• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 300000UZS
Размер 79.6KB
Покупки 0
Дата загрузки 02 Февраль 2024
Расширение docx
Категория Педагогика

Продавец

Saidmuhammadalixon Ataullayev

Дата регистрации 29 Ноябрь 2023

163 Продаж

Maktabgacha ta’lim tashkiloti yillik ish rejasining moxiyati, maqsad va vazifalari

Nazoratchi-uslubchi yuqorida bayon etilgan tamoyillarni muassasada amalga oshirilishini nazorat qilish va ilgari qabul qilingan qarorlar ijrosining bajarilishini aniqlash maqsadida Pedagogik kengash ishida qatnashadi. U bolalar hayotini muhofaza etish, ularning jismoniy va ruhiy sog’lomligi, har bir bolaning yoshi va shaxsiy xususiyatlariga mos holda rivojlanishi, ta’lim-tarbiya berishning tanlangan usul va uslublari samaradorligiga erishish uchun yaratilgan zarur shartsharoitlar, tarbiyaviy jarayonni psixologik jihatdan ta’minlash, xususan, maktabgacha ta’lim muassasasida psixologik xizmatni tashkil etish ishiga uslubiy yordam ko’rsatishi kerak. Maktabgacha ta’lim muassasasida rahbar xodimlar va tarbiyachilarning zamonaviy pedagogik texnologiyalarni to’liq o’zlashtirishi va o’z pedagogik faoliyatida qo’llash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratib berish orqali ularning o’z sohasi doirasida mustaqil ijod qilish huquqi ta’minlanadi. Nazoratchi-uslubchi muassasadagi ishlab chiqarish majlislarida qatnashib, uning faoliyati bilan bog’liq bo’lgan barcha masalalar davlat va jamiyat manfaatlariga rioya qilingan holda hal etilishini nazorat qiladi. «Maktabgacha ta’lim konpeptsiyasi»da «Ijtimoiy maktabgacha ta’lim tizimi oilaviy tarbiyadan uzilib qolmasligi kerak, balki u bilan chambarchas bog’liq holdagina bolaga yordam berish mumkin»... «Barcha ma’naviy qadriyatlar oilada tarkib topadi. Zero, oila doimo etnik xususiyatlarga taallukli va etnopsixologik xususiyatlarga ega bo’ladi. Oila bola tarbiyasiga katta ta’sir ko’rsatadi», deb ta’kidlanadi. Nazoratchi uslubchi umumiy va guruh ota-onalar majlislarida qatnashib, bolalar tarbiyasiga oid barcha masalalarni hal etilishini kuzatadi va ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirishga qaratilgan taklif va tavsiyalarini bayon etadi. Ota- onalarning muassasa ishida ishtirokini faollashtirish maqsadida «Jamiyatimizda oilaning tutgan o’rni» mavzusida suhbatlar uyushtirishi, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarida aks ettirilgan oilaning huquqiy negizlari, davlatimiz tomonidan oilaga ko’rsatilayotgan g’amxo’rlik, yaratilayotgan imkoniyatlarni 22 va narsa- buyumlarga, voqea-xodisalarga nisbatan qiziqishini o’stirish va shu asosda eng oddiy tasavvur va tushunchalar xosil qilish, eng muhimi esa, kuzatuvchanlikni, narsa va buyumlar, voqea-hodisaiar o'rlasidagi o'zaro bog’liqlikni topa bilishga o’rgatish bosh vazifa hisoblanadi. Katta va tayyorlov guruxi bolalarini narsa-buyumlar, vokea- hodisalar tug’risidagi xaqiqiy tasavvur va tushunchalarini, ularning tabiiy sabablar bilan bog’lik ekanligini shakllantirish dasturning muxim vazifasidir. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ta'lim-tarbiya berish ishini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun dasturni yaxshi bilishning o’zi etarli emas, shu bilan birga, har bir bolaning shaxsini rivojlantirish yo’llarini yaxshi bilish, bolaning bilim, malaka va ko’nikmalarni egallab olish qobiliyati har xilligini ham e'tiborga olish kerak.Tarbiyachining ishini muvaffaqiyatli rejalashtirishning yana bir zarurati - uning metodik qo’llanma, pedagoglar kengashi, metodik birlashma, kurslarda va shunga o'xshashlardan olgan tavsiyalardan keng foydalanishidir. Kalendar rejani guruhda ishlovchi har ikkala tarbiyachi birgalashib bamaslahat tuzishlari lozim. Tarbiyachilar vaqti-vaqti bilan bolalarning ishlarini tahlil qilib borishlari lozim. Kalendar reja bir-ikki xaftaga tuziladi va tarbiyachining majburiy hujjati hisoblanadi.Dasturga muvofiq hamma ta'lim-tarbiya ishlari bolalar faoliyatining barcha turlari: o’yin, mehnat, maishiy faoliyat va mashg’ulot orqali amalga oshiriladi. Kalendar rejaning mazmuni bolalar faoliyatining hamma turlarida aks ettiriladi. Kalendar rejani tarbiyachi kun tartibiga binoan tuzib chiqadi. Bolalarning o’yini ham. mehnat mashg’uloti ham, maishiy faoliyati ham tarbiyachining har kungi kalendar rejasidan o’rin olishi lozim. Kalendar rejaning mazmuni va shakli bolalarning har tomonlama barkamol shaxs bo’lib shakllanishi qay darajada borayotganligiga qarab baholanadi. Ertalabki soatlarni rejalashtirish. Ertalabki soatlarga quyidagilar rejalashtiriladi: 1. Bolalarning og’zaki nutqini tuzatish va rivojlantirish: 7 ularni kuzatishadi, nomini aytishga o’rganadi. Keyingi mashg’ulotda esa bu bilimlar mustahkamlanib, hayvonlarni kuzatish jarayonida yangi bilimlar hosil bo’ladi. Bolalar bu hayvonlarning foydali belgilarini, xatti-harakatini kuzatishsa, kelgusi mashg’ulotda bolalar uy hayvonini odamlar qanday parvarish qilishi va bu parvarishga hayvonlar o’z «minnatdorchiligini» qanday bildirishi to’g’risida gap boradi.Dastur materialini o’rganish mashg’ulotdan-mashg’ulotga mana shu izchillik bilan amalga oshirib boriladi. Bolalarning bilim, malaka va ko’nikmalarni muvaffaqiyatli o’zlashtirishlari aksariyat xollarda tarbiyachining tayyorlagan metod va usullariga, shart-sharoitga bog’liq bo’ladi. Bu yoshdagi bolalarning yosh xususivati asosan ko’rgazmali metoddan kuzatish namoyish qilish metodi xikoya, suxbat tushuntirish; amaliy metod mashq o’yindan foydalanishni takrorlaydi. Har bir metod umumiy vazifani amalga oshirishga qaratilgan yagona yo’l bo’lib, usullar yig’indisidan tashkil topadi. Hamma usullarni shartli ravishda uchta guruhga bo’lish mumkin: ko’rgazmali (ko’rsatish), og’zaki (savol. solishtirish, she'r aytish, topishmokdan foydalanish), amaliy (topshiriq, o’yin, vaziyat usullari va boshqalar).Bevosita faollashtiruvchi metodlardan tashqari bavosita metodlardan ham foydalaniladi (eslatish, maslahat, tanbeh berish, tuzatish). Ko’p xollarda metod va usullardan kompleks tarzda foydalaniladi. Mashg’ulot vaqtida beriladigan bilim, malaka va ko’nikmalarni bolalar yaxshi o’zlashtirib olishlari ularning hissiy holatini ko’tarish uchun xizmat qiladi. Tarbiyachi o’zining kalendar rejasida mashg’ulotda foydalaniladigan usulnigina yozib qolmasdan, shu bilan birga lining mazmunini ham ochib yozishi kerak.Bolalarga