Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	1.1MB
Покупки	1
Дата загрузки	26 Июнь 2024
Расширение	docx
Категория	Информатика и ИТ

Macromediya flash dasturi yordamida animatsiyalar tayyorlash

Shape xossasining vazifasi bir xolatdan ikkinchi xolatga silliq(tekis)
o’tkazishni ta’minlaydi. Macromedia Flash dasturida animatsiya yaratishning asosiy
xossalaridan xisoblanadi.
Maska yaratish(Mask)
Eng avva maska(mask) nima va u bizga nima uchun kerak degan savolga
javob beramiz. Animatsiya yaratayotganimizda ob’ektni yoki rasmni biror bir
soxasigina kerak bo’ladi. Buning uchun Macromedia Flash dasturida maska(mask)
xossasi mavjud. Quyida undan foydalanishni ko’rib chiqamiz. Eng avval biror bir
ob’ektni chizib yoki rasmni Import qilib olamiz.
1.2. 9- Maska yaratish
Import qilish uchun File menyusidan Import -> Import to Stage tanlanadi yoki
klaviaturadan Ctrl va R tugmalari birgalikda bosiladi. Va quyidagi Import
qilish oynasi chiqadi.
15

Chiziq. Chiziqning 6 ta turi mavjud.

Aylana, ellips
To’rtburchak, kvadrat

Qalam
1.1. 1-rasm: Uskunalar paneli bilan ishlash oynasi
Macromedia Flash dasturida shulardan foydalani ixtiyoriy ob’ektni chizish
mumkin.
1.2 Matn bilan ishlash.
Matn kiritish uchun uskunalar(Tools) panelidan matn kiritish uskunasi
tanlanadi va chichqonchaning chap tugmasi ish maydoni ustida bosiladi. Ish
maydonida matn kiritish imkoniyati yaratiladi.
9

1.2. 3 –rasm: Color Mixer oynasi
Ko’rib turganingizdek rang tanlashni None(ixtiyoriy rang), Solid(monoxromatik),
Linear(Liniya, gradient ko’rinishidagi), Radial(radial) va Bitmap(rasm) turlari mavjud.
Bu xususiyatlar ish stolidagi(maydonidagi) belgilangan soxani rangini belgilash uchun
ishlatiladi. Bundan tashqari yana uskunalar paneli(Tools) da soxa va soxa chegarasidagi
liniya rangini tanlash uskunalari mavjud. 1
- chiziq va soxa rangini tanlash uskunalari
Bu uskunalar bilan birga rang tanlash va uning xususiyatlarini
o’zgartirishda yana quyidagi uskunlardan foydalaniladi:
- Ixtiyoriy soxadagi ixtiyoriy rangni (#A5B898 ko’rinishda) aniqlash uskunasi;
Ko’rib turganingizdek, ranglar maxsus o’n oltilik sanoq sistemasida kodlanadi.
Misol uchun: #D4CC76, #5BA29E, #00FFCA. Bu kodlar oltita simvol bilan
ifodalanib, RGB (Red,Green,Blue) ko’rinishida bo’ladi. Masalan #D4CC76 rangini
RGB ko’rinishida ko’rsatmoqchi bo’lsak, Red(D4), Green(CC), Blue(76) bo’ladi.
Shu o’rinda aytishmiz lozimki, dizaynerlik soxasida rang tanlash eng asosiysi
xisoblanadi va ranglarni uyg’unligini mos ravishda tanlash juda katta ahamiyatga ega
Frame va Layer lar bilan ishlash
Macromedia Flash dasturida animatsiya va prezentatsiyalar yaratishda
qavat (Layer) va kadrlar (Frame) ni o’rni juda muhim ahamiyatga ega. Chunki xar
bir animatsiya va prezentatsiya shu kadrlar va qavatlar asosiga quriladi. Kadrlar va
qavatlar Timeline oynasida jo’ylashgan. Quyidagi Timeline oynaning umumiy
ko’rinishini ko’rib turibsiz.
1

11

Xulosa
Axborot texnologiyalari kundan-kunga rivojlanib borayotgan bir davrda
yuqorida keltirilganidek kompyuter grafikasi va internet tizimi kundan kunga
rivojlanib bormoqda.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bu dastur eng qulay va ahamiyatli.
Xozirgi kunda Macromedia Flash dasturida maskalar, qatlamlar, ob'ektlar va matn
bilash ishlash ko’nikmasini shakllantirishuchun keng foydalanishmoqda. Ayniqsa
Macromedia Flash dasturi va uning imkoniyatlari bilan ishlash ancha chiroyliroq
qilib ishlashda foydalanishmoqda. Men ham bu mavzudan o’z matnlarni rangli
tasvirlarda ishlashni o’rganyapman. To’g’ri bu dastur boshqa dasturlarga qaraganda
ancha murakkab lekin uning juda ko’p qulay tomonlari bor.
Macromedia Flash dasturi va uning imkoniyatlarini shakllantirish animatsiya
bilan ishlashni va rasmlarga turli xil bezak berishni, qora tasvirdagi rasmlarga rang
berib undagi yuz chehralarni chiroyli holatga keltirishingiz mumkin. Bu dastur eng
qulay va foydalanuvchilar uchun keraklidir.
Macromedia flash dasturi va uning imkoniyatlari.
Animatsiya (Motion) ,
Animatsiya dasturi macromedia Flash,
Shakllar geometriyasini uzgarishi (shape tweening)asosidagi yaratilgan animatsiya .
Kompyuter grafikasi sohasida Macromedia Flash dasturi va uning imkoniyatlari
haqida gap ketganda muhim ahamiyatga ega. Ulardan foydalanish raqamli rasmdan
tortib fotografiya va dizayngacha bolgan vaqtni qamrab oladi, lekin ularning
cheklovlaridan xabardor bolish va miqyoslilik va matn ravshanligi juda muhim
bolgan muqobil formatlar, masalan vektor grafiklari haqida oylash muhimdir.
Kompyuter grafikasini o rganish uning turli sohalarda qo llanilishini va zamonaviyʻ ʻ
texnologiyalardagi hal qiluvchi rolini ochib berdi.
Flash texnologiyasiga - ShockWave Flash (SWF) formatli vektorli
grafikdan foydalanishga asoslangan texnologiyadir. Bu format eng samarali grafik
formatlardan bo’lmasada, SWF formati foydalanuvchilarga grafik imkoniyatlari
26

