Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 76.3KB
Покупки 25
Дата загрузки 11 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Moliya bozori va uning moliyaviy resurslarni shakllantirishdagi o'rni

Купить
Moliya bozori va uning moliyaviy resurslarni
shakllantirishdagi o'rni
Mundarija
Kirish
Reja:
1. Moliyaning mohiyati va  ularning obye’kti
2 . Moliya siyosatini amalga oshirish bosqichlari va asosiy xususiyatlari 
3. O’zbekiston Respublikasi moliya bozorining hozirgi holati tahlili
4. O’zbekiston Respublikasi moliya bozorining hozirgi rivojlanish tendensiyasi
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati Kirish
  Moliya   siyosati,   byudjet   siyosati   —   davlat   umumiy   iqtisodiy   siyosatining
muhim   tarkibiy   qismi;   davlat   faoliyatini   ta minlash,   mamlakat   farovonliginiʼ
oshirish maqsadlarida moliya tizimini tashkil  etish, moliyaviy resurslarni safarbar
etish   va   ulardan   foydalanish,   davlat   oldida   turgan   ichki   va   tashqi   siyosat
vazifalarini   bajarish   buyicha   amalga   oshiriladigan   barcha   davlat   tadbirlarini   uz
ichiga oladi.
Moliya   siyosati   ta sir   ko rsatadigan   asosiy   ob yektlar   —   aholining   turli	
ʼ ʻ ʼ
katlamlari,   davlat   institutlari   (tashkilotlari),   sanoat   va   xo jalikning   b.   sohalari,	
ʻ
mintakalar va mamlakatlarning umumiy hududi. Moliya siyosatining asosiy quroli
va   tarkibiy   qismi   —   davlat   byudjeti   daromadlari   va   harajatlari,   zayomlari,   soliq
imtiyozlaridir.   Davlat   tomonidan   tanlagan   iktisodiy   siyosatga   va   maqsadlarga
qarab   ayrim   bandlar   buyicha   harajatlarni   kupaytirish   yoki   kamaytirish   orqali
mamlakat   hayotining   u   yoki   bu   tomonlariga,   davlat   institutlari   ga,   iktisodiyot
tarmoqlariga,   mas,   harbiy   harajatlarni   yoki   ilmiy   texnik   taraqqiyot   uchun
harajatlarni   kupaytirib   yoki   kamaytirib,   faol   ta sir   etish   mumkin.   Davlat	
ʼ
daromadlar, ularning miqdori, soliklar tizimi orqali iktisodiy usish sur atiga, aholi	
ʼ
farovonligiga   ta sir   ko rsatishi,   inflyasiya   jarayonlarini   va   h.k.ni   boshqarishi	
ʼ ʻ
mumkin.
  Ma’lum   mamlakatning   moliya   siyosatii   qator   omillarga:   tarixiy   shart-
sharoitlar,   iqtisodiyotning   rivojlanish   darajasi,   siyosiy,   iqtisodiy   va   ijtimoiy
maqsadlar, ularga erishish muddatlari  va hattoki  milliy qadriyatlarga ham  bog’liq
bo’ladi.   Ijtimoiy   hayotning   evolyutsion   rivojlanishi   va   davlat   tuzumining
barqarorlik   davrida   davlatning   ichki   va   tashqi   moliya   siyosatii   mavjud   ijtimoiy
munosabatlarni saqlab qolish va o’zgartirishga yo’naltiriladi. Inqilobiy o’zgarishlar
davrida   mavjud   tuzumni   tezroq   o’zgartirishdan   manfaatdor   siyosiy   kuchlar   uni
buzish   va   yangi   ijtimoiy   munosabatlar   tizimini   shakllantirishga   yo’naltirilgan
siyosat olib boradilar.
  Moliya   siyosatining   muhim   vazifasi   -   u   yoki   bu   iqtisodiy   va   ijtimoiy
rivojlanishning   davlat   rejasini   yoki   chora-tadbirlarini   amalga   oshirish   uchun
3 tegishli   moliyaviy   resurslar   bilan   ta’minlashdir.   Lekin   moliya   siyosatini   faqat
iqtisodiy   siyosatga   bog’lash   mumkin   emas.   Moliya   siyosati   -   bu   moliyaviy
munosabatlar   sohasida   davlatning   mustaqil   faoliyat   ko’rsatadigan   sohasi.   Moliya
siyosati   mustaqil   xususiyatga   ega   bo’lish   bilan   bir   vaqtda   davlatning   har   qanday
istalgan ijtimoiy faoliyatni amalga oshirishi uchun xoh ijtimoiy, xoh iqtisodiy yoki
xalqaro munosabatlar olib borishida muhim vositadir.
Kurs ishi maqsadi:  Moliya siyosatini amalga oshirish dastaklari  haqida 
ilmiy-metodik tavsiyalar ishlab chiqish.