beriladigan savollarni ham qanday izchillikda berilsa, shunday yozib qo’yish zarur. Agar tarbiyachi mashg’ulotda topishmoq yoki she'rdan parcha keltirmoqchi bo’Isa, uning mazmunini yozib qo’ygan ma'qul. Solishtirishga o’rgatishda qaysi buyumlardan, ularning qaysi belgisidan, qanday savollardan foydalanish lozimligi ham yoziladi. Tarbiyachining mashg’ulotni rejalashtirishdagi ba'zi bir metod va usullarini ko’rib chiqamiz.Tarbiyachi mashg’ulotga tayyorgarlik ko’rayotganda, albatta, yosh 10 bolaning tafakkuri ko’rgazmali-obrazli bo’lishini e'tiborga oladi va asosan mashg’ulotda ko’rgazmali metodlarni rejalashtiradi. Kuzatish metodi tarbiyachi rahbarligida kuzatilayotgan ob'ektni bolaning hissiy idrok qilishini ta'minlaydi. Narsa va buyumlarni namoyish etish ham shunday ahamiyat kasb etadi. Ko’p mashg’ulotlarda, ayniqsa-nutqni o’stirish mashg’ulotida tarbiyachining hikoyasidan foydalaniladi. Bu bolalarga tanish bo’lgan badiiy asardan, tevarak- atrofdagi hayotdan olingan voqea- hodisalarni tarbiyachi xis-hayajon bilan jonli, obrazli qilib bayon etishidir. Suhbat metodi ham rejalashtiriladi. Suhbat bolalarga avval egallagan bilimlari bilan yangisini bog’lash imkonini yaratadi, shuningdek, yangi bilimlarni o’zlashtirib olishlarini engillashtiradi. Tarbiyachi mashg’ulotlarda foydalanadigan so’zli metodda uning qiyinligini savollar tashkil etadi. savollarni bolalarning bilish jarayonlari: sezgi, idrok, tafakkurini faollashtiradigan qilib tuzish kerak. Savollar bolalardan aqliy zo’r berishga, sabab-natijalarni aniqlashga qaratilgan bo’lishi zarur.Mashg’ulotlarda muammoli vaziyatlar yaratish ham bolaning fikrlash faoliyatini kuchaytiradi, bilimlarni egallab olishini engillashtiradi, ularning fahm-farosatli, mustaqil fikrlaydigan bo’lishiga yordam beradi.Mashg’ulotlarda solishtirish usulidan foydalanish insonning eng qimmatbaxo aqliy xazinasi bo’lib, u buyumlarni yaxshiroq o’rganish va tushunishga yordam beradi. Kichik guruxlarda solishtiriladigan buyumlar bir-ikkitadan ko’p bo’lmaydi. Tarbiyachi solishtirishni qanday izchillikda olib borishni o’zining kalendar rejasida yozib qo’yadi. 1.2. Mavsumiy o’zgarishlar,uchib ketuvchi qushlar mavzusida rivojlanish markazlaridagi faoliyatlariga ishlanmalar yozish (xoxlagan gurux misolida) Ta’lim-tarbiyaviy ishning mazmuni. metod iva usullari hamda uni tashkil etish turlari, bolalar xulq-atvorini tarbiyalash mazmuni, ularda madaniy-gigiyenik malakalarni shakllantirish, bolalar mehnati va o‘yinlariga rahbarlik usullari, bolaning bo‘sh vaqti, ko‘ngil ochar daqiqalarni tashkil etish , shuni ngdek, ota- onalar bilan ishlash turlari rejalashtirilishi lozim.O‘qitislming har bir bo‘limiga 11 Bolalarning sezgisini, idrokini, tovushlarni idrok etishini, rang, vaqt, didni, nutqni o’stiruvchi ishlar rejalashtiriladi. Dramalashtirish va sport o’yinlari ham rejalashtiriladi. 9. Mehnatning turli xillari rejalashtiriladi: a) tabiatdagi mehnat ко ’chat o’tkazish, suv sepish, o’simlik va havvonlarni parvarish qilish va shu kabilar; b) xo’jalik maishiy mehnat idishlarni yuvish, xonani yig’ishtirishtirish, kitoblarni yopishtirish-elimlash, o’simliklar bargini artish); v) qo’l mehnati (tabiiy materiallar, daraxtlar mevasi, samonchalar, lattalar yog’och va kartondan har xil buyumlar yasash) har bir yosh guruhida mehnatning qaysi turi o’tkazilishi dasturda ko’rsatilgan. Ertalab 2-3 xil faoliyat rejalashtiriladi. Ertalabki soatlarni rejalashtirishda shu kungi o’tkaziladigan mashg’ulotlar e'tiborga olinadi. Mashg’ulotda biror narsa o’qib berish rejalashtirilgan bo’lsa, ertalabki soatda rasm ko’rish. onasi to’g’risida so’zlab berish, o’qish rejalashtirilmaydi, shu kuni ertalabki soatga mehnat, kattalik, shakl bilan tanishtirish, tasviriy faoliyat rejalashtiriladi. Tarbiyachi har xil mashg’ulotlarni rejalashtiradi; bolalarga yangi bilim beruvchi mashg’ulotlar ularning olgan bilimlarini, orttirgan tajribalarini mustahkamlovchi va tartibga soluvchi mashg’ulotlar, kompleks mashg’ulotlar va hisobot-nazorat (tekshiruvchi) mashg’ulotlari bo’ladi. Tarbiyachi o’zining kalendar rejasiga mashg’ulotning nomi va dastur mazmunini yozib qo’yadi. Dastur mazmuniga mashg’ulotning ta'lim-tarbiyaviy vazifalari va bolalar egallab olishlari, aniqlash va mustahkamlash kerak bo’lgan bilim, malaka, ko’nikmalar xajmi ham voziladi. Mashg’ulotni rejalashtirish bolalar tomonidan ma'lum xajmdagi bilimlarni egallash va kengaytirish imkoniyatini yaratibgina qolmay, shu bilan birga ularning bilimlarini aniqlash, mustahkamlash, mustaqil faoliyatlarida qo’llash imkonini beradi. Bolalarga beriiadigan bilim, malaka va koTiikmalaining hajmi mashg’ulotdan- mashg’ulotga kengaytirib, murakkablashtirib boriladi. Masalan, tarbiyachi birinchi mashg’ulotda bolalarni uy hayvonlari bilan tanishtiradi, bolalar 9 I BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTI YILLIK ISHI 1.1.Maktabgacha ta’lim tashkilotida ta’lim jarayonini tashkil qilish tamoyillarini yoritish. MTTda ta'lim-tarbiyaviy ishini rejalashtirish pedagoglar, tarbiyachi-metodist, mudira faoliyatining muhim turlaridan biridir.Rejalashtirish - ta'lim-tarbiyaviy ishning zarur sharoit, foydalanadigan vosita, ishning usul va metodlarini ko’rsatib, ta'lim-tarbiyaviy ish dasturini amalga oshirish tartibi, izchilligini oldindan aniqlashdir.Maktabgacha pedagogika maktabgacha ta'lim muassasasi ishini rejalashtirish mumkinligini va zarurligini ta'kidlab, bunda u inson shaxsini shakllanishida ijtimoiy omillar, muhit va tarbiyaning muhim ahamiyatga egaligi haqida asosiy qoidalarga tayanadi. Rivojlanishning asosiy omili bo’lgan tarbiya jarayonida bilim, aqliy va amaliy malakalar hamda harakat usullarini bola tomonidan egallanishi amalga oshiriladi. Tarbiyaning mazmunini uning maqsadi belgilaydi. Rejalashtirishning maqsadi - « MTT ta'lim-tarbiya dasturi»ning bajarilishini ta'minlashdir. Pedagogik jarayonni yagona bir butun sifatida tashkil etish vazifasi rejalashtirishda etakchi hisoblanadi.Rejalashtirish pedagogik jarayonni yaxlit tashkil etishga: bolalar jamoasi va ayrim bolalarni tarbiyalash vazifasini aniqlashga, bolalarni yoshiga ko’ra pedagogik ta'sir mazmunini va usullarini tanlashga, bolalar hayoti, faoliyat turlari, rahbarlik metodlari va shu kabilarni tashkil etishning turli shakllaridan foydalanishga yo’llangan bo’lishi kerak. MTT laridagi