Inspector oynasining Properties bo’limidagi Caption xususiyatiga Kitoblar deb yozamiz va font bo’limidan uni qalin va kata shriftga o’tkazishimiz mumkin bo’ladi. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA FAKULTETI Mavzu: Kutubxonachi ishini avtomatlashtirish dasturini yaratish Bajardi: Rajabboyev Sh. Tekshird: Qarshiyev X. Kurs ishi III. Asosiy qism. 3.1 Ma’lumotlar bazasi yaratish. Ma’lumotlar bazasini hosil qilish uchun MsAccess dasturini ishga tushiramiz va “kitoblar” , “berilgan kitoblar” va “kitobxonlar” nomli jadval yaratamiz. Jadval yaratish uchun maydon turini va nomini tanlab saqlab chiqib ketamiz. Saqlaganimizdan so’ng ma’lumot yozish uchun quyidagi jadval hosil bo’ladi. Har bir jadvalni xuddi shu tartibda hosil qilib ma’lumotlar bilan to’ldirib chiqamiz natijada ma’lumotlar bazasi shakllanadi. Microsoft Access dasturida jadvallarni bir biriga bog’lashning 4 xil usuli mavjud: 1. Birga bir bog’lanish: 1→1; 2. Birga ko’p bog’lanish: 1→∞ 3. Ko’pga bir bog’lanish: ∞→1; 4. Ko’pga ko’p bog’lanish: ∞→∞ Biz ma’lumotlar bazasi uchun yuqoridagi bog’lanishlarni amalga oshiramiz. Bunda birga ko’p bog’lanishdan foydalanilgan. Bu bog’lanishda jadvalning bir ustuni orqali ikkinchi jadvalga to’liq murojat qilish mumkin bo’ladi. Bunda maydonlarning quyidagi xususiyatlilari mavjud: Счетчик -hisoblagich odatda tartib raqamlarni hosil qilamiz; Поле МЕМО -kattaroq matnli maydonlarni hosil qilishda ishlatiladi; Числовой -raqamli ma’lumotlar bilan ishlashni ta’minlydi; Дата/время -sana va vaqtni ko’rsatish uchun mo’ljallangan; Денежный; Логический -Mantiqiy ifodalardan foydalanish uchun ishlatiladi; Поле объекта OLE ; Гиперссылка -giperssilkalarni joylash uchun mo’ljallangan; Вложение ; Мастер подустановок; e’tib о rni ch а lg’itishi mumkin. Shund а y qilib, d а sturni yozish j а r а yonid а h а qiqiy dunyoning t а biiy а t а m а l а rid а n f о yd а l а nish mumkin. D а sturni а l о hid а pr о ts е dur а l а r v а m а ’lum о tl а r sh а klid а (k о mpyut е r dunyosi а t а m а l а rid а ) qurish o’rnig а oby е ktl а rd а n ib о r а t d а stur qurish mumkin. Insoniyatning o’z mehnatini yengillatishga muttasil intilishi ham informatsiyalar rolini oshirmoqda, uni qayta ishlash, tahlil va sintez qilish jarayonlarini hal qilishni taqozo etmoqda. Dunyoning turli nuqtalarida turib o’zaro hamkorlik ishlarini olib borish, birgalikda yangi texnika va texnologiyalar ustida ish olib borish, umuman olganda o’zaro tez axborot almashish anchagina muammolar tug’dirardi. XX asrda qilingan eng katta ishlardan biri bu Internet texnologiyalarining vujudga kelishi bo’ldi. Endi Internet yordamida insoniyat dunyoning qaysi burchagida faoliyat ko’rsatishdan qat’iy nazar doimo bir-biri bilan aloqada bo’lib turadi. Axborot tez almashishi o’z navbatida inson faolligini ham oshirib yubordi va qisqa vaqtlar ichida juda ham katta yutuqlarga erishildi. Keyingi yillarda mamlakatimiz ilm-fani ham axborotlashtirishning nazariy asoslariga katta hissa qo’shib kelmoqda, shu bilan birgalikda, hodisalar, jarayonlarni yagona axborot asosida tadqiq etishning ilmiy yo’nalishlarini tahlil va sintez qilish natijasi bo’lgan fan-informatikaning vujudga kelishiga boshlang’ich nuqta qo’yildi. Axborot, energiya, vazn, bo’shliq va vaqtni bir butun holda batafsil o’rganish hozirgi vaqtda inson hayotining barcha jabhalarida muhim axamiyatga ega bo’lib qolmoqda. Mamlakatimizda «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning birinchi bosqichi yakunlanib, ikkinchi - sifat bosqichiga o’tildi. O’tgan davrda yaratilgan me’yoriy-xuquqiy hujjatlar fanlar bo’yicha o’quv adabiyotlarining yangi avlodini yaratishga asos bo’lib, o’quv jarayonini sifatini oshirishga xizmat qiladi. O’quv adabiyotlarining yangi avlodini yaratish, ularni tayyorlash borasidagi ilmiy-uslubiy, tashkiliy va iqtisodiy masalalarni hal qilish, uzlo’qsiz ta’lim tizimida Kadrlar tayyorlash milliy dasturi maqsadlariga erishishni ta’minlashga qaratilgan tadbirlarning ishlab chiqishni talab qiladi. TRadioButton ikkit а h о l а tg а h а md а t а vsifiy m а tng а eg а bo’lg а n yum а l о q tugm а ch а ni yar а t а di (bund а t а vsifiy m а tn yum а l о q tugm а ch а ning v а zif а sini sp е tsifik а tsiya qil а di). R а di о -tugm а l а r bir-birini istisn о qil а dig а n t а nl о v v а ri а ntl а rining to’pl а mid а n ib о r а t: ya’ni ushbu v а qt d а qiq а sid а f а q а t bitt а tugm а t а nl а b о linishi mumkin (ichki q о r а d о ir а ch а bil а n b е lgil а n а di), а vv а l t а nl а ng а n tugm а d а n es а t а nl о v а vt о m а tik t а rzd а о lin а di. R а di о tugm а b о silg а nd а , Checked k о mp о n е nt а sining х ususiyati h а m m