  Kurs ishi ob’ekti:  Moliya siyosatini amalga oshirish dastaklari bilan 
tanishtirish jarayoni
Kurs ishi predmeti:  Moliya siyosatini amalga oshirish dastaklari bilan 
tanishtirish ko’nikmalari
Kurs   ishining   amaliy   ahamiyati.   Kurs   ishi   jarayonida   ilgari   surilgan
fikrlardan,   yondashuvlardan   hamda   samaradorligini   ta’minlovchi   Kurs   ishi
natijalaridan   pedagogik   fanlar   bo’yicha   ma’ruzalar   tayyorlash,   qo’llanmalar
yaratish,   shuningdek   metodik   tavsiyanomalar   yaratishda,   ish   tajribalarini
ommalashtirishda samarali foydalanishga xizmat qiladi.
  Kurs ishi ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi:   ish kirish, 2 bob, 4 bo’lim,
umumiy xulosalar va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
1. Moliyaning mohiyativa ularning obye’kti
Amaliy   ish   jarayonida   turli   pul   fondlaridan   shakllanadigan   va
foydalaniladigan   moliyaviy   munosabatlarning   turli   sohalari   majmuiga   moliya
tizimi   deyiladi.   Unga   boshqacha   ta’rif   berish   ham   mumkin:   davlat   va
korxonalarning pul fondlarini shakllantirish, taqsimlash va foydalanish borasidagi
shakl   va   metodlar   tizimiga   moliya   tizimi   deyiladi.   “Moliya   tizimi”   tushunchasi
keng   ma’nodagi   “moliya”   tushunchasining   taraqqiyoti   natijasidir.   Mamlakatda
bozor   islohotlarining   amalga   oshirilishi   va   mohiyatiga   ko’ra   butunlay   yangi
bo’lgan   iqtisodiy   va   moliyaviy   siyosatning   hayotga   tatbiq   etilishi   moliya
tizimining   sohalariga   va   bo’g’inlariga   nisbatan   obektiv   ravishda
4 yangichayondashuvni   taqozo   etdi.   Unga  muvofiq  ravishda,   dastlab,   moliya   tizimi
quyidagi ikki sohaga bo’linadi:
∙  davlat moliyasi va mahalliy moliya;
∙  xo’jalik yurituvchi subektlar moliyasi.
O’z navbatida, moliya tizimining har bir sohasi pul fondlari va daromadlarni
shakllantirishning   aniq   shakllari   va   metodlariga   bog’liq   ravishda   bir   necha
bo’g’inlardan tashkil topadi. Masalan, davlat moliyasi va mahalliy moliya quyidagi
bo’g’inlardan iborat bo’lishi mumkin:
∙  davlat byudjeti;
∙  maqsadli nobyudjet fondlari;
∙  davlat krediti.
  Shuningdek,   xo’jalik   yurituvchi   subektlar   moliyasi   quyidagi   bo’g’inlardan
iborat:
∙  tijorat korxonalari va tashkilotlari moliyasi;
∙ moliyaviy   vositachilar   moliyasi;
∙   notijorat   tashkilotlari   moliyasi.
Yuqorida keltirilganlarni chizmali ko’rinishda quyidagicha ifodalash mumkin:
5 1.1-chizma.  Moliya tizimining sohalari va bo’g’inlari.
Moliya   tizimining   alohida   sohalar   va   bo’g’inlarga   bo’linishiYAIMni
shakllantirish,   taqsimlash   va   qayta   taqsimlashda,   daromadlarni   shakllantirish   va
ulardan   foydalanishda   iqtisodiy   munosabatlar   subektlarining   bir-birlaridan   farqli
ravishda ishtirok etishi bilan belgilanadi.
  Moliya tizimining har bir sohasi va bo’g’iniga pul fondlari va daromadlarini
shakllantirish   va   ulardan   foydalanishning   o’ziga   xos   shakllari   va   metodlari
Moliya tizimi Xо’jalikyurituvchisubyektlartegishlidir. Masalan, korxonlar moliyasi
moddiy   ishlab   chiqarishga,   YAIMni   yaratishga,   uni   korxonalar   o’rtasida
taqsimlashga   va   YAIM   bir   qismining   byudjet   va   byudjetdan   tashqari   jamg’arma
fondlariga   qayta   taqsimlashga   xizmat   qiladi.   Davlatbyudjeti   orqali   resurslar
davlatning   markazlashtirilgan   fondiga   jalb   qilinadi   va   ular   iqtisodiy   mintaqalar,
tarmoqlar   va   aholining   ijtimoiy   guruhlari   o’rtasida   qayta   taqsimlanadi.
Moliya   tizimi   “Davlat   moliyasi   va   mahalliy   moliya”   sohasining   alohida
6 bo’g’ini   sifatida   Davlat   byudjeti   o’z   ichiga   quyidagilarni   oladi:
∙  respublika byudjeti;
∙   Qoraqalpog’iston   Respublikasi   byudjeti   va   mahalliy   byudjetlar.
