Информация о документе

Цена 30000UZS
Размер 53.8KB
Покупки 0
Дата загрузки 13 Апрель 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Педагогика

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

111 Продаж

Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini oʻrgatish

Купить
Maktabgacha ta lim tashkilotlarida maktabgachaʼ yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini o rgatish ʻ MUNDARIJA KIRISH …………………………………………………………………………...3 I-BOB. MAKTABGACHA TA LIMDA JISMONIY TARBIYA VA UNING ʼ AHAMIYATI. 1.1. Maktabgacha ta lim tizimida jismoniy tarbiyaning o‘rni va vazifalari………...5 ʼ 1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko‘nikmalar va ularning rivojla- nishi………………………………………………………………………………...9 1.3. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari…….………………………………………………………………………15 II-BOB. MAKTABGACHA TA LIM TASHKILOTLARIDA GIMNASTIKA ʼ ELEMENTLARINI O‘RGATISH METODIKASI. 2.1. Gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari………………….…21 2.2. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llani- lishi………………………………………………………………………………..26 2.3.Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqish………………………………………………………….31 III-BOB. MAKTABGACHA TA LIM TASHKILOTLARIDA GIMNASTIKA ʼ ELEMENTLARINI O‘RGATISHNING TASHKIL ETILISHI. 3.1. Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur shart-sharoitlar…………35 3.2. Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazorat……...37 ʼ 3.3. Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari va o‘quvchilarning rivojlanish darajasi…………………………………………………………………………….42 1 XULOSA...……………………………………………………………………….47 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..49 KIRISH Maktabgacha ta'lim sohasida yagona davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, maktabgacha ta'lim muassasalari davlat va nodavlat tarmog‘ini kengaytirish va moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta'minlash, maktabgacha ta'lim muassasalariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish, ta'lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ta'lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish orqali bolalarni har tomonlama intellektual, ma'naviy- estetik, jismoniy rivojlantirish hamda ularni maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash vazifalari qo‘yildi deydi videoselektrda datlatimiz rahbari Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. 1 Mavzuning dolzarbligi :Maktabgacha ta lim tashkilotlarida maktabgachaʼ yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini o‘rganish jarayoni jismoniy tarbiyaning muhim komponentidir. Ushbu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishi, motorik ko‘nikmalarining oshishi va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Maktabgacha yoshdagi bolalar tez o‘sish va rivojlanish davrida bo‘lib, jismoniy faoliyat ularga nafaqat sog‘lom mushaklar va 1 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi 29.12.2020 yil. 2 suyak tizimini shakllantirishga, balki o‘z-o‘ziga ishonch, muvozanat va koordinatsiya kabi muhim ko‘nikmalarni rivojlantirishga ham yordam beradi. Gimnastika mashg‘ulotlari bolalar uchun qiziqarli va samarali ta'lim usuli bo‘lib, ularni jismoniy faoliyatga jalb qiladi. Mashg‘ulotlar davomida bolalar nafaqat jismoniy ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar, balki emotsional va ijtimoiy rivojlanishlariga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. O‘yinlar va faoliyatlar orqali bolalar bir-birlari bilan o‘zaro muloqot qilish, hamkorlik qilish va raqobatlashish ko‘nikmalarini o‘rganadilar. Bu jarayon ularga jismoniy faoliyatdan zavq olishni, yangi qobiliyatlarni kashf etishni va sog‘lom hayot tarzini shakllantirishni o‘rgatadi. Maktabgacha ta lim tashkilotlarida gimnastika elementlarini o‘rganishʼ jarayonida o‘qituvchilarning roli juda muhimdir. O‘qituvchilar bolalarga ko‘rsatmalar berish, ularni rag‘batlantirish va xavfsizlikni ta'minlash orqali mashg‘ulotlarning muvaffaqiyatini oshiradilar. Bu jarayon bolalarda jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi va ularning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi.Gimnastika elementlarini o‘rganish bolalar uchun nafaqat jismoniy imkoniyatlarni oshirish, balki ularning ruhiy va emotsional salomatligini ham ta'minlaydi. Bu, o‘z navbatida, maktabgacha ta lim jarayonining muhim qismi ʼ bo‘lib, bolalarni kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo‘lib o‘sishlariga tayyorlaydi. Maktabgacha ta lim tashkilotlarida gimnastika elementlarini o‘rganish jarayoni ʼ bolalarning jismoniy rivojlanishi, emotsional holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha ta lim tashkilotlarida maktabgacha ʼ yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini o‘rganish jarayonining maqsadi bir necha muhim jihatlarni o‘z ichiga oladi.Bu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishini ta'minlashga qaratilgan. Gimnastika mashg‘ulotlari orqali bolalar 3 mushak kuchini, muvozanatni, elastiklikni va koordinatsiyani rivojlantiradilar. Bu esa ularning umumiy jismoniy tayyorgarlik darajasini oshiradi va sog‘lom hayot tarzini shakllantiradi. Kurs ishining vazifasi: gimnastika mashg‘ulotlari bolalarga jismoniy faoliyatni qiziqarli va mazmunli qilib o‘rganish imkoniyatini beradi. O‘qituvchilar bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirib, ularni rag‘batlantirish orqali jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishni oshirishlari muhimdir. Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi 3 ta bob,9 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. 4 I-BOB. MAKTABGACHA TA LIMDA JISMONIY TARBIYA VA UNINGʼ AHAMIYATI. 1.1. Maktabgacha ta lim tizimida jismoniy tarbiyaning o‘rni va vazifalari. ʼ Maktabgacha ta lim tizimida jismoniy tarbiyaning o‘rni va vazifalari juda ʼ muhim ahamiyatga ega. Jismoniy tarbiya nafaqat bolalarning jismoniy rivojlanishiga, balki ularning ruhiy, ijtimoiy va emotsional rivojlanishiga ham katta ta'sir ko‘rsatadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun jismoniy tarbiya muhim jihatlarni o‘z ichiga oladi harakatlarni o‘rganish, muvozanatni saqlash, kuch va chidamlilikni oshirish, shuningdek, o‘yinlar va sport faoliyati orqali bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish 2 .Jismoniy tarbiya bolalarning jismoniy holatini yaxshilaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar tez o‘sishga va rivojlanishga muhtoj, shuning uchun jismoniy faoliyat ularning mushaklari, suyaklari va yurak- qon tomir tizimini mustahkamlashda muhim rol o‘ynaydi. Jismoniy mashqlar bolalar uchun qulay muhit yaratadi, bu esa ularning sog‘lom o‘sishiga yordam beradi. Maktabgacha ta lim muassasalarida jismoniy tarbiya darslari va faoliyatlari ʼ orqali bolalar harakat qilish, yangi ko‘nikmalarni o‘rganish va jismoniy rivojlanishning asosiy jihatlarini tushunish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.Jismoniy tarbiya bolalar uchun psixologik jihatdan ham foydalidir. Harakatlar orqali bolalar o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etish, stressni kamaytirish va o‘z-o‘zini nazorat qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega. O‘yinlar va jismoniy faoliyatlar bolalar orasida do‘stlikni mustahkamlash, hamkorlik va raqobat ruhini rivojlantirishga yordam beradi. Bu, o‘z navbatida, bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini oshirishga xizmat qiladi.Jismoniy tarbiya bolalarga sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda yordam beradi. Maktabgacha ta lim davrida ʼ 2 Dergunskaya V.A., Koshkina A.A., O`yinlar - maktabgacha tarbiyachilar bilan tajriba: O quv-uslubiy yordam - ʻ Moskva, Ustoz ta'limi markazi, 2013 - 64 p. 5 bolalar sog‘liqni saqlash, jismoniy faollik va to‘g‘ri ovqatlanish kabi asosiy tushunchalarni o‘zlashtira boshlaydilar. Jismoniy tarbiyaning muhim vazifalaridan biri shundaki, bolalarni sog‘lom turmush tarziga jalb qilish va ularning sog‘lom odatlarga ega bo‘lishini ta'minlashdir. Jismoniy tarbiya dasturlarini amalga oshirayotganda, ta'lim muassasalari bolalarning yoshiga, qobiliyatlariga va ehtiyojlariga mos keladigan faoliyatlarni tanlashlari juda muhimdir. Jismoniy tarbiya darslari, o‘yinlar, sport musobaqalari, raqs va boshqa jismoniy faoliyatlar bolalarning qiziqishini oshirib, ularni faol ishtirok etishga undashi lozim. Bundan tashqari, jismoniy tarbiyaning boshqa bir muhim jihati — bu bolalarning individual qobiliyatlarini rivojlantirishdir. Har bir bola o‘zining jismoniy qobiliyatlari va qiziqishlariga ega, shuning uchun jismoniy tarbiya dasturlari individual yondashuvni talab qiladi. O‘yinlar va mashg‘ulotlar orqali bolalar o‘zlarining kuchli tomonlarini aniqlash va rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘lishlari kerak. Shuningdek, jismoniy tarbiyani o‘qitish jarayonida ota-onalar va ta'lim muassasalari o‘rtasida hamkorlik muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar bolalarining jismoniy faoliyatda ishtirok etishini rag‘batlantirishlari, ularni sport bilan shug‘ullanishga undashlari va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga yordam berishlari lozim. Maktabgacha ta lim muassasalari esa ota-onalar bilan birgalikdaʼ bolalarning jismoniy tarbiyasini rivojlantirishga qaratilgan dasturlarni amalga oshirishlari kerak. Jismoniy tarbiyaning boshqa bir muhim vazifasi — bu bolalarda o‘z-o‘zini baholash va ishonchni shakllantirishdir. Jismoniy faoliyat orqali bolalar o‘z muvaffaqiyatlarini ko‘rish, qiyinchiliklarni yengish va yangi maqsadlarga erishish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu, o‘z navbatida, bolalarda o‘z-o‘ziga ishonchni 6 oshiradi va ularning shaxs sifatida rivojlanishiga yordam beradi.Maktabgacha ta lim tizimida jismoniy tarbiyaning o‘rni va vazifalari juda keng va murakkab.ʼ Jismoniy tarbiya bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Ta'lim muassasalari bolalar uchun to‘g‘ri jismoniy tarbiya dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish orqali ularning sog‘lom, baxtli va muvaffaqiyatli shaxslar bo‘lib o‘sishlariga yordam berishi kerak. Shuningdek, ota-onalar ham bolalarini jismoniy faoliyatga jalb qilishda va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda faol ishtirok etishlari lozim. Jismoniy tarbiyaning ahamiyati bolalar hayotida davom etadi va ularning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga katta ta'sir ko‘rsatadi. Maktabgacha ta lim tizimi bolalarning jismoniy, ruhiy, intellektual va ʼ ijtimoiy rivojlanishiga xizmat qiluvchi asosiy bosqichlardan biridir. Bu davrda bolalar dunyoqarashini shakllantiradi, turli ko‘nikmalarni rivojlantiradi, ijtimoiylashadi va ular uchun muhim bo‘lgan boshqalar bilan muloqot qilishda o‘rganadilar. Shuningdek, maktabgacha ta limda jismoniy tarbiya ham alohida ʼ o‘rin tutadi. Jismoniy tarbiya bolalarning sog‘lom rivojlanishini ta minlaydigan va ʼ ular uchun hayotiy ko‘nikmalarni shakllantiruvchi muhim omildir. Bu jarayonda jismoniy faollik nafaqat bolalar salomatligiga ijobiy ta sir ko‘rsatadi, balki ularda ʼ maqsadga yo‘naltirilganlik, qat’iyatlilik va o‘z-o‘zini boshqarish kabi xususiyatlarni ham rivojlantiradi. Jismoniy tarbiya maktabgacha yoshdagi bolalar uchun birinchi navbatda tananing rivojlanishiga xizmat qiladi. Bolaning organizmi birinchi yillardan boshlab doimiy ravishda o‘zgaradi va jismoniy tarbiya bu o‘zgarishlarni to‘g‘ri yo‘naltirishda yordam beradi. Ularning muskullar tizimi, suyaklar va bo‘g‘imlar shuningdek, yurak va qon tomir tizimining rivojlanishida gimnastika va boshqa jismoniy faoliyatlar yordamida ko‘plab muhim jarayonlar amalga oshiriladi. 7 Bundan tashqari, jismoniy tarbiya bolaning koordinatsiyasi, plastiklik va elastiklikni rivojlantirishga katta yordam beradi. Bu ko‘nikmalar keyinchalik bolaning murakkab harakatlarni bajarishida va jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli bo‘lishida muhim o‘rin tutadi. Jismoniy tarbiyaning maktabgacha ta lim tizimidagi o‘rni nafaqat bolalarningʼ jismoniy holatini yaxshilashga, balki ularning ijtimoiy va psixologik rivojlanishiga ham katta ta sir ko‘rsatadi. Bolalar o‘zaro muloqotda jismoniy tarbiya orqali ko‘p ʼ yangi mahoratlarni o‘rganadilar. Ular bir-birlari bilan hamkorlik qilib, jismoniy mashg‘ulotlarda qatnashadilar, o‘yinlar o‘ynaydilar va bir-biriga yordam berishni o‘rganadilar. Buning natijasida, maktabgacha yoshdagi bolalar ijtimoiy qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Jismoniy faoliyat bolalarga o‘z-o‘zini nazorat qilish va boshqalar bilan hamjihatlikda ishlashni o‘rgatadi. Ayniqsa, guruhli mashg‘ulotlarda bolalar bir-biriga yordam berish, navbatni kutish va bir-birini qo‘llab-quvvatlashni o‘rganadilar. Bundan tashqari, jismoniy tarbiya bolalarning psixologik salomatligiga ham ijobiy ta sir qiladi. Jismoniy faoliyat stressni kamaytiradi, kayfiyatni ko‘taradi va ʼ bolaning o‘zini yaxshi his qilishini ta minlaydi. Bolalar jismoniy mashqlarni ʼ bajarish jarayonida o‘zlarining kuchini va imkoniyatlarini kashf etadilar. Bu esa ularning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi. Jismoniy tarbiya bolalarning o‘zini o‘zi hurmat qilishini, o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshirishini, shuningdek, ruhiy holatini muvozanatga keltirishini ta minlaydi. ʼ Jismoniy tarbiyaning boshqa bir muhim jihati — bolaning barcha jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularni yaxshi natijaga erishish uchun rag‘batlantirishdir. Bolalar uchun tashkil etiladigan gimnastika mashg‘ulotlari va o‘yinlar orqali ular nafaqat jismoniy harakatlarni bajara olishadi, balki ularda bo‘lajak sport faoliyatlari uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalar ham shakllanadi. 8 Bolalarga jismoniy tarbiya orqali harakatlarning to‘g‘ri texnikasini o‘rgatish, ularni harakatlarning turli xil shakllari bilan tanishtirish orqali ular o‘zlarini boshqa sohalarda ham muvaffaqiyatli namoyon etishlari mumkin.Jismoniy tarbiya, shuningdek, bolalarga vaqtni boshqarish va tartibli bo‘lishni o‘rgatadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun tashkil etiladigan jismoniy mashg‘ulotlar, ularning kunlik rejimini tartibga solishga yordam beradi. Bolalar, sport mashg‘ulotlari orqali, o‘z vaqtini boshqarishni, to‘g‘ri o‘zaro munosabatlar o‘rnatishni va guruh faoliyatida qanday harakat qilishni o‘rganadilar. Jismoniy tarbiya nafaqat bolalarning jismoniy, balki ruhiy rivojlanishiga ham katta ta sirʼ ko‘rsatadi.Maktabgacha ta limda jismoniy tarbiyaning asosiy vazifalaridan biri ʼ bolalarning sog‘lom hayot tarzini shakllantirishdir. Sog‘lom hayot tarzini shakllantirish — bu nafaqat jismoniy mashqlarni o‘rgatish, balki bolalarni sport bilan muntazam shug‘ullanishga, to‘g‘ri ovqatlanishga, to‘g‘ri uyqu rejimini o‘rnatishga undashdir. Bu bolalar uchun nafaqat bugun, balki kelajakda sog‘lom va baxtli hayot kechirish imkoniyatini yaratadi. Jismoniy tarbiya yordamida bolalar sog‘lom turmush tarzini o‘zlarining kundalik hayotlariga kiritadilar, bu esa ularning barcha sohalarda muvaffaqiyatli bo‘lishiga xizmat qiladi.Jismoniy tarbiyaning vazifalari ichida bolaning tanasini, ruhiyatini va ijtimoiy qobiliyatlarini rivojlantirish eng muhim hisoblanadi. Bolalar uchun jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil qilishda e’tibor qaratilishi kerak bo‘lgan muhim jihatlardan biri — bu mashqlarning bolalarning yoshi, psixologik va fiziologik holatiga mosligini ta’minlashdir. Jismoniy faoliyat bolalarning psixik va jismoniy rivojlanishiga mos bo‘lishi kerak, shuningdek, bolalarning individual xususiyatlari ham hisobga olinishi lozim. Masalan, ba zi bolalar uchun maxsus mashqlar kerak ʼ bo‘lishi mumkin, chunki ular fizikal jihatdan ba zi harakatlarga moyil bo‘lmasligi ʼ mumkin.Jismoniy tarbiya bolalar uchun nafaqat jismoniy jihatdan sog‘lom bo‘lishi 9 uchun, balki ular o‘z-o‘zini anglashda, o‘ziga bo‘lgan ishonchni rivojlantirishda, ijtimoiy muloqotda va jamiyatda o‘z o‘rnini topishda muhim o‘rin tutadi. Maktabgacha ta limda jismoniy tarbiya orqali bolalar nafaqat tana va psixologikʼ rivojlanishdagi zaruriyatlarni o‘rgatibgina qolmay, balki ijtimoiylashish va hayotdagi muvaffaqiyatlarining asoslarini yaratadilar.Shu bilan birga, jismoniy tarbiya bolalarning hayotga bo‘lgan qarashlarini shakllantiradi va ularga o‘z hayotlarini boshqarish imkoniyatini beradi. Jismoniy faoliyat bolalar uchun bir qator foydali ko‘nikmalarni rivojlantiradi, ular o‘zlarining imkoniyatlarini va chegaralarini bilib olishadi. Bundan tashqari, jismoniy tarbiya nafaqat jismoniy, balki ma’naviy-axloqiy rivojlanishning ham muhim omilidir. Boshqalar bilan muloqot qilish, o‘zini boshqarish va o‘zaro hurmatni shakllantirish bolalarning jamiyatda o‘z o‘rnini topishlariga yordam beradi.Umuman olganda, maktabgacha ta lim tizimida jismoniy tarbiya bolalarning jismoniy, ruhiy, intellektual va ʼ ijtimoiy rivojlanishiga katta ta sir ko‘rsatadi. Bu davrda jismoniy faollik nafaqat ʼ sog‘lom tanani shakllantirishga yordam beradi, balki bolalarni maqsadga yo‘naltiradi, ijtimoiylashadi va ularning o‘zlarini tahlil qilish, o‘zgarishlarga moslashish va jamiyatda muvaffaqiyatli bo‘lishga tayyorlaydi. 