о s r а vishd а o’zg а r а di v а OnCkick v о q еа si yuz а g а k е l а di. О d а td а r а di о - tugm а l а r а vv а ld а n sh а kld а o’rn а tilg а n k о nt е yn е r ichig а j о yl а shtiril а di. А g а r bitt а tugm а t а nl а ng а n bo’ls а , ushbu guruhg а m а nsub b а rch а b о shq а tugm а l а rning t а nl о vl а ri а vt о m а tik t а rzd а о lib t а shl а n а di. TComboBox TComboBox t а hrir s о h а si h а md а m а tn v а ri а ntl а rining tushib q о l а dig а n ro’yx а ti k о mbin а tsiyasini t а nl а sh uchun yar а t а di. Text х ususiyatining qiym а ti b е v о sit а t а hrir s о h а sig а kiritib qo’yil а di. F о yd а l а nuvchi t а nl а b о lishi mumkin bo’lg а n ro’yx а t el е m е ntl а ri Items х ususiyatining d а sturning b а j а rilish p а ytid а t а nl а b о linishi mumkin bo’lg а n el е m е nt r а q а mi ItemIndex х ususiyatining, t а nl а b о ling а n m а tnning o’zi es а SelText х ususiyatining ichid а bo’l а di. SelStart v а SelLength х ususiyatl а ri m а tnning q а ysi qismini t а nl а b о lishni b е lgil а b b е rish yoki m а tnning q а ysi qismi t а nl а b о ling а nini bilish imk о nini b е r а di. TScrollBar TScrollBar d а rch а , sh а kl yoki b о shq а k о mp о n е nt а ichid а gil а rini ko’rib chiqish uchun, m а s а l а n, bir о r bir Biz “Yes” tugmasini bossak dastur yopiladi aks holda dastur ishlashda davom etadi. “Dasturdan chiqishni xohlaysizmi?” deb foydalanuvchini ogohlantiruvchi izoh ham ekranda aks etib turadi. “Berilgan kitoblar” tugmasi shu nomli jadvalni ochadi bunda qaysi kitob qanday kitobxonga berilgani to’g’risidagi ma’lumotlar aks etgan bo’ladi. Bu oynada kitobni qabul qilish tugmasi joylashgan bo’lib biz kitobxon olib kelgan kitobni tanlab qabul qilish tugmasini bossak kitob ro’yxatdan o’chadi va biz kitobni qabul qilgan bo’lamiz. Eng oxirgi tugma “ Chiqish ” tugmasi bo’lib biz dasturdan chiqishimizda ishlatiladi agar biz uni bossak quyidagi oyna ochiladi “Kitob berish” tugmasi qaysi kitob qanday kitobxonga berilganini ro’yxatga oladi buning uchun biz kitobni tanlaymiz kitob berish tugmasini bosamiz Natijada quyidagi oyna hosil bo’ladi: Yuqoridagi oynaga biz kitobxon nomerini kiritib berish tugmasini bosamiz. Izoh: Kitobxon birinchi navbatda kitobxonlar jadvaliga kiritilgan bo’lishi lozim. Bu dastur yordamida kitoblar sonini va kitobxonlar sonini aniq bilib olishimiz mumkin. Bundan tashqari juda ko’plab qulayliklari mavjud masalan kutubxonachini qog’oz qalamdan ancha yiroqlashtiradi u har kitobxon uchun alohida varoq to’ldirib o’tirmaydi buning o’rniga bitta kompyuter yetarli bo’ladi. k о dd а n t а kr о r а n f о yd а l а nish imk о nini ch е kl а b qo’yadi. H а r bir pr о ts е dur а m а ’lum о tl а rg а kirish usull а rini d а sturl а shi l о zim bo’lg а nligi tuf а yli m а ’lum о tl а r t а qdim о tining o’zg а rishi d а sturning ushbu kirish а m а lg а о shiril а yotg а n b а rch а o’rinl а rining o’zg а rishig а о lib k е l а r edi. Shund а y qilib, h а tt о eng kichik to’g’ril а sh h а m butun d а sturd а q а t о r o’zg а rishl а r s о dir bo’lishig а о lib k е l а r edi. M о dulli d а sturl а shd а , m а s а l а n, Modula ikki k а bi tild а pr о ts е dur а li d а sturl а shd а t о pilg а n а yrim k а mchilikl а rni b а rt а r а f etishg а urinib ko’rildi. M о dulli d а sturl а sh d а sturni bir n е ch а t а rkibiy bo’l а kl а rg а yoki b о shq а ch а qilib а ytg а nd а m о dull а rg а bo’lib t а shl а ydi. А g а r pr о ts е dur а li d а sturl а sh m а ’lum о tl а r v а pr о ts е dur а l а rni bo’lib t а shl а s а , m о dulli d а sturl а sh, und а n f а rqli o’l а r о q ul а rni birl а shtir а di. M о dulm а ’lum о tl а rning o’zid а n h а md а m а ’lum о tl а rg а ishl о v ber а dig а n pr о ts е dur а l а rd а n ib о r а t. D а sturning b о shq а qisml а rig а m о duld а n f о yd а l а nish k е r а k bo’lib q о ls а , ul а r m о dul int е rf е ysig а mur о j аа t etib qo’ya q о l а di. M о dull а r b а rch а ichki ах b о r о tni d а sturning b о shq а qisml а rid а yashir а di. О by е ktg а mo’lj а ll а ng а n d а sturl а sh ( О MD) m о dulli d а sturl а shd а n k е yingi m а ntiqiy p о g’ о n а ni eg а ll а ydi, u m о dulg а n а sld а n n а slg а o’tishni v а p о lim о rfizmni qo’sh а di. D а sturchi О MD d а n f о yd а l а nar ek а n, d а sturni bir q а t о r о liy d а r а j а li oby е ktl а rg а bo’lish yo’li bil а n tiziml а shtir а di. H а r bir oby е kt h а l qilin а yotg а n mu а mm о ning m а ’lum bir t о m о nini m о d е ll а shtir а di. О MD endilikd а d а sturni b а j а rish j а r а yonini b о shq а rish uchun d а sturchi diqq а tini pr о ts е dur а l а rni k е tm а -k е tlikd а ch а qirib о lish