Maktabgacha yoshdagi bolalarga estetik tarbiya berish vazifalari, metodlari, vositalari

Maktabgacha yoshdagi bolalarga estetik tarbiya berish
vazifalari, metodlari, vositalari  
MUNDARIJA
KIRISH ………………………………………………………………………….…3
I-BOB. MAKTABGACHA   YOSHDAGI   BOLALARDA   ESTETIK
TARBIYANING AHAMIYATI
1.1 Estetik tarbiyaning maqsadi va vazifalari………………………………………8
1.2   Estetik   tarbiyaning   bolalarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga
ta’siri……..........12
1.3   Estetik   tarbiya   va   yosh
psixologiyasi………………………………………….17
II-BOB.   MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARGA ESTETIK 
TARBIYANI TASHKIL ETISH METODLARI
2.1 Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati…………………………..….22
2.2 O‘yin va mashg‘ulotlar orqali estetik tarbiya…………………………………27
2.3 Estetik ta’limda ta’lim vositalarining roli……………………………………..31
III-BOB.   ESTETIK TARBIYANI AMALGA OSHIRISH VOSITALARI VA 
AMALIYOTDA QO‘LLANILISHI
3.1 Estetik tarbiya vositalarining turlari………………………………………….36
3.2 Estetik tarbiyani amalga oshirishda o‘qituvchining roli……………………...40
3.3 Estetik tarbiyaning natijalari va uning ijtimoiy ahamiyati……………………45
1 XULOSA………………………………………………………………………… 50
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………….. 52
2 KIRISH
Shavkat   Mirziyoyev   bolalarning   jismoniy   rivojlanishi   va   sog'lom   turmush
tarzini shakllantirishga alohida e'tibor qaratadi. U ta'kidlaydi: "Bizning kelajagimiz
— sog'lom avlodda. Shuning uchun bolalarimizni jismoniy tarbiya va sportga jalb
qilishimiz zarur."
Shavkat Miromovich Mirziyoyev
Estetik   tarbiya   —   bu   bolaning   estetik   his-tuyg‘ularini   rivojlantirish,
go‘zallikni anglash va tasavvur qilish, shuningdek, san’at, tabiat va atrof-muhitga
bo‘lgan   estetik   munosabatini   shakllantirish   jarayonidir.   Maktabgacha   yoshdagi
bolalar o‘z hayotining dastlabki davrida ko‘plab yangi tajribalarga ega bo‘lishadi.
Ushbu   davrda   ularning   hissiy,   aqliy   va   ijodiy   rivojlanishi   tezlashadi   va   bu
jarayonning   asosiy   tarkibiy   qismlaridan   biri   estetik   tarbiya
hisoblanadi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   estetik   tarbiyaning   ahamiyati,
ularning   dunyoqarashini   shakllantirish,   go‘zallikni   anglash   va   tasavvur   qilishni
o‘rgatish,   ijtimoiylashuv   va   jamoaviylikni   rivojlantirishga   qaratilgan   bo‘lishi
lozim.   Estetik   tarbiya   bolalar   uchun   yangi   g‘oyalarni   o‘zlashtirishda,   san’at   va
tabiiy   hodisalar   orqali   dunyo   bilan   aloqalarini   yanada   chuqurlashtirishda   muhim
rol   o‘ynaydi.   Shu   bilan   birga,   estetik   ta’lim   bolalarning   fikrlash   va   ijodkorlik
qobiliyatlarini rivojlantiradi, ularni jismoniy va hissiy jihatdan to‘liq rivojlanishiga
yordam beradi.
Ushbu   mavzu,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarga   estetik   tarbiya   berishning
muhim   jihatlarini   va   uning   amaliy   usullarini   tahlil   qilishga   bag‘ishlangan.   Kirish
qismida   biz   estetik   tarbiyaning   bolalar   uchun   qanchalik   zarur   ekanini   va   uning
rivojlanishiga   qanday   ta’sir   qilishini   ko‘rsatib   o‘tamiz.   Har   bir   bobda,   estetik
tarbiyaning   maqsadlari,   metodlari,   vositalari   va   amaliyotda   qanday   samarali
qo‘llanilishi   kerakligi   haqida   batafsil   ma’lumotlar   keltiriladi.   Estetik   tarbiya,
3 shuningdek,   bolalar   dunyoqarashini,   ijodiy   va   estetik   qobiliyatlarini
shakllantirishda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.
Mavzuning dolzarbligi :   Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun estetik tarbiya
mavzusi   dolzarb   ahamiyatga   ega,   chunki   bu   yoshdagi   bolaning   hissiy   va   aqliy
rivojlanishida   estetik   ta’lim   muhim   o‘rin   tutadi.   Bolalar   bu   davrda
dunyoqarashlarini   shakllantiradi,   go‘zallikni   idrok   etish,   ijodkorlik   va   tasavvur
qilish   kabi   qobiliyatlarni   rivojlantiradilar.   Estetik   tarbiya   nafaqat   san’atga
qiziqishni   oshiradi,   balki   bolalarning   axloqiy   va   estetik   qadriyatlarini   ham
shakllantiradi.   Boshqa   tomondan,   estetik   tarbiya   orqali   bolalar   tabiat   va   atrof-
muhitni anglab, ularga nisbatan estetik munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar.
Zamonaviy   ta’lim   tizimida   bolalarga   estetik   tarbiya   berishning   ahamiyati
ortib   bormoqda,   chunki   go‘zallikni   anglash   va   tasavvur   qilish,   san’atga   oid
qobiliyatlarni  rivojlantirish,   bolaning   umumiy  rivojlanishida  muhim  rol   o‘ynaydi.
Shuningdek, estetik tarbiya orqali bolalar ijodiy fikrlashga, o‘z fikrini ifodalashga,
muammolarni yechishda yaratkichlikka ega bo‘ladilar. Bu esa ularni ijtimoiy faol
va   yetuk   shaxslar   sifatida   tarbiyalashda   katta   ahamiyatga   ega.Ushbu   mavzuning
dolzarbligi   shundaki,   bugungi   kunda   bolalar   uchun   estetik   ta’lim   metodlari   va
vositalarini   samarali   qo‘llash,   ularning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga   ijobiy   ta’sir
ko‘rsatish orqali jamiyatga ijodkor, estetik jihatdan barkamol shaxslarni tayyorlash
muhim vazifa hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi:  Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun estetik tarbiya
mavzusi   dolzarb   ahamiyatga   ega,   chunki   bu   yoshdagi   bolaning   hissiy   va   aqliy
rivojlanishida   estetik   ta’lim   muhim   o‘rin   tutadi.   Bolalar   bu   davrda
dunyoqarashlarini   shakllantiradi,   go‘zallikni   idrok   etish,   ijodkorlik   va   tasavvur
qilish   kabi   qobiliyatlarni   rivojlantiradilar.   Estetik   tarbiya   nafaqat   san’atga
qiziqishni   oshiradi,   balki   bolalarning   axloqiy   va   estetik   qadriyatlarini   ham
4 shakllantiradi.   Boshqa   tomondan,   estetik   tarbiya   orqali   bolalar   tabiat   va   atrof-
muhitni anglab, ularga nisbatan estetik munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar.
Zamonaviy   ta’lim   tizimida   bolalarga   estetik   tarbiya   berishning   ahamiyati
ortib   bormoqda,   chunki   go‘zallikni   anglash   va   tasavvur   qilish,   san’atga   oid
qobiliyatlarni  rivojlantirish,   bolaning   umumiy  rivojlanishida  muhim  rol   o‘ynaydi.
Shuningdek, estetik tarbiya orqali bolalar ijodiy fikrlashga, o‘z fikrini ifodalashga,
muammolarni yechishda yaratkichlikka ega bo‘ladilar. Bu esa ularni ijtimoiy faol
va   yetuk   shaxslar   sifatida   tarbiyalashda   katta   ahamiyatga   ega.Ushbu   mavzuning
dolzarbligi   shundaki,   bugungi   kunda   bolalar   uchun   estetik   ta’lim   metodlari   va
vositalarini   samarali   qo‘llash,   ularning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga   ijobiy   ta’sir
ko‘rsatish orqali jamiyatga ijodkor, estetik jihatdan barkamol shaxslarni tayyorlash
muhim vazifa hisoblanadi.
                  Kurs   ishining   vazifasi       Kurs   ishining   vazifasi   maktabgacha   yoshdagi
bolalarda   estetik   tarbiya   berish   jarayonini   chuqur   o‘rganish   va   uning   samarali
metodlarini   aniqlashdan   iborat.   Ushbu   ishda   estetik   tarbiyaning   maqsadlari,
bolalarning   rivojlanishiga   ta’siri   va   uning   bolalar   psixologiyasidagi   o‘rni   tahlil
qilinadi.   Estetik   tarbiya   metodlarini   va   vositalarini   amaliyotda   qo‘llashning
samaradorligi   o‘rganilib,   bu   jarayonni   yanada   yaxshilash   bo‘yicha   amaliy
tavsiyalar ishlab chiqiladi.
Bundan   tashqari,   kurs   ishining   vazifalaridan   biri   estetik   tarbiyaning   bolalarning
hissiy, aqliy va ijodiy rivojlanishiga ta’sirini aniqlashdir. Bu orqali bolaning estetik
idroki,   go‘zallikka   bo‘lgan   munosabati,   ijodkorlik   va   estetik   qobiliyatlari
rivojlantirilishi   mumkin.   O‘qituvchilarning   estetik   tarbiya   jarayonida   olib
boradigan faoliyatlari va metodik yondashuvlari ham tahlil qilinadi.
Kurs   ishining   yana   bir   muhim   vazifasi   estetik   tarbiyaning   natijalari   va   uning
ijtimoiy   ahamiyatini   baholashdir.   Bu   o‘rganish   jarayonida   estetik   tarbiyaning
5 maktabgacha   ta’lim   tizimida   qanday   o‘rin   tutishi   va   uning   bolalar   va   jamiyat
hayotidagi ahamiyatini ko‘rsatib o‘tish maqsad qilinadi.
         Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:
 Kirish
Mavzuning dolzarbligi
Kurs ishining maqsadi va vazifalari
Tadqiqotning metodologiyasi
Ishning tuzilmasi va mazmuni
I bob. Maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik tarbiyaning ahamiyati
1.1 Estetik tarbiyaning maqsadi va vazifalari
Estetik tarbiyaning bolalar rivojlanishidagi roli
Estetik   tarbiya   va   uning   bolalarda   go‘zallikni   idrok   etish,   ijodkorlik   va   tasavvur
qobiliyatlarini rivojlantirishdagi o‘rni
1.2 Estetik tarbiyaning bolalarning hissiy va aqliy rivojlanishiga ta’siri
Estetik   ta’limning   bolalarning   his-tuyg‘ulari,   aqliy   qobiliyatlari   va   tafakkuriga
ta’siri
Estetik tarbiya orqali bolalarda hissiy aqliy muvozanatni rivojlantirish
1.3 Estetik tarbiya va yosh psixologiyasi
6 Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining estetik tarbiya jarayoniga ta’siri
Bolalarning estetik rivojlanishining psixologik asoslari
II bob. Maktabgacha yoshdagi bolalarga estetik tarbiyani tashkil etish metodlari
2.1 Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati
Estetik tarbiya metodlarini tahlil qilish (nazariy va amaliy metodlar)
Metodlarning bolalar rivojlanishiga ta’sirini ko‘rsatish
2.2 O‘yin va mashg‘ulotlar orqali estetik tarbiya
Estetik   o‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   orqali   bolaning   ijodiy   qobiliyatlarini
rivojlantirish
San’at va estetik faollikni bolalarga o‘rgatishda o‘yinlarning roli
2.3 Estetik ta’limda ta’lim vositalarining roli
Ta’lim vositalarining (kitoblar, rasmlar, musiqalar) estetik tarbiyada ahamiyati
O‘quv materiallarining bolalar uchun mosligini ta’minlash
III bob. Estetik tarbiyani amalga oshirish vositalari va amaliyotda qo‘llanilishi
3.1 Estetik tarbiya vositalarining turlari
Estetik tarbiya vositalari: vizual, musiqiy, drama, adabiy va tabiiy vositalar
Bolalar   uchun   ta’limda   estetik   vositalarning   o‘zaro   bog‘liqligi   va   ularning
samaradorligi
7 3.2 Estetik tarbiyani amalga oshirishda o‘qituvchining roli
O‘qituvchining estetik tarbiya jarayonidagi metodik yondashuvi
Bolalar bilan ishlashda o‘qituvchining ijodiy va pedagogik yondashuvi
3.3 Estetik tarbiyaning natijalari va uning ijtimoiy ahamiyati
Estetik tarbiyaning bolalar psixologiyasiga, ijtimoiy rivojlanishiga ta’siri
Estetik tarbiyaning bolalarni jamiyatga moslashishdagi o‘rni
Xulosa
Tadqiqot natijalarini umumlashtirish
Estetik tarbiyaning ahamiyati va uning samarali qo‘llanishiga oid amaliy tavsiyalar
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
I-BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA ESTETIK
TARBIYANING AHAMIYATI
1.1 Estetik tarbiyaning maqsadi va vazifalari
Estetik tarbiya – bu bolalarni go'zallikni anglash va qadrlash, shu bilan birga
ularning estetik qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan ta'lim jarayonidir. Estetik
tarbiya   orqali   nafaqat   san'at   asarlari,   balki   tabiat,   odamlarning   hissiy   holati,
8 madaniyat va hayotning boshqa go'zal tomonlari ham bolalar tomonidan anglanadi.
Estetik   tarbiyaning   maqsadi   va   vazifalari   keng   va   ko'p   qirrali   bo'lib,   ular
bolalarning   ichki   dunyosini   rivojlantirish,   ularni   his-tuyg'ularini   anglashga   va
boshqarishga   o'rgatishdan   tortib,   ularning   aqliy,   hissiy   va   ijtimoiy   rivojlanishiga
xizmat   qiladi.Estetik   tarbiyaning   asosiy   maqsadi   bolalarga   go'zallikni   anglashni,
qadrlashni   va   yaratilishini   o'rgatishdir.   Bu   jarayon   orqali   bolalar   nafaqat   san'atni
tushunishga, balki dunyoqarashini kengaytirishga, o'z his-tuyg'ularini va fikrlarini
to'g'ri   ifodalashga   qobiliyatli   bo'ladilar.   Estetik   tarbiya,   shuningdek,   bolalarni
nafaqat go'zalni ko'rish, balki hayotdagi murakkabliklarni tushunishga va ularni his
qilishga   ham   tayyorlaydi.   Bu   jarayonda,   bolalar   san'atni,   musiqani,   adabiyotni,
teatrlashishni   va   boshqa   estetik   faoliyatlarni   o'z   ichiga   olgan   ijodiy   muhitda
o'sadilar.
Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   o'zlarining   his-tuyg'ulari   va   fikrlarini
boshqarishni   o'rganadilar.   Shuningdek,   ularning   ijodiy   va   tafakkur   qobiliyatlari
rivojlanadi.   Bu,   bolalarga  jamiyatda   o'z   o'rnini   topishda   va   atrofdagi   dunyo   bilan
o'zaro   aloqada   bo'lishda   yordam   beradi.   Estetik   tarbiya,   asosan,   insonni
rivojlantirishning ijtimoiy jihatini ham qamrab oladi, chunki go'zallikni anglash va
uni   yaratish   ijtimoiy   va   madaniy   qadriyatlarni   ham   hisobga   olishni   talab   qiladi.
Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   o'zlarining   hissiy   va   intellektual   salohiyatlarini
maksimal   darajada   rivojlantiradilar.Estetik   tarbiyaning   vazifalari   juda   ko'p   va
xilma-xildir, chunki bu jarayon bolalar rivojlanishining barcha aspektlarini qamrab
oladi 1
.   Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   nafaqat   estetik   didni   rivojlantiradilar,   balki
o'zlariga   xos   tarzda   dunyoqarash,   jamiyatga   va   atrofdagi   odamlarga   nisbatan
ijtimoiy mas'uliyat hissi shakllanadi. Quyida estetik tarbiyaning asosiy vazifalariga
to'xtalib o'tamiz:
1
 Jabborov, M. (2020). Maktabgacha ta'limda estetik tarbiya. Toshkent: O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta 
maxsus ta'lim vazirligi.
9 Estetik   tarbiyaning   birinchi   vazifasi   bolalarga   go'zallikni   anglashni
o'rgatishdir.   Bu,   tabiatdagi   va   san'atdagi   go'zallikni   tushunish,   uni   qadrlash   va
yaratish   kabi   ko'nikmalarni   o'z   ichiga   oladi.   Go'zallikni   anglash   orqali   bolalar
nafaqat tashqi dunyo bilan, balki o'z ichki dunyolari bilan ham yanada chuqurroq
bog'lanadilar.   Estetik   tarbiya   bolalarga   dunyoqarashni   kengaytirishga   yordam
beradi   va   ular   hayotda   go'zallikni   ko'ra   olishadi.Estetik   tarbiya   bolalar   hissiy
rivojlanishiga muhim ta'sir ko'rsatadi. San'at va estetik faoliyatlar orqali bolalar o'z
his-tuyg'ularini   anglashni,   boshqarishni   va   ifodalashni   o'rganadilar.   Bu,   ularning
o'zlarini   va   boshqalarni   tushunishga,   his-tuyg'ulariga   hurmat   bilan   yondashishga
yordam   beradi.   Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   o'z   hissiyotlarini   to'g'ri   ifodalash   va
boshqalar   bilan   o'zaro   aloqada   bo'lishni   o'rganadilar.Estetik   tarbiya   bolalarning
ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirishga   xizmat   qiladi.   San'at   asarlarini   yaratish,
musiqani   tinglash,   raqs   qilish   va   boshqa   ijodiy  faoliyatlar   bolalarning  tafakkurini
rivojlantiradi.   Bu   jarayon   bolalarda   tasavvur,   yaratuvchanlik   va   ijodkorlikni
uyg'otadi.   Estetik   tarbiya   bolalarga   o'z   fikrlarini   ifodalash   va   yaratish   imkonini
beradi, shu bilan birga ularning intellektual qobiliyatlarini mustahkamlaydi.
Estetik   tarbiya   bolalar   aqliy   rivojlanishiga   ham   yordam   beradi.   San'at   va
estetik faoliyatlar  bolalarning mantiqiy fikrlash, tahlil  qilish va qaror  qabul  qilish
ko'nikmalarini rivojlantiradi. Masalan, musiqa tinglash yoki rasm chizish bolalarga
tasavvur qilish va o'z fikrlarini tasvirlash imkonini beradi. Bu jarayon bolalarning
diqqatini   jamlash,   intizomni   oshirish   va   aqliy   qobiliyatlarini   kengaytirishga
yordam   beradi.Estetik   tarbiya   bolalarda   jamiyatga   nisbatan   mas'uliyatni
rivojlantirishda ham muhim rol o'ynaydi. San'at va estetik faoliyatlar orqali bolalar
ijtimoiy mas'uliyatni anglaydilar va jamiyatga xizmat qilishni o'rganadilar. Estetik
tarbiya   bolalar   ichki   olamidagi   go'zallikni   tashqi   dunyoga   ko'chirishga,   ijtimoiy
qadriyatlarni   anglashga   va   jamiyat   bilan   integratsiya   bo'lishga   yordam
beradi.Estetik   tarbiyaning   o'ziga   xos   jihati   shundaki,   u   bolalarga   faqat   san'atni
10 o'rganish   va   go'zallikni   anglashni   o'rgatibgina   qolmay,   balki   ularni   hayotga
nisbatan   ijobiy   munosabatda   bo'lishga,   o'zlarini   va   boshqalarni   hurmat   qilishga,
ijodiy   yondashuv   va   mustaqil   fikrlash   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   ham
yo'naltiradi.   Bu   jarayon   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishini   hamda   ular   jamiyatda
muvaffaqiyatli va samarali hayot kechirishlarini ta'minlaydi.
Estetik   tarbiya   jarayonida   individual   yondashuv   muhim   o'rin   tutadi.   Har   bir
bola  o'ziga  xos   va  noyobdir,  shuning  uchun  ularning  estetik  rivojlanishiga  e'tibor
berish,   har   birining   shaxsiy   qobiliyatlari   va   ehtiyojlariga   mos   keladigan   ta'limni
ta'minlash zarur. Har bir bola turli san'at shakllari, musiqalar, rassomlik va boshqa
estetik faoliyatlarga o'ziga xos tarzda munosabat bildiradi. Ba'zilar rasm chizishni
yoqtirishi   mumkin,   boshqalari   musiqa   yoki   raqsni   afzal   ko'rishi   mumkin.   Estetik
tarbiyaning maqsadi — har bir bolaga o'ziga xos yondashuvni taqdim etib, ularning
ichki iste'dodlarini ochish va ularni maksimal darajada rivojlantirishdir.
Estetik   tarbiya   jamiyat   va   madaniyat   bilan   bog'liq   ravishda   rivojlanadi.
Madaniy   qadriyatlarni   bolalarga   singdirish,   ular   orqali   go'zallikni   anglash   va
yaratish,   o'zaro   hurmat,   tenglik   va   ijtimoiy   adolatga   asoslangan   shaxsiyatni
shakllantirishni   maqsad   qiladi.   San'at   va   estetik   faoliyatlar   orqali   bolalar   nafaqat
o'z shaxsiy rivojlanishini, balki jamiyatga va uning madaniy-madaniyati asoslariga
qanday   hissa   qo'shish   kerakligini   ham   tushunib   yetadilar.   Estetik   tarbiya
jamiyatning   ma'naviy   merosi,   milliy   va   xalqaro   madaniy   qadriyatlar   bilan
tanishish,   san'at   va   madaniyatga   bo'lgan   muhabbatni   shakllantirishni   o'z   ichiga
oladi.Estetik   tarbiya   bolalarning   shaxsiy   qarashlarini   shakllantirishga   katta   ta'sir
ko'rsatadi.   San'atning   turli   shakllarini   o'rganish   va   yaratish,   bolalarga   dunyoni
yangi   nuqtai   nazardan   ko'rish   imkonini   beradi.   Ularning   dunyoqarashi,   umuman
hayotga   bo'lgan   munosabatlari   o'zgaradi,   ular   go'zallikni,   o'zaro   hurmatni   va
mehrni   qadrlay   boshlaydilar.   Bu,   o'z   navbatida,   bolalarda   ijtimoiy   faollikni,
adolatga bo'lgan ishonchni va jamiyatga xizmat qilish istagini kuchaytiradi.