Macromediya flash dasturi yordamida
animatsiyalar tayyorlash
MUNDARIJA
KIRISH .............................................................................................................................................................. 3
I BOB. MACROMEDIA FLASH DASTURI VA UNING
IMKONIYATLARI
1.1 Macromedia flash dasturi va uning imkoniyatlari .............................................6
1.2 Matn bilan ishlan. ........................................................................................... 10
1.3 Animatsiya (Motion) ……………………….. ..................................................13
II B OB. ANIMATSIYA DASTURI MACROMEDIA FLASH.
DASTURNING ASOSIY ISH SOXALARI VATUSHUNCHALARI
2.1 Animatsiya dasturi macromedia Flash..........................................................19
2.2 Boshqaruv kadrlar uzgarishi (motion tweening) asosidagi yaratilgan
animatsiya..............................................................................................................2 3
2.3 Shakllar geometriyasini uzgarishi (shape tweening)asosidagi yaratilgan
animatsiya ..................................................................................................................24
Xulosa ………………….......................................................................................2 7
Foydalanilgan adabiyotlar ……………............................................................. 28
1

KIRISH
«Biz yoshlarga doir davlat siyosatini hech og’ishmasdan, qat’iyat bilan davom
ettiramiz. Nafaqat davom ettiramiz, balki bu siyosatni eng ustuvor vazifamiz sifatida
bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko’taramiz»
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev
Mavzuning dolzarbligi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev
Konstitutsiyamiz qabul qilinganining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali
marosimdagi ma’ruzasida pedagoglarning saviyasini oshirish, ta’lim-tarbiya tizimini
kompleks rivojlantirish zarurligiga alohida e’tibor qaratdi. Ayni paytda xalq ta’limi
tizimida pedagoglarning kasbiy va ma’naviy saviyasini yanada yuksaltirish borasida
keng ko’lamli ishlar olib borilmoqda.
Darhaqiqat, yosh avlodga zamon talablari asosida bilim berish uchun, tabiiyki,
o’qituvchi-pedagoglar malakasi va mahorati yuksak bo’lmog’i lozim. Ayniqsa,
bugun yoshlar juda ilg’or fikrlamoqda. Darslarni ularning talabiga mos, yuqori
darajada tashkil etish uchun o’qituvchi muntazam ravishda har bir mashg’ulotga
alohida tayyorgarlik ko’rishi zarur. Shu nuqtai nazardan, xalq ta’limi tizimiga yangi
va zamonaviy ta’lim texnologiyalarini, o’quv dasturlarini joriy etish bilan birga,
pedagoglarning kasbiy mahoratini izchil oshirib borish maqsadga muvofiqdir.
Bu boradagi vazifalar ijrosini ta’minlash bo’yicha ta’lim muassasalarida
darslarni samarali tashkil etishda, yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, etuk kadrlar
bilan bir qatorda ta’limga doir me’yoriy hujjatlar, o’quv-metodik ta’minotning o’rni
ham benihoyat ahamiyatlidir. Prezidentimiz tomonidan o’qitishning zamonaviy
metodologiyasini yaratish va amaliyotga joriy etish, o’quvchilarning ongli ravishda
kasb-hunar tanlash ishtiyoqini kuchaytirish, darsliklarni yaratishga butunlay yangicha
yondashish kabi dolzarb vazifalar aynan shu maqsaddan kelib chiqilgan holda
qo’yilmoqda. Haqiqatan ham, globallashuv jarayonining jadallashuvi o’quv
dasturlarimizni tubdan qayta ko’rib chiqishni, keng bilimga ega bo’lgan, mantiqiy
fikrlay oladigan yoshlarni voyaga etkazishga xizmat qiladigan, takomillashgan
me’yoriy hujjatlar, o’quv-metodik majmualarni yaratishni taqozo etmoqda.
2

2.3 Shakllar geometriyasini uzgarishi (shape tweening)asosidagi yaratilgan
animatsiya
Shu turdagi animatsiyani yaratish uchun biz boshqaruv kadrlar o’zgarishi (motion
tweening) asosidagi yaratilgan animatsiya xosil qilamiz. Faqat endi oxirida ikkinchi
qatlamdagi belgini butunlay o’chirib uning o’rniga kvadrat chizamiz. Shu
xarakatimizdan keyin kadrlar rangi normal rangga qaytadi. Keyin birinchi va
ikkinchi boshqaruv kadrlardagi grafik tasvir belgini Ctrl+B yoki Izmenit
menyusidagi Razdelit otdelno (Breack appartack) buyrug’i yordamida aloxida
shakllarga bo’lib chiqamiz.
2.3. 16-rasm: Razdelit otdelno (Breack appartack) buyrug’idan foydalanish
Endi avval birinchi boshqaruv sichkoncha chap tugmasi bilan tanlab
Svoystva (Proprties) yoki Ctrl+F3 yoki Okno menyusining shu nomli buyrug’ini
tanlamiz. Natijada mulokot oynasi xosil qilinadi va unda Tweening soxasida
Motions urniga Shape xolatini tanlaymiz. Shu natijasida boshqaruv kadr rangi yashil
rangga o’zgaradi. Endi iikinchi boshqaru kadrni ham sichkoncha bilan tanlab
animatsiya turini Motions dan Shape ga o’zgartiramiz va oxirida klaviaturadagi
Enter tugmasini bosamiz va biz yaratgan animatsiyani ko’rishimiz mumkin.
Ko’rishimiz mumkin ikkala animatsiyalarda ham ikkita boshqarish
kadrlar o’rtasidagi masofa kadrlarni kompyuter o’zi avtomatik yaratgan va
24