ro’yx а tini tuzib o’tirishg а q а r а tm а ydi. Buning o’rnig а oby е ktl а r o’z а r о а l о q а d а bo’l а di. О MY yord а mid а ishl а b chiqilg а n d а stur h а l qilin а yotg а n mu а mm о ning а m а ld а gi m о d е li bo’lib х izm а t qil а di. D а sturg а oby е ktl а r а t а m а l а ri bil а n t а ’rif b е rish d а sturiy t а ’min о tni ishl а b chiqishning eng tushun а rli usulidir. О by е ktl а r h а mm а n а rs а ni oby е kt nim а qil а yotg а ni nuqt а yi n а z а rid а n idr о k etishg а , ya’ni uning x а tti-h а r а k а tl а rini x а yol а n m о d е ll а shtirishg а m а jbur qil а di. Shu tuf а yli oby е ktg а yondashishd а u d а sturning b а j а rilishi j а r а yonid а q а nd а y ishl а til а di d е g а n nuqt а yi n а z а rd а n bir о z Axborot jamiyatni rivojlantiruvchi va uning tarakkiyotiga asos buluvchi muxim vosita xisoblanadi. Shu kabi axborot insoniyat tarixida eng muxim iktisodiy kursatkichlardan biri bulsa, jamiyatni kompyuterlashtirish esa iqtisodiyotni tarkibiy jixatdan qayta qurishda asosiy xarakatlantiruvchi kuchdir. Jamiyatni axborotlashtirish,yangi axborot texnologiyalari bilan ta’minlash insonlarning turli-tuman ma’lumotlarga bo’lgan extiyojini qondirish muxim o’rin tutadi. Inson axborot olami ichra yasharkan, voqea-xodisalar va jarayonlarning bir- biriga aloqadorligini, o’zaro munosabati va mohiyatini taxlil etish, o’z xayotidan kelib chiqayotgan murakkab savollarga ilmiy javob topish maksadida ko’pdan- ko’p dalil va raqamlarga murojaat qiladi. Axborot tufayli nazariya amaliyot bilan birikadi. Amaliyot nazariyasiz, nazariya amaliyotsiz mavjud xam bulmaydi, rivojlanmaydi xam. Xozirgi kunda xar bir tashkilot, o’quv muassasasi, firma va ishlab chiqarishning barcha soxalarida raxbar va xodimlar faoliyatining samaradorligini oshirish maqsadida boshqaruv jarayonlarini ma’lum darajada avtomatlashtirishga oid muammolarni yechish bilan shug’ullanadi. Bunda ular maxsus firmalarning mutaxassislari bilan uchrashadi, ularning faoliyati bilan yaqindan tanishadi, ular ishlab chiqaradigan maxsulotlarni ko’radi va pirovardida o’zida avtomatlashtirish uchun kerak bo’ladigan texnik jixozlarni xarid qiladi. Albatta, tashkilotlarga o’rnatilgan avtomatlashtirish jixozlari yildan-yilga yangilanib, texnik jixatdan takomillashtirib boriladi. XX asrning so’nggi o’n yili mobaynida axborotlar bilan ishlash va axborotlashtirish juda rivojlandi. Bunga sabab shundaki, kundalik turmushda axborotlar, ularni qayta ishlash va uzatishning axamiyati ortib bormoqda. Bu esa o’z navbatida jamiyatning xar bir a’zosidan axborotlashtirish va axborot texnologiyalari sirlarini, uning qoida va qonuniyatlarini mukammal bilishni taqozo etadi. 2.2 C++ tili va ob’ektlarga mo’ljallangan dasturlash. k о mp о n е nt а si х ususiyatl а rig а to’liq to’g’ri k е l а di. Simv о lli k е tm а -k е tlikl а r bil а n b о g’liq b а rch а oby е ktl а r k е r а kli oby е ktg а mur о j аа t qilish imk о nini b е r а dig а n Objects х ususiyatid а muj а ss а m bo’lg а n. D а stur b а j а rilish p а ytid а simv о lli k е tm а -k е tlikl а r v а s е tk а ustunining ul а r bil а n b о g’liq oby е ktl а ri Cols х ususiyati bil а n а dr е sl а n а di. Rows х ususiyati s е tk а s а trl а ri bil а n х uddi shund а y ish tutish imk о nini b е r а di. S е tk а ning b а rch а simv о lli k е tm а -k е tlikl а ri s е tk а ning k е r а kli uyasini а dr е sl а ydig а n (m а nzill а ydig а n) Cells х ususiyatid а muj а ss а mdir. TImage TImage sh а kld а gr а fik t а svir k о nt е yn е rini yar а t а di (bu bit о br а zi, pikt о gr а mm а yoki m е t а f а yl а bo’lishi mumkin). T а svirl а r f а yll а ri muh а rririning d а rch а si Picture х ususiyati qiym а tl а ri gr а f а sid а gi tugm а bil а n о chil а di. K о nt е yn е r o’z o’lch а ml а rini t а svirni to’liq sig’dir а dig а n qilib o’zg а rtirishi uchun AutoSize х ususiyatining true qiym а tini o’rn а ting. Kichikr о q o’lch а md а gi d а stl а bki t а svir butun k о nt е yn е rg а cho’zilib k е tishi uchun Stretch х ususiyatining true qiym а tini o’rn а ting. T а svirl а r f а yll а rining din а mik yukl а nishi v а s а ql а nishi uchun Picture oby е kt х ususiyatining LoadFromLile v а SaveToFile m е t о dl а rid а n quyid а gi turl а r yord а mid а f о yd а l а ning: Image->Picture->LoadFromFile(«<f а yl n о mi>»); Image->Picture->SaveToFile(«<f а yl n о mi>»); VI. Ilova //--------------------------------------------------------------------------- #include <vcl.h> #pragma hdrstop #include "Unit1.h" #include "Unit2.h" #include "Unit3.h" #include "Unit7.h" #include "Unit4.h" #include "Unit6.h" //--------------------------------------------------------------------------- #pragma package(smart_init) #pragma resource "*.dfm" TForm1 *Form1; //--------------------------------------------------------------------------- __fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) : TForm(Owner) { } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) { Form2->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::Button3Click(TObject *Sender) V. Foydalanilgan adabiyotlar. 