ta'lim-tarbiya ishlarini rejalashtirish murakkab bo’lib, tarbiyachidan bolalarning ruhiy fiziologik taraqqiyot darajasi to’g’risidagi bilimlarni, ta'lim-tarbiya dasturini, ta'lim va tarbiyaning metod va usullarini bilishni taqozo etadi.Reja (arbiyachiga yil bo'yi amalga oshiradigan ta'lim-tarbiya ishlarini bir tekisdu taqsimlab, пи 'lum izchillik bilan amalga oshirishga yordam beradi. Reja bolalar bilan amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiya ishlariga oldindan puxta tayyorgarlik ko’rish metod va usullarni yaxshilab o’ylab olish, kerakli material va jihozlarni tayyorlash imkonini yaratadi. Tarbiyachi rejalashtirgan hamma ishlar har 5 tegishli hujjatlari, jumladan, ta’lim-tarbiya, moliya-xo’jalik, uslubiy ish hujjatlari, xodimlarning tuman, shahar metodik tadbirlar, malaka oshirish ishlarining ahvoli bilan tanishadi. Muassasaning kuchli yoki zaif tomonlarini bilish uchun avvalgi tekshirish materiallari o’rganib chiqiladi, kamchiliklarni bartaraf etish bo’yicha qabul qilingan qarorlar qanday bajarilgani aniqlanadi. Bu navbatdagi tekshiruvda ko’proq nimalarga ahamiyat berish kerakligini belgilab beradi. Tuman miqyosida tekshiruv o’tkazishda, albatta, mahalliy hokimiyat organlari, korxona va tashkilotlarga qarashli bo’lgan maktabgacha ta’lim muassasalari bilan aloqa o’rnatiladi. Tekshiruv korxona va tashkilotlarga qarashli maktabgacha ta’lim muassasalarida o’tkazilayotgan bo’lsa, bu jarayonda ularning vakili ishtirok etishi lozim. Yalpi tekshiruvning asosiy yo’llari. Yalpi tekshiruv boshlanishidan oldin nazoratchiuslubchi va guruh a’zolari muassasa mudiri bilan suhbatlashadi, tekshiruv maqsadi, faoliyat yo’nalishi, tartibi, vaqti bilan tanishtiriladi. So’ngra mudira muassasa haqida, jumladan, uning nechta guruhdan iborat ekani, tashkil etilgan yili, bolalarning guruhlar bo’yicha taqsimlanishi, kundalik davomat, muassasaning moddiy-texnika bazasi, kadrlar tarkibi (pedagogik va xizmat ko’rsatuvchi), ularning g’oyaviy-siyosiy saviyasi, kasb malakasi va mahorati, mehnat va ijro intizomi, jamoaning yutuq va kamchiliklari, ularni bartaraf etish yuzasidan amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar xususida ma’lumot beradi. Bu suhbat asosida tekshiruvchilarda muassasa to’g’risida dastlabki taassurot paydo bo’ladi. So’ngra nazoratchi-uslubchi tasdiklangan reja bo’yicha tekshirish, o’rganish ishlarini boshlaydi. Quyida tekshiruvga oid asosiy savollar keltiriladi: 1) maktabgacha ta’lim muassasadagi ta’lim-tarbiya ishlarining ahvoli, «Maktabgacha ta’lim muassasasida ta’lim-tarbiya dasturi» talablarining bajarilishi, bolalarning bilimi va ko’nikmalari, tarbiyachining ishlash uslublari; 24 doir mashg‘ulotlarni rejalashtirishda bilimlarni egallashning asosiy bosqichlari hisobga olinadi. Rejada bilimlar mazmunining takrorlanish ularni sekin asta murakkablashtirish nazarda tutiladi. Istalgan bo‘limga doir mashg‘ulotlarni rejalashtirishda mazkur bo‘ lim bilan bog‘ langan asosiy ta’lim tarbiyaviy masalalardan tashqari dasturning boshqa bo‘ limlaridan ayrim masalalarni kiritish kerak. Mashg‘ulotlarni bunday yaxlitlash ularni rivojlantiruvchi samarasini oshiradi. Ta’lim-tarbiyaviy ishlar mashg‘ulotlardan tashqarida: kundalik turmush, o‘yin, mehnatda ham davom ettiriladi. Rejada bolaning xulq-atvorini: bir-birlariga xayrixoxlik munosabatini, bir-birining o‘yiniga qiziqishlari bilan hisoblashishni, yuzaga kelgan nizolarni xaqgo‘ylik bilan hal qilish kabilarni tarbiyalash vazifalari nazarda tutiladi.Rejada o‘yinda bolalarni o‘zaro munosabatlari va xulq-atvorlarini tarbiyalash vazifasini kiritib, tarbiyachi bolalar o‘yinlarining mazmuni ni, ularning o‘ynash ko‘nikmalarini hisobga oladi. Kun davomida tarbiyachsi xilma xii harakatli va didaktik o‘yin larni uyushtiradi, ularga rahbarl ik rejalashtiradi. Bolalarning mehmat faoliyatlarini tashkil etish shakllariga doir rejalashtirish muhimdir. Mehnatni tashkil etish shakli sifatida barcha guruhlarda topshiriqlardan foydalaniladi. O‘z mazmuniga ko‘ra topshiriqlar turlicha bo‘lishi mumkin. Tarbiyachining ish rejasida yangi topshiriq mazmunini qayd etish, so‘ngra uni bajarishga jalb etiladigan bolalar ismlarini ko‘rsatish maqsadga muvofiqdir. Tarbiyachi bolalar navbatchiligiga rahbarlikni rejalashtirar ekan, tarbiyachi mehnat hajmi va mazmumi, bolalarga navbalchilik vazifalarini tanishtirishda foydalanadigan jihoz,metod va usullarni ko‘rsatadi. Rejada bolalaming jamoa shaklidagi mehnatlarini tashkil qilish mazmuni va tarkibi, o‘tkazish vaqti ko‘rsatiladi. Zarur jihozlar belgilanadi va joylashtiriladi. Mustaqillik bayramlari, mustaqil yurtimizdagi muhim sanalar va xodisalar bilan bog‘liq bayramlar, maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarga Vatanga muhabbat, baynalminal xislarni tarbiyalash, ularni xalqimizning boy milliy va umumbashariy 12 Pedagogik va ota-onalar kengashlarining qarorlarini o’rganish esa yillik reja asosida qanday masalalar muhokama etilgani, ularni hal etish bo’yicha qanday choratadbirlar amalga oshirilgani, bu jarayonda ota-onalarning ishtiroki masalasiga oydinlik kiritadi. Xujjatlarni o’rganish jarayonida ayrim masalalarga aniqlik kiritish imkoni bo’lmagan hollarda suhbat usulidan foydalanish mumkin. Suhbat mazmuni va uning xarakteriga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: — guruhdagi bir kunlik pedagogik jarayonni kuzatish natijalari bo’yicha tarbiyachi bilan suhbat muhokama; — o’rganish natijalarini tahlil qilish (suhbat tahlil). Suhbat tarbiyachining mashg’ulot jarayonida qo’llagan usullari haqida ham bo’lishi mumkin. Kuzatish jarayoni yakuniga yetganidan so’ng o’tkaziladigan suhbatda mudira yoki uslubchi ishtirokida tarbiyachi faoliyatidagi yutuq va kamchiliklarga xolisona yondashib, uning ishiga baho beriladi. Suhbat yakunida nazoratchi-uslubchi tarbiyachi faoliyatini atroflicha tavsiflab, baho beradi,zarur hollarda, tarbiyaviy jarayonga yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etish borasida tegishli tavsiya va maslahat berishi lozim. Mudira bilan suhbatda asosiy e’tibor muassasaning moliyaviy- xo’jalik, tashkiliy-pedagogik, uslubiy, xodimlar bilan ishlash masalalariga Muassasa shifokori yoki tibbiy hamshira ish rejasi asosida bolalarning sog’lig’i, kasalliklarning oldini olish, davolash profilaktika ishlarini amalga oshirish xususida suhbat