- Oval Tool (O) aylana, ellips chizish uskunasi;
- Rectangle Tool (R) to’rtburchak chizish uskunasi; - Pencil Tool (Y)
qalam uskunasi;
- Brush Tool (B) shyotka uskunasi;
- Free Transform Tool (Q) ob’ektni erkin o’zgartirish
(aylantirish) uskunasi;
- Fill Transform Tool (F) rangni o’zgartirish uskunasi;
- Ink Bottle Tool (S) rang quyish uskunasi;
- Paint Bucket Tool (K) rang quyish uskunasi;
- Eyedropper Tool (I) rangni aniqlash uskunasi;
- Eraser Tool (E) o’chirg’ich;
- Hand Tool (H) ish stolini surish uskunasi;
- Zoom Tool (M,Z) ish stolini katta, kichik qilish uskunasi;
Fill+Sroke Color chiziq va soxa rangini tanlash, belgilash
uskunasi;
Bu uskunalardan foydalanib ixtiyoriy ob’ektni chizishimiz mumkin.
Endi bu uskunalarning ayrimlari bilan ishlashni ko’ramiz.
8

1.2. 10-rasm: Import qilish
Ixtiyoriy rasmni tanlab Open tugmasi bosiladi. Natijada ish stolida biz tanlagan rasm
paydo bo’ladi.
1.2. 11-Ish stolidagi jarayon
Quyidagidek ko’rinishda: Maskani xosil qilish uchun birinchi bo’lib yangi
qavat(Layer) xosil qilib olamiz. Buning uchun Timeline oynasidan Insert layer
tugmasi bosiladi. Bu qavatga aylana chizamiz va Ctrl + G tugmasi orqali aylanani
(gruppalaymiz) birlashtiramiz.
16

4. www.ZiyoNET.uz – информационно-образовательный портал Республики
Узбекистан.
5. www.tami.uz
6. www.e-darslik.uz
7. http://www.vse.uz
29

1.2. 12-rasm: Ctrl + G tugmasi bosilish natijasi
Endi ixtiyoriy Frame ni tanlab F6 tugmasi bosiladi va aylana koordinatasi
o’zgartiriladi. Rasm joylashgan qavatda ham Frame tanlanib [F6] tugmasi bosiladi.

1.2. 13-rasm: F6 tugmasi bosilish natijasi
Aylana turgan qavat Frame lari o’rtasida sichqonchaning chap tugmasi
bosiladi va Properties bo’limidan Tween -> Motion tanlanadi. Endi Ctrl + Enter
tugmalari birgalikda bosiladi. Natija esa ko’rib turganingizdek:
17

Qarorda belgilangan vazifalarni bekami ko’st bajarish bo’yicha 2017-2021
yillarda oliy ta’lim tizimini kompleks rivojlantirish Dasturi ham belgilangan bo’lib,
uning tarkibida oliy ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish, moddiy-texnik bazasini
mustahkamlash va modernizatsiyalash, rekonstruktsiya qilish, zamonaviy o’quv-
ilmiy laboratoriyalar, zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari vositalari
bilan jixozlash bo’yicha alohida chora-tadbirlar belgilandi. Besh yillik ushbu
Dasturning moliyaviy xarajatlar parametrlari ham belgilangan.
Umuman olganda, insoniyat turmush tarzining rivojlanishi yangi-yangi
kashfiyotlarining yaratilishiga sabab bo’lmoqda. Inson yangilik yaratish jarayonida
har xil to’siqlarga duch keladi va shu to’siqlarni yengib o’tish mobaynida yangi-
yangi ixtirolar yuzaga kelaveradi. Lekin, hayot tajribalaridan ma’lumki, ko’pincha
yangi kashfiyot ma’lum bir muammoni bartaraf qilish jarayonida vujudga keladi. Biz
so’zsiz kopmpyuterning XX asrning buyuk kashfiyotlaridan biri ekanligini bildiradi.
Davr talabiga ko’ra bugunga kelib kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib ketdi.
Ma’lumotlarni boshqarish, ayniqsa hozirgi kunda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ma’lumotlarni boshqarish tizimlariga bo’lgan talab kun sayin ortib bormoqda. Katta
hajmdagi ma’lumotlar bazasi va axborotlar ustida ishlashga to’g’ri kelyapti. Jamiyat
taraqqiyotida yuzaga kelayotgan o’zgarishlar uning bir qismi bo’lgan informatika
sohasiga ham o’z ta’sirini ko’rsatmoqda. Bu ta’sir shunchalik kuchliki, axborot
texnologiyalarida bo’layotgan o’zgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida
o’zgarib va boyib bormoqda. Axborot texnologiyalarida juda katta yutuq
o’zgarishlar amalga oshdi. Yangi axborot texnologiyalarining yoki kompyuter
texnologiyalarining paydo bo’lishi bu soxadagi xizmat qilish uslubini tubdan
o’zgartirdi.
Bugun kompyuter texnologiyalari dunyoda jadallik bilan rivojlanayotgan
sohalardan biriga aylanib bormoqda. Kompyuter texnologiyalari inson hayot tarzida,
kichik va katta korxonalarda, kompaniyalarda, o’quv dargohlarida, davlat
muassasalarida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bugungi kunda ta’lim tizimining
zamonaviyligi ularning kompyuterlashtirilganlik va texnik ta’minotlarining yuqori
darajada ekanligi bilan o’lchanmoqda. Shu bois informatika va axborot
texnologiyalarning jamiyatimiz ijtimoiy va iqtisodiy hayotiga jadal sur’atlar bilan
3