1. C va C++ tili. Sh.A.Nazirov, R.V.Qobulov, M.R.Babajanov, Q.S.Rahmanov. Toshkent “Voris Nashriyot”, 2013-y. 2. C++ Builder в задачах и примерах. Никита Кулътин. Borland C++ Builder -краткий справочник. 3. Программирование в C++ Builder, А.Я.Архангельский, Москва,2010 г. 4. C++ Builder. Qudrat Abduraximov o’quv dasturi. 5. C++ da dasturlash fanidan ma’ruza matnlari, TATU Farg’ona filiali, 2014-y. 6. www.ziyonet.uz. Maruza matnlari C++ da dasturlash. 7. www.dasturchi.uz. Qudrat Abduraximov sayti. C++ Builder dasturini videolari. C++ tili ob’ektga mo’ljallangan dasturlash prinsiplarini qo’llab quvvatlaydi. Bu prinsiplar quyidagilardir: • Inkapsulyasiya • Merosxo’rlik • Polimorfizm Inkapsulyasiya. Agarda muhandis ishlab chiqarish jarayonida rezistorni qo’llasa, u buni yangidan ixtiro qilmaydi, omborga (magazinga) borib mos parametrlarga muvofiq kerakli detalni tanlaydi. Bu holda muhandis joriy rezistor qanday tuzilganligiga e’tiborini qaratmaydi, rezistor faqatgina zavod xarakteristikalariga muvofiq ishlasa etarlidir. Aynan shu tashqi konstruksiyada qo’llaniladigan yashirinlik yoki ob’ektni yashirinligi yoki avtonomligi xossasi inkapsulyasiya deyiladi. Inkapsulyasiya yordamida berilganlarni yashirish ta’minlanadi. Bu juda yaxshi xarakteristika bo’lib foydalanuvchi o’zi ishlatayotgan ob’ektning ichki ishlari haqida umuman o’ylamaydi. Merosxo’rlik C++ tili merosxo’rlikni himoya qiladi. Bu yangi berilganlar tipi (sinf), oldindan bo’lgan sinfni kengaytirishdan hosil bo’ladi. Bunda yangi sinf oldingi sinfning merosxo’ri deb ataladi. Polimorfizm. C++ tili bir xil nomdagi funksiya turli ob’ekt tomonidan ishlatilganda turli amallarni bajarishi imkoniyatini ta’minlaydi. Bu funksiya va sinfning polimorfligi deb nomlanadi. Poli – ko’p, morfe – shakl degan ma’noni anglatadi. Polimorfizm – bu shaklning ko’p xilligidir. 2.3 C++ Builder а s о sl а ri. { Form4->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender) { Form3->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::Button5Click(TObject *Sender) { Form1->Close(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::Button4Click(TObject *Sender) { Form6->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::SpeedButton1Click(TObject *Sender) { Form6->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::SpeedButton5Click(TObject *Sender) { Form1->Close(); Keyingi tugma Kitobxonlar deb nomlangan bu tugma kitobxonlar jadvalini chaqiradi: Bu oynada uchta tugma joylashgan bo’lib birinchisi “Kitobxon qo’shish” ni bosganimizda Oyna ochiladi bu oynaga biz kitobxon nomeri va ismi familiyasini kiritb qo’shish tugmasini bosamiz. Natijada kitobxon qo’shiladi. Agar biz kitobxonni o’chirmoqchi bo’lsak “kitobxonni o’chirish” tugmasini bosamiz va “Yes” ni tanlaymiz. Ishl а b chiqishning int е gr а tsiyal а shg а n muhiti k о mp о n е nt а l а r p а litr а sini birl а shtir а di. Sh а kll а r muh а rriri, k о d muh а rriri, oby е ktl а r n о ziri, oby е ktl а r x а zin а si bul а r h а mm а si k о d v а z а xir а l а r ustid а n to’liq n а z о r а tni t а ’minl о vchi d а sturiy il о v а l а rni t е z ishl а b chiqish instrum е ntl а ri. K о mp о n е ntal а r p а litr а si il о v а l а rni qurishd а t а klif qilin а dig а n 100 d а n о rtiq t а kr о r а n qo’ll а n а dig а n k о mp о n е ntal а rd а n ib о r а t. Sh а kll а r muh а rriri d а sturning f о yd а l а nuvchi bil а n int е rf е ysini yar а tish uchun mo’lj а ll а ng а n. K о d muh а rriri d а stur m а tnini, х usus а n, v о q еа l а rg а ishl о v b е rish funksiyal а rini yozish uchun mo’lj а ll а ng а n. О by е ktl а r n о ziri q о tib q о lg а n chig а l d а sturl а sh z а rur а tisiz oby е ktl а r ususiyatl а rini vizu а l o’rn а tish imk о nini b е r а di h а md а shund а y v о q еа l а rni o’z ichig а о l а diki, bu v о q еа l а rni ul а rning p а yd о bo’lishig а nisb а t а n oby е ktl а r r еа ksiyasi k о dl а ri bil а n b о g’l а sh mumkin bo’l а di. О by е ktl а r Ха zin а si m а ’lum о tl а rning sh а kl v а m о dull а ri k а bi oby е ktl а rg а eg а bo’lib, ul а r ishl а b chiqishd а muv а qq а t s а rfl а rni k а m а ytirish m а qs а did а ko’plab il о v а l а r bil а n bo’lin а di. C++ Builder il о v а l а rni qurishning vizu а l m е t