o’tkazadi. Ota-onalar va qo’mita raisi bilan suhbat chog’ida ularning muassasa faoliyatini takomillashtirishga yo’naltirilgan talabistaklari, taklif va tavsiyalari hamda muassasaning oilada bolalarni tarbiyalashga qo’shayotgan hissasi masalalariga bag’ishlanishi mumkin. Bolalar ishlarini tahlil qilish — guruhda bolalarning faolligi, bilim olishga qiziqishlari, ularda muayyan ko’nikmalarning shakllanishi va rivojlanishini anikdab beruvchi omildir. Bu jarayonda ishlarning soni bilan cheklanmay, ularning mazmuni, o’ziga xosligi, dastur talablariga qay darajada javob berishini o’rganish 20 • kadrlarni tanlash, joyjoyiga qo’yish, tarbiyalash, ishlash malakalarini oshirish omillari; muassasadagi uslubiy ishlar, uslubiy kabinet faoliyati; • tashkiliy pedagogik va moliyaviy-xo’jalik ishlarning ahvoli; belgilangan rejalarning bajarilishi, yo’llanmalar soni, bolalarning davomati; • bolalarga tibbiy xizmat ko’rsatish sifati; bolalar ovqatlanishining ratsional tashkil etilishi; • ota-onalarning muassasa faoliyatidagi ishtiroki; mudiraning maktabgacha ta’lim muassasasiga rahbarligi, boshqarish uslubi; mudira va uslubchi tomonidan ta’lim-tarbiya ishlari, dastur talablarining bajarilishini nazorat etishi; • muassasaning moddiy-texnika bazasining ahvoli, moliya-xo’jalik faoliyati, smetaning bajarilishi, xarajatlarning to’g’ri sarflanishi; • ta’lim-tarbiya yo’nalishidagi ish rejalarning bajarilishi, Pedagogik kengash, umumiy majlislar, ota-onalar yig’ilishlari, Maktabgacha ta’limi bo’limlari tomonidan chiqarilgan buyruq va farmoyishlarning bajarilishini nazorat etish; • muassasada ish hujjatlarini to’g’ri yuritish, jamlash va saqlanishini ta’minlash; 10) nazoratchi-uslubchining tekshiruv natijalariga doir xulosa va takliflari bo’yicha yakuniy Pedagogik kengashning o’tkazilishi. Yalpi tekshiruvning yakuni uning maqsadiga va vazifalariga bog’liq. 25 Nazoratchi-uslubchi guruh rejalarini (3—6 oylik) o’rganib, unda ko’zda tutilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirilishini, oylik, chorak va istiqboldagi ish rejalarida ta’lim-tarbiyaning barcha yo’nalishlari e’tiborga olingani, qaysi yo’nalish tushirib qoldirilgani va buning sabablarini aniqlab olishi kerak. http://hozir.org 27 tarbiyachi», «Xalq maorifi a’lochisi» va shu kabi sharafli unvonlar bilan taqdirlanadilar. Xalq ta’limi xodimlari orasidan respublika bo‘yicha deputatlar saylanishi ham ularga bo‘lgan chuqur hurmat-ehtiromni bildiradi.O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh .M.Mirziyoev tashabbuslari bilan jumhuriyatimizda pedagog xodimlarning oylik maoshlari yildan-yilga oshirilib, turmush sharoitlari yaxshilanib kelinmoqda. Pedagog xodimlarni malakasini oshirish ilmiy-metodik markazlari kengaytirilmoqda, ularning siyosiy 4 XULOSA Bolalar maktabgacha ta’lim tashkilotida bolalarni markazlarda mashg’ulotlar tashkil qilish ular bilan doimo bevosita munosabatda bo’lishni talab qiladi.Har bir bolaning xoxish va istagidan kelib chiqib markazlarda jalb eilishi bolajonlarning xoxishidan kelib chiqib. Buni ta’minlovchi shartlardan biri bolalar maktabgacha ta’lim tashkilotida jonli tabiat burchagini bo’lishidir. Bolalarni tabiat bilan uzviy, davomli va sistemali tarzda tanishtirish ularda jonli tabiat burchagida yashovchilar haqida chuqur va puxta bilimlarni, mehnat, malaka hamda ko’nikmalarni hosil qilish, kuzatuvchanlikni o’stirish uchun sharoit yaratadi. Ana shu malaka va ko’nikmalar asosida tabiatga exti ѐW tkorona munosabat ham, unga qiziqish ham tarbiyalanadi. Tabiat burchagidagi hayvon va o’simliklar tashqi ko’rinishidan ѐ W rqin, jozibador, Maktabgacha ta’lim tashkilotidagi bolalarning hali unchalik barqaror bo’lmagan diqqatini o’ziga jalb qila oladigan bo’lishi kerak; Fan- tabiat markazida bu turdagi o’simlik va hayvonlarning bir necha xili mavjud bo’lishi lozim. CHunki bolalar kuzatish ob’ektida faqat umumiy belgilarnigina emas, balki o’ziga xos xususiyatli belgilarni ham ko’ra olishlari kerak. Bu bolalarning tirik organizmlarning xilma-xilligi hamda takrorlanmasligini bilib olishlariga yordam beradi; Ilm - fan, ma’rifat - madaniyat asrlar davomila insoniyat olamida so‘nmas mash’al bo‘lib, yoritib kelgan.. Bizga ma’lum bo‘lmagan tarix zarvaraqlari qatida pinhona yotgan qadriyatlarimiz, noyob qo‘lyozma asarlarimiz, qadimiy yodgorliklarimiz istiqlol sharofati bilan tadqiqotchi olimlarimiz tomonidan teran o‘rganilmoqda. Tarix - insonning barkamollik, taraqqiyot yo‘li. Moziyii bilmaslik o‘zini anglamaslikdir. O‘zini anglagan halqgina buyuk kishilarning nomlarini e’zozlab ruhi poklarini doimo yod etadi. Agar biz o‘tmish tariximizga, nazar tashlasak, yashab ijod etgan pedagoglarimiz o‘zlari ijod etgan davrlardayoq bolaning har tomonlama o‘sishida, ma’naviy ozuqa beradigan tabiatning nozne’matlari uning mo‘jizalaridir deb ta’kidlab o‘tganlar. 28 va taxdil qilish hamda tarbiyachiga zarur tavsiyalar va maslahatlar berish muhim ahamiyat kasb etadi. Guruh tarbiyachisining ish faoliyati dastlab uning o’zi bilan muhokama qilingandan so’ng masala Pedagogik kengashga olib chiqiladi. Unda yutuq va kamchiliklar, taklif va mulohazalar oshkora muhokama etiladi, zarur yo’l-yo’riq, ko’rsatma va uslubiy yordam ko’rsatiladi. Bolalarning bilimi, ko’nikma va malakasini chuqurroq o’rganish maqsadida guruhda savol-javob, so’rovnomalar o’tkazish usulini qo’llash ham muhim ahamiyatga ega. Bu har bir chorakda dastur talablarining qay darajada bajarilgani, bolalarning bilim doirasi, dunyoqarashi, ijodiy, ma’naviy-ruhiy rivojlanishini aniqlashda muhim omil sifatida xizmat qiladi. So’rovnoma yurtimizdagi tarixiy joylar, Amir Temur, Mirzo Ulug’bek, Bobur, Abdulla Qodiriy singari ulug’ bobokalonlarimizning ilmiy va ma’naviy-ma’rifiy merosi va boshqa mavzularda o’tkazilishi mumkin. So’rovnoma o’tkazish orqali mudira, uslubchi va tarbiyachining bilim darajasi, g’oyaviy-siyosiy yetukligi, kasb mahorati va malakasini aniklash, ularning ishiga baho berish mumkin. Maktabgacha ta’lim muassasasi o’z pedagogik faoliyatida quyidagi tamoyillarga amal qilishi lozim: • bola shaxsiga hurmat bilan munosabatda bo’lish asosiga qurilgan ta’lim- tarbiya jaraeni insonparvarlik ruhi bilan yo’g’rilgan bo’lishi; • pedagogika, psixologiya va ijtimoiy-gumanitar fanlar sohasida qo’lga kiritilgan yutuqlarga tayangan holda bolalarning o’z-o’zini rivojlantirishga intilishlarini rag’batlantirish. 