1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko‘nikmalar va ularning rivojlanishi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko‘nikmalar va ularning rivojlanishi muhim ahamiyatga ega. Motorik ko‘nikmalar, ya'ni harakat ko‘nikmalari, bolalarning jismoniy rivojlanishida, umumiy sog'ligida va ijtimoiy hayotida muhim rol o‘ynaydi. Ushbu ko‘nikmalar bolalarning hayotiy faoliyatini, o‘yinlarini, o‘qish jarayonlarini va hatto emotsional va ijtimoiy munosabatlarini ham ta'sir qiladi. Bolalarning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va umumiy rivojlanishlariga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.Motorik 10 ko‘nikmalarni rivojlantirish bolalarning jismoniy rivojlanishini qo‘llab- quvvatlaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar ko‘pincha o‘z tanalari bilan tanishadilar va harakatlarni o‘rganadilar. Bu jarayon bolalarning mushaklarini kengaytiradi, muvozanat va koordinatsiya ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Harakatlar orqali bolalar o‘z mushaklarini kuchaytiradilar, bu esa ularning jismoniy salomatligi va chidamliligini oshiradi. Masalan, yurish, yugurish, sakrash va boshqa harakatlar bolalarning mushak to‘qimalarini mustahkamlashga yordam beradi.Motorik ko‘nikmalar bolalarning kognitiv rivojlanishiga ham ta'sir ko‘rsatadi. Harakat qilish jarayonida bolalar o‘zlarining atrof-muhitini o‘rganadilar, yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar va muammolarni hal qilish qobiliyatini rivojlantiradilar. O‘yinlar va mashq qilish jarayonida bolalar yangi vazifalarni bajarish, strategiyalarni o‘rganish va xatolardan saboq olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bularning barchasi bolalarning aqliy rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.Motorik ko‘nikmalarning rivojlanishi bolalarning emotsional va ijtimoiy rivojlanishiga ham yordam beradi. Harakatlar orqali bolalar o‘z his-tuyg'ularini ifoda etish, stressni kamaytirish va o‘z-o‘zini boshqarish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega. O‘yinlar va jismoniy faoliyatlar bolalar orasida do‘stlikni mustahkamlash, hamkorlik va raqobat ruhini rivojlantirishga yordam beradi. Bu, o‘z navbatida, bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini oshirishga xizmat qiladi. Motorik ko‘nikmalar ikki asosiy turga bo‘linadi: nozik va qattiq motorik ko‘nikmalar. Nozik motorik ko‘nikmalar qo‘l va barmoqlar orqali bajariladigan harakatlarni o‘z ichiga oladi. Bu ko‘nikmalar rangli qalamlar bilan chizish, qog'ozlarni kesish, kichik narsalarni yig'ish va boshqa nozik harakatlarni o‘z ichiga oladi. Qattiq motorik ko‘nikmalar esa butun tanani harakatga keltirishni talab qiladi, masalan, yugurish, sakrash, aylanish va boshqa jismoniy faoliyatlar. Har 11 ikkala ko‘nikma ham bolalarning jismoniy rivojlanishi va ularning atrof-muhit bilan munosabatida muhim ahamiyatga ega. Maktabgacha ta'lim muassasalarida motorik ko‘nikmalarni rivojlantirish uchun ko‘plab o‘yinlar va faoliyatlar mavjud. O‘yinlar bolalar uchun jismoniy faoliyatning eng qiziqarli va samara beruvchi shaklidir. Jismoniy mashqlar, o‘yinda harakat qilish, musobaqalar va guruhli o‘yinlar orqali bolalar motorik ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. O‘yinlar davomida bolalar bir-birlari bilan muloqot qilishadi, yangi qobiliyatlarni o‘rganadilar va jismoniy faoliyat bilan shug‘ullanish orqali ko‘nikmalarini mustahkamlashadi. Motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishda ota-onalar ham muhim rol o‘ynaydi. Ota-onalar bolalarini jismoniy faoliyatga jalb etish, ularni sport bilan shug'ullanishga undash va uyda jismoniy mashqlar qilishga rag'batlantirishlari zarur. Ota-onalar bolalarining qobiliyatlarini kuzatish va ularning rivojlanishida qo‘llab-quvvatlash orqali motorik ko‘nikmalarini mustahkamlashda yordam berishlari mumkin. Shuningdek, ota-onalar bolalariga qiziqarli o‘yinlar taklif qilish orqali ularning faolligini oshirishlari mumkin. Bolalar motorik ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan boshqa bir jihat esa xavfsizlikdir. Bolalar jismoniy faoliyat vaqtida jarohatlanmasliklari uchun o‘yin maydonlarida xavfsizlik qoidalariga rioya qilishlari kerak. Ota-onalar va o‘qituvchilar bolalarni xavfsiz muhitda harakat qilish va o‘zlarini himoya qilishga o‘rgatishlari zarur. Bu, o‘z navbatida, bolalarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi va ularning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirishda ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.Maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko‘nikmalar va ularning rivojlanishi jismoniy, kognitiv, emotsional va ijtimoiy jihatdan muhimdir. Jismoniy faoliyat bolalarning sog'lig'ini mustahkamlash, o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshirish va ijtimoiy ko‘nikmalarini 12 rivojlantirishga yordam beradi. Maktabgacha ta'lim muassasalari va ota-onalar bolalarning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun samarali dasturlarni ishlab chiqishlari va amalga oshirishlari zarur. Harakatlarni o‘rganish va rivojlantirish jarayoni bolalarning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga katta ta'sir ko‘rsatadi va ularning shaxs sifatida shakllanishiga yordam beradi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko'nikmalar rivojlanishi, ularning jismoniy va psixologik rivojlanishining asosiy tarkibiy qismlaridan biridir. Motorik ko'nikmalar — bu bolaning harakatlari, tanasining har bir qismiga bo'lgan nazorat va uning maqsadli harakatlar bajarishdagi qobiliyatidir. Bu ko'nikmalar bolaning kundalik hayotida muhim ahamiyatga ega bo'lib, uning sog‘lom rivojlanishini ta'minlash, ijtimoiylashtirish, o‘zini anglash va o‘z-o‘zini boshqarish kabi psixologik jihatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Motorik ko'nikmalarni rivojlantirish bolaning tanasini boshqarish qobiliyatini oshirish, uning kuchi, elastikligi va moslashuvchanligini yaxshilashga xizmat qiladi. Bu jarayon bolaning harakatlarining sodda va murakkab shakllari, shuningdek, uning ham fizikaviy, ham kognitiv rivojlanishiga ham ta’sir qiladi. Bolaning harakatlaridagi aniq va nozik koordinatsiya, oyoq va qo‘llarni turli pozitsiyalarda ishlatish, turli muhitlarga moslashish, o‘zini to‘g‘ri anglash, harakatlarining sifatini oshirish — bularning barchasi bolalar uchun zarur bo‘lgan motorik ko‘nikmalardir. Bolalar motorik ko'nikmalarini rivojlantirishda oddiy va murakkab jismoniy mashqlar, o'yinlar, sport faoliyatlari va boshqa jismoniy tarbiya turlari orqali qobiliyatlarini oshiradilar. Maktabgacha yoshda motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishning ikki asosiy yo‘nalishi mavjud: grossmotorik (kattaroq mushak guruhlari bilan bajariladigan harakatlar) va finomotorik (kichik mushak guruhlari bilan bajariladigan nozik harakatlar). 13 Grossmotorik ko'nikmalarni rivojlantirish - bolaning katta mushak guruhlarini ishlatishni o‘rgatishdir. Bu ko'nikmalarni rivojlantirishda bolaning tana pozitsiyasini o‘zgartirish, turish, yurish, yugurish, sakrash, tirishish, o‘tirish, tirmashish kabi oddiy harakatlar asosiy rol o‘ynaydi. Grossmotorik ko‘nikmalar bolaning umumiy harakatlanuvchanligini va mushaklar tizimining yaxlitligini ta'minlaydi. Ular, shuningdek, bolaning muvozanatini, koordinatsiyasini, tezligini va chaqqonligini rivojlantirishga yordam beradi. Bundan tashqari, finomotorik ko‘nikmalar bolaning qo‘llarini va barmoqlarini turli harakatlarga moslashtirish qobiliyatini rivojlantiradi. Bunday ko‘nikmalarni rivojlantirish, bolada nozik harakatlarni bajarish qobiliyatini shakllantiradi. Bu esa, o‘z navbatida, bolaga yozish, rasm chizish, tugmalarni ochish, kichik narsalarni ushlash va boshqa ko‘plab kundalik harakatlarni bajarishda yordam beradi. Finomotorik ko‘nikmalar rivojlanishi bolaning kognitiv faoliyatini, diqqatini va konsentratsiyasini yaxshilaydi. Nozik motorik ko‘nikmalar bolaning aqliy rivojlanishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, ular matematik fikrlash, rasm chizish, yozuvlarni o‘rganish va boshqa mashqlarni bajarish kabi faoliyatlar uchun zarurdir. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishda o‘yinlarning o‘rni katta. O‘yinlar orqali bolaning harakatlari tabiiy va qiziqarli tarzda rivojlanadi. Buning uchun turli mashqlarni o‘zgacha shakllarda amalga oshirish va bolalar uchun eng qiziqarli bo‘lgan o‘yinlar yaratish zarur. Misol uchun, ko‘p qirrali o‘yinlar va sport faoliyatlari bolaning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali natija beradi. Sportning muayyan turlari, gimnastika va turli xil jismoniy mashqlar bolalar uchun jismoniy tarbiya va motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishning muhim vositalaridir. 14 Bundan tashqari, bolalarning individual xususiyatlarini hisobga olish muhimdir. Har bir bola o‘ziga xos rivojlanish tempiga ega, shuning uchun ularning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirishda individual yondashuv zarur. Ba'zi bolalar boshqalariga nisbatan tezroq motorik ko‘nikmalarni egallashlari mumkin, boshqalari esa ko‘proq vaqt va mashq talab qiladi. Bu farqlarni hisobga olib, o‘quv jarayonini tashkil etish va jismoniy mashqlarni bolalar uchun moslashtirish muhimdir. Motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishdagi ijtimoiy omillar ham katta ahamiyatga ega. Bolaning oilasi, o‘qituvchisi va boshqa ijtimoiy muhitlar uning motorik rivojlanishiga ta'sir ko‘rsatadi. Masalan, bolalar o‘z ota-onalari bilan ko‘proq jismoniy faoliyatlar qilishlari, sportga qatnashishlari va faol o‘yinlarda ishtirok etishlari mumkin. Shuningdek, maktabgacha ta lim muassasalaridaʼ jismoniy tarbiya o‘qituvchilari va murabbiylarining roli katta. Ular bolalar bilan ishlashda turli metodlar va mashqlarni qo‘llab-quvvatlashlari, shuningdek, bolalarga o‘yinlarni orqali harakatlar va motorik ko‘nikmalarni o‘rgatishlari kerak. Bolalarning motorik ko‘nikmalarini baholash va ular bo‘yicha rivojlanishni kuzatish ham muhim vazifa hisoblanadi. Bu jarayon, bola rivojlanishining turli bosqichlarini aniqlash va unga moslashgan mashqlarni tanlashga yordam beradi. O‘qituvchilar va ota-onalar bolalar harakatlarini diqqat bilan kuzatib borishlari, o‘zgarishlarni vaqtida sezishlari va kerakli choralarni ko‘rishlari lozim. Ba'zi bolalarda motorik rivojlanishda kechikishlar yuzaga kelishi mumkin, shuning uchun qo‘shimcha yordam va maxsus mashqlar orqali bunday kechikishlar to‘g‘rilanishi mumkin. Motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishning boshqa bir muhim jihati — bu bolaning o‘z-o‘zini anglash va o‘zini boshqarish qobiliyatining rivojlanishi . Harakatlar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘nikmalar bolaning ongini, diqqatini va 15 xotirasini rivojlantiradi. Bu esa, o‘z navbatida, uning kognitiv ko‘nikmalarini ham yaxshilaydi. Masalan, yodlash, tafakkur va konsentratsiya kabi kognitiv jarayonlar bolaning motorik harakatlari bilan chambarchas bog‘liq. Shu bilan birga, bolalarda turli harakatlarni bajarishda to‘g‘ri qarorlar qabul qilish, xatoliklardan o‘rganish va muvaffaqiyatlarni nishonlash kabi psixologik ko‘nikmalar ham rivojlanadi. Shuningdek, bolalar motorik ko‘nikmalarini rivojlantirishda ijtimoiy o‘yinlar va kollektiv faoliyatlar juda muhimdir. O‘yinlar va guruh faoliyatlari bolalarda hamkorlikni rivojlantiradi, ular bir-biri bilan muloqotda bo‘lishni o‘rganadilar, turli jismoniy mashqlarni bajarishda bir-birlariga yordam beradilar va birgalikda ishlash orqali o‘zaro bog‘lanish hosil qiladilar. Bu jarayon nafaqat motorik ko‘nikmalarni rivojlantiradi, balki bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini ham mustahkamlaydi. Motorik ko‘nikmalar bolalar uchun nafaqat jismoniy rivojlanishning, balki umumiy rivojlanishining ham ajralmas qismidir. Ularning sog‘lom rivojlanishida, har tomonlama o‘sishda va jamiyatga moslashishda motorik ko‘nikmalar muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko‘nikmalarni rivojlantirishni targ‘ib qilish, ularning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga asos yaratadi. Bu, o‘z navbatida, bolaning nafaqat sog‘lom, balki baxtli va samarali hayot kechirishiga yordam beradi. 1.3. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari bolalarning jismoniy rivojlanishi, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish va umumiy salomatligini yaxshilashda muhim ahamiyatga ega. Gimnastika mashqlari bolalarning mushaklarini kuchaytirish, muvozanatni o‘rganish, koordinatsiyani takomillashtirish va umumiy jismoniy faollikni oshirish uchun juda foydali. Ushbu 16 mashqlar bolalarning harakat ko‘nikmalarini rivojlantirish bilan birga, ularning ruhiy va emotsional rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari bir qator tamoyillarga asoslanadi. Birinchidan, bolalar uchun gimnastika mashqlarini tanlashda ularning yoshiga, qobiliyatlariga va jismoniy tayyorgarlik darajasiga e'tibor berish muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolalar o‘zlarining jismoniy qobiliyatlari va imkoniyatlarini hali to‘liq rivojlantirmagan bo‘lishlari mumkin, shuning uchun mashqlarni tanlashda individual yondashuvni qo‘llash zarur. Mashqlarni o‘tkazish jarayonida o‘qituvchi bolalarning ehtiyojlarini va qiziqishlarini hisobga olib, ularni motivatsiya qilish va faol ishtirok etishga undashi kerak. Ikkinchidan, gimnastika mashqlari bolalar uchun qiziqarli va mazmunli bo‘lishi lozim. O‘yin elementlarini qo‘shish, turli xil harakatlar va musiqalar bilan mashqlarni boyitish orqali bolalarning qiziqishini oshirish mumkin. Bu, o‘z navbatida, bolalarning gimnastika bilan shug‘ullanishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularning faol ishtirok etishini ta'minlaydi. Bolalar uchun mashqlarni o‘tkazish jarayonida o‘qituvchi o‘zining kreativligini va innovatsion yondashuvlarini qo‘llashi zarur. Uchinchidan, gimnastika mashqlari bolalarning jismoniy rivojlanishining turli jihatlarini, masalan, kuch, muvozanat, elastiklik va chidamlilik kabi ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Har bir mashq bolalarga yangi ko‘nikmalarni o‘rganishga, o‘zlarini sinab ko‘rishga va o‘zlarining imkoniyatlarini kengaytirishga yordam beradi. Mashqlarni bajarishda e'tibor beriladigan asosiy jihatlar — to‘g‘ri texnika, xavfsizlik va bolalarning qatnashishini ta'minlashdir. Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslaridan yana biri — bolalar bilan ishlashda o‘qituvchining roli. O‘qituvchi bolalarga mashqlarni to‘g‘ri bajarishlarini ko‘rsatishi, ularni qo‘llab-quvvatlashi va kerak bo‘lganda yordam berishi zarur. 17 O‘qituvchi o‘zining tajribasi va mahorati bilan bolalarni motivatsiya qilish, ularni rag‘batlantirish va muvaffaqiyatlarini ta'kidlash orqali ularning o‘z-o‘ziga ishonchini oshirishga yordam beradi. Bu jarayon bolalarning o‘zlarini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishga ham xizmat qiladi. Shuningdek, gimnastika mashqlarini o‘tkazishda xavfsizlikni ta'minlash juda muhimdir. Bolalar harakat qilayotganda jarohatlanmasliklari uchun o‘qituvchilar xavfsiz muhitni yaratishga e'tibor berishlari zarur. Har qanday gimnastika mashqlari oldidan isinish va mashg‘ulotdan keyin cho‘zish harakatlarini amalga oshirish bolalarning jarohat olish xavfini kamaytiradi. Bolalar uchun mos va xavfsiz jihozlar, maydonchalar va sharoitlar yaratish ham muhimdir. Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari shuningdek, bolalarning emotsional rivojlanishiga ham bog‘liq. O‘yinlar va jismoniy mashqlar orqali bolalar o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etish, stressni kamaytirish va o‘z-o‘zini boshqarish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘qituvchilar bolalarning emotsional holatini kuzatib, ularning qiziqishlari va ehtiyojlariga mos ravishda mashqlarni tanlashlari lozim. Bu jarayon bolalar orasida do‘stlikni, hamkorlikni va raqobat ruhini rivojlantirishga yordam beradi. Gimnastika mashqlari bolalarning ijtimoiy rivojlanishida ham muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlar va jismoniy faoliyatlar bolalar orasida muloqot qilish, bir-birini qo‘llab-quvvatlash va jamoaviy ish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatini taqdim etadi. Bolalar o‘zaro muloqotda bo‘lish orqali ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradilar va bir-birlariga yordam berish, birgalikda ishlash kabi muhim xususiyatlarni o‘rganadilar. Bolalarning gimnastika mashqlaridan olgan tajribasi, ularning kelajakdagi jismoniy faoliyatlariga ham ta'sir qiladi. Yoshligida jismoniy faollik bilan shug‘ullangan bolalar, katta yoshda ham sport va jismoniy faoliyatda ishtirok 18 etishga moyil bo‘lishadi. Bu esa ularning sog‘lom turmush tarzini davom ettirishlariga yordam beradi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlari nafaqat jismoniy rivojlanishni ta'minlaydi, balki kelajakda sog‘lom va faol hayot tarzini shakllantirishga ham xizmat qiladi. Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslarini amalga oshirishda ota-onalar ham muhim rol o‘ynaydi. Ota-onalar bolalarini jismoniy faoliyatga jalb qilish, ularga qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish orqali ularning gimnastikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishlari mumkin. Ota-onalar bolalarining muvaffaqiyatlarini ta'kidlash va ularni rag‘batlantirish orqali ularning o‘z-o‘ziga ishonchini oshirishga yordam berishlari zarur. Bu jarayon bolalar uchun jismoniy faoliyatni yanada qiziqarli va mazmunli qiladi. Bundan tashqari, gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari o‘quv jarayonida o‘qituvchilarning professional rivojlanishi bilan ham bog‘liq. O‘qituvchilar gimnastika mashqlari bo‘yicha yangi metodlarni o‘rganish, o‘z bilim va ko‘nikmalarini yangilash orqali bolalar bilan ishlashda yanada samarali bo‘lishlari mumkin. O'qituvchilarning professional rivojlanishi bolalar uchun sifatli ta'lim va tarbiya olish imkoniyatini yaratadi.Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari jismoniy, emotsional va ijtimoiy rivojlanishda katta ahamiyatga ega. Bu mashqlar bolalarning sog‘lom o‘sishiga, jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshirishga va kelajakda sog‘lom hayot tarzini shakllantirishga yordam beradi. O‘qituvchilar va ota-onalar ushbu jarayonda muhim rollarni bajarib, bolalarning jismoniy rivojlanishi va hayotdagi muvaffaqiyatlariga ijobiy ta'sir ko‘rsatishlari zarur. Gimnastika mashqlari orqali bolalar yangi ko‘nikmalarni o‘rganadilar, o‘zlarini ifoda etadilar va kelajakdagi jismoniy faoliyatlariga tayyorgarlik ko‘radilar.Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlari jismoniy tarbiyaning muhim qismi bo'lib, bolalar 19 organizmining sog'lom rivojlanishini ta'minlaydi. Maktabgacha ta'lim davri — bu bolaning fiziologik, psixologik va ijtimoiy rivojlanishida eng muhim bosqichlardan biri hisoblanadi. Shu davrda bolalarda harakatlar ko'nikmalarini rivojlantirish, ular uchun to'g'ri jismoniy faollikni yaratish, sog'lom turmush tarzini shakllantirishga alohida e'tibor qaratish zarur. Gimnastika mashqlari bolalarning motorik ko'nikmalarini rivojlantirish, ularning jismoniy salomatligini yaxshilash va umumiy rivojlanishga xizmat qiladi.Gimnastika mashqlari orqali bolalar tanasining asosiy mushak guruhlarini ishlatishni o'rganadilar. Bu mashqlar bolalarning muvozanat, tezlik, elastiklik, chidamlilik va kuch kabi fizikal fazilatlarini oshiradi. Shu bilan birga, jismoniy faollik nafaqat organizmni, balki ruhiy holatni ham yaxshilashga yordam beradi. Bolalar gimnastika mashqlarini bajarish jarayonida o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshiradilar, o‘zining imkoniyatlarini anglaydilar va bu orqali o‘zini hurmat qilishni o‘rganadilar.Gimnastika mashqlari maktabgacha yoshdagi bolalar uchun turli shakllarda amalga oshirilishi mumkin. Bular o'yin tarzida bo'lishi, shakllangan harakatlar bilan bog'liq bo'lishi va bolalarning qiziqishlarini inobatga olgan holda tashkil etilishi lozim. Har bir bolaga individual yondashuv kerak, chunki har bir bola o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil etishda o‘qituvchi va tarbiyachining yordami zarur, chunki ularning bilimlari va ko‘nikmalari bolalar uchun samarali va qiziqarli mashqlarni tanlashda muhim ahamiyatga ega.Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari — bu, avvalo, bolalarning fiziologik va psixologik xususiyatlarini inobatga olishdir. Bolalar turli yosh bosqichlarida turli harakatlarni bajara olishadi, ularning motorik ko'nikmalari va mushak tizimi turli darajada rivojlangan. Shuning uchun har bir yosh guruhining jismoniy imkoniyatlarini hisobga olish muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlari juda sodda, ammo bolaning rivojlanishiga mos bo‘lishi kerak. Misol uchun, bir yoshdagi bolalar 20 ko‘proq tirishish, yurish, sakrash kabi asosiy harakatlarni bajaradilar, lekin 5–6 yoshdagi bolalar murakkabroq harakatlarni, masalan, qarama-qarshi qo‘l va oyoqni bir vaqtning o‘zida ishlatishni o‘rganadilar.Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslaridan biri — bu bolalarda jismoniy faollikni rag'batlantirish va ularda jismoniy mashqlarni muntazam qilishga qiziqish uyg'otishdir. Mashqlarni bolalar uchun qiziqarli qilish, o'yin usullaridan foydalanish, ularni turli o‘yinlarga qo‘shish, maqsadga yo‘naltirilgan va to‘g‘ri motivatsiya yaratish muhimdir. Bu usullar bolalar uchun jismoniy faollikni jozibador qiladi va ularda jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga qiziqish uyg‘otadi. Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari o‘qituvchining kasbiy kompetensiyasiga ham bog‘liq. Maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya o‘qituvchisi bolalar bilan ishlashda yengil va murakkab gimnastika mashqlarini tanlash, ularga rag‘bat berish, jismoniy faoliyatda qatnashishni o‘rgatishda yetakchi rol o‘ynaydi. O‘qituvchilar va murabbiylar gimnastika mashqlarini bolaning yoshiga, ehtiyojlariga va xususiyatlariga moslashtirib, o‘zgarib turadigan mashg‘ulotlarni tashkil etishlari kerak.Gimnastika mashqlarini o‘qitish pedagogik yondashuvda nafaqat bolaning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirishni, balki ularni ongli va to‘g‘ri harakatlar bilan bog‘lashni nazarda tutadi. Har bir mashqni amalga oshirishning o‘ziga xos uslubi, texnikasi va maqsadi bo‘lishi kerak. Mashqlarni bajarishda bolalar uchun aniq va to‘g‘ri yo‘l- yo‘riqlar berilishi zarur. Mashqlarni bajarish jarayonida bolalar jismoniy va ruhiy jihatdan o‘zlarini to‘g‘ri his qilishlari kerak. Bu nafaqat jismoniy salomatlikni, balki bolalar o‘rtasida o‘zaro hurmat, mehnatsevarlik va bardoshlilikni rivojlantirishga ham yordam beradi. Gimnastika mashqlari, o‘yinlar va boshqa jismoniy faoliyatlar bolalar orasida hamkorlikni rivojlantiradi. Ular bir-birlariga yordam berib, guruh bo‘lib ishlashni, 21 bir-birining harakatlarini tushunishni va o‘zaro yordamni o‘rganadilar. Maktabgacha yoshdagi bolalarda o‘yinlar va jismoniy faoliyat orqali rag‘batlantirish, ularda o‘zini boshqarish va boshqalar bilan muvofiqlashishni o‘rgatadi. Bu jarayon nafaqat jismoniy, balki ijtimoiy rivojlanishga ham yordam beradi.Gimnastika mashqlarini pedagogik asoslashda bola rivojlanishining barcha jihatlarini hisobga olish zarur. Bu jarayonda bola faqat jismoniy jihatdan rivojlanmaydi, balki uning ijtimoiy, emosional va kognitiv rivojlanishi ham ta'minlanadi. Bolalar jismoniy mashqlarda muvaffaqiyat qozonish orqali o‘z-o‘zini hurmat qilishni, o‘zining imkoniyatlarini anglashni, xatolardan o‘rganishni va maqsadga erishishni o‘rganadilar. Mashqlarni bajarish, bolalarning qat’iyatliligini rivojlantirishga ham yordam beradi. Ayniqsa, guruh mashg‘ulotlarida bolalar bir- birlariga yordam berib, muvaffaqiyatga erishishga intiladilar.Gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari shuningdek, bolaning individual rivojlanish xususiyatlarini hisobga olishni taqozo etadi. Har bir bolaga o‘z imkoniyatlari va ehtiyojlariga qarab, moslashgan mashqlar va mashg‘ulotlarni tanlash zarur. Har bir bolaning jismoniy, ruhiy va psixologik holati turlicha bo‘lishi mumkin, shuning uchun o‘qituvchilar bolalarning individual ehtiyojlarini inobatga olib, shaxsiy yondashuvni qo‘llashlari kerak. Bu bolaning rivojlanishida samarali natijalarga olib keladi.Gimnastika mashqlari orqali bolalar jismoniy rivojlanishni amalga oshirgan holda, ularda o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshiradilar, o‘z vaqtida qaror qabul qilishni o‘rganadilar, o‘zlarini to‘g‘ri anglashadi va boshqalar bilan birga ishlashni o‘rganadilar. Maktabgacha ta’lim tizimida gimnastika mashqlarining pedagogik asoslarini to‘g‘ri tashkil etish bolalarning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga zamin yaratadi. Bu jarayon bolalarning jismoniy salomatligi, psixologik holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.Shu bilan birga, gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari bolaning 22 umumiy rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. 3 Jismoniy faollik bolalarning nafaqat tanasini, balki aqlini ham rivojlantiradi. Bolalar jismoniy mashqlarda ishtirok etish orqali tez o‘rganishni, birgalikda ishlashni va maqsadga erishishni o‘rganadilar. O‘qituvchi va tarbiyachilarning samarali yondashuvi, mashqlarni to‘g‘ri tashkil etish va rag‘batlantirish orqali gimnastika mashqlarini muvaffaqiyatli o‘tkazish mumkin.Gimnastika mashqlari bolalar uchun faqatgina jismoniy faoliyat emas, balki ular uchun pedagogik vosita, ijtimoiy va psixologik rivojlanishning ham bir qismi sifatida xizmat qiladi.Bu mashqlar bolaning sog‘lom rivojlanishiga yordam beradi va ularni baxtli, muvaffaqiyatli hayotga tayyorlaydi. II-BOB. MAKTABGACHA TA LIM TASHKILOTLARIDA GIMNASTIKAʼ ELEMENTLARINI O‘RGATISH METODIKASI. 2.1. Gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari. Gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari maktabgacha va boshlang‘ich ta'lim yoshidagi bolalarda jismoniy rivojlanishni ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu metodlar bolalarning jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularning texnikani to‘g‘ri o‘zlashtirishini ta'minlash va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga qaratilgan.Gimnastika elementlarini o‘rgatishda foydalaniladigan asosiy metodlar, ularning xususiyatlari va amalga oshirish jarayonlari bolalar uchun qiziqarli va samarali bo‘lishi muhimdir.Ko‘rsatma 3 Xasanova, G. (2020). Мактабгача таълим ташкилотларида халқ оғзаки ижоди воситаларидан фойдаланишнинг педагогик мазмуни . Архив Научных Публикаций JSPI 23 metodi gimnastika elementlarini o‘rgatishda eng asosiy metodlardan biridir. Bu metodda o‘qituvchi bolalarga harakatni to‘g‘ri bajarish usulini ko‘rsatadi. Gimnastika elementini ko‘rsatish orqali bolalar o‘zlarga kerakli harakatlarni o‘rganadilar va ularni qanday qilib to‘g‘ri bajarishni tushunadilar. O‘qituvchi o‘zining texnikasini namoyish etish bilan birga, harakatning asosiy jihatlarini, muvozanatni saqlash va texnikani o‘rganishga yordam beradi. Ushbu metod bolalarga ta'sir ko‘rsatishda juda samarali bo‘lib, ularning qiziqishini oshiradi.Takrorlash metodi ham muhim hisoblanadi. Bolalar o‘qituvchining ko‘rsatmalariga amal qilib, gimnastika elementlarini bir necha bor bajaradilar. Ushbu metod orqali bolalar harakatlarni mukammal bajara olishlari uchun ko‘plab takrorlashlar qilishlari kerak. Har bir takrorlash jarayonida bolalar o‘zlarining harakatlarini tahlil qilish va xatolarini tuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Takrorlash metodining asosiy maqsadi — bolalarning ko‘nikmalarini mustahkamlash va ularni to‘g‘ri bajarishlariga yordam berishdir.O‘yin metodi gimnastika elementlarini o‘rgatish jarayonida bolalarning qiziqishini oshirishda samarali bo‘lishi mumkin. O‘yinlarda gimnastika elementlarini qo‘shish orqali bolalar harakat qilishni yanada qiziqarli va mazmunli qiladi. O‘yinlar yordamida bolalar o‘zaro muloqot qilish, hamkorlik qilish va raqobat ruhini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. O‘yin metodi bolalarning emotsional holatini yaxshilaydi va ularni jismoniy faoliyatga jalb qilishda yordam beradi.Bundan tashqari, amaliyot metodi ham muhim ahamiyatga ega. Ushbu metodda bolalar gimnastika elementlarini bajarish jarayonida amaliy harakatlarni bajaradilar. O‘qituvchi bolalarga har bir elementni qanday bajarish kerakligini tushuntiradi va keyin ularga amaliy mashqlarni bajarish imkoniyatini beradi. Amaliyot metodi bolalarning jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantirishda va ularning texnikani o‘zlashtirishida muhim rol o‘ynaydi. Bu metod orqali bolalar o‘zlarining kuchlarini 24 va imkoniyatlarini sinab ko‘rishadi.Gimnastika elementlarini o‘rgatishda individual yondashuv ham muhimdir. Har bir bola o‘zining qobiliyatlari va imkoniyatlariga ega, shuning uchun o‘qituvchi har bir bolaga alohida e'tibor berishi kerak. Individual yondashuv orqali o‘qituvchi bolalarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlaydi va ularning rivojlanishiga mos ravishda mashqlarni tanlaydi. Bu yondashuv