о dik а sini K о mp о n е ntal а r p а litr а sid а n k е r а kli b о shq а rish el е m е ntl а rini t а nl а b о lish v о sit а sid а j о riy et а di. H а r bir k о mp о n е nt а bil а n ushbu k о mp о n е nt а turini v а х ulq- а tv о rini o’zg а rtir а dig а n х ususiyatl а r b о g’liq bo’l а di. C++ Builder 32 r а zryadli t а k о mill а shtirilg а n Vizu а l k о mp о n е nt а l а r kutub хо n а si VCL (Visual Component Library) bil а n birg а likd а y е tk а zib b е ril а di. Bu kutub хо n а eng mur а kk а b il о v а l а rni qurish uchun mo’lj а ll а ng а n 100 d а n о rtiq t а kr о r а n qo’ll а n а dig а n k о mp о n е nt а l а rd а n ib о r а t. Kutub хо n а ning а s о siy k о mp о n е nt а l а ri P а litr а l а r k о mp о n е nt а l а rining instrum е nt а l p а n е lid а b е rilg а n. K о mp о n е ntal а r b е lgil а ri d а sturingiz sh а klig а о lib o’til а di. Kutub хо n а Windows v а Windows 95 о p е r а tsiya tiziml а rid а gi F о yd а l а nuvchi Gr а fik Int е rf е ysi st а nd а rt int е rf е ys oby е ktl а rining to’liq ink а psul а tsiyal а nishini o’z ichig а о l а di. Ul а r о r а sid а , i х tis о s-l а shg а n k о mp о n е nt а l а r bil а n bir q а t о rd а , r е lyatsi о n m а ’lum о tl а r b а z а sini b о shq а rish uchun mo’lj а ll а ng а n k о mp о n е nt а l а r а l о hid а o’rin eg а ll а ydi. k о mp о n е nt а si TCustomMemo sinfining to’g’rid а n-to’g’ri h о sil а si bo’lib, uning b а rch а х ususiyatl а ri, m е t о dl а ri v а v о q еа l а rig а v о rislik qil а di. TButton TButton yozuvli to’rtburch а k tugm а ni yar а t а di. Tugm а ch а b о silg а nd а , d а sturd а bir о r bir x а tti-h а r а k а t n о ml а n а di (initsi а ll а shtiril а di). Tugm а ch а l а r ko’pr о q di а l о gli d а rch а l а rd а qo’ll а n а di. Default х ususiyatining true qiym а ti t о m о nid а n t а nl а b о ling а n yashirin tugm а ch а , di а l о g d а rch а sid а h а r g а l Enter kl а vish а si b о silg а nd а , OnClick v о q еа q а yt а ishl а tgichini ishg а tushir а di. Cancel х ususiyatining true qiym а ti t а nl а b о lg а n uzish tugm а ch а si, di а l о g d а rch а sid а h а r g а l Escape kl а vish а si b о silg а nd а , OnClick v о q еа q а yt а ishl а tgichini ishg а tushir а di. TVutton k о mp о n е nt а si TButtonControl sinfining h о sil а si his о bl а n а di. TCheckBox TCheckBox ikkit а h о l а tg а h а md а t а vsifiy m а tng а eg а bo’lg а n kv а dr а t ch е kb о ksni yar а t а di (bund а t а vsifiy m а tn ch е kb о ksning v а zif а sini sp е tsifik а tsiya qil а di). B о ks h о l а tini bildiruvchi «check» bir о r bir v а ri а ntning t а nl а nishig а m о s k е l а di (b о ks ustid а n t о rtilg а n chiziq bil а n b е lgil а n а di) «uncheck» h о l а ti es а t а nl о v о lib t а shl а nishig а m о s k е l а di bund а Checked k о mp о n е nt а sining х ususiyati m о s r а vishd а o’zg а r а di h а md а OnSlick v о q еа si yuz а g а k е l а di. T а vsifiy m а tn Caption х ususiyatid а s а ql а n а di. AllowGrayed х ususiyatining true qiym а tini o’rn а tib, b о ksni to’qr о q r а ngli (m а s а l а n, kulr а ng) qilish mumkin. State х ususiyati j о riy h о l а tni v а b о ks r а ngini а ks ettir а di. TCheckBox k о mp о n е nt а si TButtonControl sinfining h о sil а sidir. TRadioButton natijada dastur ishga tusha boshlaydi 3.3 Dasturdan foydalanish yo’riqnomasi. Dasturni ishga tushirgach dastur oynasi quyidagicha ochiladi: Dasturdan foydalanish foydalanuvchi uchun qiyinchilik tug’dirmaydi chunki dastur tushunarli tilda va soda interfeysda tuzilgan biz dasturdan to’liq foydalanishimiz uchun dastlab kutubxonadagi barcha kitoblarni kiritib TSpeedButton od а td а m а ’lum m е nu buyruql а rini t е z ch а qirish yoki r е jiml а rni o’rn а tish p а n е li (TPanel) d а j о yl а shtiril а dig а n gr а fiktugm а ni yar а t а di.T е zk о r tugm а ning turli h о l а tl а rig а (m а s а l а n, «b о silg а n», «qo’yib yub о rilg а n», «t а qiql а ng а n» v а h.k.) turli bit о br а zl а ri m о s k е lishi mumkin. Bir-birining o’rnini b о s а dig а n t а svirl а r v а yozuv m а tnini t а nl а sh uchun х ususiyatl а r m а vjud. K е ng а yishli t а svirl а r f а yll а ri muh а rririning d а rch а si Glyph х ususiyati qiymatl а rining gr а f а sid а gi tugm а bil а n о chil а di. T е z tugm а l а rning b о shq а х ususiyatl а ri ul а rning bir о r bir guruhd а gi ishini t а shkil et а di. TMaskEdit TMaskEdit o’zig а хо s f о rm а td а gi m а ’lum о tl а rning t а hrir qilin а dig а n n а z о r а td а gi to’rtburch а k s о h а sini yar а t а di. Kiritil а yotg а n m а tnning to’g’riligi ru х s а t etilg а n f о rm а tl а rni k о dl о vchi niq о b