11 Estetik tarbiya jarayonida bolalarning kreativligi va ijodkorligini rivojlantirish
alohida   ahamiyatga   ega.   Ijodiy   fikrlash   va   yangi   g'oyalarni   ishlab   chiqish,
shuningdek, bolalarga turli xil san'at asarlari orqali o'z qobiliyatlarini kengaytirish
imkoniyatini   beradi.   Misol   uchun,   musiqaning   ritmi   yoki   rassomlikning   rang-
barangligi   bolalarni   yangi   tafakkur   usullariga,   ijodiy   yondashuvlarga   undaydi.
Estetik   tarbiya   yordamida   bolalar   o'z   fikrlarini   aniq   va   ravon   ifodalashni
o'rganadilar, shuningdek, boshqalar bilan birgalikda ijodiy jarayonlarga kirishishni
va guruhda ishlashni o'rganadilar.
Estetik   tarbiya   nafaqat   san'at,   balki   umumiy   ta'lim   jarayonining   ajralmas
qismi   hisoblanadi.   O'qituvchilar   estetik   faoliyatlarni   boshqa   fanlar   bilan
birlashtirib,   bolalar   uchun   keng   qamrovli   o'quv   muhitini   yaratishlari   mumkin.
Masalan, tarix, adabiyot, matematika kabi fanlarni san'at va estetik faoliyatlar bilan
uyg'unlashtirish, bolalarning bilimini yanada mustahkamlashga va ijodiy fikrlashni
rivojlantirishga   yordam   beradi.   Estetik   tarbiya   yordamida   bolalar,   o'zgacha
yondashuvlar   va   metodlarni   qo'llab,   yangi   fikrlarni   yaratishga   va   yangiliklarga
ochiq   bo'lishga   o'rganadilar.Estetik   tarbiya   ruhiy   salomatlikni   mustahkamlashga
ham   katta   hissa   qo'shadi.   San'at   asarlarini   yaratish   yoki   musiqani   tinglash   orqali
bolalar   stressdan   qutulishga,   o'z   his-tuyg'ularini   boshqarishga   va   ichki   tinchlikni
topishga  yordam   beradi. San'at,  musiqaning  yaratuvchan  kuchi  bolalarga  o'zlarini
erkin va ishonchli his qilishlari uchun zarurdir. Estetik faoliyatlar orqali bolalar o'z
his-tuyg'ulari va dunyoqarashlarini samarali boshqarishni o'rganadilar va shu orqali
ruhiy   salomatliklarini   yaxshilaydilar.Estetik   tarbiya   milliy   qadriyatlarni   o'rganish
va rivojlantirishda ham  muhim rol o'ynaydi. Milliy san'at, musiqalar, adabiyot  va
an'analar   bolalarga   o'z   xalqining   tarixini   va   madaniyatini   tushunish   imkoniyatini
beradi.   Bu   esa   ularning   milliy   identifikatsiyasini   mustahkamlaydi,   ularda   o'z
xalqiga   bo'lgan   hurmat   va   sevgini   uyg'otadi.   Estetik   tarbiya   milliy   qadriyatlarni
12 bolalarga   singdirish   va   ularni   o'z   madaniyatiga   hurmat   bilan   qarashga   o'rgatish
orqali, jamiyatda barqarorlik va birlikni saqlashda yordam beradi.
Estetik tarbiya bolalarning rivojlanishida va dunyoqarashining shakllanishida
nihoyatda muhim rol o'ynaydi. Uning asosiy maqsadi bolalarga go'zallikni anglash,
qadrlash   va   yaratish,   shuningdek,   hissiy,   aqliy   va   ijtimoiy   rivojlanishga
yo'naltirilgan ta'lim  jarayonini  ta'minlashdir. Estetik tarbiya orqali bolalar  nafaqat
estetik   didni   rivojlantiradilar,   balki   o'zlarini   va   jamiyatni   yaxshiroq   tushunish,
ijodiy   fikrlashni   kuchaytirish   va   ijtimoiy   faollikni   oshirish   imkoniyatini   oladilar.
Shu   tarzda,   estetik   tarbiya   bolalarning   shaxsiyati   va   dunyoqarashini
shakllantirishda   va   ularni   muvaffaqiyatli   va   baxtli   hayotga   tayyorlashda   muhim
omil hisoblanadi.
Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   empatiya,   ya'ni   boshqa   odamlarning   his-
tuyg'ularini   tushunish   va   ularga   qarshi   qayg'ularni   his   qilish   qobiliyatini
rivojlantiradilar.   San'at   asarlari,   musiqa   va   teatrlashuv   bolalarda   empatiya   hissini
uyg'otadi, bu esa ularning boshqalar bilan hamjihatlikda bo'lishiga yordam beradi.
Estetik tarbiya bolalar o'rtasida o'zaro tushunishni, xayrixohlikni va mehr-shafqatni
rivojlantiradi.Estetik   tarbiya   bolalarning   to'laqonli   rivojlanishi   uchun   juda
muhimdir. Uning maqsadi – bolalar estetik go'zallikni anglash, qadrlash va yaratish
orqali ularning ichki dunyosini kengaytirish, shuningdek, hissiy, aqliy va ijtimoiy
rivojlanishlariga   yordam   berishdir.   Estetik   tarbiya   bolalarning   shaxsiyati   va
dunyoqarashini   shakllantirishga,   ularni   yaratishga,   o'z   fikrlarini   ifodalashga   va
boshqalar   bilan   samarali   aloqada   bo'lishga   o'rgatadi.   Bu   jarayon   nafaqat   san'atni
o'rganish,   balki   hayotdagi   barcha   go'zal   va   murakkab   tomonlarni   tushunishga
yordam beradi.
1.2 Estetik tarbiyaning bolalarning hissiy va aqliy rivojlanishiga ta’siri
13 Estetik  tarbiya  –  bu  insonning   estetik  idrokini,  his-tuyg'ularini  rivojlantirish,
uni go'zalni anglashga va shuningdek, tashqi dunyoni estetik jihatdan tushunishga
o'rgatish   jarayonidir.   Bu   jarayon   nafaqat   san'at   asarlarini   o'rganish   va   yaratish,
balki   tabiat,   arxitektura,   musiqa,   adabiyot,   raqs,   teatr   kabi   boshqa   san'at   turlari
orqali   bolalarda   go'zallik   va   ifodaviylikni   qadrlashga   yordam   beradi.   Estetik
tarbiya   bolalarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishida   muhim   rol   o'ynaydi,   chunki
ularning   shaxsiyati   va   dunyoqarashi   shakllanishida   asosiy   omillardan   biri   bo'lib
xizmat qiladi.Bolalarning hissiy rivojlanishi, ya'ni ularning his-tuyg'ularini anglash
va boshqarish qobiliyati estetik tarbiya orqali sezilarli darajada rivojlanadi. San'atni
va  go'zallikni  anglash   bolalar   uchun  ichki   dunyosini  izlash   va  o'z  his-tuyg'ularini
to'g'ri ifodalash imkonini yaratadi. Estetik tarbiya bolalarda his-tuyg'ularni anglash,
ularni   boshqarish   va   o'z   hissiyotlarini   aniq   ifodalashni   o'rgatadi.   Bu   jarayon
bolalarga   shuningdek,   boshqa   odamlarning   his-tuyg'ularini   tushunishga   va   ularga
hurmat bilan yondashishga yordam beradi.
San'at va musiqaning bolalarga ta'siri nafaqat ularning estetik his-tuyg'ularini
rivojlantirishda,   balki   ularning   jamiyatda   ijtimoiylashuvi   va   empatiya   hissini
kuchaytirishda   ham   muhim   rol   o'ynaydi.   Misol   uchun,   teatrda   rol   o'ynash   yoki
musiqa tinglash bolalarga boshqa odamlarning hissiy holatini tushunish, birgalikda
ishlash   va   bir-biriga   yordam   berish   kabi   ijtimoiy   ko'nikmalarni
rivojlantiradi.Estetik   tarbiya   bolalarning   aqliy   rivojlanishiga   ham   ijobiy   ta'sir
ko'rsatadi.   O'quvchilarni   san'at   bilan   tanishtirish,   ularning   aqliy   qobiliyatlarini
kengaytirishga   yordam   beradi,   chunki   estetik   faoliyat   bolalarning   tafakkurini,
analitik fikrlashni va ijodkorlikni rivojlantiradi. San'at asarlarini yaratish va ularni
tahlil   qilish   bolalarda   mantiqiy   fikrlash   va   ijodiy   yondashuvni
rivojlantiradi.Bundan tashqari, bolalar estetik faoliyatlar orqali diqqatni jamlash va
qat'iyatni   rivojlantirish  ko'nikmalarini   egallaydi. Misol   uchun, musiqa  asboblarini
chalish   yoki   rasmlar   chizish   bolalarga   intizomni   va   o'z   faoliyatiga   nisbatan
14 mas'uliyatni  o'rgatadi. San'at  orqali  bolalar  o'z  aqliy imkoniyatlarini  kengaytiradi,
chunki   estetik   faoliyatlar   orqali   bolalar   murakkab   masalalarni   yechish   va   ijodiy
echimlar topish imkoniyatiga ega bo'lishadi.Estetik tarbiya bolalarda o'ziga bo'lgan
ishonchni,   mustaqillikni   va   shaxsiy   fikrni   rivojlantiradi.   Ularning   o'z   qarashlarini
shakllantirishda   san'at   va   estetik   faoliyatlar   ularga   keng   imkoniyatlar   yaratadi.
Bunday   tarbiya   bolalarga   o'z   ichki   dunyosini   anglash   va   ifodalashda   yordam
beradi. Shuningdek, estetik tarbiya orqali bolalar o'zlari va atrofdagi dunyo haqida
chuqurroq fikrlashni o'rganadilar.
Estetik   faoliyatlar   bolalarda   ijobiy   emotsiyalarni   uyg'otadi   va   ularga
hayotning ko'plab tomonlarini yaxshiroq tushunishga imkon beradi. O'zining o'ziga
xos   estetik   didi   bo'lgan   bolalar,   dunyoni   boshqacha,   go'zal   va   nozik   ko'rishadi.
Ular   san'at   va   go'zallikni   qadrlash   orqali   o'zlarini   va   boshqalarni   hurmat   qilishni
o'rganadilar.Estetik   tarbiya   ta'lim   jarayonining   ajralmas   qismi   bo'lib,   u   bolalarni
nafaqat   ilmiy   bilimlarga,   balki   estetik   qadriyatlarga   ham   o'rgatadi 2
.   Bu,   albatta,
ularning rivojlanishida katta ahamiyatga ega, chunki estetik ta'lim nafaqat san'atni
o'rganishga,   balki   bolalarning   umumiy   dunyoqarashini   va   tafakkurini
shakllantirishga   yordam   beradi.Ta'lim   jarayonida   san'at   va   estetik   faoliyatlarga
e'tibor   qaratish   bolalarning   ichki   imkoniyatlarini   kengaytiradi.   San'at   darslari   va
ijodiy faoliyatlar orqali bolalar o'z bilimlarini faqat yodlash yoki eslab qolish bilan
cheklanmay, balki  yaratish, tahlil  qilish va o'z fikrlarini izhor  qilish imkoniyatiga
ega   bo'lishadi.   Estetik   tarbiya   ularning   intellektual   qobiliyatlarini
mustahkamlashda   yordam   beradi,   chunki   bu   faoliyatlar   orqali   bolalar   o'zlarining
individual fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradilar.
Estetik   tarbiya   —   bu   bolalarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga   ta’sir
ko‘rsatadigan   muhim   pedagogik   jarayon   bo‘lib,   go‘zallikni   anglash   va
yaratuvchanlikni rivojlantirish orqali bolalarning ichki dunyosini boyitadi. Estetik
2
 Salimova, L. (2020). Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati. Samarqand: Samarqand Davlat Universiteti 
nashriyoti.
15 tarbiya   nafaqat   san'at   asarlarining,   musiqaning,   adabiyotning   yoki   tabiatning
go‘zalligini   o‘rganish,   balki   bolalarning   hissiy   va   aqliy   qobiliyatlarini
shakllantirishga,   ularni   to‘liq   rivojlantirishga   qaratilgan   kompleks   jarayondir.   Bu
jarayon   bolalarning   o‘zini   ifodalash   qobiliyatlarini,   ijodiy   yondashuvlarini   va
ijtimoiy   o‘zaro   aloqalarini   mustahkamlashga   yordam   beradi.Estetik   tarbiyaning
hissiy   va   aqliy   rivojlanishga   ta’siri   keng   va   har   tomonlama   bo‘lib,   har   bir   bola
uchun   o‘ziga   xos   natijalar   keltiradi.   Estetik   faoliyatlar,   masalan,   musiqaning,
rassomlikning   yoki   teatrning   ta’siri   bolalarning   dunyoqarashini   kengaytiradi,   o‘z
his-tuyg‘ularini   anglashni,   boshqarishni   o‘rgatadi   va   ular   uchun   yangi   fikrlash
usullarini kashf etishga imkon yaratadi. Estetik tarbiya, ayniqsa, bolalarning ruhiy
va   aqliy   salomatligini   yaxshilashda,   ular   bilan   atrof-muhit   o‘rtasida   yanada
mustahkam va barqaror aloqalarni rivojlantirishda katta ahamiyatga ega.
Hissiy   rivojlanish   bolalarning   ichki   dunyosining   shakllanishi   va
boshqarilishiga   asos   bo‘ladi.   Estetik   tarbiya   bu   rivojlanishni   qo‘llab-quvvatlaydi,
chunki   u   bolalarga   o‘z   his-tuyg‘ularini   anglash,   boshqarish   va   ifodalashni
o‘rgatadi.   San'atning   turli   shakllari,   masalan,   musiqa,   rassomlik,   adabiyot   va
boshqa   estetik   faoliyatlar,   bolalarga   o‘z   hissiyotlarini   samarali   va   aniq   ifodalash
imkoniyatini   beradi.   San'at   asarlariga   qarab   bolalar   o‘zlarining   ichki   his-
tuyg‘ularini   anglashadi,   bu   ularning   hissiy   rivojlanishiga   yordam   beradi.Bundan
tashqari,   estetik   tarbiya   orqali   bolalar   empatiya   hissini   rivojlantiradilar.   Musiqa,
she'riyat  yoki  teatr   asarlari   boshqa   odamlarning  his-tuyg‘ularini  tushunish,  ularga
nisbatan xayrixohlikni shakllantirishga yordam beradi. Estetik faoliyatlar, masalan,
drama yoki teatr o‘yinlarida ishtirok etish bolalarga boshqalar  bilan hamdardlikni
rivojlantiradi.   Bu,   o‘z   navbatida,   jamiyatda   o‘zaro   tushunish   va   o‘zaro   hurmatni
mustahkamlaydi.
Estetik tarbiya bolalarning hissiy intellektini shakllantiradi, ya’ni ular o‘z his-
tuyg‘ularini   boshqarishni,   atrof-muhitda   yuzaga   kelgan   holatlar   bilan   to‘g‘ri
16 munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar. Musiqa va san’at orqali bolalar o‘zlarini erkin
his   qilishadi,   shu   bilan   birga   ular   o‘z   his-tuyg‘ularini   boshqarish   va   o‘zlarini
ifodalashning   yangi   usullarini   kashf   etadilar.   Bu   jarayon   bolalarda   muvozanatni
saqlash,   stressni   boshqarish   va   o‘zlarini   xavfsiz   his   qilishni   rivojlantiradi.Estetik
tarbiya   bolalarning   aqliy   rivojlanishiga   ta’sir   ko‘rsatadi,   chunki   san’at   va   estetik
faoliyatlar   bolalarda   mantiqiy   fikrlashni,   ijodiy   tafakkur   va   analitik   qobiliyatlarni
rivojlantiradi.   Masalan,   musiqani   o‘rganish   bolalar   uchun   ritmik   va   melodik
fikrlashni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Rassomlik   va   san’at   asarlarini   yaratish
bolalar uchun tasavvur qilish, sintez va analitik fikrlashni kuchaytiradi.
Estetik   faoliyatlar,   masalan,   rasm   chizish   yoki   musiqaga   yozish   bolalarni
diqqatni jamlashga, o‘z fikrlarini aniq va ravon ifodalashga o‘rgatadi. Bu jarayon,
o‘z   navbatida,   bolalarning   diqqatini   mustahkamlash,   e'tiborini   fokuslash   va
mantiqiy   fikrlashlarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Ayniqsa,   san'at   asarlarini
tahlil   qilish   yoki   musiqiy   asarlarni   tinglash   bolalarga   har   bir   detallarga   e’tibor
berish,   tahlil   qilish   va   xulosa   chiqarish   ko‘nikmalarini   shakllantiradi.San’at   va
estetik faoliyatlar bolalarning tafakkurini kengaytiradi, ular dunyo va atrof-muhitni
yangi   va   kengroq  nuqtai   nazardan   ko‘rishadi.   Rassomlik   va  musiqada   bo‘ladigan
texnik   yondashuvlar   bolalarga   yangi   g‘oyalarni   yaratish   va   mavjud   fikrlash
tizimlarini   qayta   ko‘rib   chiqishni   o‘rgatadi.   Bu,   bolalarda   ijodiy   tafakkur   va
yangicha   yondashuvlarning   shakllanishiga   olib   keladi.Estetik   faoliyatlar   orqali
bolalar   o‘z   fikrlarini   aniq   va   lo‘nda   ifodalashni   o‘rganadilar.   Musiqa,   teatr   va
san’at  asarlari  orqali  bolalar  o‘z shaxsiyatlarini  shakllantirish, o‘z fikrlarini  izchil
tarzda   ifodalash   va   boshqalar   bilan   o‘zaro   aloqada   bo‘lishni   o‘rganadilar.   Bu   esa
ularning   aqliy   rivojlanishini   qo‘llab-quvvatlaydi,   mantiqiy   fikrlashni,   qaror   qabul
qilishni va mas'uliyatni rivojlantiradi.
Estetik   tarbiya   bolalar   uchun   ijtimoiy   rivojlanishning   ham   muhim   jihatini
tashkil   qiladi.   Musiqa,   drama   va   boshqa   estetik   faoliyatlar   bolalarga   guruhda
17 ishlash,   o‘zaro   hurmat   va   hamkorlikni   o‘rganish   imkoniyatini   beradi.   Estetik
faoliyatlar   orqali   bolalar   o‘z   fikrlarini   erkin   ifodalashni,   boshqalar   bilan   o‘zaro
hamkorlikni   rivojlantiradilar.   Bu   jarayon   ijtimoiy   mas’uliyatni,   jamiyatda   o‘z
o‘rnini topishni va boshqalar bilan muvozanatni saqlashni o‘rgatadi.
San’at   va   estetik   faoliyatlar   bolalarning   shaxsiy   va   ijtimoiy   maqsadlarini
birlashtiradi. San’at yaratish, musiqaga yozish yoki teatrda ishtirok etish bolalarni
o‘zaro   tushunishga,   o‘zaro   hamkorlik   qilishga   undaydi.   Bu   jarayon   bolalarda
jamiyatga   xizmat   qilish,   madaniyatni   rivojlantirish   va   ijtimoiy   qadriyatlarni
anglashga   yordam   beradi.Bundan   tashqari,   estetik   tarbiya   bolalarda   yaxshi   hissiy
va   aqliy   holatni   shakllantiradi,   bu   esa   ularning   jamiyatga   foydali   va   mas'uliyatli
a’zolari   bo‘lishiga   yordam   beradi.   Musiqa,   teatr,   rassomlik   va   boshqa   san'at
shakllari   orqali   bolalar   jamiyatda   o‘z   rolini   tushunishadi   va   shu   orqali   ijtimoiy
aloqalarni   yanada   mustahkamlashadi.Estetik   tarbiya   bolalar   ruhiy   salomatligini
yaxshilashda muhim rol o‘ynaydi. San’at va estetik faoliyatlar bolalarning stressni
boshqarish, xavotirni kamaytirish va hissiy barqarorlikni saqlashga yordam beradi.
Musiqa tinglash, rasm chizish yoki teatrda ishtirok etish bolalarga ichki dunyosini
tartibga solishga, o‘z his-tuyg‘ularini boshqarishga yordam beradi.
San’at   asarlarini   yaratish,   ayniqsa,   rasm   chizish,   bolalarda   ichki   tinchlikni,
xotirjamlikni   va   o‘z-o‘zini   anglashni   rivojlantiradi.   Bu   jarayon   bolalarning   ruhiy
holatini   ijobiy   ta’sir   qiladi   va   ularning   o‘ziga   bo‘lgan   ishonchlarini   oshiradi.
Shuningdek,   san'at   va   musiqaning   yaratuvchan   kuchi   bolalarga   muammolarni
yechishda   ijodiy   yondashuvlarni   topish   va   o‘zini   ifodalash   imkoniyatini
beradi.Estetik   tarbiya   bolalarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga   katta   ta'sir
ko'rsatadi.   San'at   orqali   bolalar   o'z   his-tuyg'ularini   anglashni,   boshqarishni   va
ifodalashni   o'rganadilar,   shu   bilan   birga,   ular   o'z   aqliy   imkoniyatlarini
rivojlantiradilar.   Estetik   tarbiya   nafaqat   go'zallikni   qadrlashga,   balki   dunyoni
kengroq   va   chuqurroq   tushunishga   yordam   beradi.   Shuningdek,   bu   jarayon
18 bolalarda   mustaqil   fikr   yuritish,   ijodiy   tafakkur   va   ijtimoiy   ko'nikmalarni
rivojlantirishga xizmat qiladi. Shu sababli, estetik tarbiya ta'lim jarayonida alohida
e'tibor talab etadi va bolalarning to'laqonli rivojlanishiga katta hissa qo'shadi.
1.3 Estetik tarbiya va yosh psixologiyasi
Estetik   tarbiya   va   yosh   psixologiyasi,   bolalarning   hissiy,   aqliy   va   ruhiy
rivojlanishining ajralmas qismi sifatida bir-birini to‘ldiradi. Estetik tarbiya nafaqat
bolalarning   san'at,   go‘zallik   va   yaratuvchanlikni   tushunishini   rivojlantiradi,   balki
ularning  psixologik  rivojlanishiga  ham   katta ta'sir  ko‘rsatadi.   Yosh  psixologiyasi,
o‘z   navbatida,   bolalarning   rivojlanish   jarayonlarini,   ular   qanday   qilib   o‘z   his-
tuyg‘ularini   boshqarish,   ijtimoiy   aloqalarni   o‘rnatish   va   o‘z   fikrlarini   ifodalashni
o‘rganishini o‘rganadi. Estetik tarbiya va yosh psixologiyasi o‘rtasidagi bog‘liqlik
bolalarning to‘laqonli rivojlanishi uchun juda muhimdir.Estetik tarbiya jarayonida
bolalar nafaqat san'atni, musiqani yoki adabiyotning go‘zalligini o‘rganadilar, balki
o‘zlarini   anglash,   his-tuyg‘ularini   ifodalash,   o‘z   ehtiyojlarini   tushunish   va
boshqalar   bilan   munosabatlarni   o‘rnatish   qobiliyatlarini   rivojlantiradilar.   Yosh
psixologiyasi   esa   bolalarning   psixologik   jarayonlari,   xususan,   hissiy,   aqliy   va
ijtimoiy   rivojlanishining   asoslarini   o‘rgatadi.   Bu   ikki   soha   o‘zaro   chambarchas
bog‘liq bo‘lib, bir-birini to‘ldiradi.
Estetik   tarbiyaning   psixologik   asoslari   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishiga
yordam   beruvchi   asosiy   elementlarni   o‘z   ichiga   oladi.   Yosh   psixologiyasi   estetik