O’z   navbatida,   Qoraqalpog’iston   Respublikasi   byudjeti   Qoraqalpog’iston
Respublikasining   respublika   byudjeti   hamda   Qoraqalpog’iston   Respublikasiga
bo’ysunuvchi   tumanlar   va   shaharlar   byudjetlaridan   tarkib   topadi.   Viloyatning
byudjeti   esa   viloyat   byudjetini   va   viloyatga   bo’ysunuvchi   tumanlar   va   shag’arlar
byudjetlarini   o’z   ichiga   oladi.   Shuningdek,   tumanlarga   bo’linadigan   shaharning
byudjeti   shahar   byudjeti   va   shahar   tarkibiga   kiruvchi   tumanlar   byudjetlaridan
iborat.
Va   nihoyat,   tumanga   bo’ysunadigan   shaharlari   bo’lgan  tumanning   byudjeti
tuman   byudjetidan   va   tumanga   bo’ysunuvidagi   shaharlar   byudjetidan   tashkil
topadi.
Hozirgi sharoitda Davlat byudjeti o’z oldida turgan quyidagi muammolarni
hal etishi kerak:
∙   daromadlar   asosini   mustahkamlash   zaminida   byudjet   defitsitining
darajasini kamaytirish;
∙   mamlakat   taraqqiyotining   ustuvor   yo’nalishlari   bo’yicha   byudjet
xarajatlarini restrukturizatsiya qilish;
∙   byudjet   yordamida   tartibga   solish   mexanizmini   takomillashtirish;   10
∙   byudjet   assignovaniyalaridan   samarali   foydalanish   ustidan   nazoratni
kuchaytirish.
Davlat   maqsadli   fondlari   (nobyudjet   fondlar   yoki   byudjetdan   tashqari
fondlar)   oldindan   belgilangan   ma’lum   muddatlarda   tuzilishiyoki   doimiy   ravishda
mavjud   bo’lishi   mumkin.   Bu   fondlarning   vujudga   kelishi   Davlat   byudjetining
qabul   qilinishiyoki   qabul   qilinmasligidan   qat’iy   nazar   mablag’lar   maqsadli
manbainingzarurligi   bilan   belgilanadi.   Birinchi   navbatda,   bu   ijtimoiy   ta’minot,
tekin sog’liqnisaqlash, ishsizlikni kamaytirish va boshqa xuddi shunday bir qancha
muhim   ijtimoiy   ehtiyojlarni   qondirishga   tegishlidir.   Bu   fondlar   mablag’larini
shakllantirish va ulardan foydalanish davlat tomonidan o’ziga xos bo’lgan shakllar
7 va   metodlar   yordamida   amalgan   oshiriladi.   Shuning   uchun   ham   ularni   moliya
tizimining   “Davlat   moliyasi   va   mahalliy   moliya”   sohasining   alohida   bo’g’ini
sifatida   ajratilishi   maqsadga   muvofiqdir.
Mablag’lardan   foydalanishning   maqsadli   yo’naltirilganligi   belgisi   bo’yicha
davlat   maqsadli   fondlarini   quyidagi   ikki   guruhga   birlashtirish   mumkin:
∙   ijtimoiy   yo’nalishga   ega   bo’lgan   davlat   maqsadli   fondlari   (nobyudjet
fondlar   yoki   byudjetdan   tashqari   fondlar)   ;
∙   tarmoqlararo   va   tarmoq   xarakteriga   ega   bo’lgan   davlat   maqsadli   fondlari
(nobyudjet   fondlar   yoki   byudjetdan   tashqari   fondlar).
Ayrim   hollarda   hududiy   yo’naltirilgan   (mo’ljallangan)   davlat   maqsadli
fondlari   (byudjetdan   tashqari   fondlar)   tashkil   qilinishi   mumkin.
Davlat   maqsadli   fondlari   moliya   tizimi   “Davlat   moliyasi   va   mahalliy
moliya”   sohasining   alohida   bo’g’ini   sifatida   quyidagilardan   iborat   bo’lishi
mumkin:
∙   Respublika   yo’l   fondi;
∙   O’zbekiston   Respublikasi   Davlat   mulkini   boshqarish   va   tadbirkorlikni
qo’llab-quvvatlash   davlat   qo’mitasining   maxsus   hisob   varag’i;
∙   Ish   bilan   ta’minlashga   ko’maklashuvchi   davlat   fondi;
∙   O’zbekiston   Respublikasi   byudjetdan   tashqari   pensiya   fondi.
Davlat   maqsadli   fondlarida   katta   miqdordagi   mablag’lar   to’planganligi
sharoitida   davlat   moliyaviy   nazoratining   susayishi   bu   mablag’lardan   samarasiz
foydalanishga   va   turli-tuman   su’iste’mol   holatlari   sodir   bo’lishiga   olib   kelishi
mumkin.   Shuning   uchun   ham   davlat   moliyaviy   resurslaridan   foydalanish   ustidan
nazoratni kuchaytirish maqsadida ularni Davlat byudjetiga jamlash (konsolidatsiya
qilish)   maqsadga   muvofiqdir.   Bunda   jamlangan   fondlarning   maqsadli   yo’nalishi
o’zgartirilmasdan   saqlanib   qolishini   ta’minlash   lozim.