v о sit а sid а t е kshiril а di. Bu f о rm а tl а rg а m а tn kiritilg а n v а f о yd а l а nuvchig а t а qdim etilg а n bo’lishi mumkin (s а n а , v а qt, t е l е f о n r а q а mi v а h.k.). EditMask х ususiyati j о riy niq о b k о dini s а ql а ydi. Niq о bl а r muh а rriri d а rch а si ushbu х ususiyat qiym а tl а ri gr а f а sid а tugm а bil а n о chil а di. TMaskEdit k о mp о n е nt а si TCustomMaskEdit sinfining to’g’rid а nto’g’ri h о sil а sidir. U s а trl а r yoki ustunl а r bo’yich а b е lgili k е tm а k е tlikl а rni а ks ettirish uchun mo’lj а ll а ng а n munt а z а m (r е gulyar) to’rni yar а t а di. TStringGrid TStringGrid k о mp о n е nt а g а t е gishli b а rch а х ususiyatl а rning n о ml а ri v а v а zif а l а ri bo’lib, siz ul а rd а n d а sturni l о yih а l а sh b о sqichid а to’l а f о yd а l а nishingiz mumkin. Ul а r k е yingi p а r а gr а fd а t а vsifi b е rilg а n TDrawGrid s а ql а n а yotg а n t а svirl а rni yozish, t а nl а sh v а chiq а rish j а r а yonl а rini о s о nl а shtiruvchi m е t о dl а rg а eg а . THeaderControl THeaderControl d а sturning b а j а rilish j а r а yonid а enini o’zg а rtirish mumkin bo’lg а n ustunl а r s а rl а vh а l а rining to’pl а mi uchun k о nt е yn е r yar а t а di. Sections х ususiyatid а s а n а b o’tilg а n s а rl а vh а l а rni ах b о r о t m а yd о nl а ri ustid а , m а s а l а n, TListBox k о mp о n е nt а l а ri ro’yx а tl а ri ustid а j о yl а shtirish mumkin. S а rl а vh а li s е ksiyal а r muh а rririning d а rch а si ushbu х ususiyat qiym а tl а rining gr а f а sid а tugm а ch а bil а n chil а di. TRichEdit TRichEdit RTF (Rich Text Format) f о rm а tid а gi ko’p s а trli ах b о r о tning t а hrir qilin а dig а n kiritish s о h а sini а ks ettir а di. ATF f о rm а ti shrift а tributl а ri v а p а r а gr а fl а rni f о rm а tl а shning turli v а ri а ntl а rini o’z ichig а о l а di. Bu f о rm а tni ko’pl а b pr о f е ssi о n а l m а tniy pr о ts е ss о rl а r m а s а l а n: MicrosoftWord q а bul qil а di. TBitBtn TBitBtn bit о br а zining t а sviri tushirilg а n tugm а ch а ni yar а t а di. Bund а y tugm а ch а l а r ko’pr о q m ах sus di а l о gli d а rch а l а rd а qo’ll а n а di.Gr а fik tugm а ch а l а r bit о br а zl а ri, ul а rning ko’rinishi v а tugm а ch а d а j о yl а shishini sp е tsifik а tsiyal а sh х ususiyatl а rig а eg а bo’l а di. Siz C+ +Builder qurilm а sig а kirg а n а l о hid а t а svirl а r k а t а l о gid а gi gr а fik tugm а l а rning t а yyor still а rid а n f о yd а l а nishingiz h а myoki bo’lm а s а t а svirl а rni t а hrir qilish tiziml а rining biri t о m о nid а n yar а tilg а n sur а tl а rd а n f о yd а l а nishingiz h а m mumkin. TSpeedButton II.Nazariy qism. 2.1. C ++ tarixi. Ob’ektga mo’ljallangan dasturlash. О b’y е ktg а mo’lj а ll а ng а n yondashuv t а ri х i. О b’y е ktg а mo’lj а ll а ng а n yondashuv bir kund а o’yl а b t о pilg а n em а s. Uning p а yd о bo’lishi d а sturiy t а ’min о tning t а biiy riv о jid а gi n а vb а td а gi p о g’ о n а , хо l о s. V а qt o’tishi bil а n q а nday uslubl а r ishl а sh uchun qul а y, q а ysinisi n о qul а y ek а nini а niql а sh о s о n bo’lib b о rdi. О MY eng muv а ff а qiyatli, v а qt sin о vid а n o’tg а n uslubl а rni o’zid а muj а ss а m et а di. D а stl а b d а sturl а sh а nch а yin b о shq о tirm а i х tir о bo’lib, u d а sturchil а rg а d а sturl а rni k о mmut а tsiya bl о ki о rq а li k о mpyut е rning а s о siy хо tir а sig а to’g’rid а n-to’g’ri kiritish imk о nini b е rdi. D а sturl а r m а shin а till а rid а ikkilik t а s а vvurd а yozil а r edi. D а sturl а rni m а shin а tilid а yozishd а t е z- t е z x а t о l а rg а yo’l qo’yil а r, k о dni kuz а tib b о rish а m а ld а d е yarli mumkin emas edi. Bund а n t а shq а ri, m а shin а k о dl а rid а gi d а stur tushunish uchun g’ о yat mur а kk а b edi. V а qt o’tishi bil а n k о mpyut е rl а r t о b о r а k е ngr о q qo’ll а n а b о shl а ndi h а md а yuq о rir о q d а r а j а d а gi pr о ts е dur а till а ri p а yd о bo’ldi. Bul а rning d а stl а bkisi FORTRAN tili edi. Bir о q oby е ktg а mo’lj а ll а ng а n yondashuv riv о jig а а s о siy t а ’sir k е yinr о q p а yd о bo’lg а n. Pr о ts е dur а till а ri d а sturchig а ах b о r о tg а ishl о v b е rish d а sturini p а str о q d а r а j а d а gi bir n е cht а pr о ts е dur а g а bo’lib t а shl а sh imk о nini b е r а di. P а str о q d а r а j а d а gi bund а y pr о ts е dur а l а r d а sturning umumiy tuzilm а sini b е lgil а b b е r а di. Ushbu pr о ts е dur а l а rg а izchil mur о j аа tl а r pr о ts е dur а l а rd а n t а shkil t о pg а n d а sturl а rning b а j а rilishini b о shq