tarbiyaning   psixologik   ta’sirini   o‘rganishda   muhim   o‘rin   tutadi,   chunki   u
bolalarning   hissiy   va   aqliy   jarayonlarini   chuqur   tahlil   qiladi.   Estetik   tarbiya
jarayonida   bolalar   o‘zlarini   anglash,   his-tuyg‘ularini   boshqarish   va   atrof-muhitga
nisbatan ijobiy munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar. Bu psixologik rivojlanishning
har bir bosqichida ularga yordam beradi.Bolalarning estetik qobiliyatlari, masalan,
rassomlik,   musiqa,   drama   yoki   adabiyotga   qiziqishlari,   ularning   hissiy
19 rivojlanishining   bir   qismi   sifatida   ko‘riladi.   Bularning   barchasi   bolalar   uchun
hissiy   tajribalarni   boyitish   va   ularning   o‘z   hissiyotlarini   anglash   imkoniyatini
yaratadi.   Estetik   tarbiya   bolalarning   hissiy   qarashlarini   kengaytiradi,   shuningdek,
ularning   his-tuyg‘ularini   boshqarish   va   ifodalash   ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   ijobiy   va   salbiy   his-tuyg‘ularni   ajratib
olish,   ularni   boshqarish   va   ularni   samarali   tarzda   ifodalashni   o‘rganadilar.   Bu
psixologik   yondashuv   bolalarning   o‘zini   anglash   va   o‘z   hissiyotlarini   tushunish
qobiliyatlarini   rivojlantiradi.   San'at,   musiqa   yoki   teatrda   ishtirok   etish   bolalar
uchun o‘z ichki dunyosini kengaytirish va o‘zini ifodalashning turli yo‘llarini kashf
etish imkoniyatini yaratadi.
Estetik tarbiya bolalarning hissiy rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Hissiy
rivojlanish,   psixologik   jihatdan,   bolalarning   o‘z   his-tuyg‘ularini   boshqarish,
tanqidiy   fikrlash   va   o‘zini   erkin   ifodalash   qobiliyatlarini   o‘z   ichiga   oladi.   Estetik
faoliyatlar,   masalan,   musiqa   tinglash,   rasm   chizish,   teatrda   ishtirok   etish   yoki
adabiyot o‘qish, bolalar uchun o‘z hissiyotlarini anglash va ular bilan ishlashning
samarali   usullarini   taqdim   etadi.San’at,   musiqaning,   rassomlikning,   teatrning   va
boshqa   estetik   faoliyatlarning   bolalarning   ruhiyatiga   ta'siri   juda   kuchlidir.
Rassomlik   yoki   musiqa   bolalarga   hissiy   xotiralarni   yaratishda   yordam   beradi   va
ular   o‘z   his-tuyg‘ularini   yaratish   yoki   ularga   javob   berish   imkoniyatiga   ega
bo‘ladilar.   Shu   bilan   birga,   estetik   faoliyatlar   bolalarga   o‘zining   hissiy
qobiliyatlarini  rivojlantirish, boshqalar  bilan muloqot qilish va ijtimoiy aloqalarni
o‘rnatish   imkoniyatini   beradi.   San'at   asarlari   yoki   musiqa   kompozitsiyalariga
o‘xshash   ko‘plab   estetik   faoliyatlar   bolalarning   hissiy   reaksiya   va   izohlarini
shakllantiradi,   bu   esa   ularning   o‘zini   anglashini   kuchaytiradi.Aqliy   rivojlanish
bolalar   uchun   eng   muhim   jihatlardan   biridir,   chunki   bu   ularning   dunyoqarashini
shakllantiradi,   ularni   mustaqil   fikrlashga   o‘rgatadi.   Estetik   tarbiya   bolalarning
aqliy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi, chunki san'at va estetik faoliyatlar bolalar
20 uchun yangi fikrlash usullarini, kreativ va mantiqiy tafakkur ko‘nikmalarini kashf
etishga imkon beradi.
Musiqa   tinglash,   rasm   chizish,   teatrda   ishtirok   etish   yoki   boshqa   estetik
faoliyatlar  bolalarda analitik fikrlashni  rivojlantiradi. Musiqa  ritmini tushunish  va
tasavvur   qilish,   san’at   asarlarini   yaratish   va   tahlil   qilish,   bolalar   uchun   yangi
g‘oyalarni   kashf   etish,   ular   o‘z   fikrlarini   aniq   va   ravon   ifodalash   ko‘nikmalarini
rivojlantirishga   yordam   beradi.   Bu   bolalarning   mantiqiy   tafakkurini,   ijodiy
yondashuvlarini   va   sintez   qilish   qobiliyatlarini   mustahkamlaydi.Bundan   tashqari,
estetik tarbiya bolalarning abstrakt  fikrlash  qobiliyatlarini  rivojlantiradi. Masalan,
rassomlik yoki musiqa bolalar uchun tasavvurlarini kengaytirish va yangi tafakkur
usullarini   rivojlantirish   imkoniyatini   beradi.   Estetik   faoliyatlar   orqali   bolalar   o‘z
qobiliyatlarini sinab ko‘rish, yangi g‘oyalarni ishlab chiqish va ular bilan ishlashni
o‘rganadilar.   Bu   bolalarning   aqliy   rivojlanishiga   va   yangi   fikrlarni   yaratishga
yordam beradi.
Estetik tarbiya bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga ham  katta ta'sir  ko‘rsatadi.
Yosh psixologiyasi bolalar qanday qilib o‘zaro munosabatlar o‘rnatishni, boshqalar
bilan   hamkorlikni   o‘rganishini   va   ijtimoiy   aloqalarda   muvaffaqiyatga   erishishni
o‘rganishini   o‘rgatadi.   Estetik  faoliyatlar,   masalan,   drama   yoki   musiqada   ishtirok
etish,  bolalarni   guruhda ishlashga,   o‘zaro  aloqalarni  o‘rnatishga   undaydi. Bunday
faoliyatlar   bolalar   uchun   ijtimoiy   aloqalarni   o‘rganish,   empatiya   hissini
rivojlantirish va boshqalar  bilan  tushunish imkoniyatini  yaratadi.Bundan  tashqari,
estetik   tarbiya   bolalarga   o‘zini   anglash   va   o‘zining   ijtimoiy   rolini   tushunishga
yordam   beradi.   Musiqa   va   san'at   orqali   bolalar   o‘zlarining   hissiy   reaksiya   va
ijtimoiy   aloqalarini   tushunish   va   boshqarish   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.
Estetik tarbiya bolalarning ijtimoiy faolligini oshiradi, ularni jamiyatda o‘z o‘rnini
topishga   yordam   beradi   va   o‘zaro   hamkorlikda   muvaffaqiyatga   erishish
imkoniyatlarini yaratadi.
21 Estetik   tarbiya   bolalarning   o‘zini   anglash   jarayonini   ham   qo‘llab-quvvatlaydi.
O‘zini   anglash,   psixologik   jihatdan,   bolalarning   o‘z   hissiyotlari,   qobiliyatlari,
ehtiyojlari va orzu-istaklarini tushunishidir. Estetik faoliyatlar, masalan, rassomlik,
musiqa   yoki   teatr   orqali   bolalar   o‘zlarini   anglashning   yangi   usullarini   kashf
etadilar.   Bu,   o‘z   navbatida,   bolalarning   o‘ziga   bo‘lgan   ishonchini   oshiradi,
ularning o‘zini erkin va to‘laqonli ifodalashlariga yordam beradi.
Estetik   tarbiya   bolalarning   xulq-atvorini   shakllantirishda   ham   muhim   rol
o'ynaydi. Xulq-atvor, o‘z navbatida, psixologik rivojlanishning bir qismini tashkil
qiladi,   chunki   bolalar   o‘zlarining   do‘stlar,   oila   a’zolari   va   o‘qituvchilari   bilan
qanday munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar. Estetik faoliyatlar, masalan, musiqada
yoki   san’atda   ishlash,   bolalarga   ijtimoiy   normativlarga   amal   qilish,   o‘zaro
hamkorlik   va   murosa   qilish   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   yordam   beradi.   Shu
tarzda,   estetik   tarbiya   bolalarga   ijtimoiy   va   xulqiy   mas'uliyatni   o‘rgatadi,   ular
boshqalar bilan hurmatga asoslangan munosabatlar o‘rnatishni o‘rganadilar.
Aksariyat   san’at   shakllari,   xususan,   drama   yoki   musiqa,   bolalarga   xulq-
atvorini   nazorat   qilishni   o‘rgatadi.   Masalan,   musiqada   tembr,   ritm   va   ohanglarni
tushunish   bolalar   uchun   o‘z   hissiyotlarini   boshqarishning   asosiy   ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.   San'at   asarlarini   yaratish   yoki   qo‘llash   jarayonida   bolalar   xulqiy
tanlovlar   qilishni   o‘rganadilar.   Rassomlik   yoki   drama   orqali   bolalar   o‘zlarining
ehtiyojlarini,   hissiyotlarini   va   jamiyatdagi   o‘rinlarini   chuqurroq   tushunishga
yordam   beradi.   Bu   jarayonlar   nafaqat   bolalar   xulq-atvorini   shakllantirish,   balki
ularga ijtimoiy ko‘nikmalarni ham rivojlantirish imkoniyatini taqdim etadi.Estetik
tarbiya   bolalarda   mustaqillikni   rivojlantirishga   ham   yordam   beradi.   O‘zini
ifodalash,   o‘z   fikrlarini   bildirishi   va   estetik   faoliyatlarni   bajarishda   mustaqil
qarorlar qabul qilish bolalarning o‘z-o‘zini anglashiga yordam  beradi. Rassomlik,
musiqa   yoki   teatrga   bo‘lgan   qiziqish   bolalarni   o‘zlarining   ichki   his-tuyg‘ularini
ifodalashga   va   o‘z   istaklarini   tushunishga   undaydi.   Bolalar   o‘z   san’at   asarlarini
22 yaratish   orqali   o‘zlarini   erkin   ifodalash   imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.   Bu   esa
ularning   mustaqillikni   rivojlantiradi,   chunki   ular   o‘zlarini   boshqarish,   tanlovlar
qilish va shaxsiy qarorlar qabul qilishda ishtirok etadilar.
Shuningdek,   estetik   tarbiya   bolalarga   o‘zlarini   boshqa   odamlar   bilan
solishtirmasdan   o‘ziga   xos   tarzda   ifodalashni   o‘rgatadi.   O‘z   fikrlarini   erkin
bildirgan   bolalar,   shuningdek,   boshqalar   tomonidan   qabul   qilingan   yoki
tasdiqlangan fikrlar asosida emas, balki o‘z his-tuyg‘ulari va dunyoqarashi asosida
qarorlar qabul qilishni  o‘rganadilar. Bu, albatta, bolalar uchun mustaqil  va o‘ziga
ishonadigan   shaxs   sifatida   rivojlanish   imkoniyatlarini   taqdim   etadi.Zamonaviy
dunyoda  estetik   tarbiya   yangi   texnologiyalar   bilan   ham   chambarchas   bog‘langan.
Rassomlik   va   musiqa   yaratish   uchun   yangi   dasturlar   va   platformalar   yordamida
bolalar   kreativ   imkoniyatlarini   kengaytiradilar 3
.   Kompyuter   grafikasi,   elektron
musiqa,   animatsiya   va   boshqa   raqamli   san'at   shakllari   bolalar   uchun   yangi
ifodalash   vositalarini   ochadi.   Bu   bolalarning   ijodiy   salohiyatini   rivojlantiradi,
ularga turli vizual va audio vositalar bilan ishlash imkoniyatini yaratadi.Zamonaviy
texnologiyalar   yordamida   bolalar   o‘z   san’at   asarlarini   yaratishda   mustaqil
bo‘lishadi,   o‘z   g‘oyalarini   amalga   oshirishda   yangi   usullarni   o‘rganadilar.
Masalan,   bolalar   o‘zlarini   san’at   asarlarini   yaratishda,   bir   tomondan,   texnik
ko‘nikmalarni   rivojlantirsa,   ikkinchi   tomondan   esa   kreativlik   va   ijodiy
yondashuvlarni   sinab   ko‘radilar.  Bu   jarayonlar   bolalar   uchun   o‘z-o‘zini   ifodalash
va yangi usullarni o‘rganishda qiziqarli va samimiy yo‘l bo‘lib xizmat qiladi.
Estetik   tarbiya   nafaqat   bolalar   shaxsiy   rivojlanishiga,   balki   ularning
jamiyatdagi   o‘rinlarini   tushunishlariga   ham   yordam   beradi.   Har   bir   bola   o‘zining
madaniy   va   ijtimoiy   kontekstini   tushunishi,   o‘zini   jamiyatning   bir   qismi   sifatida
his qilishi  kerak. Estetik tarbiya bolalarni madaniy merosga, san'at  va go‘zallikka
hurmat bilan qarashga o‘rgatadi. Bu ularga nafaqat o‘ziga, balki boshqalarga ham
3
 Shamsutdinova, D. (2020). Maktabgacha yoshdagi bolalarga estetik tarbiya berish. Buxoro: Buxoro Davlat 
Universiteti.
23 hurmat   bilan   yondashish   imkonini   beradi.   Jamiyatdagi   estetik   qadriyatlarni
tushunish   bolalar   uchun   ijtimoiy   mas'uliyatni   o‘rganish,   jamiyatda   o‘z   o‘rnini
topish   va   ijtimoiy   aloqalarni   rivojlantirishda   yordam   beradi.Jamiyatda   san'at   va
madaniyatga   hurmatning   kuchayishi   bolalarni   ijtimoiy   faollikka   va   mustahkam
shaxsiy   qadriyatlarga   o‘rgatadi.   Estetik   tarbiya   jarayonida   bolalar   o‘zlarining
madaniy   va   estetik   qadr-qimmatlarini   anglab   etadilar   va   bu   orqali   jamiyatda   o‘z
vazifalarini va o‘rinlarini aniqlaydilar. San'at orqali bolalar, shuningdek, jamiyatda
o‘zaro   hurmat,   hamkorlik   va   yaxshilik   asosida   munosabatlarni   rivojlantirishni
o‘rganadilar.
II-BOB.   MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARGA ESTETIK
TARBIYANI TASHKIL ETISH METODLARI
2 .1 Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati
Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati bolalar rivojlanishida muhim
ahamiyatga   ega   bo‘lib,   ular   nafaqat   san’atni   o‘rganish   jarayonini   tashkil   etadi,
balki   bolalarning   hissiy,   aqliy,   ijtimoiy   va   axloqiy   rivojlanishiga   katta   ta’sir
ko‘rsatadi.   Estetik   tarbiya   metodlari   bolalarga   san'atning   turli   shakllarini,
musiqani, rassomlikni, adabiyotni, teatrni o‘rganish orqali ularning ichki dunyosini
rivojlantirishga   yordam   beradi.   Bu   metodlar   bolalarning   estetik   sezgirligini,
kreativligini   va   hissiy   tajribalarini   kengaytiradi.   Shuningdek,   estetik   tarbiya
metodlari   bolalar   uchun   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantirish,   mustaqillikni
shakllantirish,   va   o‘zini   ifodalash   imkoniyatlarini   yaratishdir.Estetik   tarbiyaning
metodlari   juda   xilma-xildir.   Ular   bolalarga   turli   estetik   qobiliyatlarni
rivojlantirishda   yordam   beradigan   bir   qator   yondashuvlarni   o‘z   ichiga   oladi.   Har
bir metod bolalarning o‘ziga xos psixologik va hissiy holatiga qarab tanlanadi, bu
24 esa   ularning   individual   xususiyatlariga   mos   keladi.   Bu   metodlar   musiqiy,
rassomlik, drama, adabiy va boshqa estetik faoliyatlarni o‘z ichiga oladi.
Musiqiy tarbiya bolalar hissiyotlarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega.
Musiqaning   bolalarga   ta’siri   ularga   o‘z   his-tuyg‘ularini   tushunish   va   ifodalash
imkonini   beradi.   Musiqiy   tarbiya   metodlari   bolalarga   tovush   va   ritmlarni
tushunishga yordam beradi. Musiqa tinglash, kuylash, musiqa asboblarida o‘ynash
bolalarga   nafaqat   musiqani   o‘rganishga,   balki   ularning   aqliy   va   hissiy
rivojlanishini   qo‘llab-quvvatlashga   yordam   beradi.   Musiqa   orqali   bolalar   ritm,
harakat,   ohang   va   tovushlar   orqali   dunyoqarashini   kengaytiradilar.\Rassomlik
tarbiyasi   bolalarga   ijodiy   va   estetik   imkoniyatlarni   ochib   beradi.   Bolalar   rasm
chizish,   bo‘yash,   shakllar   va   ranglar   bilan   ishlash   orqali   o‘z   tasavvurlarini
rivojlantiradilar. Rassomlik metodlari bolalarni o‘z fikrlarini ko‘rish va ifodalashga
o‘rgatadi. Bu metod bolalar uchun o‘ziga xos tasavvur qilishni o‘rgatadi va ularni
har   xil   materiallar   bilan   ishlashga   undaydi.   Rassomlik   faolligi   bolalar   o‘zlarini
ifodalash va o‘z qobiliyatlarini sinab ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Drama   va   teatr   metodlari   bolalar   uchun   o‘zini   ifodalash,   his-tuyg‘ularni
boshqarish va boshqalar bilan hamkorlik qilish imkoniyatini yaratadi. Drama, rolli
o‘yinlar   va   teatr   ko‘rinishlari   orqali   bolalar   o‘z   hissiyotlarini   tahlil   qilishni,
boshqalar   bilan   empatiya   hissini   rivojlantirishni   o‘rganadilar.   Teatr   metodlari
bolalarga   muloqot   qilish,   boshqalarni   tushunish   va   muammo   yechishda   ijodiy
yondashuvni   o‘rgatadi.   Bu,   o‘z   navbatida,   bolalarning   psixologik   rivojlanishiga
yordam   beradi,   ularni   ijtimoiy   faollikka,   muloqotga   va   hamkorlikka
undaydi.Adabiyot   metodlari   bolalarga   so‘z   san’atining   go‘zalligini   tushunishga
yordam beradi. O‘qish, yozish, she’r aytish va hikoyalar yaratish orqali bolalar o‘z
dunyoqarashlarini   kengaytiradilar.   Adabiyot   orqali   bolalar   tasavvurlarini
rivojlantiradilar   va   ularning   aqliy   faoliyatlari,   so‘z   boyligi,   tahliliy   fikrlash
qobiliyatlari   rivojlanadi.   O‘quvchilar   adabiyot   orqali   voqealar   va   personajlarni
25 tahlil   qilishni   o‘rganadilar,   bu   esa   ularga   ijtimoiy   va   axloqiy   qadriyatlarni
tushunishga yordam beradi.
  Ko‘rgazmali   tarbiya   metodlari   bolalar   uchun   turli   san’at   asarlarini   ko‘rish,
baholash va tahlil qilish imkoniyatlarini yaratadi. Muzeylarga ekskursiyalar, san’at
ko‘rgazmalari   va   boshqa   madaniy   tadbirlar   orqali   bolalar   san’atni   to‘g‘ri
tushunishni,   undan   ilhom   olishni   va   o‘z   tasavvurlarini   yaratishni   o‘rganadilar.
Ko‘rgazmali   metodlar   bolalar   uchun   estetik   sezgirlikni   rivojlantirishda   muhim
ahamiyatga   ega.   Ular   san’at   asarlarini   ko‘rish   va   undan   ta’sirlanish   orqali   o‘z
hissiyotlarini,   estetik   baholarini   shakllantiradilar.Bugungi   kunda   estetik   tarbiya
metodlari,   shuningdek,   multimediali   vositalarni   ham   o‘z   ichiga   oladi.   Video,
kompyuter   dasturlari,   interaktiv   ilovalar   va   raqamli   san'at   bolalar   uchun   estetik
imkoniyatlarni   kengaytiradi.   Multimediali   metodlar   bolalarga   san’atni   yangicha
tarzda   o‘rganish,   tasavvurlarini   kengaytirish   va   ijodiy   fikrlashni   rivojlantirish
imkoniyatini  beradi.  Bu   metod  orqali  bolalar  yangi  texnologiyalar   yordamida   o‘z
san’at   asarlarini   yaratishni   o‘rganadilar,   bu   esa   ularning   kreativ   yondashuvlarini
kuchaytiradi.
Estetik   tarbiya   metodlari   nafaqat   bolalar   uchun   ijodiy   va   estetik   tajribalarni
taqdim   etadi,   balki   ularning   rivojlanishiga   katta   ta’sir   ko‘rsatadi.   Har   bir
metodning   o‘ziga   xos   ahamiyati   bor   va   ular   bolalarning   turli   sohalarda
rivojlanishiga   yordam   beradi.   Estetik   tarbiya   metodlari   bolalarning   hissiy
rivojlanishiga   bevosita   ta’sir   ko‘rsatadi.   Musiqa,   rassomlik,   drama   va   adabiyot
orqali   bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini   boshqarish,   tanqidiy   fikrlash   va   ijtimoiy
munosabatlar   o‘rnatish   qobiliyatlarini   rivojlantiradilar.   Musiqa   va   rassomlik
bolalarga   o‘z   hissiyotlarini   ifodalash,   taassurotlarini   boshqalar   bilan   bo‘lishish
imkonini   beradi.   Drama   va   teatr   metodlari   esa   bolalarni   o‘z   his-tuyg‘ularini
o‘rganish   va   ularga   qanday   munosabatda   bo‘lishni   o‘rgatadi.Estetik   tarbiya
metodlari   bolalarning   aqliy   rivojlanishini   qo‘llab-quvvatlaydi.   O‘qish,   yozish,
26 musiqani   tinglash   yoki   san’at   asarlarini   yaratish   orqali   bolalar   mantiqiy   tafakkur,
ijodiy   fikrlash,   tahliliy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.   Rassomlik   yoki   musiqa
kabi   estetik   faoliyatlar   bolalar   uchun  yangi   g‘oyalar   yaratish,   abstrakt   fikrlash   va
sintez qilish imkoniyatini yaratadi. Bu metodlar bolalarga murakkab muammolarni
hal qilishda va yangi g‘oyalarni ishlab chiqishda yordam beradi.
Estetik   tarbiya   metodlari   va   ularning   bolalar   rivojlanishiga   ta'siri   haqida
yanada   chuqurroq   tahlil   qilish   mumkin.   Estetik   tarbiya   metodlari   bolalarning
yaratish, hissiy va aqliy jarayonlarini shakllantirishda juda muhim ahamiyatga ega.
Bu   metodlar   faqatgina   san'at   sohalarini   o‘rgatibgina   qolmay,   balki   bolalar   uchun
insoniy   qadriyatlar,   kreativlik,   ijtimoiy   ko‘nikmalar   va   ruhiy   barqarorlikni
rivojlantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, estetik metodlar yordamida
bolalar   nafaqat   san'atni   tushunishga,   balki   o‘zlarini   ifodalash   va   jamiyatda   o‘z
o‘rinlarini topishga o‘rgatiladilar.Estetik tarbiya metodlari tarixan o‘zgarib borgan