Davlat   krediti   moliya   tizimi   “Davlat   moliyasi   va   mahalliy   moliya”
sohasining   o’ziga   xos   bo’g’ini   hisoblanadi.   Uning   o’ziga   xosligi   davlatning
markazlashtirilgan   fondlariga   mablag’larni   jalb   qilishbo’yicha   moliya-kredit
munosabatlariga doir alohida shaklidan iborat. Bunda davlat, asosan, mablag’larni
8 qarzga   oluvchi   vashuningdek,   kreditor   va   garant   (kafil)   sifatida   ham   maydonga
chiqadi.
Davlat kreditida miqdoriy jihatdan mablag’larni qarz oluvchi sifatida davlat
faoliyati  ustunlik  qiladi.  Davlatning kreditor  sifatidagi  operatsiyalari, ya’ni  davlat
yuridik   va   jismoniy   shaxslarga   ssudalar   taqdim   qilganda   yoki   kafil   bo’lganda,
ancha   tor   bo’ladi.   Shunga   qaramasdan,   bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   byudjetdan
moliyalashtirish   ham   qaytaruvchanlik   va   to’lovchanlik   (haq   asosida)   sharti   bilan
amalga   oshirilsa,   keng   rivoj   topishi   mumkin.
Hozirgi   sharoitda   davlat   kreditining   zarurligi   davlat   xarajatlari   davlat   o’z
daromadlari   bazasini   kengaytirish   imkoniyatlariga   nisbatan   yuqori   sur’atlarda
o’sishi   bilan   bog’liq.   Bu   narsa   byudjet   defitsiti   sharoitida   rejalashtirilgan   byudjet
xarajatlari   qoplanishini   ta’minlaydi.   Bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   pul-kredit   va
moliyaviy   siyosatlarning   bir-biri   bilan   o’zaro   bog’liq   holda   amalga   oshirilishi
moliya   tizimining   “Davlat   moliyasi   va   mahalliy   moliya”   bo’g’ini   to’g’risidagi
an’anaviy   tasavvurlarni   kengaytirishi   va   zamonaviy   talablarga   muvofiq   ravishda
Markaziy bank tizimini ham uning tarkibiga qo’shishni taqazo etadi.
Xo’jalik   yurituvchi   subektlar   moliyasi   moliya   tizimining   mustaqil
sohasidir.   Uni   boshqacha   nomda   mulkchilikning   turli   shaklidagi   korxona
va   tashkilotlari   moliyasi   deb   ham   atash   mumkin.   Moliya   tizimining   ana
shu sohasida daromadlarning asosiy qismi shakllanadi va ular, ohiroqibatida davlat
tomonidan   o’rnatilgan   qoidalarga   muvofiq   ravishda   qayta   taqsimlanib,   barcha
darajadagi   byudjetlar   va   nobyudjet   fondlarining   daromadlarini   shakllantiradi.   Bir
vaqtning o’zida moliyaviy mablag’larning katta qismi to’g’ridan-to’g’ri byudjetdan
moliyalashtirish,   byudjet   ssudalari   va   davlat   kafolatlari   shaklida   korxonalarning
joriy   va   investitsion   faoliyatlarini   moliyalashtirishga   yo’naltirishi   mumkin.
Yuqorida   qayd   etilganidek,   moliya   tizimining   bu   sohasi   tijorat   korxonalari
va   tashkilotlari   moliyasi,   moliyaviy   vositachilar   moliyasi   va   notijorat   tashkilotlar
moliyasi kabi bo’g’inlardan tashkil topadi. Bu guruhga kiruvchi xo’jalik yurituvchi
subektlarning   moliyaviy   munosabatlari   tadbirkorlik   faoliyatini   tashkil   etish,
daromadlar   va   xarajatlarni   shakllantirish,   mulkka   egalik   qilish,   o’z   zimmalariga
9 olgan   majburiyatlarini   bajarish   shakllariga   bog’liq   ravishda   o’ziga   xos   bo’lgan
xususiyatlarga   egadir.   Bir   vaqtning   o’zida,   tijorat   korxonalari   vatashkilotlari
moliyasi   muhim   ahamiyat   kasb   etib,   aynan   shuyerda   moliyaviy   resurslarning
asosiy   qismi   shakllantiriladi.   Mamlkatning   umumiy   moliyaviy   holati   ana   shu
korxonalar moliyasidagi ahvol bilan belgilanadi.
  Bozor   munosabatlari   sharoitida   korxonalar   o’zlarining   faoliyatlarini
tijoriy   hisob   asosida   amalga   oshiradilar.   Unga   muvofiq   ravishda   ularning
xarajatlari   o’z   daromadlari   hisobidan   qoplanishi   kerak.   Mehnat   jamoalari
ishlab   chiqarish   va   ijtimoiy   rivojlanishning   asosiy   manbai   foyda
hisoblanadi.