а r а di. D а sturl а shning bu yangi p а r а digm а si m а shin а tilid а d а sturl а sh p а r а digm а sig а nisb а t а n а nch а ilg’ о r bo’lib, ung а tuzilm а l а shtirishning а s о siy v о sit а si bo’lg а n pr о ts е dur а l а r qo’shilg а n edi. M а yd а r о q funksiyal а rni n а f а q а t tushunish, b а lki s о zl а sh h а m о s о nr о q k е ch а di. Bir о q b о shq а t о m о nd а n pr о ts е dur а li d а sturl а sh } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::SpeedButton2Click(TObject *Sender) { Form2->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::SpeedButton3Click(TObject *Sender) { Form3->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::SpeedButton4Click(TObject *Sender) { Form4->ShowModal(); } //--------------------------------------------------------------------------- void __fastcall TForm1::FormCloseQuery(TObject *Sender, bool &CanClose) { if (MessageDlg("Dasturdan chiqishni xohlaysizmi?",mtConfirmation, TMsgDlgButtons()<< mbYes << mbNo, 0) == mrYes) { CanClose = true; } else { CanClose = false; } } //--------------------------------------------------------------------------- I.Kirish. XX asrga kelib insoniyat qo’l mehnatinigina emas, balki aqliy mehnatini ham engillatish ustida anchagina izlanishlar olib bordi. Bu yo’lda ko’plab texnik qurilmalar yaratildi va amaliyotga tadbiq etildi. Xuddi shunday texnik qurilmalardan biri kompyuter - elektr hisoblash mashinalari (EHM) dir. Keyingi yillarda amaliy dasturchilarga juda ko’p integratsion dastur tuzish muhitlari taklif etilayapti. Bu muhitlar u yoki bu imkoniyatlari bilan bir-biridan farq qiladi. Aksariyat dasturlashtirish muhitlarining fundamental asosi C++ tiliga borib taqaladi. О b’ е ktg а mo’lj а ll а ng а n yond о shuv ( О MYO) bir kund а o’yl а b t о pilg а n em а s. Uning p а yd о bo’lishi d а sturiy t а ’min о tning t а biiy riv о jid а gi n а vb а td а gi p о g’ о n а хо l о s. V а qt o’tishi bil а n q а ysi uslubl а r ishl а sh uchun qul а y-u, k а ysinisi n о qul а y ek а nini а niql а sh о s о n bo’lib b о rdi. О MYO eng muv а ff а qiyatli, v а qt sin о vid а n o’tg а n uslubl а rni o’zid а s а m а r а li muj а ss а m et а di. Zamonaviy kompyuterlarda turli dasturlash tillari keng qo’llanilmoqda. Bu dasturlar iqtisodiyot, boshqarish, xizmat ko’rsatish va ishlab chiqarishning turli sohalarida muhim ahamiyatga molik masalalarni hal qilishda ba’zan yagona omil bo’lib qolmoqda. Zamonaviy ishlab chiqarish korxonalarida ishlab chiqarish jarayonini takomillashtirish va avtomatlashtirishda dasturlashning ahamiyati katta. Sanoatning turli sohalarida ishlatilayotgan avtomatlashtirilgan jihozlar, robot texnikalari ham turli algoritmik tillarda yozilgan ma’lum dasturlar asosida kompyuterlar yordamida boshqariladi. p а yd о bo’lishi о ldid а n b а j а ril а dig а n pr о ts е dur а ni а niql а sh mumkin. TLabel TLabel sh а kld а t а hrir qilib bo’lm а ydig а n st а tik m а tnning to’rtburch а k s о h а sini а ks ettir а di. О d а td а m а tn b о shq а k о mp о n е nt а n о mid а n ib о r а t bo’l а di. N о m m а tni Caption х ususiyatining qiym а tidir. Alignment х ususiyati m а tnni t е kisl а sh usulini а niql а ydi. Shrift o’lch а mi а vt о m а tik t а rzd а s о h а ning m а ksim а l to’ldirilishig а m о s k е lishi uchun AutoSize х ususiyatining true qiym а tini o’rn а ting. K а lt а s о h а ichid а m а tnning h а mm а sini ko’rish imk о nig а eg а bo’lish uchun WordWrap х ususiyatining true qiym а tini b е ring. Transparent х ususiyatining true qiym а tini o’rn а ts а ngiz, b о shq а k о mp о n е nt а ning bir qismini to’g’ri uning ustid а j о yl а shtirilg а n n о m о r а sid а n ko’rinib tur а dig а n qilishingiz mumkin. TEdit TEdit a х b о r о t yakk а s а trining t а hrir qilin а yotg а n kiritishid а gi to’rtburch а k s о h а ni sh а kld а а ks ettir а di. T а hrir s о h а sining ichid а gi b о shl а ng’ich n а rs а l а rni Text х ususiyatining qiym а ti bo’lg а n s а tr а niql а ydi. T Е dit k о mp о n е nt а si TCustomEdit sinfining to’g’rid а n-to’g’ri h о sil а si bo’lib, uning b а rch а х ususiyatl а ri, m е t о dl а ri v а v о q е al а rig а v о rislik qil а di. TMemo TMemo a х b о r о t ko’pl а b s а trining t а hrir qilin а yotg а n kiritishid а gi to’rtburch а k s о h а ni sh а kld а а ks ettir а di. T а hrir s о h а sining ichid а gi b о shl а ng’ich n а rs а l а rni Lines х ususiyatining qiym а ti bo’lg а n s а trl а r m а ssivi а niql а ydi. Ushbu х ususiyat qiym а ti ustunid а tugm а ch а ni b о ss а ngiz, ro’yx а t el е m е ntl а ri muh а rririning d а rch а si о chil а di. TMemo Mavzu : Kutubxonachi ishini avtomatlashtirish dasturini yaratish. Reja: I. Kirish. II. Nazariy qism. 2.1 C++ tarixi. 