va har bir davrda o‘zgacha yondashuvlar shakllangan. O‘rta asrlarda san'at asarlari
asosan   diniy   maqsadlarda   ishlatilgan   bo‘lsa,   keyinchalik   Renessans   davrida
insoniyatning estetik qarashlari va san'atga bo‘lgan yondashuvi butunlay o‘zgardi.
Estetik   tarbiyaning   metodikasi   ham   o‘zgarib,   xususan   bolalar   uchun   rassomlik,
musiqa   va   drama   metodlarini   o‘z   ichiga   olgan.   Bu   metodlar   san'atni   o‘rganish
orqali   bolalar  nafaqat   estetik  ma'lumotlarga  ega  bo‘lishdi,  balki   ularning  aqliy va
hissiy rivojlanishiga katta hissa qo‘shildi.
Renessansdan   keyin   estetik   tarbiya   o‘qitish   tizimining   ajralmas   qismiga
aylandi.   Ayniqsa,   XIX   asrda   pedagoglar   estetik   tarbiyaga   katta   e'tibor   berishdi,
chunki   ular   san'atni   bolalarning   umumiy   rivojlanishiga   ta'sir   ko‘rsatadigan   eng
muhim   vosita   deb   hisoblashdi.   Shu   davrda   bolalarning   estetik   tarbiyasiga   e'tibor
qaratish pedagogik tizimlar tomonidan butunlay yangi shakllarda qabul qilindi va
joriy   etildi.Estetik   tarbiya   metodlari   nafaqat   nazariy   yondashuvni,   balki   amaliy
qo‘llashni   ham   talab   qiladi.   Har   bir   metodning   bolalar   rivojlanishidagi   o‘rni   va
27 ahamiyati turlicha. Misol uchun, musiqa va rassomlik metodlari bolalarni jismoniy
va   ruhiy   jihatdan   rivojlantiradi.   Musiqada   bolalar   tovushlar,   ritmlar   va
melodiyalarni   o‘rganish   orqali   eshitish   sezgilari   va   aqliy   qobiliyatlarini
rivojlantiradilar.   Ular   o‘z   hissiyotlarini   musiqiy   asarlar   orqali   ifodalashni
o‘rganadilar   va   shu   bilan   birga,   o‘z   hissiy   va   aqliy   holatlarini   boshqarishni   ham
o‘rganadilar.Rassomlik   metodlari   esa   bolalarga   ranglar,   shakllar   va
kompozitsiyalarni   o‘rganishga   yordam   beradi.   Rassomlik   orqali   bolalar   o‘zlarini
ifodalash, ijodiy fikrlash va vizual taassurotlarni yaratishni o‘rganadilar. Bu metod
yordamida   bolalar   o‘z   fikrlarini   erkin   va   yaratijon   tarzda   ko‘rsatish   imkoniyatiga
ega   bo‘ladilar.   Rassomlik   nafaqat   bolalarning   estetik   sezgirligini   rivojlantiradi,
balki   ular   uchun   mantiqiy   tafakkur,   kuzatish   va   tahlil   qilish   qobiliyatlarini
shakllantiradi.
Teatr   va   drama   metodlari   ham   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishiga   katta   ta'sir
ko‘rsatadi.   Drama   o‘ynash,   rol   bajarish   va   teatr   faoliyatlari   orqali   bolalar
o‘zlarining   ijtimoiy   va   hissiy   qobiliyatlarini   rivojlantiradilar.   Drama   bolalarni
boshqalar   bilan   empatiya   qilishga,   o‘z   his-tuyg‘ularini   tahlil   qilishga   va   ijtimoiy
qoidalarni   tushunishga   o‘rgatadi.   Bu   metodlar   bolalar   uchun   o‘zaro   muloqot,
guruhda ishlash va boshqalarni tushunishga yordam beradi. Teatr metodlari nafaqat
bolalarni   estetik   tomondan   boyitadi,   balki   ularning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   ham
rivojlantiradi.Estetik   tarbiya  metodlari   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishiga   bevosita
ta'sir ko‘rsatadi. Har bir bola o‘ziga xos tarzda rivojlanadi, ammo san'at va estetik
faoliyatlar   yordamida   barcha   bolalar   o‘zlarini   to‘liq   ifodalashni   o‘rganadilar.
Estetik   metodlar   bolalarga   o‘zini   anglash,   o‘z   hissiyotlarini   boshqarish   va   ular
bilan   ishlashga   yordam   beradi.   Musiqa,   rassomlik,   teatr   va   boshqa   estetik
faoliyatlar   bolalar   uchun   ijodiy   va   hissiy   rivojlanishni   ta'minlashda   muhim
vositadir.   Bu   metodlar   bolalarga   o‘zlarining   ichki   dunyosini   tushunish,   uning
tarkibiy qismlarini tahlil qilish va o‘zligini anglashda yordam beradi.
28 San'at   va   estetik   faoliyatlar   yordamida   bolalar   o‘zlarining   emotsional   va
psixologik   holatlarini   boshqarish   qobiliyatini   rivojlantiradilar.   Estetik   metodlar
nafaqat   hissiyotlarni   ifodalashni   o‘rgatadi,   balki   bolalarni   empatiya   qilish,
boshqalar bilan muloqot qilish va o‘z his-tuyg‘ularini boshqarish jarayonlarini ham
rivojlantiradi.   Bu   esa   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishiga   katta   ta'sir   qiladi.Estetik
tarbiya  metodlari  bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga ham  yordam  beradi. Musiqa,
rassomlik, drama va boshqa estetik faoliyatlar orqali bolalar o‘zaro muloqot qilish,
guruhda ishlash va bir-birini tushunishga o‘rgatiladilar. Ijtimoiy rivojlanish bolalar
uchun   muhim   ahamiyatga   ega,   chunki   ular   jamiyatda   o‘z   o‘rinlarini   topish,
ijtimoiy   me'yorlarga   rioya   qilish   va   boshqalar   bilan   hurmatli   munosabatda
bo‘lishni   o‘rganadilar.Estetik   metodlar   bolalar   uchun   hamkorlikni   rivojlantirishga
yordam   beradi.   Teatr   va   drama   metodlari   bolalarni   birgalikda   ishlashga   undaydi,
guruhda   bir-birini   tushunish   va   jamoaviy   ishni   bajarish   ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.   Rassomlik   va   musiqa   metodlari   ham   bolalarni   birgalikda   ijod
qilishga,   san'at   asarlarini   yaratishga   undaydi.   Bu,   albatta,   ijtimoiy   ko‘nikmalarni
rivojlantirishda katta yordam beradi.
Estetik   tarbiya   metodlari   bolalar   uchun   kognitiv   rivojlanishni   ham   qo‘llab-
quvvatlaydi.   Musiqa,   rassomlik,   drama   va   adabiyot   orqali   bolalar   mantiqiy
tafakkur,   tahliliy   fikrlash   va   muammolarni   hal   qilish   ko‘nikmalarini
rivojlantiradilar.   Estetik   faoliyatlar   bolalar   uchun   yangi   g‘oyalarni   yaratish,
shuningdek,   mavjud   bilimlarni   kengaytirish   imkoniyatini   beradi.Masalan,   musiqa
tinglash   va   ijro   etish   bolalarni   ritmni,   tembrni   va   melodiyani   tahlil   qilishga
o‘rgatadi.   Rassomlik   orqali   bolalar   ranglar,   shakllar   va   kompozitsiyalarni
o‘rganishadi,   bu   ularning   vizual   tafakkurini   rivojlantiradi.   Teatr   metodlari   esa
bolalarni muloqot va nutqni tahlil qilishga undaydi, bu ularning lingvistik va aqliy
qobiliyatlarini   mustahkamlaydi.   Estetik   tarbiya   metodlari   bolalar   uchun   ijtimoiy
rivojlanishni qo‘llab-quvvatlashda muhim ahamiyatga ega.
29 2.2 O‘yin va mashg‘ulotlar orqali estetik tarbiya
O‘yin   va   mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya   –   bolalar   uchun   estetik
rivojlanishning   eng   samarali   va   qiziqarli   usullaridan   biridir.   Bu   jarayon   nafaqat
bolalarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga,   balki   ularning   ijodiy   qobiliyatlarini,
estetik   sezgilari   va   estetik   me'yorlarni   shakllantirishga   ham   yordam   beradi.
O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   bolalarning   estetik   dunyoqarashini   kengaytirish,   ularni
san'at,   musiqa,   rassomlik   va   boshqa   estetik   faoliyatlar   bilan   tanishtirish,
shuningdek,   bolalarga   o‘zlarini   ifodalash   uchun   imkoniyat   yaratish   maqsadida
keng   qo‘llaniladi.O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya   bolalarning
nafaqat   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantiradi,   balki   ular   o‘z   hissiyotlarini   tushunish
va   ifodalashda   ham   katta   yordam   beradi.   Estetik   o‘yinlar   va   mashg‘ulotlar
bolalarga o‘zlarining ichki dunyosini anglash, his-tuyg‘ularini boshqarish va ularni
boshqalarga etkazish imkoniyatini beradi. Shuningdek, estetik mashg‘ulotlar orqali
bolalar   o‘zlarining   estetik   didlarini   shakllantiradilar   va   o‘zlarini   yaratijon   tarzda
ifodalashni   o‘rganadilar.Bundan   tashqari,   o‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   bolalarni
ijtimoiylashtirishga,   guruhda   ishlashga,   hamkorlik   qilishga   va   empatiya   qilishga
o‘rgatadi.   Bolalar   birgalikda   ishlashda,   bir-birining   fikrlarini   hurmat   qilishda,   va
bir-biriga   yordam   berishda   katta   tajriba   olishadi.   O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar
shuningdek,   bolalar   uchun   estetik   qiziqishlarni   uyg‘otish,   san'atga   bo‘lgan
muhabbatni   shakllantirish   va   estetik   me'yorlarni   tushunish   imkoniyatlarini
yaratadi.
Musiqa   va   ritmli   o‘yinlar   bolalarning   estetik   tarbiyasida   muhim   ahamiyatga
ega.   Musiqa   o‘yinlari   bolalarning   eshitish   sezgirliklarini   rivojlantirish,   ritmik
sezgilarni   shakllantirish   va   emotsional   jihatdan   mustahkamlashda   katta   yordam
beradi.   Musiqiy   o‘yinlar   bolalarga   tovushlarni,   ritmni,   melodiyani   va   harmoniya
tuzishni   o‘rganishga   yordam   beradi.   Bolalar   musiqa   yordamida   o‘zlarining   ichki
hissiyotlarini   ifodalashni   o‘rganadilar.Masalan,   bolalar   uchun   musiqiy   o‘yinlar
30 tashkil   etish,   ularni   qo‘shiq   kuylashga,   raqsga   tushishga,   musiqa   asbobi   bilan
o‘ynashga   o‘rgatish   mumkin.   Musiqiy   o‘yinlar   orqali   bolalar   san'atga   bo‘lgan
qiziqishlarini   shakllantiradi,   ritmni   tushunadilar   va   birgalikda   ijro   etish
ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
Rassomlik   va   chizish   o‘yinlari   bolalarning   ijodiy   qobiliyatlarini
rivojlantirishda   muhim   vosita   bo‘lib   xizmat   qiladi.   Chizish   bolalarga   ranglarni,
shakllarni va kompozitsiyani o‘rganishga imkon beradi. Bu o‘yinlar orqali bolalar
o‘z   hissiyotlarini   tasvirlar   orqali   ifodalashni   o‘rganadilar.   Bunday   mashg‘ulotlar
nafaqat  estetik  sezgilarning  shakllanishiga,   balki  bolalarning  mantiqiy  tafakkurini
rivojlantirishga   ham   yordam   beradi.   Chizish   va   rassomlik   o‘yinlari   bolalarning
detallarga   e'tibor   berish,   kreativ   fikrlash   va   o‘z   fikrlarini   vizual   tarzda   ifodalash
ko‘nikmalarini   mustahkamlaydi.Masalan,   bolalar   uchun   chizish   mashg‘ulotlari
o‘tkazish,  ularga turli  ranglar va shakllar  bilan eksperiment  qilish imkoniyatlarini
yaratish   mumkin.   Bu   o‘yinlar   bolalar   uchun   nafaqat   ijodiy   jarayonni   o‘rganish,
balki   ranglar   va   shakllar   orqali   dunyoni   yangi   tarzda   ko‘rish   imkoniyatini
yaratadi.Drama   va   teatr   o‘yinlari   bolalarning   estetik   tarbiyasida   juda   muhim   rol
o‘ynaydi. Teatr o‘yinlari bolalarni o‘z his-tuyg‘ularini ifodalashga, boshqalar bilan
empatiya qilishga va o‘zlarini boshqalar o‘rnida tasavvur qilishga o‘rgatadi. Drama
mashg‘ulotlari   bolalarga   o‘z   rolini   o‘ynash,   boshqalarni   tushunish   va   ijtimoiy
vaziyatlarda   o‘zaro   muloqot   qilish   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   yordam   beradi.
Bu   o‘yinlar   bolalarning   nutq   madaniyatini   rivojlantiradi,   ularni   omma   oldida
so‘zlashishga tayyorlaydi va shaxsiy rivojlanishlariga katta hissa qo‘shadi.
Teatr   o‘yinlari   bolalar   uchun   o‘zlarini   erkin   ifodalash,   nutqni   yaxshilash   va
jamiyatda o‘z o‘rinlarini topish imkoniyatlarini yaratadi. Drama orqali bolalar turli
shaxslarni va rollarni o‘ynashga, ijtimoiy rollarni tushunishga o‘rgatadilar.Tabiatni
o‘rganish   va   unga  nisbatan   estetik   yondashuv   ham   bolalar   uchun  juda   foydalidir.
Tabiyat   o‘yinlari   orqali   bolalar   nafaqat   tabiatni   kuzatishni,   balki   uning   estetik
31 go‘zalligini  tushunishni  o‘rganadilar 4
. Ular  daraxtlar, gullar, hayvonlar  va  boshqa
tabiiy   ob'ektlar   bilan   tanishib,   tabiatning   rang-barangligini   va   go‘zalligini
anglaydilar. Tabiatni o‘rganish orqali bolalar estetik hissiyotlarini rivojlantiradilar
va   tabiatga   bo‘lgan   hurmatni   oshiradilar.Masalan,   bolalarga   tabiatdagi   ranglarni,
shakllarni   va   tovushlarni   kuzatish,   tabiatda   bo‘lgan   o‘yinlarni   tashkil   etish,
shuningdek,   tabiatni   o‘rganish   mashg‘ulotlarini   o‘tkazish   mumkin.   Bu   o‘yinlar
bolalar   uchun   tabiatni   estetik   jihatdan   qadrlashni   va   unga   nisbatan   hissiy
bog‘liqlikni   shakllantiradi.Yaratish   o‘yinlari   bolalarga  o‘zlarining  ijodiy  fikrlarini
shakllantirish  imkonini   beradi. Bunday  o‘yinlar  orqali  bolalar  turli  materiallardan
(qog‘oz,   plastilin,   toshlar   va   boshqalar)   san'at   asarlarini   yaratadilar.   Bu   o‘yinlar
bolalarga kreativ fikrlashni rivojlantirish, yangi g‘oyalarni ishlab chiqish va ijodiy
jarayonni boshqarishni o‘rganish imkoniyatini beradi. Kollektsiyalar yaratish ham
bolalar uchun juda foydalidir, chunki bu ular uchun estetik me'yorlarni tushunish,
tartib va dizaynni o‘rganish imkoniyatini yaratadi.
Masalan,   bolalarga   turli   materiallar   yordamida   o‘z   asarlarini   yaratish,
kollektsiyalar   yig‘ish   va   ularga   estetik   qiymat   berish   imkoniyatlari   yaratish
mumkin.O‘yinlar va mashg‘ulotlar orqali estetik tarbiya bolalarning hissiy va aqliy
rivojlanishini   ta'minlaydi.   Bu   jarayon   orqali   bolalar   o‘z   hissiyotlarini   anglash,
ularga  nisbatan turli  reaksiyalarni  rivojlantirish va boshqalarga  nisbatan empatiya
qilish   ko‘nikmalarini   o‘rganadilar.   Estetik   o‘yinlar   bolalar   uchun   nafaqat   hissiy
o‘sish,   balki   aqliy   rivojlanishning   asosini   ham   tashkil   qiladi.   Musiqa,   rassomlik,
drama   va   tabiat   bilan   tanishish   orqali   bolalar   yangi   bilimlarni   o‘zlashtiradilar,
ijodiy fikrlash va tasavvur  qobiliyatlarini rivojlantiradilar.Bundan tashqari, estetik
o‘yinlar   bolalar   uchun   hissiy   barqarorlikni   ta'minlaydi.   Ular   o‘z   his-tuyg‘ularini
boshqarishni,   o‘zlarini   boshqalar   bilan   taqqoslashni   va   ijtimoiy   qoidalarni
4
Tursunov, N. (2020). Maktabgacha yoshdagi bolalarning hissiy va aqliy rivojlanishiga ta'sir. Tashkent: O'zbekiston 
Ta'lim Akad е miyasi. 
32 tushunishni   o‘rganadilar.   Estetik   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   o‘zlarini   erkin   va
to‘liq ifodalash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya   bolalar   uchun   estetik
qiymatlar, hissiy  izlanishlar  va ijodiy rivojlanishning muhim vositasi  hisoblanadi.
Bu   jarayon   bolalarning   san'atga   bo‘lgan   qiziqishini   oshiradi,   shuningdek,   ularga
turli   san'at   shakllari   orqali   o‘z   fikrlarini   ifodalashni   o‘rgatadi.   Estetik   tarbiya
metodlari o‘yin va mashg‘ulotlarda birlashtirilganda, bolalar uchun nafaqat estetik,
balki   aqliy,   hissiy   va   ijtimoiy   rivojlanishni   qo‘llab-quvvatlovchi   muhit   yaratiladi.
Bunday   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   o‘zlarini   to‘liq   va   erkin   ifodalash
imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.Estetik   tarbiya   bolalarning   hissiy   va   aqliy
rivojlanishiga   katta   ta'sir   ko‘rsatadi.   O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   bolalar   uchun
o‘zlarini   tushunish   va   boshqalar   bilan   o‘zaro   munosabatlarni   yaxshilashga   imkon
beradi.   Shu   bilan   birga,   o‘yinlar   bolalarning   aqliy   rivojlanishiga   xizmat   qiladi.
Musiqa   va   rassomlik   kabi   estetik   mashg‘ulotlar   bolalarni   tanqidiy   fikrlashga
undaydi,   ularni   ijodiy   fikr   yuritishga   va   muammolarni   hal   qilishga   o‘rgatadi.
Masalan,   biror   musiqani   yaratishda   bolalar   ritmik   sezgilarni   rivojlantiradilar,
kompozitsiyalarni tashkil qilishda esa mantiqiy tafakkurlarini ishlatadilar.
Drama va teatr o‘yinlari orqali bolalar turli personajlarni o‘ynashni o‘rganib,
empatiya qilish, turli fikrlarni qabul qilish va boshqalarni tushunish ko‘nikmalarini
rivojlantiradilar.   Shu   tariqa,   o‘yinlar   bolalar   uchun   faqatgina   ko‘ngilochar
faoliyatlar   emas,   balki   ta'limning   samarali   vositalariga   ham   aylanadi.O‘yinlar   va
mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya   ko‘p   qirrali   yondashuvni   talab   qiladi.   Har   bir
bola   o‘ziga   xos   tarzda   rivojlanadi   va   estetik   rivojlanish   har   bir   bolaning   ichki
dunyosiga,   hissiyotlariga,   va   intellektual   qobiliyatlariga   bog‘liqdir.   Shu   sababli,
estetik   tarbiya   jarayonida   o‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   individual   va   guruhdagi
ehtiyojlarga   mos   ravishda   o‘tkazilishi   kerak.   Masalan,   ba'zi   bolalar   musiqa   yoki
drama   orqali   o‘zlarini   ifodalashni   afzal   ko‘rishlari   mumkin,   boshqalari   esa
33 rassomlik   yoki   tabiat   o‘yinlari   orqali   ko‘proq   rivojlanishadi.Shuningdek,
bolalarning   yoshiga   qarab   estetik   tarbiya   mashg‘ulotlari   boshqacha   shakllarda
bo‘lishi   mumkin.   Masalan,   kichik   yoshdagi   bolalar   uchun   ranglar,   shakllar   va
oddiy   musiqa   elementlari   orqali   o‘yinlar   tashkil   etish   mumkin,   katta   yoshdagilar
uchun   esa   ko‘proq   kompleks,   mantiqiy   yondashuvlarni   talab   qiladigan
mashg‘ulotlar   tavsiya   etiladi.   O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   nafaqat
estetik   va   hissiy   rivojlanishdan,   balki   o‘zaro   muloqot   qilish,   guruhda   ishlash   va
shaxsiy o‘zgarishlarni boshqarish kabi ko‘nikmalardan ham foyda ko‘radilar.
O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishida   muhim   rol
o‘ynaydi. Estetik tarbiya orqali bolalar o‘zlarining ichki dunyosini anglashga, his-
tuyg‘ularini   boshqarishga   va   ularni   boshqalarga   etkazishga   o‘rgatiladilar.   Estetik
o‘yinlar   orqali   bolalar   o‘zlarini   o‘zgalar   bilan   solishtirishni,   boshqalarni
tushunishni  va o‘z fikrlarini  aniq ifodalashni  o‘rganadilar. Ushbu jarayon shaxsiy
rivojlanishning   mustahkam   poydevorini   yaratadi.O‘yinlar   bolalar   uchun   o‘z
hissiyotlarini   ifodalash   va   boshqalar   bilan   muloqot   qilish   imkoniyatini   yaratadi.
Masalan,   teatr   mashg‘ulotlarida   o‘ynash,   musiqada   qo‘shiq   aytish   yoki
rassomlikda   rasm   chizish   orqali   bolalar   o‘z   fikrlarini   erkin   va   to‘g‘ri   ifodalashni
o‘rganadilar.   Boshqalar   bilan   birgalikda   o‘ynash,   hamkorlik   qilish   va   guruhda
ishlash ko‘nikmalari bolalarning ijtimoiy rivojlanishiga yordam beradi.
O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya   bolalar   uchun   madaniy
qadriyatlarni   tushunishga   ham   yordam   beradi.   Musiqa,   rassomlik,   drama   va
tabiatni   o‘rganish   bolalarga   nafaqat   estetik   go‘zallikni,   balki   jamiyatdagi
me'yorlarni,   qadriyatlarni   va   axloqiy   normalarni   tushunishga   imkon   yaratadi.
Estetik   o‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   bolalarga   estetik   sezgilarni   va   madaniy
xususiyatlarni   tushunish,   turli   xalqlar   va   madaniyatlarni   qadrlashni
o‘rgatadi.Masalan,   musiqa   va   rassomlik   mashg‘ulotlari   orqali   bolalar   turli   xalq