Bu soha korxonalari  real  ravishda moliyaviy mustaqillikka ega, mahsulotni
sotishdan   olingan   tushumni   ularning   o’zi   mustaqil   ravishda   taqsimlaydi,
o’zlarining ixtiyoriga ko’ra foydadan foy dalanadilar, ishlab chiqarish va ijtimoiy
fondlarni   shakllantiradilar,   moliyaviy   bozorning   resurslaridan   –   bank   kreditlari,
obligatsiyalar   emissiyasi,   deposit   sertifikatlari   va   moliyaviy   bozorning   boshqa
instrumentlaridan   foydalangan   horlda   investitsiyalashtirish   uchun   zarur   bo’lgan
mablag’larni qidirib topadilar.
XYUSlarning   faoliyatida   sifat   o’zgarishlarni   amalga   oshirmasdan   turib
bozor iqtisodiyotini rivojlantirish mumkin yemas. Ularni isloh qilish jarayonining
mazmuni   bozor   munosabat-lari   rivojlanishining   qonuniyatlaridan   kelib   chiqadiki,
ularda   birlamchi   bo’g’in   (XYUSlar)   ga   alohida   o’rin   berilishi   kerak.   Bozor
iqtisodiyotidagi o’zaro aloqalarning umumiy modeli quyidagi chizmada keltirilgan
(1-chizma):
10 1-chizma.  Bozor iqtisodiyotidagi o’zaro aloqalar modeli
Bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   XYUSlar   xaridor   va   sotuvchi   sifatida
maydonga   chiqib,   tovarlar   va   xizmatlar   bozorida   o’zgaruv-chan   talab   va   taklif
asosida raqobat muhitida aniqlanadigan baho orqali o’zaro ta’sir (aloqa)da bo’ladi.
Baholarning yig’indisi tushumning o’lchamini belgilab (aniqlab) berganligi uchun
XYUS   (firma,   korporatsiya   va   h.k.)larning   moliyaviy   ahvoli   bilan   ular-ning
bozordagi   faolligi,   ular   faoliyatida   taraqqiyotning   bozor   omillari   o’zgarishi
(dinamikasi)ni   har   tomonlama   hisobga   olish   o’rtasida   to’g’ri   bog’lanish   mavjud.
Bu   omillarni   hisobga   olish   XYUSlar,   firmalar   va   korporatsiyalar   faoliyatining
butun falsa-fasini prinsipial jihatdan o’zgartirishni talab qiladi. XYUS-larni bozor
sharoitlariga moslashtirish bo’yicha asoslangan chora-lar tizimini ishlab chiqish va
ularni   amalga   oshirish,   XYUSlarni   bozor   iqtisodiyotining   mustaqil   (to’laqonli)
subektiga   aylantirish   ‘ularni   moliyaviy   isloh   qilishning   asosiy   mazmunini   tashkil
yetadi.
2 . Moliya siyosatini amalga oshirish bosqichlari va asosiy
xususiyatlari
  Turli mamlakatlarda notijorat tashkilotlarini moliyalashtirish manbalarining 
tarkibiy tuzilmasi turlichadir. Masalan, ko’pgina rivojlangan mamlakatlarda 
11Davlatning tartibga soluvchi roli
Sotuvchi
(ishlab 
chiqaruvchi) Bozorba
hosi Xaridor
(iste’-
molchi)
Raqobat muhiti xususiy xayriyalarning miqdori 1 foizdan (Yaponiyada) 20 foizgacha (AQShda) 
tebranadi va o’rtacha 11 foizni tashkil etadi. Hukumat ajratmalarining salmog’i esa
26 foizdan(Germaniya) 71 foizgacha bo’lib, uning o’rtacha darajasi 48 foizga
tengdir. Notijorat tashkilotlarining o’zlari tomonidan ishlab topilgan 
mablag’larning salmog’i 23 foizdan (Vengriya) 71 foizgacha tebranib,
uning o’rtacha darajasi 41 foizdan iboratdir.
Notijorat faoliyatni moliyaviy jihatdan tartibga solishning shakllari,
ularning davlat va mahalliy hokimiyat organlari bilan hamkorligi har bir
mamlakatning tegishli qonunlari yordamida amalga oshiriladi. Ularni
moliyaviy jihatdan qo’llab-quvvatlash to’g’ridan-to’g’ri (bevosita) va egri
(bilvosita) ko’rinishda bo’lishi mumkin.
Notijorat sektorni davlat tomonidan to’g’ri bevosita qo’llabquvvatlashning uch 
asosiy shakli mavjud:
- to’g’ridan-to’g’ri (bevosita) byudjet investitsiyalari;
- hamkorlikda moliyalashtirish;
- davlat ijtimoiy buyurtmasi.
Notijorat sektorni egri (bilvosita) moliyalashtirish shaklidan ham, ya’ni 
notijorat tashkilotlarini davlat va mahalliy hokimiyat organlari oldidagi to’lovlari 
va boshqa shunga o’xshash majburiyatlaridan ozod qilish shaklidan ham 
amaliyotda tez-tez foydalaniladi.
