Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida bolalar nutqini rivojlantirishni tashkil etish 


MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I-BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR NUTQINING RIVOJLA

NISH XUSUSIYATLARI.

1.1. Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqining rivojlanish bosqichlari……………...5

1.2. Nutq rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar……………………………………..10

1.3. Bolalar nutqida uchraydigan muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari…….12

II-BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA BOLALAR NUTQINI RIVOJLANTIRISH USULLARI.

2.1. Bolalar nutqini rivojlantirishda o‘yin texnologiyalarining roli………………17

2.2. Badiiy adabiyot va ertaklar orqali nutqni rivojlantirish……………………...19

2.3. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan muloqot va uning nutq rivojlanishiga ta’siri………………………………………………………………………………23

III-BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA NUTQNI RIVOJLANTIRISH BO‘YICHA METODIK TAVSIYALAR.

3.1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida nutqni rivojlantirish bo‘yicha innovatsion metodlar…………………………………………………………………………...28

3.2. Nutq o‘stirish mashqlari va texnikalari………………………………………31

3.3. Tarbiyachi va ota-onalarning bolalar nutqini rivojlantirishdagi o‘rni………..34

XULOSA………………………………………………………………………….38FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………..…...40
 

KIRISH

O'zbekiston Prezidenti, shuningdek, ta'lim tizimini rivojlantirish bo'yicha qilinayotgan islohotlar, bolalarni maktabga tayyorlash va ularning aqliy tayyorgarligini oshirishga katta e'tibor qaratmoqda. Prezidentning fikrlariga ko'ra, bolalar uchun maktabga tayyorgarlik jarayoni – bu ularning aqliy rivojlanishi, ijodkorlik qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayon doirasida, bolalarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun zamonaviy uslublar va ta'lim metodlaridan foydalanish zarur. 

Shavkat Miromovich Mirziyoyev

Mavzuning dolzarbligi:Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida bolalar nutqini rivojlantirishni tashkil etish jarayoni ta'lim tizimining eng muhim jihatlaridan biridir. Nutq, insonning o'z fikrlarini, hissiyotlarini va tajribalarini ifoda etishining asosiy vositasi bo'lib, bolalar uchun ijtimoiy muloqot va o'zaro aloqalar o'rnatishning muhim omilidir[1]. Bolalarning nutqiy rivojlanishi, ularning kelajakdagi ta'lim jarayoni, ijtimoiy hayoti va hissiy intellekti bilan bevosita bog'liqdir. Maktabgacha ta'lim muassasalari bolalar nutqini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi, chunki bu davrda bolalar tilni o'zlashtirishda va muloqot ko'nikmalarini shakllantirishda eng faol bo'lishadi.

Bolalar nutqini rivojlantirish jarayonida tarbiyachilar, ota-onalar va pedagogik jamoatchilik o'rtasidagi hamkorlik muhimdir. Tarbiyachilar bolalar bilan bevosita ishlash orqali ularning individual ehtiyojlarini inobatga olgan holda ta'lim jarayonini tashkil etishlari zarur. Ota-onalar esa bolalarining nutqiy rivojlanishini qo'llab-quvvatlashda muhim rol o'ynaydilar. Ular bolalari bilan muloqot qilish, o'yinlar o'ynash va kitoblar o'qish orqali nutq ko'nikmalarini rivojlantirishda faol ishtirok etishlari kerak.

Nutqni rivojlantirishda interaktiv o'yinlar, hikoya aytish, musiqiy faoliyatlar va audiovizual materiallardan foydalanish samarali usullar hisoblanadi. Ushbu metodlar bolalarning qiziqishini oshirib, ta'lim jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi. Nutq rivojlanishi bolalarning o'z-o'zini anglashlariga, o'z fikrlarini ifoda etishlariga va ijtimoiy ko'nikmalarini oshirishga yordam beradi.

Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida bolalar nutqini rivojlantirishni tashkil etish jarayoni ta'lim tizimini yanada samarali qilish va bolalarni kelajakdagi muvaffaqiyatli shaxslar sifatida tayyorlashga xizmat qiladi. Shu sababli, ushbu jarayonni yanada takomillashtirish va innovatsion yondashuvlarni qo'llash zarur. Nutqni rivojlantirish borasidagi tadbirlar, faoliyatlar va metodikalar bolalar uchun muhim ahamiyatga ega bo'lib, ularning kelajakdagi hayotida katta rol o'ynaydi. Bu jarayonda har bir tarbiyachining va ota-onaning o'zaro hamkorligi, samimiy muloqoti va bolalarga qiziqarli va foydali faoliyatlar taklif etishi nihoyatda muhimdir.

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida bolalar nutqini rivojlantirishni tashkil etish maqsadi bolalarning til ko'nikmalarini, muloqot qobiliyatlarini va o'z fikrlarini ifoda etishlarini samarali rivojlantirishdir. Ushbu jarayon bolalarning psixologik, ijtimoiy va hissiy rivojlanishini ham ta'minlaydi, shuning uchun ta'lim muassasalari bu masalaga alohida e'tibor berishlari zarur.Nutqni rivojlantirish orqali bolalar o'zlarining his-tuyg'ularini, fikrlarini va tajribalarini ifoda etishga o'rganadilar. Bu jarayon bolalarning o'z-o'zini anglashiga, o'z fikrlarini boshqalar bilan baham ko'rishga va ijtimoiy aloqalar o'rnatishga yordam beradi. Bundan tashqari, nutq rivojlanishi bolalarning o'qish va yozish ko'nikmalarini shakllantirishga, shuningdek, kelajakdagi ta'lim jarayonida muvaffaqiyatli bo'lishlariga asos yaratadi.

Kurs ishining vazifasi: shuningdek, bolalarning so'z boyligini oshirish, talaffuz va intonatsiyani yaxshilash, muloqot ko'nikmalarini rivojlantirish va ijodiy fikrlashini rag'batlantirishdir. Nutqni rivojlantirish jarayonida interaktiv o'yinlar, hikoya aytish, musiqiy faoliyatlar va audiovizual materiallardan foydalanish orqali bolalarning qiziqishini oshirish, ularda o'zlariga bo'lgan ishonchni mustahkamlash ham muhimdir.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 3 ta bob 9 ta reja xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

I-BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR NUTQINING RIVOJLA

NISH XUSUSIYATLARI.

1.1. Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqining rivojlanish bosqichlari.

Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqining rivojlanishi insonning umrbod rivojlanish jarayonida muhim bosqichlardan biridir. Ushbu davrda bolalar til va muloqot ko'nikmalarini egallaydi, atrof-muhit bilan aloqaga kirishadi va o‘z fikrlarini ifodalashga o‘rganadi. Bolalar nutqining rivojlanishi bosqichma-bosqich kechib, turli omillar ta’sirida shakllanadi.

Bolalar nutqining rivojlanish bosqichlari tug‘ilgan paytdan boshlab taxminan yetti yoshgacha davom etadi. Har bir bosqichda nutqning rivojlanish darajasi farq qiladi va bu bosqichlarni quyidagicha tavsiflash mumkin.

Yangi tug‘ilgan chaqaloq davri (0-1 oy) Bu davrda chaqaloqlar nutqiy faoliyatga ega emas. Ularning asosiy kommunikatsiya vositasi – yig‘lash va ba’zi refleksiv tovushlardir. Onaning ovozi, yurak urishi va atrofdagi tovushlar bolaning eshitish qobiliyatining rivojlanishiga ta’sir qiladi.

[1] Murodova, D. (2021). Maktabgacha ta'limda nutq rivojlanishi: nazariy va amaliy jihatlar. Tashkent: O'qituvchi.