musiqa   va   san'ati   bilan   tanishadilar,   turli   madaniyatlarning   rang-barangligini
34 anglab,   ularni   qadrli   va  ajablanarli   deb  bilib   rivojlanadilar.  Drama   va   teatr   orqali
bolalar   axloqiy   masalalarni   muhokama   qilishni   o‘rganadilar,   bu   esa   ularning
madaniy, etnik va shaxsiy identifikatsiyasini yanada kuchaytiradi.
O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya   bolalar   uchun   nafaqat   san'at
va   estetik   me'yorlarni   o‘rganishni,   balki   hissiy   va   aqliy   rivojlanishni   ham
ta'minlaydi.   Har   bir   o‘yin   va   mashg‘ulot   bolalar   uchun   ijodiy   va   hissiy
rivojlanishni   qo‘llab-quvvatlaydi,   ularni   ijtimoiy   me'yorlar   bilan   tanishtiradi   va
ularni   boshqalar   bilan   hamkorlik   qilishga   o‘rgatadi 5
.   O‘yinlar   va   mashg‘ulotlar
nafaqat bolalarning estetik sezgirliklarini rivojlantiradi, balki ular uchun hayotdagi
muhim   ko‘nikmalarni,   jumladan,   ijtimoiy   va   aqliy   ko‘nikmalarni   ham
shakllantiradi.   Estetik   tarbiyaning   ushbu   usullari   orqali   bolalar   o‘zlarini   to‘liq
anglab,   yaratuvchanlik   va   hissiy   intellektni   rivojlantirishda   muhim   qadamlar
qo‘yadilar.
2.3 Estetik ta’limda ta’lim vositalarining roli
Estetik   ta’limda   ta’lim   vositalarining   roli   juda   katta   ahamiyatga   ega.   Bu
vositalar   bolalarning   san’at,  musiqa,   rassomlik   va   boshqa   estetik   faoliyatlar   bilan
tanishishiga   yordam   beradi.   Ta’lim   vositalari,   asosan,   bolalarga   estetik
qadriyatlarni   o‘rgatish,   ularning   ijodiy   salohiyatini   rivojlantirish   va   estetik
sezgilarini   shakllantirishda   xizmat   qiladi.   Har   bir   vosita,   uni   qanday   ishlatishdan
qat’iy nazar, bolalarning estetik tarbiyasiga o‘ziga xos ta’sir o‘tkazadi. Bu vositalar
bolalarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishida,   ijodiy   va   mantiqiy   fikrlashda,   san’atni
anglashda   muhim   o‘rin   tutadi.Ta’lim   vositalari   estetik   ta’lim   jarayonida   turli
shakllarda   bo‘lishi   mumkin.   Ularning   har   biri   bolalarga   estetik   dunyoqarashni
o‘rganishga,   san’at   va   madaniyatni   tushunishga   yordam   beradi.   Estetik   ta’limda
qo‘llaniladigan vositalar quyidagicha turlarga bo‘linadi:
5
 Xolmatov, R. (2020). Estetik tarbiya va yosh psixologiyasi. Nukus: Qoraqalpog'iston Davlat Universiteti nashriyoti.
35 Musiqa   vositalari   estetik   ta’limning   ajralmas   qismidir.   Musiqa   yordamida
bolalar   ritmni,   melodiyani,   tonlarni   va   boshqa   musiqa   elementlarini   o‘rganadilar.
Musiqa ta’limi bolalarning hissiy rivojlanishida juda muhim rol o‘ynaydi. Musiqiy
asboblar, qo‘shiqlar, ritmik o‘yinlar bolalarga musiqani nafaqat eshitish, balki uni
tushunish   va   ifodalashni   o‘rganishga   yordam   beradi.Musiqa   vositalari,   masalan,
pianino, gitara, klarnet va boshqa musiqiy asboblar bolalarga turli musiqa janrlarini
o‘rganish,   musiqiy   asarlarni   ijro   etish   va   yangi   ritm   va   melodiyalarni   yaratishda
yordam beradi. Bularning barchasi bolalarning ijodiy va hissiy rivojlanishiga ta’sir
ko‘rsatadi,   ular   musiqani   nafaqat   tinglash,   balki   uni   yaratish   va   his   qilishni   ham
o‘rganadilar.
Rassomlik   vositalari  bolalarning tasavvurini  rivojlantiradi.  Ranglar, shakllar,
kompozitsiyalar,   teksturalar   —   bularning   barchasi   bolalarning   estetik   ta’limida
muhim   o‘rin   tutadi.   Chizish,   rasm   chizish,   mozaikalar,   g‘isht   yoki   plastilin   bilan
ishlash kabi vositalar bolalarga nafaqat ijodiy faoliyatni amalga oshirish imkonini
beradi,  balki   ular  o‘z  fikrlarini   tasvirlar  orqali   ifodalashni  o‘rganadilar.Rassomlik
vositalari   orqali   bolalar   bir   tomondan   texnik   mahoratni,   boshqa   tomondan   esa
estetik   me’yorlarni   o‘rganadilar.   Ranglarni   to‘g‘ri   tanlash,   kompozitsiya   qurish,
turli   texnikalardan   foydalanish   bolalar   uchun   yaratijonlikni   rivojlantiradi.   Shu
bilan   birga,   bunday   vositalar   orqali   bolalar   o‘zlarini   to‘liq   va   erkin   ifodalashga
o‘rgatiladilar.Teatr   va   drama   vositalari   bolalarga   turli   rollarda   o‘ynash,   turli
personajlarga kirish va o‘zlarini boshqalar o‘rnida tasavvur qilish imkonini beradi.
Teatr   va   drama   vositalari   orqali   bolalar   nafaqat   o‘zlarini,   balki   boshqalarni   ham
tushunishni   o‘rganadilar.   Ushbu   vositalar   orqali   bolalar   kommunikatsiya,
empatiya,   rolni   o‘ynash,   va   o‘z   hissiyotlarini   ifodalashni   o‘rganadilar.   Bu   esa
ularning hissiy rivojlanishiga yordam beradi.Teatr vositalari orqali bolalar guruhda
ishlashni  o‘rganadilar, ular  jamiyatda  qanday muloqot  qilishni  va o‘zlarining his-
tuyg‘ularini boshqalarga qanday ifodalashni bilib oladilar. Drama mashg‘ulotlarida
36 o‘ynash bolalar uchun ham shaxsiy, ham ijtimoiy rivojlanishning samarali vositasi
hisoblanadi.Kino va multfilmlar  orqali bolalar nafaqat  estetik go‘zallikni anglash,
balki  ma’naviy  qadriyatlarni  tushunish,   turli   xarakterlarni  va  ijtimoiy  vaziyatlarni
idrok   etish   imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.   Kino   va   multfilmlar   bolalar   uchun   juda
katta ta’limiy imkoniyatlarga ega. Bunday vositalar orqali bolalar empatiya qilish,
axloqiy   masalalarni   muhokama   qilish,   turli   hayotiy   vaziyatlarni   o‘rganish   kabi
ko‘plab ko‘nikmalarni o‘rganadilar.Kino va multfilm vositalari bolalar uchun ayni
paytda   nafaqat   estetik   tajriba,   balki   ilmiy   va   madaniy   o‘rganish   imkoniyatlarini
ham   taqdim   etadi.   Bolalar   kino   va   multfilm   orqali   ko‘plab   madaniyatlar,   tarixiy
voqealar, va insonlarning turli hayotiy tajribalari haqida bilib olishadi. Bu vositalar
orqali ular yangi g‘oyalar va bilimlarni o‘zlashtiradilar.
Tabiat   o‘yinlari   va   tabiat   bilan   bog‘liq   ta’lim   vositalari   bolalarga   o‘zlarini
tabiatga nisbatan muvozanatli va ehtiyotkorona tutishni o‘rgatadi. Tabiyatning turli
ob’ektlari   —   o‘simliklar,   hayvonlar,   toshlar,   osmon   va   suv   elementlari   bolalarga
estetik   go‘zallikni   anglashda   yordam   beradi.   Tabiatni   o‘rganish   orqali   bolalar
nafaqat tabiiy dunyo haqida bilim oladilar, balki tabiatning go‘zalligini qadrlashni
o‘rganadilar.Tabiatning   go‘zalligini   kuzatish,   o‘simlik   va   hayvonot   dunyosini
o‘rganish bolalar uchun estetik tajriba yaratadi. Ushbu vosita orqali bolalar tabiatni
nafaqat   ilmiy,   balki   estetik   nuqtai   nazardan   ham   anglaydilar.   Tabiatdagi   ranglar,
shakllar, tovushlar va hodisalar bolalarga estetik sezgilarni rivojlantirishda yordam
beradi.
Estetik   ta’limda   ta’lim   vositalari   bolalarning   san’atga   bo‘lgan   qiziqishini
oshiradi, ijodiy va hissiy salohiyatlarini rivojlantiradi. Har bir vosita bolalar uchun
turli   estetik   qadriyatlarni   o‘rgatish,   ularni   san’atni   sevishga   va   tushunishga
undaydi.   Masalan,   musiqa   orqali   bolalar   tinchlikni,   uyg‘unlikni   va   hamjihatlikni
his qilishni o‘rganadilar, rassomlik orqali esa ranglar va shakllar orqali estetik his-
tuyg‘ularni   anglashni   o‘rganadilar.   Teatr   va   drama   vositalari   esa   bolalar   uchun
37 o‘zini   boshqalarga   nisbatan   qanday   ifodalash,   turli   hissiyotlarni   boshqalar   bilan
bo‘lishishni   o‘rgatadi.Shuningdek,   kino   va   multfilm   vositalari   orqali   bolalar
o‘zgaruvchan   hayotiy   vaziyatlarda   qanday   turli   his-tuyg‘ularni   boshqarishni,   turli
odamlarni   tushunishni   va   qiyinchiliklarga   qanday   javob   berishni   o‘rganadilar.
Tabiatni   o‘rganish   esa   bolalarga   tabiatning   go‘zalligini   va   murakkabligini
anglashni o‘rgatadi, shu bilan birga ularga estetik sezgilarni rivojlantiradi.
Estetik ta’limda ta’lim vositalarining roli, shuningdek, bolalarning individual
ehtiyojlari va talablari bilan moslashtirilgan holda amalga oshirilishi zarur. Ta’lim
vositalari faqatgina bolalarga estetik bilimlarni o‘rgatib qolmasdan, balki ularning
yaratish,   ifodalash   va   o‘z   hissiyotlarini   tushunish   imkoniyatlarini   ham
kengaytiradi. Ular bolalarga yangi g‘oyalarni o‘zlashtirish, estetik tajriba olish, va
hayotning   turli   sohalariga   yondashishda   ijodiy   usullarni   ishlab   chiqishda   yordam
beradi.Estetik ta’lim vositalari bolalar psixologiyasiga muhim ta’sir ko‘rsatadi. Har
bir vosita bolaning ruhiy holati, aqliy va hissiy rivojlanishiga bevosita ta’sir qiladi.
Masalan,   musiqa   bolalarning   hissiy   holatini   o‘zgartirishi,   ularning   kayfiyatini
ko‘tarishi yoki, aksincha, pasaytirishi mumkin. Musiqa va san’atning estetik ta’siri
bolalarning   o‘zini   anglashiga,   hissiyotlarni   boshqarishga   yordam   beradi.   Bu
vositalar,   ayniqsa,   bolalarda   ijtimoiy   va   axloqiy   rivojlanishni   ta'minlaydi,   ularni
boshqalarga   nisbatan   mehr-shafqat   va   empatiya   bilan   munosabatda   bo‘lishga
o‘rgatadi.
Ta’lim   vositalarining   psixologik   ta’siri   orqali   bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini
to‘g‘ri   ifodalash,   boshqalar   bilan   muloqot   qilish   va   o‘zlarini   atrofdagilar   bilan
muvofiqlashtirish   ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.   Teatr   va   drama   vositalari
bolalarga   turli   rollarni   o‘ynash,   boshqalarning   hissiyotlarini   tushunish   va   o‘z
hissiyotlarini boshqalarga yetkazish imkoniyatini beradi. Shu tarzda, estetik ta’lim
bolalarning   psixologik   rivojlanishida   muhim   rol   o‘ynaydi.Ta’lim   vositalari
bolalarga estetik tajriba olish imkoniyatlarini yaratishda interaktiv yondashuvlarni
38 qo‘llashni   talab   qiladi.   Bolalar   bilan   interaktiv   tarzda   ishlash   ularning   fikrlarini
ifodalash,   savollarga   javob   berish,   yaratish   va   ijod   qilish   ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Interaktiv ta’lim usullari, masalan, guruh ishlari, munozaralar, ijodiy
mashg‘ulotlar   va   amaliy   tajribalar   bolalarga   san’atni   amalda   o‘rganish   imkonini
beradi.
Interaktiv   yondashuvlar   orqali   bolalar   estetik   vositalarni   nafaqat   nazariy
ravishda,   balki   amalda   ham   qo‘llashni   o‘rganadilar.   Bunda   musiqani   ijro   etish,
rasmlar chizish, teatrda rol o‘ynash yoki tabiatni o‘rganish kabi faoliyatlar bolalar
uchun doimiy ravishda yangi tajriba va bilim manbai bo‘ladi. Interaktiv ta’lim esa
bolalarning   estetik   vositalarga   nisbatan   qiziqishini   kuchaytiradi   va   ular   uchun   bu
vositalarning ahamiyatini anglashni osonlashtiradi.Estetik ta’limda ta’lim vositalari
bolalarning   jamiyatga   moslashishida,   ijtimoiy   qadriyatlarni   o‘rganishda,
hamkorlikda   ishlashda   va   boshqa   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantirishda   katta
ahamiyatga   ega.   Masalan,   guruhdagi   faoliyatlar   orqali   bolalar   o‘zaro   muloqot
qilishni,   boshqalarni   tinglashni,   o‘z   fikrlarini   ifodalashni   o‘rganadilar.   Shu   bilan
birga,   turli   san’at   shakllarini   o‘rganish   orqali   bolalar   jamiyatdagi   madaniy   va
estetik qadriyatlarni anglashadi.
Estetik ta’lim vositalari, ayniqsa, jamiyatdagi ijtimoiy rollarni o‘rganish, turli
madaniyatlarni   tushunish,   boshqalar   bilan   hamkorlik   qilish   va   turli   xalq   va
millatlarning   san’ati   bilan   tanishishga   yordam   beradi.   Bu   orqali   bolalar   nafaqat
san’atni,   balki   ijtimoiy   hayotning   boshqa   sohalarini   ham   tushunishga   harakat
qilishadi.   Shunday   qilib,   estetik   ta’lim   bolalarni   jamiyatdagi   muhim   ijtimoiy
ko‘nikmalarga   o‘rgatadi.Estetik   ta’limda   ta’lim   vositalari   madaniyatning   eng
muhim   unsurlaridan   biridir.   Musiqa,   rassomlik,   kino,   teatr,   adabiyot   va   boshqa
san’at shakllari bolalarga o‘z madaniyatini tushunish va qadrlash imkonini beradi.
Shu   bilan   birga,   boshqa   madaniyatlarni   o‘rganish   orqali   bolalar   ko‘proq   ochiq
fikrli va multikultural qadriyatlarni anglaydilar. 
39 III-BOB. ESTETIK TARBIYANI AMALGA OSHIRISH VOSITALARI
VA AMALIYOTDA QO‘LLANILISHI
3.1 Estetik tarbiya vositalarining turlari
Estetik tarbiya vositalarining turlari bolalarning estetik rivojlanishi, hissiy va
aqliy   salohiyatlarini   oshirish,   ijodiy   ko‘nikmalarini   rivojlantirish   va   estetik
qadriyatlarni   anglashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Estetik   tarbiya   vositalari   nafaqat
san’atni   o‘rganishga   yordam   berib,   balki   bolalarning   ongini   kengaytiradi,
dunyoqarashlarini   shakllantiradi   va   ularni   hayotning   turli   sohalarida   chuqurroq
anglashga   o‘rgatadi.   Estetik   tarbiya   vositalarini   turlarga   ajratishda   bir   necha
omillarni   hisobga   olish   kerak,   jumladan,   ular   bolalarga   qanday   ta’sir   qilishini   va
qanday   maqsadlarni   ko‘zlashini.Har   bir   vosita   bolalarning   estetik   dunyoqarashini
shakllantirishda   o‘ziga   xos   ro‘l   o‘ynaydi   va   ularning   hissiy,   aqliy   va   ijodiy
rivojlanishiga   yordam   beradi.   Keling,   har   bir   turdagi   vositalarni   batafsil   ko‘rib
chiqaylik.
Musiqa   bolalarning   estetik   tarbiyasida   eng   muhim   vositalardan   biridir.
Musiqa   nafaqat   hissiy,   balki   aqliy   rivojlanishni   ham   qo‘llab-quvvatlaydi.   Bolalar
musiqa   orqali   go‘zallikni   anglash,   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifodalash,   to‘g‘ri   va   aniq
fikr   bildirish   kabi   ko‘nikmalarni   rivojlantiradilar.   Musiqiy   asboblar   bolalarning
motorik ko‘nikmalarini rivojlantirish, ritmni va tovushni anglashda yordam beradi.
Piano, gitara, skripka, baraban kabi musiqa asboblari bolalarga musiqaning texnik
tomonlarini   o‘rganish   va   ijro   etish   imkonini   beradi.   Har   bir   asbob   bolalarga   turli
xil   tovushlarni   chiqarish,   ularni   qo‘llash   va   yangi   musiqiy   kompozitsiyalar
yaratishda yordam beradi.Musiqa asarlari bolalar uchun estetik didni rivojlantiradi.
Klassik musiqa, xalq musiqa, zamonaviy musiqalar orqali bolalar turli xil musiqiy
uslublarni   o‘rganadilar.   Musiqa   asarlari   bolalar   ruhini   ko‘tarish,   ularga   quvonch,
xotirjamlik, ba’zan esa qayg‘u yoki tasavvur uyg‘otish imkoniyatini yaratadi. Shu
40 tarzda, musiqa bolalarning estetik sezgilarini rivojlantiradi.Musiqiy mashg‘ulotlar,
xorlar,   orkestrlar   va   solistlar   bilan   ishlash   bolalarga   ijodiy   ko‘nikmalarni
rivojlantirishga   yordam   beradi.   Bunday   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   musiqaning
tuzilishini,   ritmini,   tuyg‘ularni   qanday   ifodalashni   o‘rganadilar.   Xor   ishlari,
musiqiy   teatr,   guruhli   ijrolar   bolalarni   hamkorlikda   ishlashga   o‘rgatadi   va   turli
musiqiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
Rassomlik   va   tasviriy   san’at   vositalari   bolalarning   estetik   rivojlanishida
asosiy   o‘rin   tutadi.   Rassomlik   va   boshqa   tasviriy   san’at   shakllari   bolalarning
tasavvurlarini   kengaytiradi,   ularning   ijodiy   salohiyatini   oshiradi,   xayoliy
fikrlashlarini rivojlantiradi. Bu vositalar orqali bolalar o‘z hissiyotlarini ranglar va
shakllar   orqali   ifodalaydilar.Qalam,   bo‘yoq,   moyli   bo‘yoqlar,   akvarel   va   boshqa
rassomlik   materiallari   orqali   bolalar   o‘z   ijodiy   ishlarini   yaratadilar.   Rassomlik
bolalarga   o‘z   dunyoqarashlarini   ifodalash   imkonini   beradi.   Ranglar,   chizish
texnikalari   va   kompozitsiya   orqali   bolalar   estetik   tushunchalarni
o‘zlashtiradilar.Haykaltaroshlik   va   uch   o‘lchamli   san’at   shakllari   bolalarning
makon   va   shakllarni   anglashga   yordam   beradi.   Bolalar   loy   va   boshqa
materiallardan   haykallar   yaratib,   ularga   turli   shakllar   va   proporsiyalarni
o‘rganadilar.   Bu   usul   bolalar   uchun   uch   o‘lchamli   estetik   dunyoni   anglashda
muhim   vosita   hisoblanadi.Foto   va   video   san’ati   bolalarga   go‘zallikni   va   estetik
tuyg‘ularni tasvirlash imkonini beradi. Kamera va videokamera yordamida bolalar
o‘z   dunyosini,   tabiatni,   odamlarni   yoki   turli   san’at   shakllarini   tasvirlashadi.   Foto
va   video   san’ati   orqali   bolalar   suratga   olish   va   videolavhalar   yaratishning   texnik
jihatlarini o‘rganadilar.
Teatr   va drama  estetik  tarbiyada  muhim  vositalardan  biri  bo‘lib, bolalarning
ijodiy   va   hissiy   rivojlanishiga   bevosita   ta’sir   ko‘rsatadi.   Teatr   va   drama   orqali
bolalar   o‘zlarini   boshqalar   o‘rniga   qo‘yish,   turli   rollarni   o‘ynash,   o‘z   his-
tuyg‘ularini   ifodalash   va   boshqalarning   his-tuyg‘ularini   tushunish   imkoniyatiga
41 ega   bo‘ladilar.Teatr   mashg‘ulotlari   bolalarga   rollarni   o‘ynash,   o‘z   hissiyotlarini
boshqarish   va   boshqalarga   nisbatan   empatiya   rivojlantirishda   yordam   beradi.
Bunday mashg‘ulotlar  bolalarni  muloqot  qilish,  sahnadagi  erkinlikni  his qilish  va
ifodalashga   o‘rgatadi.Drama   va   improvizatsiya   bolalarga   turli   vaziyatlarni
ifodalashda, yangi g‘oyalar yaratishda va rol o‘ynashda yordam beradi. Drama va
improvizatsiya   orqali   bolalar   o‘zlarining   ijodiy   salohiyatlarini   ochib   beradilar   va
yangi estetik g‘oyalar bilan tanishadilar.
Teatr   asarlari   bolalarga   dunyoqarashni   shakllantirishda   yordam   beradi.
Asarlarning   mavzusi,   personajlar   va   voqealar   bolalarga   turli   xil   hissiyotlarni   his
qilish,   ularni   to‘g‘ri   ifodalash   va   hayotdagi   muammolarni   tushunishga   yordam
beradi.Badiiy adabiyot bolalarning tasavvurlarini kengaytiradi, ular o‘zining ichki
dunyosini  va  hissiyotlarini   anglashda,  badiiy  tasvirlar  orqali   dunyoni   tushunishda
yordam   beradi.   Adabiyot   bolalar   uchun   estetik   tarbiyaning   asosiy   vositalaridan
biridir,   chunki   u   ularning   fikrlash   doirasini   kengaytiradi   va   turli   hissiy   holatlarni
tushunishga   yordam   beradi.She’rlar   va   hikoyalar   bolalarga   estetik   tuyg‘ularni
anglashga   yordam   beradi.   Bolalar   she’rlarni   o‘qish   orqali   o‘z   hissiyotlarini
ifodalashni o‘rganadilar. Shuningdek, hikoyalar bolalar uchun didaktik ma’nolarni
anglash,   o‘zaro   munosabatlarni   o‘rganish   va   estetik   qadriyatlarni   tushunish
imkoniyatini yaratadi.Epik asarlar bolalarga yirik voqealar va qahramonlar haqida
tasavvurlarini   kengaytirishga   yordam   beradi.   Lirik   asarlar   esa   bolalarning   ichki
dunyosini   ifodalashda   yordam   beradi.   Dramaturgik   asarlar   orqali   bolalar   o‘z
hissiyotlarini   ifodalashni,   boshqalarni   tushunishni   va   turli   vaziyatlarda   qanday