Shuningdek, soliqli imtiyozlar quyidagi ko’rinishlarda namoyon bo’lishi 
mumkin:
- hadya etuvchilar uchun imtiyozlar;
- homiylik qiluvchiyuridik shaxslar uchun imtiyozlar.
Davlat organlari notijorat tashkilotlarining faoliyatiga aralashish,agar 
ularning sarflanishi tashkilotning maqsadlariga mos kelayotgan bo’lsa, 
xarajatlarning yo’nalishiga o’zgartirishlar kiritish huquqiga ega emas.  
  Bozor   iqtisodiyoti   sari   yuz   tutilganligiga   15   yildan   ko’proq   vaqt
bo’lganligiga   qaramasdan   hamon   mamlakatimiz   XYUSlarining   ma’lum   bir   qismi
dinamik   rivojlanayotgan   bozor   munosabatlariga   moslashayotganligi   yo’q.   Ayrim
12 yekspertlarning   bahosiga   ko’ra,   sa-noat   XYUSlarining   ¼   qisminigina   bozor
iqtisodiyotining to’la-qonli subektlari safiga kiritish mumkin.
Yangi sharoit munosabati bilan XYUSlarni moliyaviy isloh qilishning asosiy
vazifalari quyidagilardan iborat:
● faoliyatni  bozor  talablariga yo’naltirish  va yeng yangi  tex-nologiyalarga
investitsiyalar   asosida   innovatsion   jarayonlarni   rivojlantirish   yo’li   bilan
mahsulotlar va xizmatlar raqobatbar-doshligini ta’minlash;
● XYUS kapitalini shakllantirish va boshqarish samarador-ligini oshirish;
● XYUS   rivojlanishini   moliyaviy   jihatdan   ta’minlash   va   uning   moliyaviy
barqarorligini oshirish rezervlarini qidirib topish va jalb qilish;
● ishlab   chiqarishning   barcha   omillaridan   samarali   foydala-nish   va
mahsulot   birligiga   to’g’ri   keluvchi   xarajatlarni   kamayti-rish   asosida   ularning
daromadlarini   o’stirish   yo’li   bilan   XYUS-larning   investitsion   jozibadorligini
oshirish;
● aktivlarni   restrukturizatsiya   qilish   va   bozor   konyunktu-rasini
bashoratlash,   tovarlar  va  xizmatlarning  to’lovga  layoqatli  talabi   va  taklifi  asosida
XYUS faoliyatini diversifikatsiyalash.
XYUSlar,   firmalar   va   korporatsiyalarni   moliyaviy   isloh   qilishda
kapitalizatsiya   jarayoni,   ya’ni   mavjud   salohiyat   (aktiv-lar)   dan   yeng   yaxshi
foydalanish   hisobidan   kompaniyaning   qiymatini   oshirish   va   shu   asosda
kapitallashtirishning   asosiy   manbaini   –   kapitalni   o’stirishga   yo’naltiriladigan   sof
foydani   o’stirish   alohida   o’rin   yegallaydi.   Sof   foydani   kapitallashtirish   koyeffi-
siyenti   aktiv   (kapital)ni   oshirishga   yo’naltirilgan   sof   foyda   qismining   XYUS   sof
foydasi   umumiy   hajmiga   nisbati   bilan   aniqlanadi.   Uni   formula   shaklida
quyidagicha aks yettirish mumkin:
K
k  = (SF
kq  : SF
uh ),
13 bu yerda:  K
k    – sof foydani kapitallashtirish 
koyeffitsiyenti;
SF
kq – aktivlar (kapital)ni oshirishga 
yo’naltirilgan sof foydaning qismi;
SF
uh  –  XYUS sof foydasining umumiy hajmi.
Kapitallashtirish   jarayoni   investitsion-innovatsiya   strate-giyasini   amalga
oshirish   asosida   faqat   aktivlar   hajmini   oshi-rishni   yemas,   balki   ularning   yanada
samaraliroq   foydalanilishini   ko’zda   tutganligi   bilan   ham   muhimdir.   Uni   quyidagi
tartibda aniqlasa bo’ladi:
K
a   = (K о’
 : A
o ),
bu yerda:  K
a  – aktivlarni kapitallashtirish koyeffitsiyenti;
K
о’  – tahlil davrida o’z kapitalining o’sishi;
A
o  – tahlil davri oxiridagi aktivlar.
Kapitallashtirish   jarayoni   ishlab   chiqarishda   ilmiy   yutuq-larning
moddiylashganligini   aks   yettiruvchi   ilg’or   innovatsion   ishlab   chiqarish   vositalari
va   texnologiyalariga   qo’yiladigan   ka-pital   shaklning   intellektuallashtirishga
asoslanishi kerak.