bolalarning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda muvaffaqiyatni ta'minlash uchun rag‘batlantirish metodi ham muhimdir. O‘qituvchi bolalarga o‘z muvaffaqiyatlarini ta'kidlashi va ularga mukofotlar berishi orqali ularning motivatsiyasini oshirishi mumkin. Rag‘batlantirish bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini oshiradi va ularni yangi qiyinchiliklarga tayyorlaydi. Bu jarayon bolalarning o‘zlarini erkin his qilishlariga yordam beradi va gimnastikaga bo‘lgan qiziqishlarini oshiradi. Yana bir muhim metod — tahlil va fikr bildirish. O‘qituvchi bolalarning harakatlarini kuzatib, ularning xatolarini tahlil qiladi va ularga qanday qilib to‘g‘ri bajarish kerakligini tushuntiradi. Bu yondashuv bolalarga o‘z harakatlarini yaxshilash va o‘z-o‘zini baholash imkonini beradi. O‘qituvchilarning fikrlari bolalarning rivojlanish jarayonida muhim ahamiyatga ega, chunki bu ularga o‘zlarining qobiliyatlarini anglashga yordam beradi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda xavfsizlikni ta'minlash ham muhimdir. Bolalar jismoniy faoliyatda jarohatlanmasliklari uchun xavfsiz sharoitlar yaratish zarur. O‘qituvchi bolalarga harakatlarni bajarishdan oldin xavfsizlik qoidalarini tushuntirishi va shart-sharoitlarni ta'minlashi kerak. Bu jarayon bolalarning ishonchini oshiradi va ularni xavfsiz muhitda harakat qilishga o‘rgatadi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘qituvchilarning professional rivojlanishi ham muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchilar yangi metodlarni o‘rganish, 25 tajribalar almashish va o‘z bilimlarini yangilash orqali bolalar bilan ishlashda samarali bo‘lishlari mumkin. O‘qituvchilarning professional rivojlanishi bolalar uchun sifatli ta'lim va tarbiya olish imkoniyatini yaratadi. Xulosa qilib aytganda, gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari bolalarning jismoniy rivojlanishiga, texnikani o‘zlashtirishiga va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga yordam beradi. Ko‘rsatma, takrorlash, o‘yin, amaliyot, individual yondashuv, rag‘batlantirish va tahlil qilish metodlari bolalarning qiziqishini oshirib, ularni faol ishtirok etishga undaydi. O‘qituvchilar va ota-onalar ushbu metodlarni qo‘llab-quvvatlash orqali bolalarning jismoniy rivojlanishida va hayotidagi muvaffaqiyatlariga ijobiy ta'sir ko‘rsatishlari zarur. Gimnastika elementlari orqali bolalar yangi ko‘nikmalarni o‘rganadilar, o‘zlarini ifoda etadilar va kelajakdagi jismoniy faoliyatlariga tayyorgarlik ko‘radilar. Gimnastika, bolalar uchun eng muhim jismoniy tarbiya faoliyatlaridan biri hisoblanadi. Uning asosiy maqsadi nafaqat jismoniy ko‘nikmalarni rivojlantirish, balki bolaning aqliy va psixologik rivojlanishini ta'minlashdir. Gimnastika elementlarini o‘rgatish bolalar uchun juda katta ahamiyatga ega, chunki bu mashqlar bolaning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirish, muvozanatni saqlash, mushak kuchini oshirish va turli harakatlarni bajarishda koordinatsiyani mustahkamlashga yordam beradi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari bolaning yoshiga, uning jismoniy va psixologik rivojlanish darajasiga qarab o‘zgartirib boriladi. Gimnastika mashqlari va elementlarini o‘rgatish jarayonida pedagogik metodlarning roli katta. Mashqlarni bajarishda bolalarning qiziqishlarini, motivatsiyasini va ehtiyojlarini hisobga olish zarur. Bu metodlar, asosan, qiziqarli va samarali mashg‘ulotlar tashkil qilish, bolaning jismoniy salomatligini 26 ta'minlash, uning jismoniy va aqliy salohiyatini oshirishga qaratilgan bo‘ladi. Bunda pedagogning roli katta, chunki u bolaga gimnastika mashqlarini bajarishning to‘g‘ri usullarini o‘rgatishi, kerakli yordamni berishi va motivatsiyani oshirishga yordam beradi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari quyidagilardan iboratdir: Namuna ko‘rsatish metodlari : Bu metod orqali o‘qituvchi yoki murabbiy bolaning qanday qilib gimnastika mashqlarini bajarishni ko‘rsatadi. Namuna ko‘rsatish, bolaning harakatlarini to‘g‘ri bajarish uchun zarur bo‘lgan texnikani o‘rganishda juda muhim rol o‘ynaydi. Bolalar o‘qituvchining harakatlarini kuzatib, o‘zlarini to‘g‘ri va samarali tarzda bajarishga intilishadi. Bu metodni qo‘llashda o‘qituvchi bolaga ko‘rsatmalarni aniq va tushunarli tarzda beradi, bolalarga ham mashqlarni bajarishda yordam beradi. Takrorlash va mashq qilish metodlari : Gimnastika elementlarini o‘rgatishda takrorlash juda muhim rol o‘ynaydi. Har bir yangi mashq yoki element bolaning tanasiga singib ketguncha va bolaning harakatlari tabiiy va avtomatik bo‘lgunga qadar takrorlanadi. Bu metod, ayniqsa, jismoniy harakatlarni rivojlantirishda samarali. Takrorlash orqali bola harakatlarni mukammal bajarishni o‘rganadi, hamda jismoniy faollikning izchilligini ta'minlaydi. Takrorlash metodini qo‘llashda o‘qituvchi vaqt va to‘g‘ri qadamlarni belgilab, bolalar harakatni to‘g‘ri bajarishlari uchun ularga yordam beradi. Amaliyot orqali o‘rgatish : Bu metodda bola gimnastika elementlarini amaliy mashqlar orqali o‘rganadi. Bola mashqlarni bajarish davomida qanday qilib harakatlarni to‘g‘ri bajarish kerakligini o‘zlashtiradi. Amaliyot orqali o‘rgatish jarayonida bolalar o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rishadi, xatoliklardan o‘rganishadi va yengillik bilan harakatlarni bajarishadi. O‘qituvchi bolalarga jismoniy 27 mashqlarni o‘rganishda va o‘zlashtirishda har bir qadamni to‘g‘ri bajarish uchun yordam beradi. O‘yin asosida o‘rgatish : Bolalar uchun o‘yin — bu jismoniy faoliyatni bajarishda juda yaxshi motivatsiya vositasidir. O‘yinlar orqali bolalar o‘zlariga qiziqarli va samarali mashqlarni bajarishlari mumkin. O‘yinlar jismoniy mashqlarni yengillashtiradi va bolalar uchun qiziqarli tarzda gymnastek elementlarini o‘rgatadi. Misol uchun, bolalar guruhga bo‘linib, bir-birlarini kuzatib yoki musobaqa tarzida gimnastika elementlarini bajaradilar. Bu usul nafaqat jismoniy rivojlanishni ta'minlaydi, balki bolalarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. Ko‘rsatmalar va tushuntirish metodlari : Gimnastika elementlarini o‘rgatishda ko‘rsatmalar va tushuntirishlar ham juda muhimdir. O‘qituvchi bolaga har bir harakatni qanday bajarishni, qanday xatolarni oldini olish kerakligini tushuntiradi. Tushuntirishlar orqali bolalar har bir elementni o‘zlashtiradilar va to‘g‘ri bajarish uchun zarur bo‘lgan texnikani o‘rganadilar. Ko‘rsatmalar va tushuntirishlar metodlari bola va o‘qituvchi o‘rtasida samarali muloqotni yaratadi va bolaning tushunishini osonlashtiradi. Jismoniy va psixologik rag‘batlantirish metodlari : Bolalar uchun jismoniy va psixologik rag‘batlantirish juda muhimdir. O‘qituvchi bolani rag‘batlantirib, unga ishonganligini bildirish orqali uni harakat qilishga undaydi. O‘qituvchining maqtovlari, rag‘batlantirishlari va yordam so‘zlari bolalarni yanada intizomli va qat'iyatli bo‘lishga undaydi. Shuningdek, bola o‘zining qobiliyatlarini anglagan holda, gimnastika elementlarini bajarishda ishtirok etishga yanada ko‘proq ishtiyoq bilan kirishadi. Jismoniy rag‘batlantirish (bolaga mos o‘yinlar, musobaqalar va qiziqarli mashqlar) va psixologik rag‘batlantirish (maqtovlar, jahon miqyosidagi yutuqlarni tan olish) bolaning faoliyatga nisbatan qiziqishini oshiradi. 28 Individual yondashuv metodlari : Har bir bola o‘zining individual xususiyatlariga, jismoniy va psixologik rivojlanishiga ega. Shuning uchun gimnastika elementlarini o‘rgatishda har bir bolaga individual yondashuv kerak. Bu metodni qo‘llashda o‘qituvchi bola qobiliyatlarini, imkoniyatlarini hisobga olib, mashqlarni moslashtiradi. Masalan, ba'zi bolalar o‘ziga xos tezlikda rivojlanishi mumkin, boshqalari esa ko‘proq vaqt talab qilishi mumkin. Shuningdek, individual yondashuv bolada o‘z-o‘zini anglashni, muvaffaqiyatga erishishni va o‘z imkoniyatlarini to‘g‘ri baholashni rivojlantiradi. Qayta aloqa metodlari : Gimnastika elementlarini o‘rgatishda qayta aloqa metodlari ham juda muhimdir. O‘qituvchi va bola o‘rtasida samarali qayta aloqa jarayoni mavjud bo‘lishi kerak. Bu metod bolaga qanday qilib o‘z xatolarini to‘g‘rilashni o‘rgatadi. Qayta aloqa, bolaning o‘z faoliyatini baholashiga yordam beradi, shu bilan birga, uning o‘z-o‘zini boshqarish va rivojlantirish qobiliyatini oshiradi. Bolalar o‘z harakatlarini tahlil qilishni va ularni yaxshilashni o‘rganadilar. Boshqa mashqlar bilan kombinatsiyalash metodlari : Gimnastika elementlarini o‘rgatishda boshqa jismoniy mashqlar va sport turlarini ham qo‘llash muhimdir. Bu metod orqali bolalar turli sport mashqlarini bajarish orqali o‘zining fizikal ko‘nikmalarini yaxshilaydilar. Shu bilan birga, boshqa sport turlari bilan kombinatsiyalash gimnastika mashqlarining samaradorligini oshiradi. Masalan, raqs, yurish, yugurish yoki boshqa sport faoliyatlarini gimnastika mashqlari bilan birlashtirish bolalarda jismoniy ko‘nikmalarni yanada kuchaytiradi va ular uchun ko‘proq motivatsiya yaratadi.Gimnastika elementlarini o‘rgatish metodlarini tanlashda bolalar uchun to‘g‘ri, samarali va qiziqarli mashqlarni tashkil etish zarur. Bu metodlarning har biri bolaning rivojlanishiga, jismoniy holatiga va yoshiga mos ravishda qo‘llanilishi kerak. O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasi, bolalar bilan 29 ishlashdagi tajribasi, va metodlarni to‘g‘ri tanlash jarayoni gimnastika elementlarini o‘rgatish samaradorligini oshiradi. Shu bilan birga, bolalar gimnastika elementlarini o‘rganishda o‘z qobiliyatlarini oshirib, jismoniy va ruhiy salomatliklarini yaxshilaydilar. 2.2. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi bolalar uchun jismoniy faoliyatni yanada qiziqarli va samarali qiladi. Maktabgacha va boshlang‘ich ta'lim yoshidagi bolalar uchun o‘yin elementlarini jismoniy tarbiya jarayoniga kiritish, ularning qiziqishini oshirish, motorik ko‘nikmalarini rivojlantirish va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. O‘yin va faollik usullari bolalarning motivatsiyasini oshirish, ularni faol ishtirok etishga undash va jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishlarini yanada kuchaytirish imkonini beradi. O‘yinlar yordamida gimnastika elementlarini o‘rganish jarayoni yanada qiziqarli va mazmunli bo‘ladi. Bolalar o‘yin davomida harakat qilishni, yangi ko‘nikmalarni o‘rganishni va do‘stlari bilan muloqot qilishni o‘rganadilar. O‘yinlar, shuningdek, bolalarning emotsional holatini yaxshilashda va stressni kamaytirishda ham yordam beradi. O‘yinlar orqali bolalar o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etish, raqobat ruhini rivojlantirish va hamkorlik qilish ko‘nikmalarini shakllantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin usullarining qo‘llanilishi, o‘qituvchilarga bolalar bilan ishlashda innovatsion yondashuvlarni qo‘llash imkonini beradi. Masalan, o‘yinlar orqali bolalarga muayyan gimnastika harakatlarini o‘rganishga yordam berish mumkin. O‘yinlar davomida bolalar 30 ko‘rsatmalarga amal qilib, harakatlarni bajara boshlaydilar, bu esa ularning qiziqishini oshiradi va o‘rganish jarayonini tezlashtiradi. Gimnastikada o‘yin usullarini qo‘llashning yana bir muhim jihati – bu bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishdir. O‘yinlar davomida bolalar bir-birlari bilan muloqot qilib, birgalikda harakat qilishni o‘rganadilar. Bu jarayon bolalar orasida do‘stlik, hamkorlik va raqobat ruhini rivojlantirishga yordam beradi. Bolalar o‘zaro qo‘llab-quvvatlash, birgalikda ishlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini o‘zlashtiradilar. O‘yin va faollik usullarini qo‘llashda o‘qituvchi bolalarning ehtiyojlari va qiziqishlarini hisobga olishi zarur. O‘qituvchi o‘zining tajribasiga tayanib, bolalar uchun qiziqarli va qiyinchilik darajasiga mos o‘yinlarni tanlashi lozim. O‘yinlar bolalar uchun qiziqarli bo‘lishi kerak, shuning uchun o‘qituvchilar o‘yinlarning mazmunini va qoidalarini o‘zgartirib, ularni bolalarning qiziqishlariga moslashtirishlari muhimdir. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yinlar yordamida bolalarga harakatlarni bajarish jarayonida ko‘rsatmalar berish mumkin. O‘yinlar davomida o‘qituvchi bolalarga qanday qilib to‘g‘ri harakat qilishni ko‘rsatishi, ularni rag‘batlantirishi va muvaffaqiyatlarini ta'kidlashi zarur. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ularni yangi qiyinchiliklarga tayyorlaydi. O‘yinlar davomida bolalar o‘zlarini erkin his qilishlari va yangi narsalarni o‘rganishga tayyor bo‘lishlari muhimdir. Bundan tashqari, o‘yin usullari bolalarning jismoniy faoliyatini yanada ko‘paytirishga yordam beradi. Bolalar o‘yinlar davomida harakat qilishni, yangi ko‘nikmalarni o‘rganishni va o‘zlarining imkoniyatlarini sinab ko‘rishni o‘rganadilar. O‘yinlar orqali bolalar o‘z mushaklarini kuchaytiradilar, muvozanatni 31 o‘rganadilar va koordinatsiyani takomillashtiradilar. Bu jarayon umuman olganda, bolalarning jismoniy rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda faollik usullarining qo‘llanilishi ham muhimdir. Faollik usullari bolalarning jismoniy faoliyatda faol ishtirok etishini ta'minlaydi. O‘qituvchi bolalarni faoliyatga jalb etish orqali ularning qiziqishini oshiradi. Faollik usullari yordamida bolalar o‘zlarini jismoniy faoliyatda yanada qulay his qilishadi va o‘z qobiliyatlarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Faollik usullari bolalarga jismoniy mashqlarni bajarish jarayonida o‘zlarini erkin his qilishlariga yordam beradi. O‘qituvchilar bolalarga harakatlarni bajarishda harakat erkinligini ta'minlashlari va ularning qiziqishlariga mos mashqlarni tanlashlari lozim. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. O‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi, bolalarning jismoniy rivojlanishiga yordam berish bilan birga, ularning ruhiy va emotsional holatlarini ham yaxshilaydi. O‘yinlar davomida bolalar o‘zlarini erkin his qilishadi, stressni kamaytiradilar va hayotga bo‘lgan qiziqishlarini oshiradilar. Bu jarayon bolalarning jismoniy tarbiyasiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi va ularni sog‘lom, baxtli va faol shaxslar bo‘lib o‘sishlariga yordam beradi.Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi bolalar uchun jismoniy faoliyatni yanada qiziqarli va samarali qiladi. O‘yinlar yordamida bolalar harakatlarni o‘rganadilar, jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantiradilar va emotsional holatlarini yaxshilaydilar. O‘qituvchilar va ota-onalar ushbu usullarni qo‘llab- quvvatlash orqali bolalarning jismoniy rivojlanishida va hayotidagi muvaffaqiyatlariga ijobiy ta'sir ko‘rsatishlari zarur. O‘yinlar va faollik usullari bolalar uchun jismoniy tarbiyaning ajralmas qismi bo‘lib, ularning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga katta ta'sir ko‘rsatadi. 