harakat qilishni o‘rganadilar.
Tabiat   va   atrof-muhit   bolalarning   estetik   tarbiyasining   ajralmas   qismi
hisoblanadi. Tabiat  bilan tanishish bolalarning go‘zallikni  anglash, tabiatni sevish
va   unga   nisbatan   ehtiyotkorlikni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Tabiatdagi
o‘zgarishlarni   kuzatish   bolalar   uchun   estetik   sezgilarni   rivojlantirishda   muhim
42 vositadir.Tabiatni   kuzatish   bolalarga   turli   o‘zgarishlarni   va   tabiat   hodisalarini
anglash   imkoniyatini   beradi.   Tabiatdagi   ranglar,   shakllar,   tovushlar   va   tabiat
hodisalari   bolalarga   estetik   tuyg‘ularni   his   qilish   va   ifodalashda   yordam
beradi.Tabiat   o‘yinlari   bolalarga   tabiat   bilan   bevosita   aloqada   bo‘lish,   turli
hayvonlar   va   o‘simliklar   haqida   bilib   olish   imkoniyatini   yaratadi 6
.   Bu   o‘yinlar
bolalarga   estetik   qiziqishlarni   rivojlantirishda,   tabiatni   sevish   va   unga   nisbatan
mas'uliyatli   munosabatda   bo‘lishga   yordam   beradi.Bugungi   kunda   innovatsion
texnologiyalar estetik tarbiyada muhim vositaga aylangan. Raqamli texnologiyalar,
interaktiv o‘yinlar, kompyuter dasturlari bolalarga yaratish, ifodalash va ijod qilish
imkoniyatlarini   beradi.   Shuningdek,   texnologiyalar   yordamida   bolalar   turli   san’at
shakllari, musiqa va rassomlikni yanada rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Multimedia   vositalari   (video,   audio,   interaktiv   dasturni   qo‘llash)   bolalarga
san’atni   o‘rganishda   yangi   imkoniyatlar   yaratadi.   Multimedia   orqali   bolalar
san’atni nafaqat o‘rganadilar, balki uni yaratadilar.Raqamli san’at vositalari (grafik
dizayn, raqamli rassomlik) bolalar uchun san’atning yangi shakllarini o‘rganish va
yaratish   imkoniyatini   yaratadi.   Kompyuter   yordamida   yaratilgan   san’at   asarlari
bolalar   uchun   yaratuvchanlikni   rivojlantirishda   katta   rol   o‘ynaydi.Interaktiv
o‘yinlar va mashg‘ulotlar estetik tarbiyaning ajralmas qismidir. Bular bolalarni faol
ishtirok   etishga,   ijodiy   fikrlashga   va   san’atni   amalda   qo‘llashga   o‘rgatadi.
Interaktiv   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   turli   san’at   shakllarini   o‘rganib,   o‘z
ko‘nikmalarini   rivojlantiradilar.Ko‘rgazmalar   va   ijtimoiy   faoliyatlar   bolalarning
estetik   va   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradi.   Bu   faoliyatlar   bolalar   uchun
san’atning   turli   shakllarini   namoyish   etish,   o‘z   asarlarini   ko‘rsatuvchi   vositalar
yaratish   imkoniyatini   yaratadi.   Ko‘rgazmalar   bolalarga   san’atni   tushunish   va
qadrlashda muhim vosita hisoblanadi.
6
 Sattorova, G. (2020). O'yin va mashg‘ulotlar orqali estetik tarbiya. Farg'ona: Farg'ona Davlat Universiteti.
43 Estetik tarbiya vositalarining ta’siri  nafaqat  estetik jihatdan, balki psixologik
nuqtai nazardan ham juda muhimdir. Ular bolalarning hissiy va aqliy rivojlanishiga
bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Musiqa, rassomlik, adabiyot, tabiiy va ijtimoiy vaziyatlar
orqali   bolalar   o‘zlarini   ifodalashni   o‘rganadilar,   his-tuyg‘ularini   boshqarishni,
boshqa   odamlar   bilan   aloqada   bo‘lishni   va   o‘zaro   muloqotda   bo‘lishni
o‘rganadilar.   Estetik   tarbiyaning   psixologik   ta’siri   haqida   ko‘proq   to‘xtalib
o‘tamiz.Estetik   vositalar,   masalan,   musiqa,   rassomlik   va   teatr   bolalar   uchun   turli
hissiy   holatlarni   anglash   va   boshqarish   imkoniyatini   yaratadi.   Masalan,   musiqa
tinglash   orqali   bolalar   o‘z   hissiyotlarini   to‘g‘ri   aniqlash   va   ular   bilan   ishlashni
o‘rganadilar.   Teatrda   ishtirok   etish   bolalarga   rollarni   o‘ynash,   boshqalar   bilan
empatiya yaratish va o‘zlarini ifodalashga yordam beradi. Rassomlik, shuningdek,
bolalarga   o‘z   fikrlarini,   qarashlarini   va   hissiyotlarini   tasvirlar   orqali   ifodalash
imkoniyatini  beradi.Estetik tarbiya vositalari  bolalarning ijtimoiy munosabatlarini
rivojlantirishda   ham   yordam   beradi.   Masalan,   teatr   mashg‘ulotlari   bolalarga
guruhda   ishlash,   muloqotda   bo‘lish,   boshqalar   bilan   kelishib   ishlashni   o‘rgatadi.
Musiqa   guruhida,   xorda   ishtirok   etish   esa   bolalarga   hamkorlikda   ishlash,
birgalikda   muvaffaqiyatga   erishish   imkonini   yaratadi.   Bu   ijtimoiy   ko‘nikmalarni
rivojlantiradi   va   bolalarga   jamiyatda   muvaffaqiyatli   faoliyat   yuritish   uchun   zarur
bo‘lgan qobiliyatlarni o‘rgatadi.
Estetik   tarbiya   gumanitar   ta’limning   muhim   qismidir,   chunki   u   nafaqat
san’atni   o‘rganishga,   balki   insonni,   uning   hayotini,   qadriyatlarini   va   etikasini
tushunishga   imkon   yaratadi.   Badiiy   asarlar   orqali   bolalar   insoniyat   tarixini,
madaniyatini   va   qadriyatlarini   o‘rganadilar.   Estetik   tarbiya   gumanitar   ta’limning
boshqa   sohalari   bilan   birgalikda   bolalarning   o‘ziga   xos   dunyoqarashini
shakllantirishga  yordam  beradi. San’at   orqali   insonlar  o‘zlarining ichki   dunyosini
ifodalaydi, uning tarixi va madaniy merosini o‘rganadilar.Estetik tarbiya vositalari
bolalarning   estetik   sezgilarini,   ijodiy   salohiyatini   va   hissiy   rivojlanishini
44 shakllantirishda   juda   muhimdir.   Musiqa,   rassomlik,   adabiyot,   teatr   va   boshqa
vositalar   bolalarga   go‘zallikni   anglash,   ifodalash   va   yaratish   imkoniyatini   beradi.
Har   bir   vosita   o‘ziga   xos   tarzda   bolalarga   turli   ko‘nikmalarni   rivojlantirishga
yordam   beradi.   Estetik   tarbiya   bolalarning   aqliy,   hissiy   va   ijtimoiy   rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlaydi,   shuningdek,   ularni   ijodiy,   gumanitar   va   estetik   qadriyatlar
bilan tanishtiradi. Shu bilan birga, estetik tarbiya vositalarining o‘zaro bog‘liqligi,
ularning   interdisipliner   ta’siri   va   psixologik   ta’siri   bolalarning   eng   yaxshi
rivojlanishiga   yordam   beradi.Estetik   tarbiya   vositalari   bolalarning   estetik
dunyoqarashini   shakllantirishda,   ijodiy   salohiyatlarini   rivojlantirishda   va   estetik
qadriyatlarni o‘rgatishda katta ahamiyatga ega. 
3.2 Estetik tarbiyani amalga oshirishda o‘qituvchining roli
Estetik   tarbiyani   amalga   oshirishda   o‘qituvchining   roli   juda   katta   va
muhimdir. Estetik tarbiya, o‘quvchilarni nafaqat badiiy va estetik qadr-qimmatlarni
o‘rgatish,   balki   ularni   to‘g‘ri   hissiy   va   aqliy   rivojlantirishga   ham   qaratilgan.
O‘qituvchining   vazifasi   nafaqat   bilim   berish,   balki   o‘quvchining   ijodiy
salohiyatini,   tasavvurini   rivojlantirish,   uning   estetik   dunyoqarashini
shakllantirishdir.   O‘qituvchi   o‘zining   mahorati,   bilimlari   va   pedagogik   usullarini
ishlatib,   o‘quvchilarga   estetik   tarbiya   berishni   amalga   oshiradi.Estetik   tarbiya
o‘quvchilarga   nafaqat   san’atni   o‘rganish,   balki   ular   orqali   hayotning   turli
jabhalarini,   go‘zallikni,   ixlosni,   hissiyotlarni   tushunish   imkoniyatini   beradi.
O‘qituvchi   bu   jarayonni   tashkil   etishda   maqsadni   aniq   belgilaydi,   shu   maqsadga
erishish uchun o‘quvchilarga doimiy yo‘l-yo‘riq ko‘rsatib boradi. Har bir o‘quvchi
o‘zining   estetik   dunyoqarashini   o‘rganish   va   o‘zlashtirish   jarayonida
o‘qituvchining ko‘rsatmalariga tayanadi.
O‘qituvchi   bolalarning   estetik   sezgirliklarini   rivojlantirishda   muhim   rol
o‘ynaydi.   Bu   jarayon   musiqa,   rassomlik,   adabiyot   va   boshqa   san’at   turlarini
45 o‘rgatishda   o‘quvchilarning   o‘z   fikrlarini,   his-tuyg‘ularini,   ijodiy   salohiyatlarini
shakllantirishni o‘z ichiga oladi. O‘qituvchi san’at  asarlarini o‘quvchilarga to‘g‘ri
taqdim etib, ular orqali estetik idrokni kengaytiradi va o‘quvchilarni o‘zlariga mos
bo‘lgan   estetik   qadriyatlarni   qabul   qilishga   undaydi.
O‘qituvchi   o‘quvchilarning   estetik   faoliyatini   rag‘batlantirishda   asosiy
vazifalardan birini bajaradi. Bu faoliyat musiqa, rassomlik, drama va boshqa san’at
turlarida   bo‘lishi   mumkin.   O‘qituvchi   o‘quvchilarning   ijodiy   ishlariga   e’tibor
qaratib,   ularni   rag‘batlantirib   borishi   kerak.   O‘quvchilarni   yaratishga,   ijodiy
faoliyatga   yo‘naltirish,   ularni   muvaffaqiyatlarga   erishishga   undash   estetik   tarbiya
jarayonining samarali bo‘lishini ta’minlaydi.
Masalan,   ba’zi   bolalar   rassomlik   orqali   o‘z   fikrlarini   ifodalashni   yaxshi
ko‘radilar, boshqalari musiqa yoki adabiyot orqali o‘z his-tuyg‘ularini anglashadi.
O‘qituvchi   shuningdek,   interfaol   usullarni   (teatrlashtirilgan   mashg‘ulotlar,   ijodiy
ishlanmalar) qo‘llash orqali estetik tarbiyaning samaradorligini oshirishi mumkin.
Estetik   tarbiya   o‘quvchilarning   hissiy   va   aqliy   rivojlanishiga   yordam   beradi.
O‘qituvchining   roli   shundaki,   u   bolalarning   hissiy   holatlarini   aniqlab,   ularni
uyg‘unlashtirishi,   bolalarning   ichki   dunyosini   va   his-tuyg‘ularini   ifodalashga
yordam   beradi.   Badiiy   asarlarni   o‘rgatish   orqali   o‘quvchilar   o‘z   hissiyotlarini
tushunishga va boshqarishga o‘rganadilar, shuningdek, ular badiiy va estetik qadr-
qimmatlarni   qabul   qilib,   ularni   hayotga   tatbiq   etishga   o‘rganadilar.
O‘qituvchining   muhim   vazifalaridan   biri   –   bolalarda   san’at   asarlariga   to‘g‘ri
munosabatni shakllantirishdir. Badiiy asarlarni izchil va to‘g‘ri tahlil qilish, uning
mazmunini chuqur tushunish va uni estetik qadriyat sifatida qadrlash o‘quvchilarda
san’atga   hurmatni   rivojlantiradi.   Bu,   o‘z   navbatida,   bolalarning   estetik   didini
shakllantiradi   va   ularning   san’atga   bo‘lgan   munosabatini   yanada   yaxshilaydi.
Estetik   tarbiya,   shuningdek,   madaniy   va   ijtimoiy   kontekstda   ham   muhim   rol
o‘ynaydi.   O‘qituvchi   o‘quvchilarga   o‘z   milliy   madaniyatini,   tarixini   va
46 qadriyatlarini   tushunishga   yordam   beradi.   Shu   bilan   birga,   o‘qituvchi   bolalarni
dunyo miqyosidagi san’at bilan tanishtirib, ular orasida global estetik qadriyatlarni
ham   o‘rgatadi.   O‘quvchilarga   global   madaniyat   va   san’atning   turli   shakllarini
tushuntirish,   ular   uchun   kengroq   dunyoqarashni   shakllantiradi.
Estetik   tarbiyani   samarali   o‘tkazish   uchun   o‘qituvchining   o‘z   ustida   ishlashi,   o‘z
bilimlarini muntazam ravishda yangilab borishi muhimdir. Badiiy va estetik qadr-
qimmatlar doimiy ravishda o‘zgarib boradi, shuning uchun o‘qituvchi yangi badiiy
tendensiyalarni,   pedagogik   usullarni   o‘rganishi   va   ularni   o‘z   faoliyatida   qo‘llashi
zarur.   Bu   o‘qituvchining   o‘zini   o‘qituvchi   sifatida   rivojlantirishi,   shuningdek,
o‘quvchilarga eng zamonaviy estetik qadriyatlarni etkazish imkonini yaratadi.
O‘qituvchining   estetik   tarbiyani   amalga   oshirishdagi   samaradorligi   uning
pedagogik   mahorati   va   yondashuviga   bog‘liq.   Har   bir   o‘qituvchi   o‘zining
pedagogik   usullarini   doimiy   ravishda   yangilab   turish,   yangi   yondashuvlar   va
texnologiyalarni   o‘rganish   orqali   o‘z   bilimlarini   kengaytirishi   kerak.   O‘qituvchi
o‘zining   pedagogik   usullarini   turli   yosh   guruhlari   va   individual   xususiyatlariga
moslashtirishi muhimdir. Estetik tarbiya bolalarga faqat go‘zallikni o‘rgatish emas,
balki turli jahonqarashlarni, hissiy javoblarni shakllantirishga ham yordam beradi.
O‘qituvchining   yondashuvi   o‘quvchilarning   individual   xususiyatlarini
inobatga olishga asoslanishi kerak. O‘qituvchi bolalar bilan muloqotda bo‘lganda,
har   birining   o‘ziga   xos   ehtiyojlarini,   qobiliyatlarini   va   turmush   tarzini   tushunishi
lozim.   Bu   jarayonda   o‘qituvchi   ijodiy   yondashuvni,   empatiya   va   psixologik
tushunishni   qo‘llashi   kerak.   Shuningdek,   o‘qituvchi   o‘quvchilarga   san’at   asarlari
haqida   individual   fikrlarni   bildirish,   ularga   o‘z   fikrlarini   erkin  va   ochiq  ifodalash
imkoniyatini   berish   orqali   estetik   tarbiyani   samarali   amalga   oshirishi
mumkin.O‘qituvchining   etik   xulqi   estetik   tarbiyani   samarali   amalga   oshirishda
muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchi o‘zining xulqi, qadriyatlari va hissiy javoblari
orqali   bolalarga   estetik   qadriyatlarni   namoyish   etishi   kerak.   Bu   o‘qituvchining
47 o‘quvchilarga   tarbiya   berish   jarayonida   badiiy   va   estetik   me'yorlarni   tushunishi,
hurmat   qilishi   va   ularga   o‘rgatish   uchun   ilhom   berish   imkoniyatini   yaratadi.
O‘qituvchining   xulqi   estetik   tarbiya   jarayonida   shaxsiy   mas'uliyatni   o‘z
zimmalariga   olishni   talab   etadi,   chunki   o‘qituvchining   xatti-harakatlari
o‘quvchilarni   estetik   qadriyatlar   bilan   tanishtirishda,   ularning   badiiy
dunyoqarashini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Estetik   tarbiyani   amalga   oshirishda   o‘qituvchining   o‘quvchilar   bilan   o‘zaro
munosabati,   pedagogik   muloqoti   alohida   ahamiyatga   ega.   O‘qituvchi   o‘zining
muloqot   uslubi   orqali   o‘quvchilarni   o‘rganish,   ularning   shaxsiy   va   estetik
xususiyatlarini   anglashda   yordam   beradi.   O‘quvchilar   bilan   samimiy   va   ochiq
muloqot   qilish,   ularning   fikrlarini   tinglash,   ularga   qo‘llab-quvvatlovchi
munosabatda   bo‘lish   o‘qituvchining   estetik   tarbiya   jarayonidagi   muvaffaqiyatini
ta'minlaydi.O‘quvchilar bilan samarali muloqot orqali o‘qituvchi ularning san'atga
bo‘lgan   munosabatlarini   yaxshilashi,   hissiy   va   aqliy   rivojlanishlarini   kuzatishi   va
rag‘batlantirishi   mumkin.   O‘qituvchi   o‘quvchilarning   savollariga   javob   berib,
ularning   izlanishlari   va   ijodiy   ishlanmalarini   tahlil   qilish   orqali   o‘quvchilarning
estetik   faoliyatini   yanada   rivojlantiradi.   Shuningdek,   o‘quvchilarning   estetik
tushunchalarini   aniqroq   tushunish   uchun,   o‘qituvchi   ularga   tanlangan   san'at
asarlarini va ularning mazmunini tushuntirishi kerak.
O‘qituvchining   estetik   tarbiya   jarayonida   innovatsion   pedagogik
yondashuvlarni   qo‘llashi   zarur.   Innovatsion   yondashuvlar   o‘quvchilarga   yangi
usullar   orqali   estetik   tarbiya   berishni   ta'minlaydi   va   ularni   ijodiy   faoliyatda
muvaffaqiyatli   bo‘lishga   yordam   beradi.   Shu   maqsadda   o‘qituvchilar   yangi
pedagogik  texnologiyalarni   qo‘llashlari,  shuningdek,  interfaol   usullarni, vizual   va
audiovizual   materiallardan   foydalangan   holda   darslar   o‘tkazishlari   mumkin.Misol
uchun,   o‘qituvchilar   san’atni   tasvirlash   uchun   zamonaviy   multimedia
texnologiyalaridan   foydalangan   holda   darslarni   tashkil   etishlari   mumkin.   Bunga
48 video, rasmlar, 3D modellar, interaktiv ilovalar va boshqa texnologiyalarni kiritish
mumkin.   O‘qituvchi   shuningdek,   internet   va   raqamli   texnologiyalarni
o‘quvchilarning   estetik   tarbiyasini   yanada   kengaytirish   uchun   ishlatishi   mumkin.
Masalan,   onlayn   san’at   galereyalarini   ko‘rsatish,   turli   badiiy   asarlar   bilan
tanishtirish   yoki   virtual   muzeylarga   ekskursiyalarni   tashkil   etish   o‘quvchilarga
yangi tajribalar yaratadi.
O‘qituvchining   ijodiy   salohiyati   va   tashabbuskorligi   estetik   tarbiya
jarayonining   samaradorligini   belgilaydi.   O‘qituvchi   o‘z   ijodiy   salohiyatini
oshirishi,   yangi   metodlarni   yaratishi   va   o‘quvchilarga   turli   badiiy   va   estetik
faoliyat   turlarini   kashf   etishga   yordam   berishi   kerak.   O‘qituvchi   o‘zining   ijodiy
ishlarini   o‘quvchilarga   ko‘rsatib,   ularni   ilhomlantirishi   va   o‘quvchilarga   ijodiy
izlanishlar   olib   borish   imkoniyatini   yaratishi   mumkinMasalan,   o‘qituvchi
o‘quvchilarga   musiqa   asarlarini   yaratish,   she'rlar   yozish,   rassomlik   yoki   teatr
asarlarini   yaratish   bo‘yicha   ijodiy   topshiriqlar   berishi   mumkin.   O‘qituvchining
o‘zini   san'atda   ko‘rsatishi,   o‘quvchilarga   ijodiy   faoliyatda   o‘z   salohiyatini
namoyon   qilishni   ilhomlantiradi.   Shu   bilan   birga,   o‘qituvchi   o‘quvchilarga
san’atning   turli   shakllarini   o‘rgatishda   yangi   va   innovatsion   usullarni   qo‘llashga
harakat   qilishi   kerak.Estetik   tarbiya   jarayonida   o‘qituvchining   madaniy   va   etik
qadriyatlariga bo‘lgan munosabati  ham muhim rol o‘ynaydi. O‘qituvchi san’at va
estetik   tarbiya   orqali   o‘quvchilarga   nafaqat   estetik,   balki   madaniy   va   etik
qadriyatlarni ham o‘rgatishi kerak. O‘qituvchi o‘zining xulqi va qadriyatlari orqali
o‘quvchilarga ahloki saodatni, adolatni, hurmatni, mehr-oqibatni o‘rgatadi. San’at
asarlari   va   ularning   mazmunini   tahlil   qilish   orqali   o‘quvchilar   axloqiy
muammolarni o‘rganadi va o‘z hayotlarida ularni tatbiq etishni o‘rganadilar.
O‘qituvchining   estetik   tarbiya   jarayonida   yuqori   madaniyatli   va   etnik
me'yorlarni   ta’minlashi,   shuningdek,   o‘quvchilarga   jamiyatda   barqarorlik,
49 hammuallik va baxt-saodatni  targ‘ib etish  ham  muhimdir 7
. Shu tarzda,  o‘qituvchi
o‘quvchilarga   nafaqat   estetik   va   badiiy   go‘zallikni   ko‘rsatadi,   balki   ularning
ma'naviy   kamolotini   shakllantirishda   ham   ulkan   hissa   qo‘shadi.O‘qituvchining
estetik   tarbiya   jarayonidagi   roli,   uning   pedagogik   mahorati,   innovatsion
yondashuvlari,   ijodiy   salohiyati   va   axloqiy   qadriyatlariga   bo‘lgan   munosabati
orqali   o‘quvchilarning   estetik   va   ma'naviy   rivojlanishiga   katta   ta'sir   ko‘rsatadi.
O‘qituvchining san'atga bo‘lgan hurmati va o‘quvchilarga bo‘lgan e'tibori ularning
estetik sezgilari, ijodiy salohiyatlari va dunyoqarashlarini shakllantirishga yordam
beradi.   O‘qituvchining   roli   nafaqat   estetik   qadr-qimmatlarni   o‘rgatish,   balki
o‘quvchilarga   badiiy   va   estetik   hayotning   turli   jabhalarida   muvaffaqiyatlarga
erishish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni berishdir.
Estetik   tarbiya   o‘quvchilarning   hissiy,   aqliy   va   ijodiy   rivojlanishiga   muhim
ta’sir   ko‘rsatadi.   O‘qituvchining   roli   bu   jarayonda   juda   katta   va   muhimdir.
O‘qituvchi   nafaqat   bilim   beruvchi,   balki   o‘quvchining   ichki   dunyosini
anglaydigan,   unga   o‘z   fikrlarini   ifodalashga   yordam   beradigan   va   uning   estetik
sezgirligini   rivojlantiradigan   shaxsdir.   Estetik   tarbiyani   amalga   oshirishda
o‘qituvchining   pedagogik   mahorati,   bilimlari   va   tajribasi   o‘quvchilarning   estetik
rivojlanishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Shunday qilib, o‘qituvchining roli nafaqat
o‘quvchilarga   estetik   qadr-qimmatlarni   o‘rgatish,   balki   ularni   hayotga   tayyorlash,
ularni ijodiy fikrlashga va estetik qadriyatlarni qadrlashga o‘rgatishdir.
3.3 Estetik tarbiyaning natijalari va uning ijtimoiy ahamiyati
Estetik   tarbiya   nafaqat   bolalar   va   yoshlarning   san'atga   bo'lgan   munosabatini
shakllantirish, balki  ular hayotining ma'naviy va estetik  jihatlarini  rivojlantirishga
qaratilgan.   Ushbu   jarayonning   natijalari   nafaqat   shaxsiy   darajada,   balki
jamiyatning   ijtimoiy   rivojlanishi   uchun   ham   katta   ahamiyatga   ega.   Estetik
7
 Iskandarov, A. (2020). Estetik tarbiya va uning metodlari.  Toshkent: O'zbekiston Pedagogika Universiteti.
50 tarbiyaning  ijtimoiy  ahamiyati   hamda ularning natijalari   haqida batafsil  ma'lumot
quyida keltirilgan.Estetik tarbiyaning eng asosiy natijalaridan biri shaxsning hissiy
va aqliy rivojlanishidir. San'at va estetik tarbiya orqali o‘quvchilar nafaqat estetik
qadr-qimmatlarni   anglab,   balki   o‘zlarining   ichki   dunyosini,   his-tuyg‘ularini,
fikrlarini   rivojlantiradilar.   Estetik   tarbiya   orqali   o‘quvchilar   san’atni   nafaqat
go‘zallik sifatida, balki dunyoni  anglash, o‘z his-tuyg‘ularini  ifodalash, boshqalar
bilan empatiya qurish vositasi sifatida ham qabul qiladilar.
Estetik   tarbiya   nafaqat   go‘zallikka   bo‘lgan   sezgirlikni   rivojlantiradi,   balki
individning ma'naviy kamolotini ham ta'minlaydi. O‘quvchilar badiiy asarlar orqali
nafaqat   san'atning   estetik   qirralarini,   balki   uning   axloqiy,   falsafiy   va   ijtimoiy
mazmunini ham o‘rganadilar. Bunda o‘quvchilar o‘zlarini ijtimoiy hayotda qanday
tutish,   insonlar   bilan   muloqotda   qanday   harakat   qilish,   qanday   xulq-atvorni
rivojlantirishni o‘rganadilar.Estetik tarbiyaning jamiyatdagi roli katta va muhimdir.
Estetik   tarbiya   jarayonida   o‘quvchilar   faqat   san’atni   o‘rganish   bilan   cheklanmay,
balki   jamiyatdagi   o‘z   o‘rinlarini,   mas'uliyatlarini   va   ijtimoiy   muammolarni   ham
anglab   etadilar.   Badiiy   ta'lim   nafaqat   san'atning   o‘zini,   balki   odamlar   o‘rtasidagi
munosabatlar,   axloqiy   me'yorlar,   ijtimoiy   adolat   va   tenglik   kabi   mavzularni   ham
qamrab oladi.
San'at va estetik tarbiya ijtimoiy integratsiya jarayonini kuchaytiradi, ayniqsa,
turli madaniyatlar va millatlarni birlashtirishda rol o‘ynaydi. Estetik tarbiya orqali
o‘quvchilar ko‘p madaniy merosga ega bo‘lgan xalq va millatlarning san'ati  bilan
tanishadilar.   Bu   ularda   boshqa   xalqlar   va   madaniyatlar   haqida   hurmat   va
tushunishni rivojlantiradi. Shu bilan birga, estetik tarbiya individualizmni ijtimoiy
mas'uliyatga   aylantiradi,   o‘quvchilarni   jamiyat   uchun   foydali   va   ahamiyatli
shaxslar   sifatida   shakllantiradi.Estetik   tarbiya,   shuningdek,   insonparvarlikni
rivojlantirishda   ham   muhim   rol   o‘ynaydi.   Estetik   faoliyat   orqali   o‘quvchilar
o‘zlarining   ichki   dunyosini   va   boshqalar   bilan   munosabatlarini   anglab   etadilar.
51 Badiiy asarlarni tahlil qilish, san'at va madaniyatga oid fikrlarni muhokama qilish,
o‘quvchilarni insoniyat tarixidagi buyuk san'at  asarlarini o‘rganishga undaydi. Bu
jarayonda   o‘quvchilar   o‘z   his-tuyg‘ularini,   fikrlarini   erkin   va   ochiq   ifodalashga,
shuningdek,   boshqa   odamlarning   fikrlariga   hurmat   bilan   munosabatda   bo‘lishga
o‘rganadilar.
Estetik   tarbiya   insonni   nafaqat   estetik,   balki   ma'naviy-axloqiy   jihatdan   ham
rivojlantiradi.   San'atni   anglash   va   qadrlash   odamning   jamiyatdagi   o‘rni   va
vazifalariga  bo‘lgan xabardorlikni   oshiradi.  Shu  bilan birga,  estetik  tarbiya  orqali
o‘quvchilar   nafaqat   o‘z   hissiyotlarini   tushunadilar,   balki   jamiyatdagi   boshqa
shaxslarning   hissiy   holatlarini   ham   sezishadi.   Bu   o‘z   navbatida   empatiya   va
hurmatni rivojlantiradi.Estetik tarbiya orqali o‘quvchilar ijtimoiy qadriyatlar bilan
tanishadilar. Badiiy asarlar va san'at mahsulotlari orqali o‘quvchilar insoniyatning
eng   muhim   qadriyatlari,   masalan,   adolat,   tenglik,   erkinlik,   hurmat   va   hamjihatlik
kabi   tushunchalarni   o‘rganadilar.   Estetik   tarbiya   ijtimoiy   muammolarni,   masalan,
ijtimoiy  adolatsizlikni,  fuqarolik huquqlarini, inson  huquqlarini, gender   tengligini
va   boshqalarni   ko‘rishga   yordam   beradi.Bundan   tashqari,   estetik   tarbiya   orqali
o‘quvchilar   badiiy   va   estetik   jarayonlar   orqali   o‘zlarining   ijtimoiy   rollarini
anglaydilar.   Ular   san'atni   faqat   estetik   baholashga   emas,   balki   uning   jamiyatdagi
ijtimoiy rolini tushunishga ham harakat qiladilar. Estetik tarbiya ijtimoiy holatlarni
yoritishda,   insonlarning   bir-biriga   bo‘lgan   munosabatlarini   tahlil   qilishda   va
jamiyatni yaxshilashda ijtimoiy maqsadlarni ko‘zlashga yordam beradi.
Estetik tarbiya shaxsni rivojlantirish bilan birga, jamiyatni ham birlashtirishga
xizmat   qiladi.   Estetik   qadr-qimmatlar   orqali   o‘quvchilar   o‘zlarining
xususiyatlarini,   individual   farqlarini   va   ijtimoiy   mas'uliyatlarini   tushunadilar.
Badiiy   ta'lim   jamiyatda   insonlarning   tengligini,   erkinligini   va   adolatni   qo‘llab-
quvvatlashga yordam beradi.Estetik tarbiya, shuningdek, insonlarni birlashtirishda
o‘zining   salohiyatini   namoyon   etadi.   Masalan,   turli   xalqlarni,   millatlar   va
52 madaniyatlarni   birlashtirishda   san'atning   ahamiyati   kattadir.   Turli
madaniyatlarning   san'ati   o‘quvchilarga   global   miqyosda   hamjihatlikni,
insoniyatning   umumiy   qadriyatlarini   anglashga   yordam   beradi.   Shunday   qilib,
estetik   tarbiya,   dunyoqarashni   kengaytirish,   madaniy   va   ijtimoiy   integratsiyani
kuchaytirishda muhim vosita hisoblanadi.
Estetik tarbiya, shuningdek, yangi avlodni tarbiyalashda muhim rol o'ynaydi.
O'quvchilarga estetik did va san'at orqali yaxshilikni anglashga yordam beradi. Bu
jarayon,   bolalar   va   yoshlarni   nafaqat   san'atning   go'zalligi,   balki   uning   asosiy
falsafiy va ijtimoiy mazmuni bilan tanishtiradi. San'at, ularga muammolarni tahlil
qilish,   o'zaro   munosabatlarni   rivojlantirish   va   shaxsiy   qadr-qimmatlarni   anglash
imkonini beradi.Estetik tarbiya orqali o'quvchilar nafaqat san'atni qadrlashni, balki
uning   xalqaro   va   mahalliy   madaniyatlar   bilan   aloqalarini   ham   tushunadilar.   Bu
yondashuv   nafaqat   san'atni   qo'llashga,   balki   uning   ta'sirini   jamiyatda   keng
tarqatishga   yordam   beradi.Estetik   tarbiya   atrof-muhitni   anglashni   kuchaytiradi.
O'quvchilar,   san'at   orqali   tabiiy   go'zallikni,   ekologik   masalalarni,   ijtimoiy
muammolarni   va   boshqa   global   muammolarni   anglab   etadilar.   San'at   asarlarida
tabiiy dunyo, jamiyatning ijtimoiy masalalari, hayotning murakkabligi va go'zalligi
yoritiladi.   Bu   esa,   o'quvchilarda   insoniyat   va   atrof-muhitga   bo'lgan   mas'uliyatni
rivojlantiradi.
Estetik tarbiya yordamida, o'quvchilar atrof-muhitni yaxshiroq anglab, u bilan
hurmatli   munosabatda   bo'lishni   o'rganadilar.   San'at   va   estetik   jarayonlar
o'quvchilarda   ekologik   ongni   oshiradi,   ularni   tabiatni   saqlash,   ekologik
muammolarni   hal   qilishga   undaydi.Estetik   tarbiya   o'quvchilarga   nafaqat   san'atni
o'rgatish,   balki   insonlar   o'rtasidagi   o'zaro   munosabatlarni   yaxshilashga   xizmat
qiladi.   San'at   orqali   bolalar   va   yoshlar   bir-birlarini   yaxshiroq   tushunishga,   o'zaro
hurmatni   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Shu   tarzda,   estetik   tarbiya   o'zaro
muloqotda,   muammo   va   hissiyotlarni   tahlil   qilishda,   shuningdek,   do'stlik   va
53 hamjihatlikni   rivojlantirishda   muhim   vosita   hisoblanadi.San'at   yordamida,   bolalar
va yoshlar o'z hissiyotlarini boshqalar bilan erkin va aniq ifodalashni o'rganadilar.
Bu,   o'z   navbatida,   o'zaro   ishonch,   hurmat   va   hammuomala   o'zaro   tushunishni
shakllantiradi. Shu tarzda, estetik tarbiya o'quvchilarga insonlar o'rtasida madaniy
va   hissiy   munosabatlarni   mustahkamlash   imkonini   beradi.Estetik   tarbiya   ijtimoiy
innovatsiyalarni   qo'llab-quvvatlashda   ham   katta   rol   o'ynaydi.   San'at   va   estetik
didni rivojlantirish orqali o'quvchilar yangiliklar va o'zgarishlarga ochiq bo'ladilar.
Estetik   tarbiya,   shuningdek,   ijtimoiy   yangiliklarga,   adolatga,   tenglikka,
innovatsiyalarga   va   kreativ   fikrlashga   bo'lgan   yondashuvni   rivojlantiradi.   Shu
tarzda,   o'quvchilar   yangi   ijtimoiy   qiyinchiliklarni   hal   qilish,   hayotda   yangi
imkoniyatlarni yaratishda innovatsion fikrlar va g'oyalar bilan chiqishadi.
Estetik   tarbiya,   kreativ   va   innovatsion   fikrlashni   rivojlantiradigan   bir   vosita
sifatida,   o'quvchilarning   ijtimoiy   hayotda   yangi   imkoniyatlarni   izlashiga   turtki
beradi.   Shu   bilan   birga,   ularni   jamiyatni   yaxshilashga,   ijtimoiy   qadriyatlarni
o'zgartirishga,   va   yangi   g'oyalarni   amalga   oshirishga   undaydi.   Estetik   tarbiya
ijtimoiy  innovatsiyalarni  rivojlantirish  uchun  zarur   bo'lgan  zamonaviy  fikrlash  va
kreativlikni   rag'batlantiradi.Estetik   tarbiya,   shuningdek,   diniy   qadriyatlarni
anglashda   ham   muhim   rol   o'ynaydi.   San'at   va   estetik   did   o'quvchilarga   nafaqat
go'zallikni   qadrlashni,   balki   diniy   tushunchalarni,   axloqiy   me'yorlarni   va   diniy
qadriyatlarni   tushunishni   ham   ta'minlaydi.   Diniy   qadriyatlar   va   axloqiy   idealar
estetik tarzda ifodalangan badiiy asarlar orqali o'quvchilarni ma'naviy yuksalishga
undaydiSan'at   orqali   o'quvchilar   diniy   qadriyatlar   va   axloqiy   me'yorlar   haqida
o'rgangan   holda,   bu   qadriyatlarni   o'z   hayotlarida   amaliyotga   tatbiq   etishga
o'rganadilar.   Bu,   nafaqat   ma'naviy,   balki   ijtimoiy   rivojlanishga   ham   katta   hissa
qo'shadi.
Estetik   tarbiya   nafaqat   shaxsiy   rivojlanish,   balki   jamiyatning   rivojlanishiga
ham   katta   ta'sir   ko'rsatadi.   San'at   orqali   o'quvchilar   nafaqat   go'zallikni,   balki
54 insoniyatning   ma'naviy,   axloqiy   va   ijtimoiy   qadriyatlarini   tushunishga   yordam
oladilar. Estetik tarbiya orqali jamiyatning ijtimoiy va madaniy rivojlanishi uchun
zarur   bo'lgan   ijtimoiy   bilimlar,   innovatsion   fikrlar,   va   ahloqiy   tushunchalar
shakllanadi. Shunday qilib, estetik tarbiya jamiyatni yaxshilash, shaxsiy va ijtimoiy
mas'uliyatni   rivojlantirishda   ajralmas   vosita   hisoblanadi.Estetik   tarbiya   nafaqat
individning   estetik   va   hissiy   rivojlanishiga   xizmat   qiladigan   jarayon,   balki
jamiyatni   yaxshilash,   ijtimoiy   qadriyatlarni   shakllantirish,   insonparvarlikni
rivojlantirishda   muhim   vosita   hisoblanadi.   Estetik   tarbiyaning   ijtimoiy   ahamiyati
shundaki,   u   jamiyatda   ijtimoiy   muammolarni   hal   qilish,   madaniy   va   axloqiy
qadriyatlarni   rivojlantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Shu   sababli,   estetik   tarbiya
nafaqat san'atni  o‘rganish, balki  insoniyatning jamiyatdagi roli  va mas'uliyatlarini
anglashda, ijtimoiy tenglikni ta'minlashda ham katta ahamiyatga ega.
XULOSA
Estetik   tarbiya,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   hissiy,   aqliy   va   ijtimoiy
rivojlanishiga   muhim   ta’sir   ko'rsatadi.   Uning   asosiy   maqsadi   –   bolalarda
go'zallikni   anglash,   estetik   didni   rivojlantirish   va   ijodiy   qobiliyatlarni
shakllantirishdir.   Estetik   tarbiya   jarayonida   bolalar   nafaqat   san’at   va
madaniyatning   go'zalligini   tushunish,   balki   axloqiy   va   ijtimoiy   qadriyatlarni   ham
55 o'zlashtiradilar.   Bu   tarbiya,   shuningdek,   ularning   ichki   dunyosini   boyitadi   va
psixologik   barqarorlikni   ta’minlaydi.   Hissiy   va   aqliy   rivojlanishning   muhim
jihatlari   bolalarda   o'zini   anglash,   atrofdagi   dunyoni   tushunish   va   boshqalar   bilan
munosabatlarni   o'rnatishning   asosi   bo'ladi.Estetik   tarbiya   metodlari   va   ularning
ahamiyati   bolalarning   rivojlanish   jarayoniga   to'g'ri   yo'naltirilgan   holda,   o'yin   va
mashg'ulotlar   orqali   amalga   oshiriladi.   O'yin   bolalar   uchun   estetik   tajribalarni
amalda   qo'llashga   imkon   yaratadi,   shu   bilan   birga,   o'rgatish   jarayonida   san’at
asarlarini tanish va tahlil qilish orqali ularni yanada rivojlantirish mumkin. Ta’lim
vositalari, shu jumladan, rang-barang vizual materiallar va musiqalar, bolalarning
san’atlarga   nisbatan   qiziqishini   kuchaytiradi   va   ularning   estetik   didini
shakllantiradi.
Estetik   tarbiyaning   amalga   oshirilishida   o'qituvchining   roli   juda   katta.
O'qituvchi   bolalarni   estetik   yondoshuvda   rag'batlantirishi,   ularni   ijodiy
jarayonlarga   jalb   qilish   va   o'ziga   xos   hissiy-qadriyatli   tasavvurlarni
shakllantirishda   boshqaruvchi   va   yo'lboshchi   vazifasini   bajaradi.   Shuningdek,
o'qituvchining   o'zining   estetik   qadriyatlarini   bolalarga   etkazish,   ularning
dunyoqarashini   kengaytirish   va   yanada   ijtimoiylashtirishga   yordam   beradi.Estetik
tarbiya natijalari, asosan, bolalarning o'zini ifoda etish qobiliyatini oshirish, hissiy
jihatdan rivojlanishi va jamoada ishlashga o'rganishdir. Bu orqali bolalar jamiyatga
oid   ijtimoiy   qadriyatlarni   anglab   etadilar   va   ularni   amaliyotda   qo'llashni
boshlaydilar.   Estetik   tarbiyaning   ijtimoiy   ahamiyati   esa   jamiyatda   go'zallik   va
ahloqiy   qadriyatlar,   adolat   va   tenglikka   bo'lgan   hurmatni   mustahkamlashda   aks
etadi. Bu jarayon nafaqat shaxsiy, balki jamoaviy rivojlanishga ham xizmat qiladi.
Estetik   tarbiya,   nafaqat   bolalar   uchun   zarur   bo'lgan   go'zallikni   anglash   va
estetik   didni   rivojlantirish,   balki   ularning   ichki   dunyosini   shakllantirish   va   ularni
ijtimoiy   hayotga   tayyorlash   uchun   ham   zarurdir.   Estetik   tarbiya   bolalarni   ijodiy
fikrlashga,   hayotga   va   atrof-muhitga   yanada   chuqurroq   qarashga   undaydi.   Bu
56 jarayon   bolalarda   xohish-istaklarni,   hissiyotlarni   va   fantaziyalarni   rivojlantirishga
yordam  beradi, ularni ta'lim jarayonida mustahkam  o'z-o'ziga ishonch va o'zlarini
erkin   ifoda   etish   qobiliyatini   oshiradi.Bolalar   san’at   va   estetik   faoliyat   orqali,
nafaqat san’at asarlarini tushunish, balki insoniy qadriyatlarni, axloqiy me’yorlarni
ham anglashga o'rganadilar.
Shuningdek,   estetik   tarbiya   bolalarda   ijtimoiy   muammolarni   va   jamoaviy
ishlarni   hal   qilishdagi   qobiliyatlarni   oshiradi.   Estetik   faoliyat,   masalan,   jamoada
ishlash, guruhlarda ishlashni o'rgatadi, bu esa bolalarda empatiya va hamjihatlikni
rivojlantiradi.   Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   o'zlarini   jamiyatda   faol   a'zo   sifatida
ko'ra   boshlaydilar   va   ijtimoiy   muammolarni   tahlil   qilish,   o'zaro   munosabatlarni
yaxshilashda   faol   ishtirok   etadilar.Bundan   tashqari,   estetik   tarbiya   bolalarni
ekologik   ongni   rivojlantirishda   ham   yordam   beradi.   San'at   asarlari   va   tabiatni
kuzatish orqali bolalar atrof-muhitga bo'lgan hurmatni o'rganadilar. Estetik tarbiya
atrof-muhitga bo'lgan mas'uliyatni oshiradi, chunki bolalar tabiatdagi go'zalliklarni
va   uning   injiqliklarini   ko'rib,   o'zlarining   yashash   muhitlarini   yaxshilashga
intiladilar.
Estetik tarbiyaning ahamiyati shundaki, u bolalarga nafaqat go'zallikni, balki
haqiqiy hayotdagi muammolarni tushunish va hal qilishda yordam beradi. San'at va
estetik   faoliyat   bolalar   uchun   turli   xil   masalalarga   kreativ   yondoshuvlarni   ishlab
chiqishda   yordam   beradi   va   hayotga,   ijtimoiy   muammolarga   nisbatan   keng
fikrlashni   rivojlantiradi.   Bu   esa   bolalarning   nafaqat   shaxsiy,   balki   ijtimoiy
rivojlanishida katta hissa qo'shadi.
Shunday   qilib,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   estetik   tarbiya   nafaqat
ularning   shaxsiy   rivojlanishiga,   balki   jamiyatda   ijtimoiy,   madaniy   va   axloqiy
qadriyatlarni   shakllantirishga   ham   muhim   hissa   qo'shadi.   Estetik   tarbiyaning
muvaffaqiyatli   amalga   oshirilishi,   kelajak   avlodning   ma'naviy-axloqiy   va   estetik
57 dunyoqarashini   boyitadi,   shuningdek,   ularni   jamiyatga   faol   va   mas'uliyatli   a'zo
sifatida tarbiyalaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1) Jabborov, M. (2020). Maktabgacha ta'limda estetik tarbiya. Toshkent:
O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi.
2) Salimova, L. (2020). Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati.
Samarqand: Samarqand Davlat Universiteti nashriyoti.
3) Shamsutdinova,   D.   (2020).   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarga   estetik
tarbiya berish. Buxoro: Buxoro Davlat Universiteti.
4) Tursunov,   N.   (2020).   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   hissiy   va
aqliy rivojlanishiga ta'sir. Tashkent: O'zbekiston Ta'lim Akadеmiyasi.
5) Xolmatov,   R.   (2020).   Estetik   tarbiya   va   yosh   psixologiyasi.   Nukus:
Qoraqalpog'iston Davlat Universiteti nashriyoti.
6) Sattorova,   G.   (2020).   O'yin   va   mashg‘ulotlar   orqali   estetik   tarbiya.
Farg'ona: Farg'ona Davlat Universiteti.
7) Iskandarov,   A.   (2020).   Estetik   tarbiya   va   uning   metodlari.   Toshkent:
O'zbekiston Pedagogika Universiteti.
8) Tursunboyeva,   N.   (2020).   Estetik   ta'limda   ta'lim   vositalarining   roli.
Andijon: Andijon Davlat Universiteti.
9) Muminov,   Z.   (2020).   Estetik   tarbiyaning   bolalar   psixologiyasiga
ta'siri. Termiz: Termiz Davlat Universiteti.
10) Rasulova,   B.   (2020).   Estetik   tarbiya   metodlarining   samaradorligi.
Toshkent: O'zbek Pedagogika nashriyoti.
11) Yusupov,   T.   (2020).   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   estetik
ta'lim. Urganch: Urganch Davlat Universiteti.
58 12) Abdurahmonov,   S.   (2020).   Estetik   tarbiya   va   bolalar   psixologiyasi.
Samarkand: Samarkand Davlat Universiteti.\
13) Davronov,   F.   (2020).   Estetik   tarbiya   vositalari   va   ularning   roli.
Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim va Fan vazirligi.
14) Nazarov, K. (2020). Maktabgacha ta'limda estetik rivojlanish. Jizzakh:
Jizzakh Davlat Pedagogika Instituti.
59