21 Kirish O‘zbekiston Respublikasida amalga oshiriladigan ulkan islohatlarning muvaffaqiyatga eng avvalo odamlarning o‘z ishlariga ma’suliyat bilan qarashlariga, kundalik mehnat faoliyatida mamlakat taraqqiyotiga hissa bo‘lib qo‘shiladigan savobli ishlarni qila olishlariga bog’liq. Jamiyatda pedagog (o‘qituvchi, tarbiyachi) birinchidan, o‘sib kelayotgan avlodni tarbiyalash, ikkinchidan mehnatkash xalqimizga har tomonlama bilim berishdek savobli va ma’suliyatli vazifalarni bajaradi.Maktabgacha pedagogika fani – bu kelajak, istiqbol uchun meros qilib qoldiriladigan boylikdir. Bu boylikning qadr-qimmati shu qadar buyukki, u odamni ma’naviy jihatdan boy qilib, qalbini baxtga, ilohiy nurga to‘ldiradi. Dunyoda biror kimsa yo‘qki, uning ustozi bo‘lmasa. U xukumat rahbarimi, buyuk allomami, shifokormi, xalq mexrini qozongan yozuvchimi yoki qo‘li gul kosibmi, qo‘yingki, barcha-barchaning o‘z ustozi va hayot yo‘lini charog’on etib turuvchi yo‘lboshchisi bo‘ladi.Ustozning eng buyuk burchi – uning xalqqa nafi tegadigan, aql-idrokli, qobiliyatli, uquvli shogirdlar tayyorlashidir.Tarbiyachi yosh avlodni xalqimizning munosib farzandlari qilib tarbiyalashdek muhim va fahrli shu bilan birga ma’suliyatli vazifani bajaradi. Tarbiyachining siyosiy yetukligi bolalarni tarbiyalash sifati uchun xalq va jamiyat oldidagi o‘z ma’suliyatini anglashga ta’lim - tarbiya ishlarini hal etishga ijodiy yondoshishga o‘z mahoratini doimo faollashtirib borish va hamkasblarning ishdagi o‘sishiga ko‘maklashuviga yordam beradi. Tarbiyachi o‘zi yashab turgan o‘lka hayotini bilishi tabiat va jamiyat omillarini tushunishi ijtimoiy faol bo‘lishi kerak.Respublikamiz rahbariyati pedagoglar faoliyatini yuqori baholamoqda. Ma’lumki O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimov (1996-yil 9-yanvardagi) Farmoniga binoan «1 oktyabr Xalq ta’limi xodimlari – o‘qituvchi murabbiylar kuni» deb e’lon qilindi. Bu voqea davlatimizni o‘qituvchilarni jamiyatda tutgan o‘rni naqadar yuksakligidan dalolat beradi. Yosh avlodni barkamol qilib tarbiyalashda erishgan yutuqlari uchun, pedagog ishidagi ijodiy mehnatlari uchun, ilg’or tajribalarni umumlashtirishda erishgan yutuqlari uchun o‘qituvchi, tarbiyachilar «Metodist o‘qituvchi», «katta o‘qituvchi», «Metodist - 3 qadriyatlari asosida tarbiyalash maqsadida bayram ertaliklari o‘tkaziladi. Bayramlarni tarbiyaning muhim vositasi sifatida puxta rejalashtirish lozim. MTT ota-onalar o‘rtasida pedagogik targ‘ibotni amalga oshiradi. Ularni oila va maktabgacha ta’lim muassasasining bolalarga ta’sir ko‘rsatishda hamkorlikni yo‘lga qo‘yish maqsadlarida ta’lim-tarbiyaviy ish mazmuni bilan tanishtiradi. Bolalarni oilada tarbiyalashning i lg‘or usullarini o‘rganadi, umumlashtiradi va tarqatadi. Bu ish izchil tarzda amalga oshiriladi va maktabgacha ta’lim muassasasi mudirasi tomonidan yillik rejada, tarbiyachi tomonidan ham rejalashtiriladi. Ishni tashkil etish usullari quyidagilarni: ota- onalar majlisi, bolani oilasiga borishni, ochiq eshiklar kunini, mashg‘ulotlar o‘kazishni, bolalar ishlari bo‘yicha ko‘rgazmalar tashkil etishni nazarda tutadi. Ta’lim-tarbiya ishlarini rejalashtirish shakllarini ilova etamiz. MTTda ta’ lim-tarbiya jarayonini rejalashtirish tarbiyachidan tegishli tayyorgarlikni talab etadigan ancha murakkab ishdir. Tarbiyachi bolaning psixik- fiziologik rivojlanish darajasini, «Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari»ni hamda u asosida yaratilgan ta’lim-tarbiya dasturini yaxshi bilishi kerak. Reja tarbiyachiga dastur talablarini bir yilga bir tekisda taqsimlashga yordam beradi hamda ta’lim- tarbiya berish va tarbiyalashning usullarini oldindan o‘ylab olish, maqsadni aniqroq ko‘rish imkonini beradi. Reja bo‘lsa, tarbiyachi bugun nima ish qilishi va qanday qilishini, qaysi qo‘llanmalardan foydalanishni biladi. Ta’lim-tarbiyaviy ish rejasi tarbiyachi tomonidan tuziladi. Reja oy boshlanishidan besh kun avval metodistga tasdiqlash uchun beriladi, oylik ish reja daftarida avvalo haftalik mashg‘ulotlar jadvali, bir oylik rejaning taqsimoti beriladi. Har o‘n besh kunga mo‘ljallangan badan tarbiya mashqlari, ota-onalar bilan ishlash rejasi va kundalik faoliyatining yuritilishi ochib beriladi MTT ta’lim-tarbiyaviy ishini rejalashtirish pedagoglar, tarbiyachi-metodist,mudira faoliyatining muhim turlaridan biriRejalashtirish ta’lim-tarbiyaviy ishning zarur sharoit, foydalanadigan vosita, ishning usul va metodlarini ko‘rsatib, ta’lim- 13 tarbiyaviy ish dasturini amalga oshirish tartibi, izchilligini oldindan aniqlashdir.Maktabgacha pedagogika MTT ishini rejalashtirish mumkinligini va zarurligini ta’kidlab, bunda u inson shaxsini shakllanishida ijtimoiy omillar, muhit va tarbiyaning muhim ahamiyatga egal igi haqida asosiy qoidalarga tayanadi. Rivojlanishning asosiy omili bo‘lgan tarbiya jarayonida bilim, aqliy va amaliy malakalar hamda harakat usullarini bola tomonidan egallanishi amalga oshiriladi. Tarbiyaning mazmunini uning maqsadi belgilaydi. Rej alashtirishningmaqsadi-«Bolaj on»dasturining baj arilishinita’minlashdir. Pedagogik jarayonni yagona bir butun sifatida tashkil etish vazifasi rejalashtirishda etakchi hisoblanadi.Rejalashtirish pedagogik jarayonni yaxlit tashkil etishga: bolalar jamoasi va ayrim bolalarni tarbiyalash vazifasini aniqlashga, bolalarni yoshiga ko‘ra pedagogik ta’sir mazmunini va usullarini tanlashga, bolalar hayoti, faoliyat turlari, rahbarlik metodlari va shu kabilarni tashkil etishning turli shakllaridan foydalanishga yo‘ llangan bo‘ lishi kerak Reja bolalar bilan amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiya ishlariga oldindan puxta tayyorgarlik ko‘rish metod va usullarni yaxshilab o‘ylab olish, kerakli material va jihozlarni tayyorlash imkonini yaratadi. Tarbiyachi rejalashtirgan hamma ishlar har bir bolaning har tomonlama rivojlanishini ta’minlashi lozim. Shu bilan birga reja qotib qolgan narsa bo‘lmay, vaziyatdan kelib chiqib, unga o‘zgarishlar kiritish mumkin. MTTning yillik rejasi, istiqbol rejasi va tarbiyachin ing kalendar rejasi. Yillik reja asosan MTT mudirasi, metodist tarbiyachi tomonidan tuzil ib, bolalar m uassasasida amalga oshiril adigan barcha ishlami o‘ z ichiga oladi. Istiqbol rejasi 1-3 oyga mo‘ljallangan bo‘lib, undan ko‘zlangan asosiy maqsad bolalar bilan olib boriladigan ta’lim-tarbiya ishlarini tarti bga solish va uning ma’lum maksadga qaratilgan va samarali bo‘lishini ta’minlashdir. Unda « Bolajon dasturi »ning hamma bo‘limlari o‘z aksini topadi. 