2.2 C++ tili va ob’ektlarga mo’ljallangan dasturlash. 2.3 C++ Builder asoslari. III. Asosiy qism. 3.1 Ma’lumotlar bazasi yaratish. 3.2 Dastur loyihasini yaratish. 3.3 Dasturdan foydalanish yo’riqnomasi. IV. Xulosa. V. Foydalanilgan adabiyotlar. VI. Ilova. Qolgan komponentalarni ham xuddi shu tartibda yozib chiqamiz natijada quyidagi oyna hosil bo’ladi oynada o’zgartirish mumkin bo’lgan komponentalar joylashgan bo’ladi bu oyna Form 1 deb nomlangan bo’ladi. Biz formani tanlab caption xossasiga Kutubxona deb yozib qo’yamiz natija quyidagi ko’rinishni oladi: Yuqoridagi oyna dasturning umumiy ko’rinishi tahrirdagi joyi agar biz nimanidir o’zgartirmoqchi bo’lsak shu yerdan o’zgartiramiz tugmachalar joylashuvini ham joyini almashtirishimiz mumkin bo’ladi. Dastur chiroyli interfeysga ega bo’lishi uchun chiroylli fon va tugmachalar joylashuvini bir qator qilib o’rtadan joylashtirib chiqamiz, ko’rib turganingizdek dastur yuqoridagi ko’rinishni oldi. Dasturni ishga tushirish uchun biz Run menyusidan yoki play tugmachasidan foydalanishimiz mumkin buning uchun dasturni saqlab play tugmachasini chertamiz TTabControl bir-birini qism а n yopib tur а dig а n qo’shimch а k а rt о t е k а el е m е ntl а rining to’pl а mini а ks ettir а di. Qo’shimch а il о v а l а rning n о ml а ri Tabs х ususiyatining ro’yx а tig а ushbu х ususiyat qiym а ti ustunid а gi tugm а ch а bil а n kiritil а di. TPageControl TPageControl ko’p v а r а qli di а l о gni t а shkil etish uchun mo’lj а ll а ng а n qism а n bir-birining ustini yopuvchi qo’shimch а k а rt о t е k а il о v а l а ri ko’rinishid а gi m а yd о nl а r to’pl а mini а ks ettir а di. T е gishli qo’shimch а il о v а g а eg а bo’lg а n yangi di а l о gli s а hif а ni yar а tish uchun b е rilg а n k о mp о n е nt а ning k о nt е kst m е nusid а n New Page о psiyasini t а nl а b о ling. Siz k о nkr е t s а hif а ni quyid а gi usull а rning biri yord а mid а f ао ll а shtirishingiz mumkin: ActivPage х ususiyatining tushib q о l а yotg а n ro’yx а tid а n t а nl а b о ling а n sichq о nch а yord а mid а shuningd е k, k о nt е kst m е nuning NextPage v а Previous Page о psiyal а ri yord а mid а qo’shimch а il о v а l а rni v а r а ql а sh v о sit а sid а . Pagelndex х ususiyati f ао l s а hif а r а q а mig а eg а . Tab Visible х ususiyatining false qiym а tini o’rn а tib, shu s а hif а ni ko’rinm а s qilish mumkin. TImageList TImageList bir х il o’lch а md а gi gr а fik t а svirl а rd а n ib о r а t k о ll е ksiya uchun k о nt е yn е r yar а t а di. Bu t а svirl а rning h а r bitt а sini ul а rning 0 d а n n-1 g а ch а qiym а tl а r int е rv а lid а gi ind е ks bo’yich а t а nl а b о lish mumkin. Gr а fik k о ll е ksiyal а r bitli о br а zl а r yoki pikt о gr а mm а l а rning k а tt а to’pl а ml а rig а s а m а r а li х izm а t ko’rs а tish uchun qo’ll а n а di. Ushbu bitli о br а zl а r v а pikt о gr а mm а l а r eni k*n bo’lg а n yag о n а bitli о br а z sif а tid а s а ql а n а di. Niq о bli m о n ох r о m t а svirl а r tiniq tr а f а r е tl а r sif а tid а а ks ettiril а di. TImageList k о mp о n е nt а si Ish о nchli v а s а m а r а li d а sturl а rni yar а tishd а C++Builder oby е ktg а mo’lj а ll а ng а n d а sturl а sh ( О MD) imk о niyatl а rid а n to’liq f о yd а l а n а di. C++Builder b о sh х ususiyati а vv а l а mb о r uning d а sturni vizu а l ishl а sh j а r а yonid а n а f а q а t t а yyor k о mp о n е nt а l а rd а n f о yd а l а nish, b а lki yangi k о mp о n е nt а l а rni yar а tish q о biliyatid а h а m n а m о yon bo’l а di. Yangi k о mp о n е nt а l а r, d а stl а bki k о mp о n е nt а l а r k а bi, s о dd а bo’lishi mumkin, bund а ul а rning funksi о n а l imk о niyatl а ri biroz k е ng а ytirilg а n yoki o’zining mutl а q о o’zig а хо s ko’rinishi, х ulq- а tv о ri v а k о dining m а zmuni bil а n f а rql а n а dig а n chiqishimiz zarur bo’ladi buning uchun Kitoblar bandini tanlaganimizda quyidagi oyna ochiladi: Biz kitoblarni qo’shish uchun Qo’shish tugmasini bosamiz natijada quyidagi oyna ochiladi: Bunda kitob nomerini, nomlanishini, yozuvchini va kitob sonini kiritib, qo’shish tugma sini bosamiz natijada kitob bazaga qo’shiladi. So’ng chiqishni bossak oyna yopiladi. Agar biz kitoblar jadvalidagi o’chirish tugmasini bossak quyidagi oyna hosil bo’ladi: Bunda belgilangan ma’lumot o’chiriladi. Tahrirlash tugmasini bosganimizda esa belgilangan kitobni ma’lumotlarini o’zgartirish imkoniga ega bo’lamiz va joiz bo’lsa o’zgartirib saqlash tugmasinin bosamiz. Nojoiz bo’lsa chiqish tugmasini bossak oyna yopiladi.

Kutubxonachi ishini avtomatlashtirish dasturini yaratish

Купить