II BOB. ANIMATSIYA DASTURI MACROMEDIA FLASH.
DASTURNING ASOSIY ISH SOXALARI VA TUSHUNCHALARI
2.1 Animatsiya dasturi macromedia flash
Macromedia Flash dasturi yordamida ham animatsiya va taqdimot fayllarni
yaratishimiz mumkin. Ammo Power Point ga qaraganda Macromedia Flash
dasturda yaratilgan animatsiya fayllari to’lik siz tomoningizdan yaratiladi va
animatsiyalashtiriladi. Shu bilan birgalikda bu dasturda aktiv elementlar bilan
ishlash va dasturlash imkoniyatlari mavjud. Asosan Macromedia Flash dasturida
kichik animatsiya fayllari (kliplar), Internet saxifalar, elektron qo’llanmalar va
Flash dasturda yaratilgan fayllar o’zining original, ishlash soddaligi, yaratilish
murakkabligi, tezkorligi, multimediya jixozlanganligi va hajm buyicha kichikligi
bilan ko’zga tashlanishadi. 3
Dasturni ishga tushirish uchun Windows ning PUSK tugmasining
PROGRAMM Ы bo’limining Macromedia guruxi ichidagi Macromedia Flash
buyrug’ini tanlaymiz. Natijada ekranda quyidagi dastur oynasi hosil qilinadi.
2.1. 12- Macromedia Flash dasturi
Flash dasturida ishlash uchun biz bir nechta yangi tushunchalar bilan tanishimiz
zarur. Bular: Flash belgisi, grafik tasvir (simvol), animatsion klip, aktiv tugma,
ssena, kadr, boshkaruv kadr, vaqt-chizg’ichi, va qatlam.
3

18

1.2. 4-rasm: Time Line oynasi
Kadr qo’shish uchun [F6] yoki [F5] tugmasi bosiladi. Timeline oynasida
qavat (Layer) qo’shish va qavat papkasini(Layer Folder) qo’shish tugmalari
mavjud.
Eng sodda animatsiya aratilganidagi qavatlar va kadrlar ko’rinish
yuqoridagidek ko’rinishida bo’ladi.
1.3 Animatsiya (Motion)
Animatsiya yaratish unchalik murakkab emas. Macromedia Flash dasturi eng sodda
animatsiyani yaratish bir necha qadamdan iborat. Murakkablarini yaratish uchun esa
sizdan ozgina sabr-toqat va biroz vaqt talab qiladi. Keling xozir eng sodda
animatsiyani yaratamiz. Buning uchun uskunalar panelidan matn yozish uskunasini
tanlaymiz va ixtiyoriy matnni kiritamiz. Masalan quyidagidek:
1.2. 5-rasm: matin yozish uskunasi
Endi Timeline bo’limidan ixtiyoriy(namunada biz 25- Frameni tanladik)
Frame ga (sichqonchaning chap tugmasini) chertib, [F6] tugmasi bosiladi va matn
koordinatasi o’zgartiriladi.
12

kirib kelganligi zamonamizning hos xususiyatlaridan biri bo’lsa, “Kompyuter
grafikasi va viziullashtirish” fanini o’zlashtirish davr talabidir.
Mazkur kurs ishi Macromediya flash dasturi yordamida animatsiyalar tayyorlash
mavzusida bo’lib, maktab, litsey va oliy o’quv yurti tahsil oluvchilari uchun o’quv
qo’llanmalar, elektron darsliklar, nazorat testlarini web sahifalar yordamida
o’rgatuvchi dastur sifatida ishlab chiqish vazifasini o’z ichiga oladi. U ikki bobdan
tashkil topgan bo’lib, birinchi bobda Macromedia Flash dasturi va uning
imkoniyatlari, Macromedia Flash dasturi va u bilan ishlash ko’nikmasini
shakllantirish Ikkinchi bobda esa, Animatsiya dasturi Maromediya Flash
dasturining asosiy ish soxalari va tushunchalari, Animatsiya dasturi Maromediya
Flash dasturining asosiy ish soxasi bilan ishlash ko’nikmasini shakllantirish
imkoniyatlari yoritilgan va u yordamida o’rgatuvchi dasturlar yaratish metodikasi
bayon qilingan.
Kurs ishining maqsadi: Macromediya Flash dasturi yordamida animatsiyalar
tayyorlash imkoniyatlaridan foydalanib o’rgatuvchi dasturlar yaratish. Macromedia
Flash imkoniyatlaridan foydalanib “Kompyuter grafikasi va vizuallashtirish”
fanini o’qitish samaradorligini oshirish uchun elektron o’quv qo’llanma yaratish.
Kurs ishining ob’ekti : Ta’lim tizimida “Kompyuter grafikasi va
vizuallashtirish” fanini o’qitish jarayoni.
Kurs ishining predmeti : Ta’lim tizimida Macromediya Flash dasturi
imkoniyatlaridan foydalanib animatsiyalar yaratish
Kurs ishining vazifasi : Macromediya Flash dasturlarini yaratishning
maqsad va vazifalari:
 Macromedia flash dasturi va uning imkoniyatlari,
 Animatsiya (Motion) ,
 Animatsiya dasturi macromedia Flash,
 Shakllar geometriyasini uzgarishi (shape tweening)asosidagi yaratilgan
animatsiya
Kurs ishi tuzilishi va hajmi . Kurs ishi kirish, ikki bob, to’rt paragraf,
xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ibora t.
4

1.2. 6-rasm: Matn kardinatasini o’rnatish
So’ngra Timeline oynasidan aktiv Layer ning ixtiyoriy
(1- va 25- Frame lardan biriga chertiladi) Frame ga chertib, Properties
bo’limidan Tween -> Motion tanlanadi.
1.2. 7-rasm: Properties bo’limi bilan ishlash
13