14 AKT yoki rasmlarga qarab ishlash; Qo`shimcha qism: bolalar kuz xaqida qiziqarli hikoyalarni eslab olishadi. E`tiborga molik jihati: topishmoq va tez aytishlarni to`g`ri talaffuz qilinishiga; do`stlarini tinglay olishiga, tabiatga e`tibor va muxabbatining shakllanishiga. Fan va tabiat markazi «Tabiiy bo`yoqlar» Maqsad: sabzavotlarning ajoyib xususiyatlari bilan tanish (lavlagi, sabzi, apelsinlarning),bo`yoq ranglarini ajratadi. Kerakli jihoz va materiallar: fartuk, sabzavotlar, mevalar, taxtacha, pichoq, qo`lda ishlatadigan sharbat chiqargich, idish, oq rangli matoqiyqimlari, oq qog`oz. Faoliyatning borishi: 1. «Tabiatdan bo`yoqlar» mavzusidagi rasmlarni tomosha qilish. 2. Sabzavot va mevalardan rang olish tajribasini o`tkazish. 3. Oq rangli matoni bo`yash. 4. Bolalar xulosa qilishadi. Xar bir rangga tegishli meva yoki sabzavotni qo`yishdan iborat jadvalni to`ldirishadi. Qo`shimcha qism: qog`ozda tabiiy bo`yoqlar bilan ishlashga urinib ko`rishadi. E`tiborga molik jihati: tajriba o`tkaza olishlariga va xulosa chiqara olishlariga, ish joylarini yig`ishtira olishlariga. Qurish-yasash va matematika markazi «Matematik boychechak» misollar yechish Maqsad: arifmetik belgilar va raqamlar to`g`risidagi bilimlarini mustahkamlashadi, ular orasida misol va masalalar yecha oladi. Dunyoqarashini boyitadi, diqqatini va 17 O ZBEKISTON RESPUBLIKASIʻ OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT AMALIY FANLAR UNIVERSITETI “MAKTABGACHA TA’LIM METODIKASI” KAFEDRASI “MAKTABGACHA PEDAGOGIKA” fanidan KURS ISHI Mavzu: “Maktabgacha ta’lim tashkiloti yillik ish rejasining moxiyati, maqsad va vazifalari ” Kurs ishi rahbari: O.Tinibekov Bajardi: MT-22-10 (C) talabasi M. Omonboyeva “Himoyaga tavsiya etilsin” “Maktabgacha ta’lim metodikasi” kafedrasi mudiri ____________PhD,dotsent X.I.Yusupova TOSHKENT-2024 Maqsad:karton qog'ozlardan uych yasash, uning kuz faslidagi vazifasi xaqida so'zlaydi, turli ranglarni tanlaydi va shakllarni biladi. Jihoz va materiallar:turli hajmdagi qog'oz qutilar, yelim, skotch, qaychi, o'ram qog'oz, yoki bo'yoqlar. Faoliyatning borishi: Bolalar qushlar uchun yasalgan turli xil uychlar rasmlarini tomosha qilishadi. Ishning bajarilishini bolalar tomonidan rejalashtirilishi. Uychni yasash va o'rash. Uychaning taqdimoti. Qo'shimcha qism:mustahkamroq uychalarni hovlidagi daraxtlarga o'rnatish. E'tiborga molik jihati: bolalarning jamoada ishlay olishiga, uychning funksional va xavfsizligiga. Til va nutq markazi Mavzuga oid topishmoqlar va tez aytishlar. Maqsad: diqqati rivojlanadi, faol va faol bo'lmagan nutqi rivojlanadi, tafakkuri, fikrlashi, nutq nafasi shakllanadi, nutqining tempi va ifodaliligi shakllanadi. Jihoz va materiallar:topishmoq va tez aytishlar bo'yicha rasmlar. Faoliyatning borishi: «Qushcha» barmoqlar gimnastikasini o'ynab olish; Bolalar bir-birlariga topishmoq aytishadi; 16 KOMISSIYA XULOSASI Talaba tomonidan mavzuning og zaki bayoni (yoritib berishi, tushunchasi,ʻ savollarga to liq javob bera olishi, tahlillar keltirishi, xulosalar chiqara olishi) ʻ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ ______________________________________________________________ Kurs ishining og zaki bayoni bo yicha komissiya tomonidan baholanishi ʻ ʻ (kurs ishiga ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball __________ Jami ball_______________________ Komissiya raisi _____________________ ____________________ (FISH) (imzo) Komissiya a’zosi ____________________ ____________________ (FISH) (imzo) Komissiya a’zosi _____________________ ____________________ (FISH) (imzo) 31 xotirani jamlashni shakllantiradi. Kerakli jihoz va materiallar: misollardan iborat bo`lgan boychechak guli, matematik belgilar. II BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTI O’RNI VA MOHIYATI 2.1. Maktabgacha talim muassasasining yillik ish rejasini tuzish metodikasi Har bir, ayniqsa, yosh nazoratchi-uslubchilar uchun tegishli kuzatish rejasini tuzib faoliyat yuritishi jarayonni puxta, mazmunli, har tomonlama keng va samarali olib borishini ta’minlaydi. Bunday kuzatish rejasining yo’qligi tekshirishning yuzaki, pala-partish, amalga oshirilgan ishlarga baho berishda bir yoklamalikka olib keladi. CHunki, oldindan o’ylangan rejali kuzatish muassasadagi ilg’or ish tajribalarini o’rganishga, umumlashtirishga va ommalashtirishga xizmat qiladi. Kuzatish jarayonida tarbiyachi yoki mudira tomonidan kamchilikka yo’l qo’yilgani aniqlansa, nazoratchi-uslubchi muassasa xodimlarining shaxsiyatlariga tegmasdan, shoshilmasdan, kamchiliklarning oldini olish choralarini tushuntirib berishi, metodik yordam ko’rsatishi kerak. Agar kuzatish jarayonida bolalar sog’lig’i va hayotiga xavf soladigan kamchilikka yo’l ko’yilgan bo’lsa, nazoratchi-uslubchi zudlik bilan masalani hal etish chora-tadbirlarini ko’rishi zarur. Tekshiruv jarayonida anikdangan vaziyat va holatlar, xato va kamchiliklar maxsus daftarga yozib boriladi. Tekshiruvni to’liq va har tomonlama mukammal bo’lishini ta’minlash uchun quyidagi hujjatlarni o’rganish va tahlil qilish talab etiladi: • ish hujjatlari; • bolalar sog’lig’iga doir materiallar; 18 atroflicha yoritib berish kerak. Nazoratchi-uslubchi yuqorida ko’rsatib o’tilgan usul va metodlardan foydalanib, muassasani yalpi va tematik tekshirishni amalga oshiradi. 