32 Gimnastika, bolalarning motorik ko‘nikmalarini rivojlantirish, jismoniy salomatlikni oshirish va umumiy rivojlanishiga hissa qo‘shishda muhim rol o‘ynaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi juda samarali va qiziqarli metod hisoblanadi. Bu usullar orqali bolalar nafaqat jismoniy mashqlarni o‘rganishadi, balki ijtimoiy, psixologik va kognitiv rivojlanishlariga ham hissa qo‘shiladi. O‘yin, har bir bola uchun qiziqarli va motivatsiya beruvchi faoliyat sifatida, ularni jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga jalb qilishda samarali vosita hisoblanadi.Gimnastika elementlarini o‘rgatish jarayonida o‘yinlar va faollik usullari bolaning jismoniy faolligini, mushaklarining rivojlanishini va motorik ko‘nikmalarining yaxshilanishini ta'minlaydi. Shu bilan birga, o‘yinlarning ijtimoiy va ruhiy foydalari ham mavjud. Ular bolalarda o‘zaro hamkorlikni rivojlantiradi, jamoaviy ishlashni o‘rgatadi, stressni kamaytiradi va o‘z-o‘zini anglashni rivojlantiradi. O‘yinlar yordamida gimnastika elementlarini o‘rgatish bolalar uchun qiziqarli, samarali va foydali bo‘lishi mumkin.O‘yin va faollik usullarini qo‘llashda birinchi o‘rinda bolalarning qiziqishini va ehtiyojlarini hisobga olish zarur. Har bir bola o‘ziga xos rivojlanish xususiyatlariga ega, shuning uchun o‘yinlar va mashqlar ularning yoshiga, jismoniy holatiga va psixologik xususiyatlariga moslashtirilishi kerak. Bu yondashuv bolalarning motivatsiyasini oshiradi, ularni faol qatnashishga undaydi va o‘rganish jarayonini yanada qiziqarli qiladi. O‘yinlar orqali bolalar mashqlarni o‘rganishning murakkabligini kamaytiradilar va yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar.O‘yinlar va faollik usullarining gimnastika elementlarini o‘rgatishda qo‘llanishi bir qator afzalliklarga ega. Birinchidan, o‘yinlar bolalarga jismoniy mashqlarni bajarishda ko‘proq qiziqish uyg‘otadi. Bolalar uchun o‘yin – bu nafaqat raqobat va ko‘ngilochar faoliyat, balki bir vaqtning o‘zida ularning sog‘lom rivojlanishini 33 ta'minlaydigan vosita. O‘yin davomida bolalar jismoniy mashqlarni hech qanday mashaqqat yoki majburiyat his qilmasdan bajarayotganlarini his qilishadi. Bu, o‘z navbatida, bolalarda jismoniy faollikka bo‘lgan qiziqishni oshiradi.O‘yinlar va faollik usullari bolalarning jismoniy rivojlanishini tezlashtiradi. Bolalar o‘yinlar orqali, masalan, sakrash, yugurish, muvozanatni saqlash, qo‘l va oyoqlarini birlashtirib harakat qilish kabi gimnastika elementlarini o‘rganishadi. O‘yinlar va faollik usullarining yordamida bolalar jismoniy harakatlarni qiziqarli va oson tarzda o‘zlashtiradilar. Mashqlarni o‘yinlarga aylantirish, bolalarga o‘z imkoniyatlarini yaxshiroq anglashga yordam beradi va jismoniy rivojlanishning tabiiy jarayonini tezlashtiradi.Shuningdek, o‘yinlar orqali bolalarning ijtimoiy va ruhiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shiladi. Bolalar o‘yinlar davomida bir-birlari bilan hamkorlik qilishni, guruh bo‘lib ishlashni, boshqalarga yordam berishni o‘rganadilar. Bu jarayon nafaqat ularning o‘zini boshqarish, balki ijtimoiy muhitda erkin va xushmuomala bo‘lishlariga ham yordam beradi. Shu bilan birga, o‘yinlar orqali bolalar o‘zlarining stress darajasini kamaytiradilar, kayfiyatlarini yaxshilaydilar va umumiy ruhiy holatlarini mustahkamlashadi.Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llanishi, shuningdek, bolalarda kreativlikni rivojlantiradi. O‘yinlar orqali bolalar o‘z harakatlarini erkin ifodalashadi va shu bilan birga yangi harakatlar, yangi texnikalar va yangi usullarni o‘zlashtirishadi. Bu jarayon bolalar uchun yangi imkoniyatlar yaratadi va ularni o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rishga undaydi.O‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi jarayonida turli metodlarni birlashtirish ham juda muhimdir. Masalan, gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yinlarni tashkil etishda o‘qituvchi bolalarga muayyan mashqlarni bajarish uchun turli qoidalar qo‘yishi mumkin. O‘yinning qoidalari, uning davomiyligi va murakkabligi bolaning yoshiga va individual imkoniyatlariga qarab o‘zgartiriladi. O‘qituvchi o‘yin jarayonida bolalarga 34 mashqlarni to‘g‘ri bajarishni ko‘rsatishi, kerakli ko‘nikmalarni o‘rgatishi, natijalarga erishishda ularni rag‘batlantirishi kerak.Bolalar bilan ishlashda o‘yinlarni turli shakllarda qo‘llash mumkin. Masalan, bolalar guruhga bo‘linib, o‘zaro musobaqa tarzida gimnastika mashqlarini bajarishlari mumkin. Bu usul bolalarda raqobatbardoshlikni oshiradi, lekin shu bilan birga, do‘stlik, hamkorlik va jamoaviy ish ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi. Yana bir qiziqarli usul – “turlar” orqali o‘yinlarni o‘tkazishdir. Bu usulda bolalar ma'lum bir tura o‘tish uchun gimnastika mashqlarini bajarishadi va har bir turda yangi qiyinchiliklar va o‘zgarishlar bilan uchrashadilar. Bu o‘yin jarayonini qiziqarli va murakkab qilishga yordam beradi, shu bilan birga bolalarda chidamlilik, qat'iyatlilik va jismoniy kuchni rivojlantiradi.O‘yinlarni samarali qo‘llash uchun o‘qituvchilar turli xil sport jihozlari, maskalar, sport ob'ektlari va boshqa vositalardan ham foydalanishlari mumkin. Masalan, ko‘pchilik o‘yinlarda turli xildagi to‘plar, iplar yoki boshqa sport asboblaridan foydalanish bolalarga turli gimnastika elementlarini o‘rganishda yordam beradi. Shu bilan birga, o‘yinlarga tegishli vositalar bolaning harakatlarini sinab ko‘rish va yangi qobiliyatlarni o‘zlashtirish uchun rag‘batlantiruvchi vosita bo‘lishi mumkin.Bundan tashqari, o‘yinlarni qo‘llashda bolalarning individual ehtiyojlarini hisobga olish muhimdir. Har bir bola turli rivojlanish bosqichlarida bo‘lishi mumkin, shuning uchun o‘yinlarni tashkil etishda ularning qobiliyatlarini, jismoniy holatini va yoshiga qarab yondashuvlar belgilanishi zarur. Ba'zi bolalar tezda o‘rganishadi, boshqalari esa qo‘shimcha vaqt talab etishi mumkin. Shu sababli, o‘qituvchilar bolalarga individual yondashuvni qo‘llashlari va mashqlarni ular uchun mos ravishda tashkil etishlari kerak.O‘yin va faollik usullarining qo‘llanilishi, shuningdek, bolalarda jismoniy va ruhiy mustahkamlikni rivojlantiradi. O‘yinlar bolalar uchun harakatlarni bajarayotganda ularga to‘g‘ri yo‘nalish beradi, ammo ularning 35 tasavvurlari va ijodiy imkoniyatlarini ham ochadi. Bu jarayonda bolalar o‘zlarini erkin his qiladilar va yangi g‘oyalar bilan chiqishadi. Shu bilan birga, o‘yinlar orqali bolalar o‘zlarini boshqarishni, o‘ziga ishonishni va maqsadga erishishni o‘rganadilar. 2.3.Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqish. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqish bolalarning jismoniy rivojlanishi, motorik ko‘nikmalarini oshirish va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu mashqlarni ishlab chiqishda bolalarning yoshiga, qobiliyatlariga va ehtiyojlariga e'tibor berish zarur. Har bir mashq bolalarning qiziqishini oshirish va ularni jismoniy faoliyatga jalb qilishga qaratilgan bo‘lishi muhimdir. Gimnastika mashqlarining turli shakllari bolalarning harakat ko‘nikmalarini rivojlantirish, mushak kuchini oshirish, muvozanat va koordinatsiyani yaxshilashda samarali bo‘ladi. Birinchidan, gimnastika mashqlarining asosiy shakllari — individual, juft va guruh mashqlari hisoblanadi. Individual mashqlar bolalarga o‘z qobiliyatlarini o‘zlashtirish va rivojlantirish imkoniyatini beradi. Bu jarayon bolalarning o‘z- o‘ziga ishonchini oshirishga yordam beradi. Masalan, bolalar o‘zlari uchun belgilangan mashqlarni bajarish orqali o‘zlarining kuchli tomonlarini aniqlash va rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Individual mashqlarni o‘tkazishda o‘qituvchi bolalarga harakatlarni to‘g‘ri bajarishlarini ko‘rsatishi va ularni rag‘batlantirishi zarur. Juft mashqlar bolalarning jismoniy faolligini oshirish va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Bolalar bir-birlari bilan ishlash, yordam berish va birgalikda harakat qilish orqali o‘zaro muloqot qilish 36 ko‘nikmalarini o‘rganadilar. Juft mashqlar orqali bolalar o‘zaro raqobatlashish va do‘stlikni mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu jarayon bolalarning ruhiy salomatligini yaxshilashga yordam beradi hamda ularni birgalikda ishlashga o‘rgatadi. Guruh mashqlari bolalarning jamoaviy ish ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Guruh mashqlarida bolalar birgalikda harakat qilish, o‘zaro yordam berish va qo‘llab-quvvatlash ko‘nikmalarini o‘rganadilar. O‘qituvchilar guruh mashqlarini tashkil etishda bolalarning ehtiyojlarini va qobiliyatlarini hisobga olib, ularning qiziqishini oshirishga yordam berishi zarur. Guruh mashqlari davomida bolalar o‘zaro muloqot qilish, bir-birlarini rag‘batlantirish va musobaqalashish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqishda o‘yin elementlarini qo‘shish juda samarali bo‘ladi. O‘yinlar yordamida bolalar harakat qilishni qiziqarli va mazmunli qilib o‘rganadilar. O‘yinlar orqali bolalarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshirish, o‘zaro muloqot qilish va bir-birlari bilan do‘stlikni mustahkamlash imkoniyatlari yaratiladi. O‘yinlarni gimnastika mashqlari bilan birlashtirish, bolalarga harakatlarni o‘rganish jarayonida ko‘proq qiziqish uyg‘otadi. Masalan, "Yuguruvchi to‘plar" o‘yini orqali bolalar bir-birlari bilan raqobatlashish, harakat qilish va muvozanatni saqlashni o‘rganadilar. Bu o‘yinda bolalar to‘plarni yugurish va ushlab olish orqali jismoniy faoliyatda ishtirok etadilar. O‘yin davomida bolalar o‘zlarining kuchlarini sinab ko‘rish va yangi ko‘nikmalarni o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bunday o‘yinlar bolalar uchun juda qiziqarli va motivatsion bo‘lib, ularni jismoniy faoliyatga jalb qiladi. Gimnastika mashqlarining bir shakli sifatida raqs va musiqani ham qo‘shish mumkin. Raqs orqali bolalar jismoniy faoliyatni qiziqarli va ijodiy tarzda 37 o‘rganadilar. Raqs mashqlari bolalar uchun nafaqat jismoniy rivojlanishni ta'minlaydi, balki ularning emotsional holatini ham yaxshilaydi. Musiqa ostida harakat qilish bolalarning ritm va muvozanatni o‘rganishlariga yordam beradi. Raqs mashqlari davomida bolalar bir-birlari bilan hamkorlik qilish, o‘z his- tuyg‘ularini ifoda etish va ijodiy yondashuvni o‘rganadilar. Gimnastika elementlarini o‘rgatishda turli darajadagi mashqlarni ishlab chiqish ham muhimdir. Bolalar uchun oddiy va oson mashqlardan boshlash, keyinchalik esa murakkabroq harakatlarga o‘tish tavsiya etiladi. Bu jarayon bolalarning qobiliyatlarini bosqichma-bosqich rivojlantirishga yordam beradi. Oson mashqlar bolalar uchun qiziqarli va motivatsion bo‘lishi kerak, shuning uchun o‘qituvchi bolalar ehtiyojlarini hisobga olib, mashqlarni tanlashi zarur. Gimnastika mashqlarini ishlab chiqishda xavfsizlikni ta'minlash juda muhimdir. Bolalar jismoniy faoliyatda jarohatlanmasliklari uchun xavfsiz sharoitlar yaratish zarur. O‘qituvchi bolalarga harakatlarni bajarishda xavfsizlik qoidalarini tushuntirishi va shart-sharoitlarni ta'minlashi kerak. Xavfsiz muhit bolalarning ishonchini oshiradi va ularni faol ishtirok etishga undaydi. Mashqlarni o‘tkazishda bolalarning individual qobiliyatlari va ehtiyojlarini hisobga olish juda muhimdir. Har bir bola o‘z qobiliyatlari va imkoniyatlariga ega, shuning uchun o‘qituvchi har bir bolaga alohida e'tibor berishi kerak. Individual yondashuv orqali o‘qituvchi bolalarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlaydi va ularning rivojlanishiga mos ravishda mashqlarni tanlaydi. Bu yondashuv bolalarning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bundan tashqari, gimnastika mashqlari davomida bolalarning emotsional holatini kuzatish va ularga qo‘llab-quvvatlash ham muhimdir. O‘qituvchi bolalarning muvaffaqiyatlarini ta'kidlashi va ularni rag‘batlantirishi orqali ularning 38 motivatsiyasini oshirishi mumkin. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini oshiradi va ularni yangi qiyinchiliklarga tayyorlaydi. Gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqishda o‘qituvchilarning professional rivojlanishi ham muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchilar yangi metodlarni o‘rganish, tajribalar almashish va o‘z bilimlarini yangilash orqali bolalar bilan ishlashda samarali bo‘lishlari mumkin. O‘qituvchilarning professional rivojlanishi bolalar uchun sifatli ta'lim va tarbiya olish imkoniyatini yaratadi. 4 Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqish jismoniy rivojlanishni ta'minlash, motorik ko‘nikmalarini oshirish va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda muhimdir. Individual, juft va guruh mashqlari, o‘yinlar, raqs va musiqani qo‘shish orqali bolalar jismoniy faoliyatni qiziqarli va mazmunli o‘rganadilar. O‘qituvchilar va ota-onalar ushbu jarayonda muhim rollarni bajarib, bolalarning jismoniy rivojlanishida va hayotidagi muvaffaqiyatlariga ijobiy ta'sir ko‘rsatishlari zarur. Gimnastika mashqlari orqali bolalar yangi ko‘nikmalarni o‘rganadilar, o‘zlarini ifoda etadilar va kelajakdagi jismoniy faoliyatlariga tayyorgarlik ko‘radilar. 4 Norquziyeva, M. (2020). The role of educational technology in shaping the professional stability of students. Архив Научных Публикаций JSPI. 39 III-BOB. MAKTABGACHA TA LIM TASHKILOTLARIDA GIMNASTIKAʼ ELEMENTLARINI O‘RGATISHNING TASHKIL ETILISHI. 3.1. Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur shart-sharoitlar. Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur shart-sharoitlar bolalarning jismoniy rivojlanishi, xavfsizligi va umumiy sog‘lom turmush tarzini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashg‘ulotlari nafaqat jismoniy faoliyat, balki ruhiy va emotsional rivojlanish uchun ham muhimdir. Shu bois, mashg‘ulotlarni o‘tkazish uchun zarur shart- sharoitlarni yaratish, bolalarning qiziqishini oshirish va samarali ta'lim berish imkoniyatini beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun mos joy tayyorlash muhim ahamiyatga ega. O‘quv maydoni bolalarning xavfsizligi uchun qulay bo‘lishi kerak. Mashg‘ulotlar o‘tkaziladigan joy keng, toza va havodor bo‘lishi lozim. Tabiiy yorug‘lik va yaxshi havalandırma bolalarning jismoniy faoliyatini yanada qulaylashtiradi. Shuningdek, maydonning sirtining tekisligi va yumshoqligi muhimdir, chunki bu bolalarning jarohat olish xavfini kamaytiradi. Yumshoq sirt, masalan, maxsus gimnastika gilamlari yoki matlar bolalar uchun xavfsiz sharoitlarni ta'minlaydi. Zarur jismoniy jihozlar mavjudligi gimnastika mashg‘ulotlarining samaradorligini oshiradi. Mashg‘ulotlar uchun zarur bo‘lgan jihozlar orasida gimnastika matlari, to‘plar, konuslar, sirtlar va boshqa jismoniy tarbiya asboblari kiradi. Ushbu jihozlar bolalarning harakatlarini osonlashtiradi va ularning qiziqishini oshiradi. Jihozlar xavfsiz va bolalarga mos keladigan bo‘lishi kerak. Har bir jihozning holati va ishlatilishiga alohida e'tibor berish zarur, chunki eski yoki nosoz jihozlar bolalar uchun xavf tug‘dirishi mumkin.Mashg‘ulotlar uchun tayyorlangan dastur bolalarning ehtiyojlariga va qobiliyatlariga mos kelishi zarur. Gimnastika mashg‘ulotlari bolalarning yoshiga mos ravishda tashkil etilishi kerak. 40 O‘qituvchi bolalarning individual qobiliyatlarini hisobga olib, mashg‘ulotlar davomida qiyinchilik darajasini oshirishi yoki kamaytirishi zarur. Bu yondashuv bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini oshiradi va ularning motivatsiyasini ta'minlaydi. Mashg‘ulotlarning mazmuni bolalarning qiziqishlariga mos bo‘lishi va ularning jismoniy rivojlanishiga xizmat qilishi kerak. Bundan tashqari, mashg‘ulotlar davomida xavfsizlik qoidalariga rioya qilish juda muhimdir. O‘qituvchi bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirishi va ularni amal qilishga o‘rgatishi zarur. Mashg‘ulotlar davomida e'tibor beriladigan asosiy jihatlar — to‘g‘ri texnika, xavfsizlik va bolalarning qatnashishini ta'minlashdir. Xavfsiz muhit bolalarning ishonchini oshiradi va ularni faol ishtirok etishga undaydi. O‘qituvchi har bir mashqni bajarishdan oldin bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirib bera olishi kerak, bu esa jarohat olish xavfini kamaytiradi. Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazishda o‘qituvchining roli ham juda muhimdir. O‘qituvchi bolalarga ko‘rsatmalar berishi, ularni rag‘batlantirishi va kerak bo‘lganda yordam berishi zarur. O‘qituvchining tajribasi va mahorati bolalarning jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli ishtirok etishiga yordam beradi. O‘qituvchi bolalarning ehtiyojlarini va qiziqishlarini hisobga olib, mashg‘ulotlarni tashkil etishi va o‘z bilimlarini yangilab borishi zarur. Bu jarayon bolalarning o‘z- o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi. Shuningdek, mashg‘ulotlar uchun zarur shart-sharoitlar orasida bolalarning emotsional holatini hisobga olish ham muhimdir. O‘qituvchi bolalarning kayfiyatini kuzatishi va ularga mos ravishda yondashishi kerak. Bolalar o‘zlarini erkin his qilishlari va yangi narsalarni o‘rganishga tayyor bo‘lishlari muhimdir. O‘qituvchi bolalar bilan yaxshi munosabatda bo‘lishi va ularni rag‘batlantirishi 41 zarur, bu esa bolalarning jismoniy faoliyatda ishtirok etishiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlar orasida ota-onalar bilan hamkorlik ham muhimdir. Ota-onalar bolalarini jismoniy faoliyatga jalb qilish, ularni rag‘batlantirish va uyda jismoniy mashqlar qilishga undashlari kerak. Ota-onalar bolalarining muvaffaqiyatlarini ta'kidlashi va ularni rag‘batlantirish orqali ularning o‘z-o‘ziga ishonchini oshirishga yordam berishlari zarur. Bu jarayon bolalar uchun jismoniy faoliyatni yanada qiziqarli va mazmunli qiladi. Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlar, shuningdek, ularning davomiyligini ham o‘z ichiga oladi. Mashg‘ulotlar bolalar uchun qiziqarli va samarali bo‘lishi uchun ularning davomiyligi to‘g‘ri belgilanishi kerak. Juda uzun mashg‘ulotlar bolalarning diqqatini yo‘qotishiga va charchashiga olib kelishi mumkin, shuning uchun o‘qituvchi har bir mashg‘ulotning davomiyligini bolalarning ehtiyojlariga mos ravishda belgilashi zarur. Mashg‘ulotlar davomida bolalarning jismoniy faoliyatlarini baholash ham muhimdir. O‘qituvchi bolalarning harakatlarini kuzatishi va ularning muvaffaqiyatlarini ta'kidlashi zarur. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. O‘qituvchi bolalarga o‘z muvaffaqiyatlarini ko‘rsatishi va ularni rag‘batlantirishi orqali ularning motivatsiyasini oshirishi mumkin. Bu, o‘z navbatida, bolalarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi.Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun iqtisodiy sharoitlar ham muhimdir. Ta'lim muassasalari zarur jihozlar va shart-sharoitlarni ta'minlash uchun moliyaviy resurslarga ega bo‘lishlari zarur. O‘qituvchilar va ma'muriyat hamkorlikda bolalar uchun qulay sharoitlar yaratishda ishtirok etishlari kerak. Ushbu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishiga ijobiy 42 ta'sir ko‘rsatadi va ularning jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli ishtirok etishiga yordam beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur shart-sharoitlar bolalarning jismoniy rivojlanishi va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Mos joy, zarur jihozlar, tayyorlangan dastur, xavfsizlik qoidalari, o‘qituvchining roli va bolalarning emotsional holatini hisobga olish mashg‘ulotlarning muvaffaqiyatini ta'minlaydi. Ota-onalar bilan hamkorlik va iqtisodiy sharoitlar ham bolalarning jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli ishtirok etishlariga yordam beradi. Ushbu shart-sharoitlar bolalarning jismoniy rivojlanishi va kelajakdagi muvaffaqiyatlariga katta ta'sir ko‘rsatadi. 3.2. Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazorat.ʼ Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazorat ʼ bolalarning jismoniy rivojlanishi va sog‘lig‘ini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Maktabgacha yoshdagi bolalar o‘zlarining jismoniy faoliyatida ko‘plab harakatlarni bajarishlari kerak, bu esa ba'zan jarohatlanish xavfini oshirishi mumkin. Shu sababli, xavfsizlikni ta'minlash va tibbiy nazoratni amalga oshirish, bolalar uchun xavfsiz va sog‘lom muhit yaratish uchun zarurdir.Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazishda xavfsizlik qoidalarini belgilash juda muhimdir. O‘qituvchi bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirishi va ularni amalda qo‘llashga o‘rgatishi zarur. Mashg‘ulotlar davomida har bir bolaga o‘z harakatlarini qanday bajarish kerakligi bo‘yicha ko‘rsatmalar berilishi lozim. Bolalar xavfsizlik qoidalariga rioya qilishlari uchun ularni har doim eslatib turish va mashg‘ulotlar davomida kuzatib borish muhimdir. Ushbu jarayon bolalarning jarohat olish xavfini kamaytiradi va ularni faol ishtirok etishga undaydi.Gimnastika mashg‘ulotlarining o‘tkaziladigan joyi xavfsiz bo‘lishi zarur. O‘quv maydoni keng, toza va havodor bo‘lishi kerak. Tabiiy yorug‘lik va yaxshi havalandırma bolalarning jismoniy faoliyatini qulaylashtiradi. Mashg‘ulotlarni o‘tkazish uchun 43 maxsus gimnastika matlari va boshqa jihozlar kerak. Ushbu jihozlarning holati va xavfsizligi alohida e'tiborga olinishi zarur. Eski yoki nosoz jihozlar bolalar uchun xavf tug‘dirishi mumkin, shuning uchun ularning holatini doimiy ravishda tekshirib turish muhimdir.Tibbiy nazoratni amalga oshirish bolalarning sog‘lig‘ini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Har bir bolaning sog‘lik holatini nazorat qilish, ularning jismoniy faolligiga ta'sir ko‘rsatishi mumkin. O‘qituvchilar bolalarning sog‘lik holatini kuzatib borishlari va har qanday muammo yoki noqulaylikni aniqlashlari zarur. Agar bolada biron-bir sog‘liq muammosi bo‘lsa, u holda o‘qituvchi bolani mashg‘ulotlardan vaqtincha ozod qilishi kerak. Bu, bolalarning sog‘lig‘ini saqlash va ularni jarohat olish xavfidan himoya qilishda yordam beradi.Bundan tashqari, mashg‘ulotlar davomida bolalarning jismoniy tayyorgarlik darajasini hisobga olish muhimdir. Har bir bolaning jismoniy rivojlanish darajasi har xil bo‘lishi mumkin, shuning uchun o‘qituvchi har bir bolaga individual yondashuvni qo‘llashi zarur. Agar biror bolada jismoniy qobiliyatlar yetarli bo‘lmasa, u holda unga moslashtirilgan mashqlarni taklif qilish zarur. Bu yondashuv bolalarning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ularning jismoniy faoliyatda ishtirok etishlariga yordam beradi.Mashg‘ulotlar davomida xavfsizlikni ta'minlash uchun o‘qituvchi harakatlar jarayonida bolalarni diqqat bilan kuzatishi kerak. Bolalar harakatlar davomida xatolar qilishi mumkin, shuning uchun o‘qituvchi ularni to‘g‘ri bajarishga undashi va kerak bo‘lganda yordam berishi zarur. Bu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishida ijobiy ta'sir ko‘rsatadi va jarohat olish xavfini kamaytiradi.Shuningdek, gimnastika mashg‘ulotlarida tibbiy nazoratni amalga oshirish uchun tibbiyot xodimlari bilan hamkorlik qilish muhimdir. O‘qituvchilar tibbiyot xodimlari bilan yaqindan aloqada bo‘lishlari va zarur hollarda ulardan yordam so‘rashlari kerak. Tibbiyot xodimlari bolalarning sog‘lik holatini baholash va jismoniy faoliyatda ishtirok 44 etish uchun ruxsat berish bo‘yicha tavsiyalar berishlari mumkin. Bu jarayon bolalarning sog‘lig‘ini saqlash va xavfsiz muhitda jismoniy faoliyat bilan shug‘ullanishlariga yordam beradi. Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta'minlash va tibbiy nazoratni amalga oshirishda ota-onalar bilan hamkorlik qilish ham muhimdir. Ota-onalar bolalarining sog‘lig‘i va jismoniy faoliyati haqida o‘qituvchilarga ma'lumot berishi kerak. Ota-onalar bolalarining harakatlarini kuzatib borishlari va ularga moslashtirilgan mashqlarni tanlashlariga yordam berishlari zarur. Bu jarayon bolalar uchun xavfsiz va sog‘lom muhit yaratishda muhim ahamiyatga ega.Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta'minlash va tibbiy nazorat bolalarning jismoniy rivojlanishi va sog‘lig‘ini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Xavfsizlik qoidalarini belgilash, mashg‘ulotlarni o‘tkazish joyini xavfsiz qilish, bolalarning sog‘lik holatini nazorat qilish va individual yondashuvni qo‘llash, jarohat olish xavfini kamaytiradi va bolalar uchun qulay sharoitlar yaratadi. O‘qituvchilarning tajribasi, tibbiyot xodimlari bilan hamkorlik va ota-onalar bilan aloqalar bolalarning jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli ishtirok etishlariga yordam beradi. Ushbu barcha tadbirlar bolalar uchun sog‘lom va xavfsiz muhit yaratishda o‘z o‘rnini egallaydi.Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlash va tibbiyʼ nazorat – bu sport faoliyatida, ayniqsa, jismoniy faoliyatning yuqori darajaga ko‘tarilishi bilan bog‘liq muhim masalalardan biridir. Gimnastika kabi sport turi, undagi murakkab harakatlar, texnikalar va intensiv mashqlar sportchilar uchun ko‘plab xavf-xatarlarni yuzaga keltiradi. Shu sababli, har bir gimnastika mashg‘uloti xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazoratni samarali amalga oshirishni ʼ talab etadi.Gimnastika mashg‘ulotlari, sportchilar uchun katta jismoniy kuch, elastiklik, muvozanat va sinxronlikni talab qiladigan faoliyatdir. Bu turdagi sportda mushaklar, bo‘g‘imlar, suyaklar va boshqa organlar katta yuk ostida bo‘ladi. 45 Shuningdek, yuqori darajadagi mashqlar va murakkab texnikalar sportchilarning jarohatlanishiga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, xavfsizlikni ta minlash vaʼ tibbiy nazoratni kuchaytirish, gimnastika mashg‘ulotlarining muhim jihatlaridan biridir.Xavfsizlikni ta minlash uchun birinchi navbatda, mashg‘ulotlar ʼ o‘tkazilayotgan joyning mosligi va sharoitlari tekshirilishi kerak. Sport zalining tozaligi, jihozlarning holati, maydonning yoritilishi va havoning toza bo‘lishi xavfsizlikning asosiy omillaridir. Gimnastika uchun maxsus mo‘ljallangan qurilmalar va jihozlar, ularning yaxshi holatda bo‘lishi sportchilarning jarohat olish ehtimolini kamaytiradi. Misol uchun, matraslar va gumushxona kabi jihozlar, xavfsiz tushish va harakat qilish imkonini beradi.Xavfsizlikni ta minlashda, ʼ shuningdek, to‘g‘ri texnikaning roli katta. Har bir sportchi, amalga oshirayotgan harakatlarini to‘g‘ri va ehtiyotkorlik bilan bajarishi kerak. Ba zan, o‘qituvchilar ʼ sportchilarga mashg‘ulotlar vaqtida texnik xatoliklar va noto‘g‘ri usullarni o‘rgatishlari zarur. Xatoliklar jarohatlarga olib kelishi mumkin, shuning uchun har bir sportchi o‘z tanasini qanday boshqarish va nima qilish kerakligini yaxshi bilishi lozim.Bundan tashqari, gymnastic mashg‘ulotlarida jismoniy holatni tibbiy nazorat qilish ham juda muhimdir. Tibbiy nazorat mashg‘ulotlar boshidan oxirigacha amalga oshirilishi lozim. Sportchilarning jismoniy holati, jismoniy imkoniyatlari va salomatlik holati doimiy ravishda kuzatilib borilishi kerak. Bu, ayniqsa, yuqori intensivlikdagi mashg‘ulotlar davomida zarur bo‘ladi, chunki ayrim sportchilar o‘zlarini haddan tashqari yuklamasliklari kerak. Tibbiy nazoratni amalga oshirish uchun o‘z sohasida malakali shifokor yoki sport tibbiyoti mutaxassisi bo‘lishi zarur. Bunday mutaxassislar, mashg‘ulotlarning xavfsizligini ta minlash, ʼ sportchilarning sog‘lig‘ini nazorat qilish va jarohatlarning oldini olish bo‘yicha muhim rol o‘ynaydi.Sportchilarning tibbiy nazorati, shuningdek, ularning mushaklari, bo‘g‘imlari, yurak-qon tomir tizimi va boshqa organlarini doimiy 46 ravishda tekshirishni o‘z ichiga oladi. Sportchilar uchun tibbiy ko‘riklar o‘tkazish, ular salomatligini yaxshi baholashga yordam beradi. Ayniqsa, yuqori darajadagi jismoniy faoliyatda qatnashayotgan sportchilarda yengil yoki jiddiy jarohatlar o‘rganilib, ularning to‘g‘ri davolash va reabilitatsiya davrlarini belgilash zarur.Mashg‘ulotlar davomida xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazorat qilishningʼ yana bir muhim jihati – bu sportchining o‘zini qanday his qilishi. Har bir sportchi mashg‘ulotdan oldin va davomida o‘zining jismoniy va ruhiy holatini baholashi lozim. Agar sportchi o‘zini yomon his qilsa, og‘riq yoki noxush holatlarni sezsa, mashg‘ulotni to‘xtatish va tibbiy yordamga murojaat qilish kerak. Shuningdek, sportchilarni o‘rgatishda ularni o‘z sog‘lig‘iga e tibor berishga, mushaklarning ʼ og‘rig‘i yoki shikastlanish belgilari paydo bo‘lsa, darhol tibbiy yordam olishga chaqirish muhimdir.Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlash uchun ʼ avvalo, sportchilarga to‘g‘ri tibbiy ko‘riklardan o‘tish zarur. Bu, har bir sportchining individual xususiyatlarini, jismoniy holatini hisobga olgan holda mashg‘ulotlarni tashkil qilish imkonini beradi. Shuningdek, o‘qituvchilar va murabbiylar sportchilarni jismoniy tayyorgarlik darajalariga qarab moslashtirilgan mashqlarni tashkil etishlari zarur. Bu jarohatlarni kamaytirish va sportchilarning samarali ishlashiga yordam beradi.Gimnastikada jarohatlarning eng keng tarqalgan turlari bo‘g‘imlarning chiqishi, ligamentlarning uzilishi, mushaklarning yorilishi va boshqalar bo‘lishi mumkin. Ushbu jarohatlarning oldini olish uchun sportchilar muntazam ravishda isinish va sovush mashqlarini bajarishlari kerak. Bu mushaklarni va bo‘g‘imlarni tayyorlash, qattiqlashishi va harakat qilishda jismoniy ziyonlardan saqlanishga yordam beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlashning yana bir muhim omili – bu sportchilarning ruhiy holati. Jismoniy ʼ mashqlar va yuqori darajadagi tayyorgarlik jarayonida sportchilarning psixologik holati ham muhimdir. Agar sportchi stress holatida bo‘lsa yoki jismoniy va ruhiy 47 charchoqni sezsa, bu uning natijalariga va xavfsizligiga salbiy ta sir ko‘rsatishiʼ mumkin. Shuning uchun, murabbiylar va o‘qituvchilar sportchilarni psixologik jihatdan ham qo‘llab-quvvatlashlari, ularga motivatsiya va yaxshi kayfiyat yaratishlari kerak. Xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazoratni kuchaytirish uchun sport ʼ jamoalari, o‘qituvchilar va tibbiyot xodimlari o‘rtasida yaqin hamkorlik zarur. Har bir tomon, o‘z vazifalarini puxta bajarishi va sportchilarning xavfsizligi uchun birgalikda ishlashi lozim. Bunda, jismoniy holatni va jarohatlarni aniqlash uchun zamonaviy diagnostika vositalaridan foydalanish ham muhim ahamiyatga ega.Shu tarzda, gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni ta minlash va tibbiy nazoratning ʼ to‘liq amalga oshirilishi sportchilarning sog‘lig‘ini saqlash, samarali natijalarga erishish va jarohatlardan qochish imkonini beradi. Mashg‘ulotlarda xavfsizlikni ta minlashda nafaqat sportchilar, balki murabbiylar va tibbiy xodimlarning o‘rni ʼ katta bo‘lib, bu barcha jarayonlarning muvaffaqiyatli o‘tishiga yordam beradi. 3.3. Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari va o‘quvchilarning rivojlanish darajasi. Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari va o‘quvchilarning rivojlanish darajasi bolalar uchun jismoniy tarbiyaning samaradorligini baholashda muhim o‘rin egallaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashg‘ulotlari nafaqat jismoniy rivojlanishni ta'minlaydi, balki ularning emotsional va ruhiy holatini ham yaxshilaydi. Ushbu jarayon bolalarning jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantirish, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish va ijtimoiy ko‘nikmalarini oshirishga xizmat qiladi. Mashg‘ulotlarning natijalarini tahlil qilish va o‘quvchilarning rivojlanish darajasini baholash, o‘qituvchilarga ta'lim jarayonini yanada takomillashtirish imkonini beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari bolalarning jismoniy rivojlanishini o‘lchashda muhim ahamiyatga ega. 48 Mashg‘ulotlar davomida bolalar mushak kuchini oshirish, muvozanatni yaxshilash, elastiklik va chidamlilikni rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Jismoniy ko‘nikmalarni rivojlantirish natijasida bolalarning jismoniy tayyorgarlik darajasi oshadi. Bu jarayon bolalarning sog‘liq holatini yaxshilaydi va ularni jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. O‘qituvchilar bolalarning jismoniy rivojlanishini kuzatib borishlari va har bir bolaning individual rivojlanish darajasini belgilashlari zarur.Gimnastika mashg‘ulotlari bolalarning emotsional va psixologik holatiga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Jismoniy faoliyat bolalarning stressni kamaytirishiga, o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etishlariga va o‘zaro muloqot qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Mashg‘ulotlar davomida bolalar o‘zlarini erkin his qilishlari, yangi do‘stlar orttirishlari va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishlari mumkin. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va kelajakda sog‘lom, baxtli shaxslar bo‘lib o‘sishlariga yordam beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga ham ta'sir etadi. O‘yinlar va guruh mashqlari orqali bolalar o‘zaro hamkorlik qilish, bir-birlarini qo‘llab-quvvatlash va raqobatlashish ko‘nikmalarini o‘rganadilar. O‘qituvchi bolalar o‘rtasida ijtimoiy aloqalarni rivojlantirish uchun turli o‘yinlar va faoliyatlarni tashkil etishi muhimdir. Bu jarayon bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini oshirishga yordam beradi va ularga kelajakda muvaffaqiyatli ijtimoiy hayot kechirishga tayyorlaydi.Bundan tashqari, gimnastika mashg‘ulotlari bolalarning diqqat va konsentratsiyasini oshirishda ham samarali bo‘ladi. Harakatlar va mashqlarni bajarish jarayonida bolalar diqqatlarini to‘g‘ri yo‘naltirishni o‘rganadilar. O‘qituvchi bolalarga harakatlarni bajarishda e'tibor berishlarini va diqqatni jamlashlarini o‘rgatishi kerak. Bu ko‘nikmalar bolalarning o‘qish va boshqa jismoniy faoliyatlarda muvaffaqiyatli bo‘lishlariga yordam beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari shuningdek, bolalarning 49 jismoniy salomatligini mustahkamlashga yordam beradi. O‘qituvchilar bolalar bilan muntazam ravishda mashg‘ulotlar o‘tkazish orqali ularning immunitetini kuchaytirishi mumkin. Jismoniy faoliyat bolalarning umumiy sog‘liq holatini yaxshilaydi, bu esa ularning maktabdagi muvaffaqiyatlariga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Mashg‘ulotlar davomida bolalar o‘zlarining jismoniy qobiliyatlarini oshirish va sog‘lom turmush tarzini o‘rganishga yordam beradigan ko‘nikmalarni rivojlantiradilar.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalarini baholash jarayoni muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchilar bolalarning jismoniy rivojlanishini va boshqa ko‘nikmalarini nazorat qilish uchun turli metodlarni qo‘llashlari zarur. Bu jarayonda bolalarning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirish ham muhimdir. O‘qituvchi bolalarga o‘z muvaffaqiyatlarini tahlil qilish va ularni yanada rivojlantirish uchun qanday yo‘nalishlarda ishlash kerakligini tushuntirishi lozim. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini oshiradi va ularning o‘z qobiliyatlariga bo‘lgan munosabatlarini yaxshilaydi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari bolalar orasida sog‘lom raqobatni rivojlantirishga yordam beradi. O‘qituvchilar bolalarni bir-biri bilan raqobatlashishga undash orqali ularning motivatsiyasini oshirishlari mumkin. Bu jarayon bolalarning o‘z qobiliyatlarini baholash va ularga o‘zaro yordam berish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Raqobat bolalarning jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli bo‘lishlarini rag‘batlantiradi va ularning o‘z-o‘zini baholash ko‘nikmalarini oshiradi.Shuningdek, gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari o‘qituvchilar uchun ham muhimdir. O‘qituvchilar bolalarning rivojlanish darajasini baholash orqali o‘z ta'lim metodlarini takomillashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ular bolalarning ehtiyojlarini hisobga olib, mashg‘ulotlarni yanada qiziqarli va samarali qilish uchun yangi g‘oyalarni qo‘llashlari zarur. Bu jarayon o‘qituvchilarning professional rivojlanishiga yordam beradi va bolalarning 50 jismoniy tarbiyasini yanada takomillashtirishga xizmat qiladi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari, shuningdek, bolalarning kelajakdagi jismoniy faoliyatlariga ta'sir ko‘rsatadi. Yoshligida jismoniy faollik bilan shug‘ullangan bolalar, katta yoshda ham sport va jismoniy faoliyatda ishtirok etishga moyil bo‘lishadi. Bu esa ularning sog‘lom turmush tarzini davom ettirishlariga yordam beradi. Bolalar jismoniy faoliyatni o‘rganish jarayonida yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar va kelajakda qiyinchiliklarga tayyor bo‘lishadi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari va o‘quvchilarning rivojlanish darajasi bolalar uchun jismoniy tarbiyaning samaradorligini baholashda muhim ahamiyatga ega. Jismoniy rivojlanish, emotsional va psixologik holat, ijtimoiy ko‘nikmalar, diqqat va konsentratsiya, sog‘lom raqobat va o‘qituvchilarning professional rivojlanishi — bularning barchasi gimnastika mashg‘ulotlarining natijalariga bog‘liq. O‘qituvchilar va ota-onalar bolalarning jismoniy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash orqali ularning kelajakdagi muvaffaqiyatlariga katta ta'sir ko‘rsatishlari zarur. Gimnastika mashg‘ulotlari orqali bolalar yangi ko‘nikmalarni o‘rganadilar, o‘zlarini ifoda etadilar va kelajakdagi jismoniy faoliyatlariga tayyorgarlik ko‘radilar. Gimnastika mashg‘ulotlari nafaqat jismoniy tayyorgarlikni oshiradi, balki o‘quvchilarning umumiy rivojlanish darajasiga ham sezilarli ta sir ko‘rsatadi. Buʼ turdagi mashg‘ulotlar, sportchilarning aqliy va ruhiy holatini yaxshilashga, ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga, shuningdek, ularni turli xil sport va jismoniy faoliyatlarga moslashtirishga yordam beradi. Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari o‘quvchilarning jismoniy salomatligi, individual va jamoaviy ishlash ko‘nikmalari, mustahkamlik, muvozanat, texnikani egallash, va ruhiy barqarorlikka aloqador bo‘lgan barcha sohalarda sezilarli darajada namoyon bo‘ladi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari o‘quvchilarning jismoniy 51 rivojlanishiga bevosita ta sir ko‘rsatadi. Har bir gimnastika mashg‘uloti,ʼ o‘quvchilarning kuch va chidamliligini, moslashuvchanligini, tezligini va muvozanatini yaxshilashga yordam beradi. Bu mashqlar intensiv harakatlar va turli xil jismoniy texnikalarni o‘z ichiga oladi, bu esa muskul tuzilmasining shakllanishi, bo‘g‘imlarning mustahkamlanishi, va mushak-to‘qima tizimining rivojlanishiga olib keladi. O‘quvchilar gimnastik mashqlarni muntazam ravishda bajarish orqali tana tuzilmasini va moslashuvchanlikni yaxshilaydilar, bu esa ularga boshqa sport turlarida ham muvaffaqiyatli bo‘lish imkonini yaratadi.Bundan tashqari, gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari o‘quvchilarning mushaklarning barqarorligini va elastikligini oshirishga xizmat qiladi. Mushaklarning mustahkamlanishi va elastikligi, o‘quvchilarga murakkab harakatlarni bajarayotganda xavfsizroq va samaraliroq bo‘lish imkonini beradi. Bunday mashqlar, o‘quvchilarga nafaqat jismoniy salomatlikni yaxshilashda, balki murakkab texnik harakatlarni aniq va ehtiyotkorlik bilan bajarishni o‘rgatishda ham katta yordam beradi.Gimnastika mashg‘ulotlarining yana bir muhim natijasi — bu o‘quvchilarning psixologik va ruhiy rivojlanishidir. Jismoniy faollik, ayniqsa, gimnastika kabi murakkab va texnik jihatdan talabchan sport turlarida, o‘quvchilarni nafaqat tanasini, balki aqlini ham sinovdan o‘tkazadi. Mashg‘ulotlarda qatnashish orqali o‘quvchilar o‘zlarining shaxsiy imkoniyatlarini sinab ko‘rishadi, o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchni rivojlantiradilar. Bu jarayon o‘quvchilarning o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradi va ularning ruhiy holatini yaxshilaydi.Ruhiy barqarorlikni rivojlantirish va jismoniy imkoniyatlarini oshirish o‘quvchilarni o‘z ustida ishlashga undaydi. Bu, o‘quvchilarni har xil muvaffaqiyatlar va yutuqlar orqali motivatsiya qilishga yordam beradi, shuningdek, ularda qat iyatlilik, bardoshlik va sabr-toqatni rivojlantiradi. ʼ Gimnastika mashg‘ulotlari o‘quvchilarda psixologik chidamlilikni shakllantiradi, 52 ularni qiyinchiliklarga bardosh bera olish, maqsadlarga erishish uchun izchil va jadal harakat qilishga undaydi. O‘quvchilarda kuchli ruhiy barqarorlikni rivojlantirish orqali, ularning jismoniy mashg‘ulotlarga bo‘lgan munosabati yanada ijobiy bo‘ladi.Bundan tashqari, gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari o‘quvchilarning ijtimoiy rivojlanishiga ham ta sir qiladi. Jismoniy mashqlar,ʼ ayniqsa jamoaviy faoliyatlar o‘quvchilarda o‘zaro yordam, hamkorlik va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Gimnastikada, ayniqsa guruh mashg‘ulotlarida, sportchilar bir-birlari bilan o‘zaro ish olib borishadi, bir-birini qo‘llab- quvvatlashadi va birgalikda muvaffaqiyatga erishish uchun harakat qilishadi. Bunday tajriba o‘quvchilarning jamiyatdagi o‘rni va roli haqida o‘ylashlarini va jamoaviy ishni qadrlashlarini ta minlaydi.Shuningdek, gimnastika mashg‘ulotlari ʼ o‘quvchilarda o‘zgarishlarni boshqarish va adaptatsiya qilish qobiliyatini ham rivojlantiradi. Mashg‘ulotlar davomida o‘quvchilar yangi harakatlar va texnikalarni o‘rganadilar, murakkab mashqlarni amalga oshirishda o‘z qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Bu ularning tanadagi moslashuvchanligini oshirish va yangi sharoitlarga tezda moslashish qobiliyatini kuchaytiradi. 5 O‘quvchilar uchun bu o‘zgarishlarga tez moslashish, jismoniy va ruhiy jihatdan mustahkamlanish imkoniyatini yaratadi.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari, shuningdek, o‘quvchilarda maqsadga erishish yo‘lida ishlashga bo‘lgan iroda va intilishni shakllantiradi. Gimnastika, harakatlarning aniqligini va tartibini talab qiladi, bu esa o‘quvchilarni o‘z maqsadlariga erishish yo‘lida qat iyatli bo‘lishga o‘rgatadi. Bu ʼ jarayon, o‘quvchilarda o‘z maqsadlariga intilish, qiyinchiliklarga bardosh berish va o‘zini boshqarish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. 5 O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g‘risida. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-5847-son Farmoni. 2019 yil 8 oktabr. 53 XULOSA Maktabgacha ta lim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalargaʼ gimnastika elementlarini o‘rganish jarayoni zamonaviy ta'lim tizimining muhim qismi hisoblanadi. Ushbu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishini ta'minlash, motorik ko‘nikmalarini oshirish va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga xizmat qiladi. Gimnastika elementlarini o‘rganish bolalarning jismoniy faolligini oshiradi, ularning sog‘lig‘ini mustahkamlaydi va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi.Gimnastika mashg‘ulotlari davomida bolalar ko‘plab harakatlarni o‘rganadilar, bu esa ularning umumiy jismoniy tayyorgarlik darajasini oshiradi. O‘qituvchilar bolalarga harakatlarni to‘g‘ri bajarishni ko‘rsatish orqali ularning texnik ko‘nikmalarini rivojlantirishlariga yordam beradi. Bu jarayon bolalarning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ularni yangi qiyinchiliklarga tayyorlaydi. Shuningdek, gimnastika elementlarini o‘rganish bolalarning muvozanatini, elastikligini va kuchini rivojlantirishga yordam beradi, bu esa ularning jismoniy faoliyatda muvaffaqiyatli ishtirok etishlariga xizmat qiladi.Maktabgacha ta lim tashkilotlarida gimnastika elementlarini o‘rganish ʼ jarayonida o‘qituvchilarning roli juda muhimdir. O‘qituvchilar bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirib, ularni rag‘batlantirishi va harakatlarni bajarishda yordam berishi zarur. Har bir bola o‘z qobiliyatiga mos keladigan mashqlarni bajarishi kerak, shuning uchun individual yondashuvni qo‘llash muhimdir. O‘qituvchilar bolalarning ehtiyojlarini va qobiliyatlarini hisobga olib, mashg‘ulotlarni tashkil etishlari zarur. Bu jarayon bolalar uchun jismoniy faoliyatni yanada qiziqarli va samarali qiladi. Gimnastika elementlarini o‘rganish jarayonida o‘yin va faollik usullarini qo‘llash ham muhim ahamiyatga ega. O‘yinlar yordamida bolalar harakat qilishni qiziqarli va mazmunli qilib o‘rganadilar. O‘yinlar orqali bolalar o‘zaro muloqot 54 qilish, hamkorlik qilish va raqobat ruhini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu jarayon bolalarning emotsional holatini yaxshilaydi va ularni jismoniy faoliyatga jalb qilishda yordam beradi. Xavfsizlikni ta'minlash va tibbiy nazorat ham gimnastika elementlarini o‘rganish jarayonida muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchilar bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirib, ularni harakatlarni bajarishda e'tiborli bo‘lishga undashlari zarur. Mashg‘ulotlar davomida bolalarning sog‘lik holatini kuzatish va zarur hollarda tibbiy yordam ko‘rsatish, ularning xavfsizligini ta'minlaydi.maktabgacha ta lim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarga gimnastika elementlariniʼ o‘rganish jarayoni jismoniy rivojlanish, emotsional holat, ijtimoiy ko‘nikmalar va bolalarning umumiy salomatligini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. O‘qituvchilarning professional yondashuvi, individual yondashuv va xavfsizlikni ta'minlash bolalar uchun muvaffaqiyatli ta'lim jarayonini yaratadi. Gimnastika elementlarini o‘rganish bolalarning hayotida muhim o‘rin tutadi, ularni jismoniy faoliyatga jalb qiladi va kelajakdagi muvaffaqiyatlariga tayyorlaydi. 55 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI Prezident farmonlari, qarorlari va asarlari : 1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi 29.12.2020 yil. 2. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz”. – T.: “O’zbekiston”, 2017 Huquqiy-meyoriy hujjatlar: 3 . O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. “Toshkent”. 2012. 4 . O’zbekiston Respublikasining Ta’lim to’g‘risida Qonuni. 2020-yil 23- sentyabr. O’RQ-637-son 5. O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g‘risida. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-5847-son Farmoni. 2019 yil 8 oktabr. Darslik va o’quv adabiyotlar. 1.Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish Konsepsiyasi 13-fevral 2019.42 bet. 2.Dergunskaya V.A., Koshkina A.A., O`yinlar - maktabgacha tarbiyachilar bilan tajriba: O quv-uslubiy yordam - Moskva, Ustoz ta'limi markazi, 2013 - 64 p.ʻ 3. Имомова Ш.М., Норова Ф.Ф. Учебные методы организации спортивнооздоровительных мероприятий в образовательных учреждениях// Вестник науки и образования, 2021. № 9 (112). Часть 2. С.38. 4.М.Усмонова .Педагогик жараён лойиxаси – машғулотлар самарадорлигини таъминлаш воситаси сифатида Бошланғич таълим ва жисмоний маданият йўналишида сифат ва самарадорликни ошириш: муаммо ва ечимлар Халқаро илмий конферентсия. Тошкент. 25 май, 2017 йил 56 5.Norquziyeva, M. (2020). The role of educational technology in shaping the professional stability of students. Архив Научных Публикаций JSPI. 6.Xasanova, G. (2020). Мактабгача таълим ташкилотларида халқ оғзаки ижоди воситаларидан фойдаланишнинг педагогик мазмуни. Архив Научных Публикаций JSPI 57

Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini oʻrgatish 

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………...3

I-BOB. MAKTABGACHA TAʼLIMDA JISMONIY TARBIYA VA UNING AHAMIYATI.

1.1.Maktabgacha taʼlim tizimida jismoniy tarbiyaning o‘rni va vazifalari………...5

1.2.Maktabgacha yoshdagi bolalarda motorik ko‘nikmalar va ularning rivojla-

nishi………………………………………………………………………………...9

1.3.Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining pedagogik asoslari…….………………………………………………………………………15

II-BOB.MAKTABGACHA TAʼLIM TASHKILOTLARIDA GIMNASTIKA ELEMENTLARINI O‘RGATISH METODIKASI.

2.1.Gimnastika elementlarini o‘rgatishning asosiy metodlari………………….…21

2.2.Gimnastika elementlarini o‘rgatishda o‘yin va faollik usullarining qo‘llani-

lishi………………………………………………………………………………..26

2.3.Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika mashqlarining turli shakllarini ishlab chiqish………………………………………………………….31

III-BOB. MAKTABGACHA TAʼLIM TASHKILOTLARIDA GIMNASTIKA ELEMENTLARINI O‘RGATISHNING TASHKIL ETILISHI.

3.1.Gimnastika mashg‘ulotlarini o‘tkazish uchun zarur shart-sharoitlar…………35

3.2.Gimnastika mashg‘ulotlarida xavfsizlikni taʼminlash va tibbiy nazorat……...37

3.3.Gimnastika mashg‘ulotlarining natijalari va o‘quvchilarning rivojlanish darajasi…………………………………………………………………………….42

XULOSA...……………………………………………………………………….47

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..49

 

 

 

 

 

 

KIRISH

Maktabgacha ta'lim sohasida yagona davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish, maktabgacha ta'lim muassasalari davlat va nodavlat tarmog‘ini kengaytirish va moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta'minlash, maktabgacha ta'lim muassasalariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish, ta'lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ta'lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish orqali bolalarni har tomonlama intellektual, ma'naviy-estetik, jismoniy rivojlantirish hamda ularni maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash vazifalari qo‘yildi deydi videoselektrda datlatimiz rahbari Shavkat Miromonovich  Mirziyoyev.[1]

Mavzuning dolzarbligi:Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini o‘rganish jarayoni jismoniy tarbiyaning muhim komponentidir. Ushbu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishi, motorik ko‘nikmalarining oshishi va umumiy sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Maktabgacha yoshdagi bolalar tez o‘sish va rivojlanish davrida bo‘lib, jismoniy faoliyat ularga nafaqat sog‘lom mushaklar va suyak tizimini shakllantirishga, balki o‘z-o‘ziga ishonch, muvozanat va koordinatsiya kabi muhim ko‘nikmalarni rivojlantirishga ham yordam beradi.

Gimnastika mashg‘ulotlari bolalar uchun qiziqarli va samarali ta'lim usuli bo‘lib, ularni jismoniy faoliyatga jalb qiladi. Mashg‘ulotlar davomida bolalar nafaqat jismoniy ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar, balki emotsional va ijtimoiy rivojlanishlariga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. O‘yinlar va faoliyatlar orqali bolalar bir-birlari bilan o‘zaro muloqot qilish, hamkorlik qilish va raqobatlashish ko‘nikmalarini o‘rganadilar. Bu jarayon ularga jismoniy faoliyatdan zavq olishni, yangi qobiliyatlarni kashf etishni va sog‘lom hayot tarzini shakllantirishni o‘rgatadi.

Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida gimnastika elementlarini o‘rganish jarayonida o‘qituvchilarning roli juda muhimdir. O‘qituvchilar bolalarga ko‘rsatmalar berish, ularni rag‘batlantirish va xavfsizlikni ta'minlash orqali mashg‘ulotlarning muvaffaqiyatini oshiradilar. Bu jarayon bolalarda jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi va ularning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi.Gimnastika elementlarini o‘rganish bolalar uchun nafaqat jismoniy imkoniyatlarni oshirish, balki ularning ruhiy va emotsional salomatligini ham ta'minlaydi. Bu, o‘z navbatida, maktabgacha taʼlim jarayonining muhim qismi bo‘lib, bolalarni kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo‘lib o‘sishlariga tayyorlaydi. Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida gimnastika elementlarini o‘rganish jarayoni bolalarning jismoniy rivojlanishi, emotsional holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega.

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarga gimnastika elementlarini o‘rganish jarayonining maqsadi bir necha muhim jihatlarni o‘z ichiga oladi.Bu jarayon bolalarning jismoniy rivojlanishini ta'minlashga qaratilgan. Gimnastika mashg‘ulotlari orqali bolalar mushak kuchini, muvozanatni, elastiklikni va koordinatsiyani rivojlantiradilar. Bu esa ularning umumiy jismoniy tayyorgarlik darajasini oshiradi va sog‘lom hayot tarzini shakllantiradi.

Kurs ishining vazifasi: gimnastika mashg‘ulotlari bolalarga jismoniy faoliyatni qiziqarli va mazmunli qilib o‘rganish imkoniyatini beradi. O‘qituvchilar bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirib, ularni rag‘batlantirish orqali jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishni oshirishlari muhimdir.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 3 ta bob,9 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

 


 

 


 

[1] O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojaatnomasi 29.12.2020 yil.

Купить