(agar tavirni kichraytirish kerak bo’lsa) algoritmlari ishlab chiqilgan, lekin ular
doim ham ushbu masalani oqilona bajara olmaydi.Web-sahifalarni yaratishda
birinchi o’rinlardan birini vektorli grafika ham egallaydi. Bu tasvirni rasmdagi
joylashuvi matematik formulalar bilan berilgan egri chiziqlar majmuasi yordamida
namoyish etish usulidir. Masalan, istalgan doirani tasvirlash uchun uch-to’rt raqam
kerak bo’ladi: radius, markaz koordinatalari va chiziq qalinligi. Shuning uchun,
vektorli grafika rastrli grafikaga nisbatan bir qancha afzalliklarga ega:
vektorli tasvirlarni belgilovchi matematik formulalar kompyuter
xotirasida rastrli tasvir piksellariga qaraganda kamroq joy egallaydi; ·
tasvir (yoki uning ayrim qismlarini) sifatini yuqotmasdan
chegaralanmagan kattalashtirish imkoniyati mavjudligi;
tasvirni bir platformadan ikkinchisiga ko’chirishning qulayligi. Albatta,
vektorli tasvirlarni o’z kamchiliklari ham mavjud. Masalan, fotorealistik tasvirni
vektorli formatda namoyish qilish murakkabroq. Flash yaratuvchilari bunga echimni
tonishgan. Flash yordamida Web-sahifalar tuzishda siz nafaqat vektorli balki rastrli
tasvirlarni ishlatishingiz ham mumkin.
Macromedia Flash dasturida ob’ektlarni chizish uchun maxsus chizish
uskunlari mavjud. Ular quyidagi uskunalar paneli (Tools) da joylashgan.
Bu uskunalar quyidagi amallarni bajaradi:
- Selection Tool (V) belgilash uskunasi;
- Subselection Tool (A) belgilash uskunasi;;
- Line Tool (N) chiziq chizish uskunasi;
- Lasso Tool (L) ixtiyoriy belgilash uskunasi;
- Pen Tool (P) ruchka uskunasi;
- Text Tool (T) tekst yozish uskunasi;
7

bilan ishlash uchun Flash ning maxsus oynasi. Uni ekranga chikarish uchun Ctrl+L
yoki F11 yoki Okno menyusining Biblioteka (Window Library) buyrug’ini
tanlashimiz kerak. Ushbu oyna orkali biz barcha belgilarni ko’rishimiz, ularni
taxrirlashimiz, yangi yaratishimiz va uchirishimiz, hamda ularni kadrlar
qo’shishimiz mumkin.
Animatsiya (Animatsiya - Animation) - Flash dasturning asosiy
xarakatlari. Animatsiya 2 xil buladi: kadrli (pokadrovoe sozdanie) va
avtomatik(avtomaticheskoe sozdanie promejutochn ы x kadrov). Kadrli animatsiya
fakat boshkaruv kadrlardan iborat buladi. Avtomatik animatsiya (tweening)
boshkaruv hamda avtomatik ravishda yaratilgan oddiy kadrlardan iborat buladi.
Flash dasturda ikki xil avtomatik animatsiya turi mavjud: shakllar geometriyasini
uzgarishi (shape tweening) yoki boshkaruv kadrlar uzgarishi (motion tweening)
asosidagi animatsiya. Xar xil animatsiya turlarini yaratish va ularni taxrirlash
asoslari bilan biz keyingi mavzularda tanishamiz.
Macromedia Flash dasturida animatsiya yaratish. Flash dasturida animatsiya ikki xil
buladi: kadrli (pokadrovoe sozdanie) va avtomatik(avtomaticheskoe sozdanie
promejutochn ы x kadrov). Avtomatik animatsiya shakllar geometriyasini uzgarishi
(shape tweening) yoki boshqaruv kadrlar uzgarishi (motion tweening) asosidagi
animatsiya turlarga bulinadi.
2.2 Boshqaruv kadrlar uzgarishi (motion tweening) asosidagi yaratilgan
animatsiya
Shu turdagi animatsiyani yaratish uchun biz bitta boshqaruv kadrni
yaratamiz va unga belgi qo’shamiz. Masalan boshqaruv kadrda aylana chiziladi va u
grafik tasvir belgi turiga F8 yoki Vstavka menyusida Preobrazovat v simvol
(Convert to Symbol) buyrigi yordamida o’tkaziladi. Yoki Ctrl+F8 yoki Vstavka
menyusida Nov ы y simvol (New symbol) buyrigini tanlab yangi belgi yaratamiz va
Belgilar kutubxonasi yordamida uni boshqaruv kadrga kushamiz.
22

Matn uch xil turda bo’ladi.Bular Static Text, Dynamic Text va Input
Text lsrdir. Quyidagi rasmda matn yozishning barcha xususiyatlari keltirilgan.
1.2. 2-rasm: Matn hususiyatlarini o’zgartirish oynasi
Bunda matn formatini (shrifti, o’lchami, qalin+kursiv), rangi va
koordinatalarini belgilash, o’zgatirish imkoniyati mavjud.
- matn turlari
- matn ko’rinishini o’zgartirish
- matn koordinatasi o’rnatish
- matn shrifti, o’lchami va
rangini belgilash
Ranglar bilan ishlash (Colors) ma’lumki barcha ranglar uchta ranglar
kombinatsiyasidan xosil bo’ladi. Yani RGB (Red, Green, Blue) qizil, yashil
va ko’k ranglaridan tashkil topadi. Flash dasturida ranglarni tanlash
paneli(Color Mixer) mavjud. Rang tanlash paneli(Color Mixer) xususiyatlari
quyidagi rasmda keltirilgan.
10

cheklanmagan grafiklar bilan ishlovchi vositalar va natijani Web-brouzerlarda,
kerakli muxarrirlarda foydalanish imkoniyatilari mavjud.Shunday ekan, biz yoshlar
axborotlashgan jamiyatda o’z o’rnimizni topishida kompyuter grafikasi fanining o’rni
alohida bo’lib, hozirgi kunning dolzarb fani hisoblanmoqda.