2.2. Maktabgacha ta’lim muassasalarini yalpi tekshirishning asosiy yo’llari Amalda nazorat qilishning asosiy turlari frontal yalpi va tematik tekshirish turlaridan foydalaniladi. Yalpi tekshirish — bu maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyatining barcha yo’nalishlarini atroflicha tekshirish shaklidir. Bunday tekshiruvda muassasaning kadrlar tarkibi, maktabgacha ta’lim dasturi talablarining bajarilishi, mudira va uslubchining ta’lim-tarbiya, moliya-xo’jalik va uslubiy ishlari va uslubiy rahbarligi, ularning xodimlar, ota-onalar va jamoatchilik bilan ish shakllari, tibbiy yordam xizmati, maktablar bilan aloqalar, ilg’or ish tajribalarini o’rganish, umumlashtirish va ommalashtirish borasidagi faoliyati va boshqa masalalar nazorat qilinadi. Yalpi tekshirish muassasaning maqomi va kimga bo’ysunishidan qat’i nazar, barcha turdagi maktabgacha ta’lim muassasalarida amalga oshiriladi. Bunday tekshiruvlar to’rt yilda bir marta Maktabgacha ta’limi bo’limlari (viloyat XTB, shahar, tuman XTB) tomonidan amalga oshiriladi. Yalpi tekshiruvni boshlashdan avval puxta tayerlangan va tasdiklangan tekshirish rejasini ishlab chiqish, unda barcha asosiy masala va savollar, tekshirish uslublari, tekshiruvchilarning vazifalari, majburiyatlari va tekshirish muddati ko’rsatilishi kerak. SHuningdek, nazoratchi-uslubchi maktabgacha ta’lim muassasalariga oid qonun, qaror, ko’rsatma, buyruklar, pedagogik va uslubiy jurnallarni ko’zdan kechirib, maktabgacha ta’lim dasturi hamda tekshirilishi mo’ljallanayotgan muassasaning 23 Nazoratchiuslubchi pedagogik yoki umumiy majlis o’tkazib, tekshirilgan masalalar, maktabgacha ta’lim muassasasining ahvoli, ishlarni yanada yaxshilash borasidagi taklif va mulohazalarini bayon etadi. Nazorat natijalari bo’yicha uch nusxada dalolatnoma tuzilib, biri tuman, shahar Maktabgacha ta’limi bo’limiga, ikkinchisi muassasaga, uchinchisi tekshiruvchilarga beriladi. Bundan tashqari, tekshiruv natijalari asosida tayyorlangan ma’lumotnomada aniq taklif va tavsiyalar bayon etiladi. Tematik tekshiruv bu — odatda, yilda bir marta o’tkazilib, maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyatining ayrim tomonlarini (muayyan yo’nalishlar yoki mavzular doirasida) nazorat qilish shakli hisoblanadi. Masalan, «Mehnat tarbiyasi», «Axloqiy tarbiya», «Maktab bilan aloqa», «O’yin mashg’ulotlarini tashkil etish» kabi mavzular shular jumlasidandir. Masalan, «Mehnat tarbiyasi» mavzusi bo’yicha tekshiruvda quyidagi masalalarga aniqlik kiritish nazarda tutiladi: • guruh rejalari muddatini e’tiborga olgan holda tekshirish (chorak mobaynida, yarim yillik). Maqsad: bajarilgan va bajariladigan ishlarni aniqlash; • mashg’ulotlarni kuzatish va tahlil qilish; bolalar mehnatining eng muhim tomonlarini ko’ra olish; • kattalar va bolalarning birgaliqdagi mehnatini kuzatish; • bolalarning kattalar mehnatiga munosabati; • bolalar o’yinlarida mehnatni aks ettiruvchi jaraenlarni kuzatish; • bolalar bilan individual suhbatlashish; • bolalar tomonidan bajarilgan ishlar tahlili; • tarbiyachining kundalik yozuvlarini ko’zdan kechirish; • guruhdagi o’quv materiallarini tekshirish. 26 • ta’lim-tarbiya sohasidagi ish rejalari; • tarbiyachilarning kundalik daftarlari (dastlabki bosqich guruxlarida); • olalar ishlari (rasm, plastilindan yasalgan narsalar va h.k.); • Pedagogik kengash, ishlab chiqarish, ota-onalar majlislarining qarorlari; • moliyaviyxo’jalik hujjatlari. Tekshiruvga bunday yondashuv negizida muassasa haqida to’liq tasavvur hosil bo’ladi. SHuning uchun nazoratchi-uslubchi muassasa mudirasi, shifokor (tibbiy hamshira) va tarbiyachilarni oldindan barcha zarur ish hujjatlarini tayyorlash haqida ogohlantiradi. Pedagogik ish hujjatlarini o’rganish jarayonida tarbiyachi tomonidan «Maktabgacha ta’lim dasturi» talablarining bajarilishi, didaktik materiallardan foydalanilishi, dasturni bosqichma-bosqich murakkablashtirib olib borilishini kuzatish mumkin. Tarbiyachilarning kundalik daftarlari bolalarning jismoniy va intellektual jihatdan rivojlanishi, ularning qiziqishlari, qobiliyatlarining ayrim qirralarini namoyon qiladi. Bolalar sog’lig’ini muhofaza etishga doir materiallarni (masalan, patronaj daftari, kundalik davomat, kasalliklarning oldini olish bo’yicha amalga oshirilgan ishlar) o’rganish asosida muassasaning bu boradagi faoliyatiga oydinlik kiritish mumkin. Ta’lim-tarbiya yo’nalishidagi ish rejalari dasturiga asoslanib, uning mazmun- mohiyati, izchilligi, mantiqiyligi, yillik, yarim yillik, chorak, oylik va kundalik rejalari va mashg’ulotlar jadvalining qanday tuzilgani, dasturda o’zbek xalq milliy o’yinlari, urf-odatlari qanday o’rin tutgani, «Odobnoma» mashg’ulotlarining mazmundorligi, bolalar dunyoqarashi, nutq madaniyatini oshirishda har bir tarbiyalanuvchi bilan individual ishlash qanday yo’lga qo’yilgani, ota-onalar bilan o’zaro munosabatlar darajasi, bolalarning ijodiy imkoniyatlarini rivojlantirishda tarbiyachining rolini kuzatish va o’rganish mumkin. 19 Istiqbol rejasida dasturning hamma bo‘limlari bo‘yicha amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ta’lim-tarbiya ishlari tizimi bolalar faoliyatining hamma turlarida anik mavzular buyicha belgilab chiqiladi. Kalendar reja 10-12 kunga tuziladi kun davomida amalga oshiriladigan ta’lim tarbiya mazmunini aks ettiriladi. Uni tuzishda dastur talablari, bolalarning rivojlanish va tarbiyalanish darajalari, maktabgacha ta’lim muassasasining ish sharoiti hisobga olinadi. Kalendar rejaga bolalarning aniq bilim va tasavvurlarni egallash jarayoni va ularda tevarak-atrofdagi narsa va buyumlar to‘g‘risida umumlashgan bilimlarni shakllantirish, bilishga qiziqish va aqliy qobiliyatlarni o‘ stirish, axloqiy ongini shakllantirish, axloqiy xulq, odat va malakalarni egallashi va boshqalar kiradi. MTT tarbiya dasturini yaxshi bilish kalendar rejani muvaffaqiyatli tuzishning asosiy garovidir. Pedagog va ruxshunos olimlar olib borgan ilmiy tadqiqot ishlarining xulosalari bolalarning malaka va ko‘nikmalarni egallashi ma’lum yosh bosqichida yuzaga kelishini ko‘rsatdi. Tarbiyachi xuddi mana shu davrni qo‘ldan boy bermay, bolani har tomonlama rivojlantirishga erishmog‘i zarur. Tarbiyachi o‘zi ishlayotgan gurux, shuningdek o‘zidan oldingi va keyingi guruxlar dasturi talablari va mazmunini yaxshi bilishi kerak. Masalan, dasturning kichkina guruh bolalarini tevarak-atrof bilan tanishtirish bo‘limida bolalarni hayvonlar, o‘simliklar va shunga o‘xshashlar tug‘risidagi eng oddiy bilim va tushunchalar bilan tanishtirish vazifasi belgilangan. Katta va tayyorlov guruxi bolalarini narsa-buyumlar, vokea hodisalar tug‘risidagi xaqiqiy tasavvur va tushunchalarini, ularning tabiiy sabablar bilan bog‘lik ekanligini shakllantirish dasturning muxim vazifasidi . Qurish-yasash va matematika markazi Qog'oz qutidan «qushlar uchun uycha » yasash 15 Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati. 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 30-sentabrdagi PQ-3305-son “O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori. 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 29-dekabrdagi PQ-2707-son “2017-2021-yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora- tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori. 3. O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarga qo‘yiladigan “Davlat talablari”. 