O’zlarining   faoliyatlariga   yangi   sifat   talablarini   ilgari   surayotgan   samarali
bozor   o’zaro   aloqalarining   tizimiga   nisbatan   tezroq   kirish   uchun   XYUSlar
tomonidan   moliyaviy   isloh   qilish-ning   asoslangan   dasturini   ishlab   chiqilishi
maqsadga muvofiq. Bunda butun xo’jalik-ishlab chiqarish faoliyatining natijasi si-
fatida   yuqori   yakuniy   moliyaviy   ko’rsatkichlarga   yerishishga   alohida   o’rin
ajratilmog’i   lozim.   Bir   vaqtning   o’zida   bunday   dastur   bozor   omillari   va   iqtisodiy
o’sish   shart-sharoitlaridan   foydalanish,   shuningdek,   innovatsion   taraqqiyotning
14 zamonaviy   tendensiyalari-ni   amalga   oshirish   asosida   XYUS   faoliyatining
samaradorligini oshirish bo’yicha choralar tizimini o’z ichiga qamrab oladi.
3. O’zbekiston Respublikasi moliya bozorining hozirgi holati taxlili
va rivojlanish tendensiyasi
Yaqin   o’tmishda,   mamlakat   iqtisodiyoti   va   ijtimoiy   rivojlanishiga
to’sqinlik qilib qolgan moliyaviy siyosat o’z kamchiliklarini namoyon qildi. Uzoq
davrlar   mobaynida   mamlakatni   iqtisodiy   rivojlanishida   moliya   va   faol   moliyaviy
siyosatning   ahamiyatiga   yetarlicha   baho   berilmadi.   Iqtisodiyotda   moliyaviy
munosabatlarning   ahamiyatini   buzib   ko’rsatish   sodir   bo’ldi,   moliya   va   moliyaviy
dastaklarning   faol   ahamiyati   inkor   etilib,   moliyaviy   siyosat   talab   etilgan
muammolarni   xal   qilishga   qaratilgan   zarur   usullarni   ishlab   chiqishga   ojizlik   qilib
qoldi.   Rivojlanishning   uzoq   davriga   mo’ljallangan   ibratli   konsepsiyalarni   ishlab
chiqilmaganligi,   kam   samara   beradigan,   qisqa   muddatli   foyda   olishni   ko’zlab
ko’rilgan chora-tadbirlar iqtisodiyotni og’ir ahvolga olib keldi.
O’zbekiston   mustaqillikka   erishib,   iqtisodiy   rivojlanishda   bozor
munosabatlariga   o’tishda,   ijtimoiy   hayotning   barcha   sohalarida   bo’lgani   kabi,
moliya   va   moliyaviy   munosabatlarda   ham   chuqur   islohotlarni   amalga   oshirishga
to’g’ri keldi.
Prezidentimiz   Sh.   Mirziyoyev   belgilab   bergan   iqtisodiy   strategiyadan
kelib   chiqqan   holda,   bozor   iqtisodiyotini   dastlabki   bosqichida   moliya   va   soliq
siyosatining   birinchi   darajadagi   chora-tadbirlari   va   ustivor   yo’nalishlari
quyidagilardan iborat bo’ldi:
1.   Barqaror   moliyaviy   siyosatni   amalga   oshirish,   davlat   budjeti
taqchilligini   iloji   boricha   kamaytirish,   budjetdan   beriladigan   dotatsiya   va
subvensiyalarni barcha turlarini bosqichma-bosqich qisqartirib borish;
2.   Budjet   mablag’larini   daromad   tushgandan   keyingina   taqsimlanadigan
yo’ldan   og’ishmay   borish,   birinchi   darajali,   eng   zarur   umumdavlat   ehtiyojlari
uchungina budjetdan mablag’lar ajratish; 
15 3.   Xalq   xo’jaligi   tarmoqlarini,   ayrim   korxonalarni   rivojlantirish   uchun
budjetdan   qaytarib   olmaslikni   ko’zda   tutib   ta’minlash   amaliyotidan   voz   kechish,
buning o’rniga ana shu maqsadlarda investitsiya kreditlaridan keng foydalanish;
4. Soliq tizimini  takomillashtirish budjet  daromadlarini  barqaror  sur’atda
to’lab   turishni   ta’minlaydigan,   kichik   va   xususiy   korxonalarning,   chet   el   kapitali
ishtirokidagi   qayta   ishlaydigan   va   xalq   iste’moli   mollarini   ishlab   chiqaradigan
qo’shma korxonalarni rivojlanishini rag’batlantiradigan soliq siyosatini olib borish.
Belgilangan   strategik   vazifalar   davlatning   taktik   chora-tadbirlari   asosida
bajariladi.   Hozirgi   kunga   kelib,   iqtisodiy   o’sish   davri   boshlandi.   Yalpi   ichki
mahsulotning o’sish sur’ati barqarorlashdi. 
Taktika   esa,   iqtisodiy   va   ijtimoiy   sohadagi   rivojlanishning   xal   qiluvchi
joylarini va muhim muammolarni aniqlash, moliyaviy bog’liqliklarni tashkil etish
shakllari va usullarini o’z vaqtida o’zgartirish yo’li bilan strategiya belgilab bergan
vazifalarni qisqa muddat ichida, eng kam xarajatlar bilan amalga oshiradi.