27

lavhalar yaratish imkonini beardi. Balki shuning uchundir swf formatini oddiy qilib
Flash deb atalish odatga kirib kolgan. Flash texnologiyalar tarkibining elementlari:
· vektorli grafika;
· animatsiyani bir qancha usullarda ishlash;
interfeysda interfaol elementlarini
yaratish; sinxron ovoz qo’shish;·
HTML formati va boshqa internetda foydalaniladigan barcha
formatlarga o’tkazishni ta’minlash;
mustaqil platformali;
Flash-roliklarni avto rejimda ham, Web - brouzer yordamida ham
ko’rish imkoniyati mavjud; vizual uskunalari mavjudligi Flash-rolik
yaratuvchilarini ko’plab murakkab amallardan xalos etadi, shuningdek Flash-
texnologiyalarning texnik asnektlarni o’rganishni talab etmaydi. Hozirgi vaqtda
Web-sahifalarni yaratishda birinchi o’rinlardan birini rastrli grafika egallaydi.
Rastrli formatlardan GIF (Graphics Interchange Format - ma’lumotlar almashuvi
uchun grafik format), JPEG (Join Photographic Experts Group – tasvir bo’yicha
mutaxassislar birlashgan guruhi) va PNG (Portable Network Graphics- ko’chirma
grafik format) va boshqa formatlarni keltirish mumkin. Rastrli grafikani ishlatishda
tasvir nuqtalar majmuasi (piksellar – inglizca pixels) dan iboratbo’ladi. Bu nuqtalar
bir - biri bilan bog`liq bo’lmaganligi uchun ushbu nuqtalarni har birga rangi va
koordinatasi berilishi kerak. Oddiy holda, agar ikki xil rangli tasvir ishlatilsa
(masalan, oq-qora), u holda har bir pikselni ta’riflash uchun bitta ikkili razryad (0-
qora, 1- oq) ta’riflash etarli bo’ladi. 256 - rangli rasm uchun har bir pikselga bunday
razryadlardan 8 ta kerak bo’ladi (256=2). Juda ham murakkab fotorealistik rangli
tasvirlar 1 pikselga 24 razryad talab qiladi. Natijada rastr tasvirli fayllar o’lchami
tasvirni rang chuqurligi o’sgani sari oshib boradi. Rastrli tasvirlarni yana bir
kamchiligi shundan iboratki, tasvir sifati piksel o’lchamiga bog`liq, u esa o’z
navbatida monitorniimkoniyati bilan belgilanadi. Shuning uchun bir xil rasm turli
monitorlarda har xil ko’rinishga ega bo’lishi mumkin. Rastrli tasvir o’lchamini
o’zgartirish juda ham murakkab ishdir. Chunki bunday tasvirni kattalashtirish
piksellar sonini o’sishiga olibkeladi. Kompyuter grafikasi sohasidagi mutaxassislar
tomonidan juda murakkab rastrli tasvirlar piksellar «ko’naytirish» yoki o’cherish
6

- soxasi bosh kadrga o’tish, qo’shni kadrlarni yoki ular
Chegaralarini ko’rsatish hamda bir nechta kadrlarni bir paytda taxrirlash
tugmalari,
- soxasi esa nechanchi kadr tanlangan, kadrlar tezligi va nechanchi
sekundda joylanishimizni kursatuvchi tugmalari.
Qatlam (Layer - Sloy) - xar bir grafik muxarrirlaridek Flash dasturida ham
qatlamlardan foydalanamiz. Qaysi qatlam yuqorida joylashgan bo’lsa shu qatlam
ob’ektlar boshqalar ustida ko’rsatiladi. Qatlamni ko’rinmas yoki o’zgartiruvchan
emas xolatga o’tkazish mumkin. Qatlamlar oddiy, xarakat traektoriya qatlami yoki
maska (paydo bulish) qatlam ko’rinishida bo’lishi mumkin. Bir vaqtdagi bir nechta
xar xil xarakatlar uchun xar xil qatlamlar kerak.
Kadr (Frames - Kadr) - Flash va kupkina animatsion muxarrirlar hamda
video montaj dasturlar asosida kadrlar ketma ketligi joylashgan. Kadrni siz uzingiz
chizib yaratishingiz yoki dastur uni uzi avtomatik yaratishi mumkin. Kadrlar ichida
boshqaruv kadr (keyframes - klyuchevoy kadr) tushunchasi mavjud bulib, u xarakat
traektoriyasining nuqtalarini belgilaydi. Avtomatik yaratilgan kadrlar esa ikki xil
buladi: shakllar geometriyasini o’zgarishi (shape tweening) yoki boshqaruv kadrlar
o’zgarishi (motion tweening) asosida yaratilgan kadrlar .
Kadrlar ustidan bajariladigan asosiy amallar
F7 yoki Vstavka menyusida Vstavit pustoy klyuchevoy kadr (Insert blank keyfrme)
- aktiv qatlamda yangi bush boshkaruv kadr yaratish. F6
yoki Vstavka menyusida Klyuchevoy kadr (Insert keyframe) - aktiv qatlamda keying
boshqaruv kadrini yaratish Shift+F6 yoki Vstavka menyusida Ochistit klyuchevoy
kadr (Clear keyframe) – aktiv qatlamda tanlangan boshqaruv kadrini tozalash F5 yoki
Vstavka menyusida Kadr (Insert frame) - aktiv katlamda bush kadrini yaratish
Shift+F5 yoki Vstavka menyusida Udalit kadr (Remove frames) - aktiv katlamda
tanlangan kadrini tozalash
20