2018-yil 3-iyul, ro‘yxat raqami 3032. 4. “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018-yil 7-iyuldagi 4-sonli hay’at yig‘ilishi qarori bilan tasdiqlangan va nashr etilgan dasturi. 5. Maktabgacha ta’lim muassasalarida qisqa muddatli guruhlar faoliyatini tashkil etishda tarbiyachilarni tayyorlash bo‘yicha trening moduli. T.: 2017-y. 6. “Bolangiz maktabga tayyormi?” O’zb Res. Xalq ta’limi vazirligi Respublika ta’lim markazi, Ma’rifat-Madadkor nashriyoti. 29 MUNDARIJA: KIRISH……………………………………………………………………….3 I BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTI YILLIK ISHI 1.1. Maktabgacha ta’lim tashkilotida ta’lim jarayonini tashkil qilish tamoyillarini yoritish…………………………………………5 1.2. Mavsumiy o’zgarishlar,uchib ketuvchi qushlar mavzusida rivojlanish markazlaridagi faoliyatlariga ishlanmalar yozish (xoxlagan gurux misolida)……………………………………………12 II BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTI O’RNI VA MOHIYATI 2.1. Maktabgacha talim muassasasining yillik ish rejasini tuzish metodikasi…………………………………………………………..…18 2.2. Maktabgacha ta’lim muassasalarini yalpi tekshirishning asosiy yo’llari……………………………….…………………………………23 XULOSA………………………………………………………………………27 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………..29 2 bir bolaning har tomonlama rivojlanishini ta'minlashi lozim. SHu bilan birga reja qotib qolgan narsa bo’lmay, vaziyatdan kelib chiqib, unga o’zgarishlar kiritish mumkin.SHuning uchun MTTda bir-birini to’ldiradigan bir necha xil reja tuziladi: MTTning yillik rejasi, Istiqbol rejasi va tarbiyachining kalendar rejasi. Yillik reja asosan MTT mudirasi, metodist tarbiyachi tomonidan tuzilib, bolalar muassasasida amalga oshiriladigan barcha ishlarni o’z ichiga oladi. Istiqbol rejasi 1-3 oyga mo'ljallangan bo’lib, undan ko’zlangan asosiy maqsad bolalar bilan olib boriladigan ta'lim-tarbiya ishlarini tartibga solish va uning ma'lum maksadga qaratilgan va samarali bo’lishini ta'minlashdir. Unda « MTT da ta'lim- tarbiya dasturi»ning hamma bo’limllari o’z aksini topadi.lstiqbol rejasida dasturning hamma bo’limlari bo’yicha amalga oshirilishi lozim bo’lgan ta'lim- tarbiya ishlari tizimi bolalar faoliyatining hamma turlarida anik mavzular buyicha belgilab chiqiladi.Kalendar reja 10-12 kunga tuziladi kun davomida amalga oshiriladigan ta'lim- tarbiya mazmunini aks ettiriladi. Uni tuzishda dastur talablari, bolalarning rivojlanish va tarbiyalanish darajalari, maktabgacha ta'lim muassasasining ish sharoiti hisobga olinadi.Kalendar rejaga bolalarning aniq bilim va tasavvurlarni egallash jarayoni va ularda tevarak-atrofdagi narsa va buyumlar to’g’risida umumlashgan bilimlarni shakllantirish, bilishga qiziqish va aqliy qobiliyatlarni o’stirish, axloqiy ongini shakllantirish, axloqiy xulq, odat va malakalarni egallashi va boshqalar kiradi. Pedagog va ruhshunos olimlar olib borgan ilmiy tadqiqot ishlarining xulosalari bolalarning maiaka va ko’nikmalarni egallashi ma'lum yosh bosqichida yuzaga kelishini ko’rsatdi.Tarbiyachi xuddi mana shu davrni qo’ldan boy bermay, bolani har tomonlama rivojlantirishga erishmog’i zarur. Tarbiyachi o’zi ishlayotgan gurux, shuningdek o’zidan oldingi va keyingi guruxlar dasturi talablari va mazmunini yaxshi bilishi kerak. Masalan, dasturning kichkina guruh bolalarini tevarak-atrof bilan tanishtirish bo’limida bolalarni hayvonlar, o’simliklar va shunga o’xshashlar tug’risidagi eng oddiy bilim va tushunchalar bilan tanishtirish vazifasi belgilangan.O’rta guruxda dastur bo’yicha bolalarni tevarak-atrof bilan tanishtirish 6 _______________________________________________ ta’lim yo nalishi ʻ talabasi ______________________________________________________ning ____________________________________________mavzusidagi kurs ishiga RAHBAR XULOSASI Mavzu talaba tomonidan (mustaqil yozilganligi, amaliy ahamiyati, dolzarbligi, mazmunda keltirilgan ijobiy tomonlar va rejaning izchil yoritilganligi, mavzu to liq qamrab olinganligi) ______________________ ʻ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Ishdagi kamchiliklar_______________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Kurs ishining yoritilishi bo yicha rahbar tomonidan baholanishi (kurs ishiga ʻ ajratilgan balldan 25% gacha baholanadi): Ball __________ 30 a) kitoblar, o’yinchoqlar, bolaning dam olish kunini qanday o’tkazgani, uning oila a'zolari ota-onasi, opa-singlisi, aka-ukasi va shunga o’xshashlar to’g’risida jamoa tarzida va yakka tartibda suhbatlar o’tkazish b) albomlar, jurnallar, yangi kitoblar, rassomlarning yangi asarlarini ko’rish; v) she'rlarni takrorlash; g) to’g’ri talaffuz qilishga o’rgatish, nutqning grammatik tuzilishini shakllantiruvchi didaktik o’yinlar; d) tovushlarni to’g’rilash bo’yicha yakka tartibda shug’ullanish. 2. Bolalarni kattalik, rang, vaqt, fazoviy masofa bilan tanishtirish bo’yicha didaktik o’yinlarni rejalashtirish (kichik va o’rta guruhlarda). 3. Bolalar xoxlagan faoliyat rejalashtiriladi. Bolalarning mustaqil shug’ullanishlari uchun plastilin, buyoqlar, qalamlar, bo’yashlari uchun rasmli kitobchalar va o’zlarining chizgan rasmlari beriladi. 4. Bolalar tomosha qilishlari uchun xalq o’yinchoqlari, kiyimlar, kashtalar, idish- tovoqlar, narsa-buyumlar, milliy kiyimdagi qo’g’irchoklar beriladi. 5. Bolalarni madaniy-gigienik malakalarga o’rgatish bo’yicha yakka tartibdagi ishlar rejalashtiriladi, masalan, kichkina guruhda dastro’molchadan foydalanishga o’rgatish bo’yicha didaktik o’yin o’tkaziladi., 6. Koptokii dumalatish, gardishni aylantirish, tirmashib chiqish, sirpanib yurish kabi asosiy harakatlarni rivojlantiruvchi ishlar rejalashtiriladi. 7. Ashula va raqsning ayrim qismlarini takrorlash rejalashtiriladi. 8. Bolalarning o’yin faoliyatlari rejalashtiriladi: a) qurilish o’yinlari rol, syujet bilan bog’lik qurilish o’yinlari rejalashtiriladi; b) syujetli-rolli o’yinlar, turmushni aks ettiruvchi va boshqa shunga o’xshash o’yinlar rejalashtiriladi; v) stol usti bosma didaktik o’yinlari. so’zli buyumlar bilan o’ynaladigan didaktik o’yinlar. ermak o’yinlar, xorovod o’yinlar, xalq didaktik o’yinlari rejalashtiriladi. 8

Maktabgacha  ta’lim tashkiloti yillik ish rejasining moxiyati, maqsad va vazifalari 

Купить