Maktabgacha yoshdagi bolalarga estetik tarbiya berish vazifalari, metodlari, vositalari 

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………………….…3

I-BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA ESTETIK TARBIYANING AHAMIYATI

1.1 Estetik tarbiyaning maqsadi va vazifalari………………………………………8

1.2 Estetik tarbiyaning bolalarning hissiy va aqliy rivojlanishiga ta’siri……..........12

1.3 Estetik tarbiya va yosh psixologiyasi………………………………………….17

II-BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARGA ESTETIK TARBIYANI TASHKIL ETISH METODLARI

2.1 Estetik tarbiya metodlari va ularning ahamiyati…………………………..….22

2.2 O‘yin va mashg‘ulotlar orqali estetik tarbiya…………………………………27

2.3 Estetik ta’limda ta’lim vositalarining roli……………………………………..31       

III-BOB. ESTETIK TARBIYANI AMALGA OSHIRISH VOSITALARI VA AMALIYOTDA QO‘LLANILISHI

3.1 Estetik tarbiya vositalarining turlari………………………………………….36

3.2 Estetik tarbiyani amalga oshirishda o‘qituvchining roli……………………...40

3.3 Estetik tarbiyaning natijalari va uning ijtimoiy ahamiyati……………………45

XULOSA…………………………………………………………………………50

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..52


 


 

KIRISH

Shavkat Mirziyoyev bolalarning jismoniy rivojlanishi va sog'lom turmush tarzini shakllantirishga alohida e'tibor qaratadi. U ta'kidlaydi: "Bizning kelajagimiz — sog'lom avlodda. Shuning uchun bolalarimizni jismoniy tarbiya va sportga jalb qilishimiz zarur."

Shavkat Miromovich Mirziyoyev

Estetik tarbiya — bu bolaning estetik his-tuyg‘ularini rivojlantirish, go‘zallikni anglash va tasavvur qilish, shuningdek, san’at, tabiat va atrof-muhitga bo‘lgan estetik munosabatini shakllantirish jarayonidir. Maktabgacha yoshdagi bolalar o‘z hayotining dastlabki davrida ko‘plab yangi tajribalarga ega bo‘lishadi. Ushbu davrda ularning hissiy, aqliy va ijodiy rivojlanishi tezlashadi va bu jarayonning asosiy tarkibiy qismlaridan biri estetik tarbiya hisoblanadi.Maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik tarbiyaning ahamiyati, ularning dunyoqarashini shakllantirish, go‘zallikni anglash va tasavvur qilishni o‘rgatish, ijtimoiylashuv va jamoaviylikni rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi lozim. Estetik tarbiya bolalar uchun yangi g‘oyalarni o‘zlashtirishda, san’at va tabiiy hodisalar orqali dunyo bilan aloqalarini yanada chuqurlashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Shu bilan birga, estetik ta’lim bolalarning fikrlash va ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantiradi, ularni jismoniy va hissiy jihatdan to‘liq rivojlanishiga yordam beradi.

Ushbu mavzu, maktabgacha yoshdagi bolalarga estetik tarbiya berishning muhim jihatlarini va uning amaliy usullarini tahlil qilishga bag‘ishlangan. Kirish qismida biz estetik tarbiyaning bolalar uchun qanchalik zarur ekanini va uning rivojlanishiga qanday ta’sir qilishini ko‘rsatib o‘tamiz. Har bir bobda, estetik tarbiyaning maqsadlari, metodlari, vositalari va amaliyotda qanday samarali qo‘llanilishi kerakligi haqida batafsil ma’lumotlar keltiriladi. Estetik tarbiya, shuningdek, bolalar dunyoqarashini, ijodiy va estetik qobiliyatlarini shakllantirishda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.

Mavzuning dolzarbligi: Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun estetik tarbiya mavzusi dolzarb ahamiyatga ega, chunki bu yoshdagi bolaning hissiy va aqliy rivojlanishida estetik ta’lim muhim o‘rin tutadi. Bolalar bu davrda dunyoqarashlarini shakllantiradi, go‘zallikni idrok etish, ijodkorlik va tasavvur qilish kabi qobiliyatlarni rivojlantiradilar. Estetik tarbiya nafaqat san’atga qiziqishni oshiradi, balki bolalarning axloqiy va estetik qadriyatlarini ham shakllantiradi. Boshqa tomondan, estetik tarbiya orqali bolalar tabiat va atrof-muhitni anglab, ularga nisbatan estetik munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar.

Zamonaviy ta’lim tizimida bolalarga estetik tarbiya berishning ahamiyati ortib bormoqda, chunki go‘zallikni anglash va tasavvur qilish, san’atga oid qobiliyatlarni rivojlantirish, bolaning umumiy rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, estetik tarbiya orqali bolalar ijodiy fikrlashga, o‘z fikrini ifodalashga, muammolarni yechishda yaratkichlikka ega bo‘ladilar. Bu esa ularni ijtimoiy faol va yetuk shaxslar sifatida tarbiyalashda katta ahamiyatga ega.Ushbu mavzuning dolzarbligi shundaki, bugungi kunda bolalar uchun estetik ta’lim metodlari va vositalarini samarali qo‘llash, ularning hissiy va aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatish orqali jamiyatga ijodkor, estetik jihatdan barkamol shaxslarni tayyorlash muhim vazifa hisoblanadi.

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun estetik tarbiya mavzusi dolzarb ahamiyatga ega, chunki bu yoshdagi bolaning hissiy va aqliy rivojlanishida estetik ta’lim muhim o‘rin tutadi. Bolalar bu davrda dunyoqarashlarini shakllantiradi, go‘zallikni idrok etish, ijodkorlik va tasavvur qilish kabi qobiliyatlarni rivojlantiradilar. Estetik tarbiya nafaqat san’atga qiziqishni oshiradi, balki bolalarning axloqiy va estetik qadriyatlarini ham shakllantiradi. Boshqa tomondan, estetik tarbiya orqali bolalar tabiat va atrof-muhitni anglab, ularga nisbatan estetik munosabatda bo‘lishni o‘rganadilar.

Zamonaviy ta’lim tizimida bolalarga estetik tarbiya berishning ahamiyati ortib bormoqda, chunki go‘zallikni anglash va tasavvur qilish, san’atga oid qobiliyatlarni rivojlantirish, bolaning umumiy rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, estetik tarbiya orqali bolalar ijodiy fikrlashga, o‘z fikrini ifodalashga, muammolarni yechishda yaratkichlikka ega bo‘ladilar. Bu esa ularni ijtimoiy faol va yetuk shaxslar sifatida tarbiyalashda katta ahamiyatga ega.Ushbu mavzuning dolzarbligi shundaki, bugungi kunda bolalar uchun estetik ta’lim metodlari va vositalarini samarali qo‘llash, ularning hissiy va aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatish orqali jamiyatga ijodkor, estetik jihatdan barkamol shaxslarni tayyorlash muhim vazifa hisoblanadi.

         Kurs ishining vazifasi   Kurs ishining vazifasi maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik tarbiya berish jarayonini chuqur o‘rganish va uning samarali metodlarini aniqlashdan iborat. Ushbu ishda estetik tarbiyaning maqsadlari, bolalarning rivojlanishiga ta’siri va uning bolalar psixologiyasidagi o‘rni tahlil qilinadi. Estetik tarbiya metodlarini va vositalarini amaliyotda qo‘llashning samaradorligi o‘rganilib, bu jarayonni yanada yaxshilash bo‘yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqiladi.

Bundan tashqari, kurs ishining vazifalaridan biri estetik tarbiyaning bolalarning hissiy, aqliy va ijodiy rivojlanishiga ta’sirini aniqlashdir. Bu orqali bolaning estetik idroki, go‘zallikka bo‘lgan munosabati, ijodkorlik va estetik qobiliyatlari rivojlantirilishi mumkin. O‘qituvchilarning estetik tarbiya jarayonida olib boradigan faoliyatlari va metodik yondashuvlari ham tahlil qilinadi.

Kurs ishining yana bir muhim vazifasi estetik tarbiyaning natijalari va uning ijtimoiy ahamiyatini baholashdir. Bu o‘rganish jarayonida estetik tarbiyaning maktabgacha ta’lim tizimida qanday o‘rin tutishi va uning bolalar va jamiyat hayotidagi ahamiyatini ko‘rsatib o‘tish maqsad qilinadi.

         Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:

 Kirish

Mavzuning dolzarbligi

Kurs ishining maqsadi va vazifalari

Tadqiqotning metodologiyasi

Ishning tuzilmasi va mazmuni

I bob. Maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik tarbiyaning ahamiyati

1.1 Estetik tarbiyaning maqsadi va vazifalari

Estetik tarbiyaning bolalar rivojlanishidagi roli

Estetik tarbiya va uning bolalarda go‘zallikni idrok etish, ijodkorlik va tasavvur qobiliyatlarini rivojlantirishdagi o‘rni

1.2 Estetik tarbiyaning bolalarning hissiy va aqliy rivojlanishiga ta’siri

Estetik ta’limning bolalarning his-tuyg‘ulari, aqliy qobiliyatlari va tafakkuriga ta’siri

Estetik tarbiya orqali bolalarda hissiy aqliy muvozanatni rivojlantirish

1.3 Estetik tarbiya va yosh psixologiyasi

Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining estetik tarbiya jarayoniga ta’siri

Bolalarning estetik rivojlanishining psixologik asoslari