2.1. 14-rasm: Kadr yaratish
Belgilar (Symbol - Simvol) - Flash dasturning asosiy elementlaridan biri.
U oddiy grafik yoki bir nechta qatlamdan iborat murakab grafik tasvir (graphic),
animatsiyalashgan klip (movie clip) yoki aktiv tugma (button) kurinishida bulishi
mumkin. Xar bitta belgi o’z ichiga bir nechta boshqa belgilarni olishi mumkin
bulganligi sababli Flash dasturida ishlash juda qulay. Yangi belgi yaratish uchun
Ctrl+F8 yoki Vstavka menyusida Nov ы y simvol (New symbol) buyrig’ini
tanlaymiz. Natijada yangi belgining yaratish mulokot oynasi chiqadi, ushbu oynada
biz belgi turini (grafik tasvir - graphic, yoki aktiv tugma - button) tanlaymiz va OK
tugmasini bosamiz. Yangi belgini boshka yul bilan ham yaratish mumkin. Agar
biror bir tasvir kismini sichkoncha bilan tanlab F8 yoki Vstavka menyusida
Preobrazovat v simvol (Convert to Symbol) buyrigini tanlasangiz, u xolda Flash shu
tasvir asosida siz tanlagan turiga mansub yangi belgi yaratadi 4
Belgining turlari
Grafik tasvir (graphic) - bitta kadrdar va bitta yoki bir nechta katlamlardan
iborat belgi. Aktiv tugma (button) - turtta kadrdan (Up, Over, Down, Hit) va bitta
yoki bir nechta katlamlardan iborat belgi. Up - tugma oddiy kurinishi, Over -
sichkoncha kursori tugmaga kursatib turgan kurinishi , Down - sichkoncha kursori
tugmaga kursatib bosilib tugran kurinishi, Hit - tugma aktivlashish soxaning
kurinishi. Animatsiyalashgan klip (movie clip) - cheklanmagan kadrdar va
katlamlardan iborat belgi. Ushbu belgi uz ichiga bir nechta boshka belgilarni (grafik
tasvirlar, aktiv tugmalar va boshka animatsion kliplarni) olishi mumkin. Belgilar
kutubxonasi (Biblioteka - Library) - xar xil turdagi belgilar
4

21

animatsiya to’gri chizik bo’yicha xarakatlanyapti. Ammo agar bizga xarakat
traektoriya bo’yicha bajarilishi kerak bo’lsa, u xolda nima kilish kerak? Bunday
animatsiyalarni xosil
qilish uchun bizning qatlamimiz ustida maxsus xarakat traektoriya qatlamini
yaratish kerak bo’ladi. Va shu qatlamda qalam bilan qiyshik traektoriya chizig’ini
chizamiz. Natijani ko’rish uchun klaviaturadagi Enter tugmasini bosamiz.
Shu bilan birga avtomatik animatsiyalarda foydalanish mumkin bo’lgan yana bir
effekt mavjud - bu maska qatlami. Maska qatlamini uchun asosiy
2.3. 17-rasm: Maska qatlami ko’rinishi
katlam ustida yangi bo’sh qatlam yaratamiz. Shu qatlamni sichqonchaning chap
tugmasi bilan bosib Maska - Mask buyrug’ini tanlaymiz. Natijada qatlam ko’krangga
o’zgaradi va ikkala qatlamlar o’zgarishlardan ximoyalanadi. Maska qatlamdan
shu ximoyani o’chirib, boshqaruv kadrda bir nechta to’rtburchaklar chizamiz. Keyin
yana maska qatlamning ximoyasini yoqib klaviaturadagi Enter tugmasini bosamiz va
natijani ko’ramiz.
25

Natijani ko’rish uchun yuqoridagi menyudan Control -> Test Movie tanladi.
Yoki osonroq usuli klaviatura yordamida [Ctrl] va [Enter] tugmalari birgalikda
bosiladi. Natija esa ikkala xolatda ham quyida ko’rib tuganingizdek bir xil:
Bu kabi animatsiyalar asoasn Internet tarmog’ida saytlar banneri uchun, turli
reklama roliklari uchun keng qo’llaniladi. va albatta katta-kichik prezenttsiyalar va
animatsiyalar yaratishda ham ishlatiladi. 2
Animatsiya (Shape)
Animatsiya yaratishda Shape yani bir xolatdan ikkinchi xolatga silliq (tekis)
o’tish xossasidan foydalaniladi. Buning uchun ixtiyoriy ob’ektni chizib olamiz.
1.2. 8-rasm: animatsiya yaratish
Endi esa ixtiyoriy Frame ga sichqonchaning chap tugmasini bosib
Properties bo’limidan Tween -> Shape tanlanadi. Va albatta natijani ko’rish uchun
Ctrl + Enter tugmasi bosiladi. Natija esa ko’rib turganingizdek:
2
14

I BOB. MACROMEDIA FLASH DASTURI VA UNING IMKONIYATLARI
1.1 Macromedia fla
sh dasturi va uning imkoniyatlari
Flash texnologiyasiga - ShockWave Flash (SWF) formatli vektorli grafikdan
foydalanishga asoslangan texnologiyadir. Bu format eng samarali grafik formatlardan
bo’lmasada, SWF formati foydalanuvchilarga grafik imkoniyatlari cheklanmagan
grafiklar bilan ishlovchi vositalar va natijani Web-brouzerlarda, kerakli muxarrirlarda
foydalanish imkoniyatilari mavjud. Flash texnologiyasining imkoniyatlardan yana
biri -bu uning moslashuvchanligidir, ya’ni bu format barcha platformalarda (MacOS
tizimli Macintosh kompyuterlari yoki Windows tizimli kompyuterlarida) ishlatilishi
mumkin.Yana bir qulay imkoniyati uning yordamida yaratilgan tasvirlar nafaqat
animatsiyali bo’lishi, balki interfaol elementlar va tovush bilan boyitilishi hamda
dasturlash orqali boshqarilishi mumkin. Flashtexnologiyasining mosalashuvchanlik
va interfaol multimediya dasturlar yaratish imkoniyati ko’pchilik Web-dizaynerlar
o’rtasidagi bahslarga sabab bo’lib, uni mashhurligini oshishiga imkoniyat berdi.
Shuning uchun bu texnologiyaning yaratilishi bilan bir vaqtda Macromedia
kompaniyasi tomonidan ikki asosiy web-brouzerlari, Internet Explorer va Netscape
Communicatorlar uchun elementlar Plug-In yaratildi. Bu esa, o’z navbatida Flash
texnologiyasini Internetda yana ham keng tarqalishiga olib keldi. Natijada ushbu
web-brouzerlar yaratuvchilari swfformatini o’z dasturlarini asosiy formatlar bazasiga
qabul qildi. Bunday usulni boshqa yirik dasturiy ta’minot yaratuvchilar (masalan,
Adobe firmasi) ham qo’llay boshladi. Macromedia kompaniyasi swf formatini juda
oddiy va qulay uskunalar bilan ta’minlaganligi bu formatdan ko’p muxlislarning
foydalanishiga olib keldi. Shuni aytish kerakki, hozirgi vaqtda ushbu uskunalarni bir
qancha to’liq to’plamlari ham mavjud. Ushbu uskunalarni bir turi Macromedia
Director Shockwave Studio- multimediya taqdimotlarni yaratish, Macromedia
FreeHand va Macromedia Fireworks- grafik tasvirlar muharriri,Macromedia
Authorware va Macromedia CourseBuilder- interfaol o’rgatuvchi kurslarni yaratish
muharriri va boshqalarni misol qilib olish mumkin. Web-sahifa yaratuvchilar orasida
eng ko’p ishlatiladigani bu Macromedia Flash dasturidir, chunkiushbu dastur
ixtiyoriy Web-sahifaga mashhurlik olib keluvchi banner va animatsiya, interfaol
5

2.1. 13-rasm: Flash dasturidagi yangi tushunchalar
Vaqt-chizg’ichi (TimeLine - Vremennaya shkala) - Flash dasturida
animatsiya xarakatlarni yaratishida asosiy ish quroli. Ushbu soxada qatlam va
kadrlarni ko’rishimiz va ular ustidan xar xil amallarni bajarishimiz mumkin Vaqt -
chizg’ich orkali qatlamlarni joylashuvi va turi, kadrlar turi (boshqaruv va avtomatik
yaratilgan kadrlar) va ulardagi action dasturlash skriptlar mavjudligini ko’rishimiz
va sozlashimiz mumkin.
Ushbu soxaning chap tomonda qatlamlar soxasi, u tomoda esa shu qatlamlardagi
kadrlar soxalari joylashgan.
Vaqt-chizg’ichning chap (qatlamlar) tomoni
- ustuni qatlam kurinishi yoki kurinmasligini,
- ustuni katlamni uzgartirish mumkinligi yoki mumkin emasligi va
- ustuni qatlam elementlari tulik yoki faqat chegaralari kurinishini
uzgartirishga yordam beradi.
- tugmasi yangi qatlam yaratish,
- tugmasi xarakat traektoriyasi qatlamni yaratish,
- tugmasi qatlamlar uchun papka yaratish,
- tugmasi esa tanlangan qatlamni uchirish amallarni bajaradi.
Vaqt -chizg’ichning ung (kadrlar) tomoni
Vaqt-chizg’ichnining o’ng tomonning pastki qismidagi
joylashgan
19

Foydalanilgan adabiyotlar
1. A.R.Maraximov, S. I. Raxmon қ ulova «Internet va undan foydalanish
asoslari». Toshkent-2001.
2. Matrosov, Sergev, Chaunin. HTML 4.0 v podlinnike. BHV-SPb, 2000
3. Vaynam L, Vaynam V, Dinamicheskiy HTML. Diasoft 2001
4. Uilton P. Java Script. Osnov ў . Simvol-plyus. 2002
5. M.Aripov. Internet va Ye-mailda ishlash, Universitet nashriyoti, 2000.
6. Microsoft FrontPage 2000. Shag za shagom.M., EKOM,2000.
7. I.Shaposhnikov. Web - sayt svoimi rukami. SPb.:BXV-Peterburg, 2000.
8. D. Kirsanov. Veb-dizayn. -SPb: Simvol-Plyus,2001.
9. Uilton P. Java Script. Osnov ы . Simvol-plyus. 2002
Qo’shimcha adabiyotlar
10. Vazirlar Ma ҳ kamasining kompyuterlashtirishni va AKT larni rivojlantirishning
2002-2010 yillarga m ў ljallangan davlat dasturi.
11. Xolmatov T. Informatika Uzbekiston Milliy ensiklopediyasi -2003
12.M.Aripov. Informatika, Universitet nashriyoti, 2001.
13.D. Mironov. Sogel DRAW, Uchebno„y kurs-SPb.: Piter, 2000.
14.O. E. Kolesnikov. Internet dlya delovogo cheloveka. M.,MSF. Izdat.
Firma «Yauza», 1996.
Internet saytlari
1. www.uz – Национальная поисковая система
2. www.gov.uz – правительственный портал Республики Узбекистан.
3. www.lex.uz - Национальная база данных о нормативно-правовых документах
Республики Узбекистан.
28

2.1. 15-rasm:Yangi belgi yaratish
Endi belgi joylashgan boshkaruv kadrni sichkonchaning ung tomondagi tugma
yordamida tanlab Creat motion tweening yoki Vstavit menyusining shu nomli
buyrugini tanlamiz. Shu xarakatlar natijasida boshqaruv kadr rangi ko’k
rangga uzgaradi. Endi sichkoncha bilan yangi kadrni tanlaymiz, (masalan 25-chi
kadrni) va F6 yoki Vstavka menyusida Klyuchevoy kadr (Insert keyframe) aktiv
qatlamda keyingi boshqaruv kadrini yaratish buyrug’ini tanlaymiz. Natijada 25-chi
kadrda ko’k rangli boshqaruv kadr xosil qilinadi va shu kadrgacha birinchi boshqaruv
kadrdan strelka xosil qilinadi. Birinchi boshqarish kadrdan ikkinchi boshqarish
kadrgacha kadrlar ko’k rangda avtomatik xosil kilinadi. Oxirgi xarakatimiz - bu
ikkinchi boshqarish kadrdagi belgini o’zgartirish (chuzish, aylantirish, kattalashtirish,
kichkinalashtirish yoki kadrdagi joylanishini o’zgartirish). Endi klaviaturadagi Enter
tugmasini bosamiz va biz yaratgan animatsiyani ko’rishimiz mumkin.
23

Macromediya flash dasturi yordamida animatsiyalar tayyorlash

Купить