Moliya   siyosati   inson   faoliyatining   mahsus   shakli   sifatida   ustqurma
kategoriyalariga   taalluqlidir.   U   bilan   jamiyatning   iqtisodiy   bazisi   orasida
chambarchas bog’langan o’zaro bog’liqlik mavjuddir. 
Bir   tomondan,   moliya   siyosati   iqtisodiy   munosabatlar   orqali   vujudga
keladi,   ikkinchi   tomondan,   iqtisodiy   bazis   asosida   vujudga   kelib   va   rivojlanib,
moliya   siyosati   ma’lum   bir   mustaqillikka   ega.   Shuning   uchun   u   iqtisodiyotga,
moliyaning ahvoliga teskari  ta’sirini o’tkazadi. Bu ta’sir har  xil  bo’lishi mumkin:
bir   xil   paytlarda   siyosiy   chora-tadbirlarni   o’tkazish   orqali   iqtisodiyotni
rivojlantirishga qulay shart-sharoit yaratiladi, boshqalarda esa u to’sqinlik qiladi.
Moliya   siyosati   moliyaviy   munosabatlar   mohiyatini   o’zgartirolmaydi.
Lekin, davlat  moliyaning mohiyatini  bilib, u o’z manfaatlariga qaratishga harakat
qiladi.
Moliyaviy  munosabatlar   -  obyektiv  voqelik iqtisodiy  munosabatining  bir
qismi   bo’lib,   jamiyatning   iqtisodiy   bazisini   tashkil   qiladi.   Moliya   siyosati   esa
bazisga   asoslanadi,   shu   bazisdan   kelib   chiqadi.   Moliya   siyosati   ilmiy   asoslangan
moliyaviy   nazariyaga   tayanadi   va   tajribaga   ko’rsatma   beradi,   shu   tariqa   moliya
16 siyosati   nazariyani   tajriba   bilan   bog’laydi.   Tajriba   esa,   nazariyaning   to’g’riligini
tekshirish   mezonidir.   Moliya   siyosatining   samaradorligini   belgilash   uchun
jamiyatning   ehtiyoji   qanchalik   qondirilganligi,   qo’yilgan   maqsadlar   va   vazifalar
amalga oshirilganligi baholanishi lozim.
Moliya   siyosatiga   baho   berish   va   unga   tuzatish,   qo’shimchalar   kiritish
uchun   birinchi   navbatda   jamiyat   ehtiyojini   qondira   oladigan   holdagi   ijtimoiy
taraqqiyot  rejasini  aniq bilish zarur. U rejada bo’lajak va yaqin kelajakda amalga
oshirish   vaqtlari   belgilangan   chora-tadbirlar   bo’lishi   lozim.   Faqat   shundagina
moliya   siyosatini   ishlab   chiqish   va   muvaffaqqiyatli   amalga   oshirish   hamda
obyektiv baholash mumkin.
Moliya   siyosatini   asosiy   yo’nalishlaridan   biri   -   moliyaviy   resurslarni
imkon   qadar   yuqori   hajmini   aniqlash   va   ushbu   manbalar   doimiyligi   hamda
uzluksizligini   ta’minlashdir,   chunki   moliyaviy   resurslar   salohiyati   barcha
o’zgarishlarning   moddiy   bazasidir.   Shuning   uchun   moliya   siyosatini   aniqlash   va
uning   strategik   va   taktik   asoslarini   ishlab   chiqish   uchun   davlatning   moliyaviy
ahvoli,   moliyaviy   salohiyati,   boshqacha   qilib   aytganda   davlatning   moliyaviy
imkoniyatining obyektivligi haqida aniq ma’lumotga ega bo’lish lozim. 
Moliyaviy   resurslarni   taqsimlash   va   qayta   taqsimlash   negizida
quyidagilarni tanlash turadi:
- moliyaviy resurslar egalarini va ularni taqsimlovchilarini;
- moliyaviy resurslardan foydalanishda ustivor yo’nalishlarni;
- moliyaviy resurslarni tashkil etish uchun manbalar va mablag’larni jalb
etish usullarini;
- davlat qo’lida moliyaviy resurslarni markazlashtirish darajasini.
Bu   masalalar   davlatning   hayot   mazmuniga   va   funksiyalariga   bog’liq
holda yechiladi va amalga oshiriladi.
Moliya   siyosatining   mazmuni   ko’p   qirrali   bo’lib,   quyidagi   muhim
bo’g’inlarni o’z ichiga oladi: 
17 a)   moliyaviy   munosabatlarni   rivojlantirishning   ilmiy   asoslangan
konsepsiyalarini   ishlab   chiqish.   Bu   konsepsiyalar   quyidagilarni   o’rganish   asosida
ishlab chiqiladi:
- iqtisodiy qonunlar talablarini o’rganish;
- xo’jalik rivojlanishining holatini har tomonlama tahlil qilish;
- ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlarining bundan
keyingi rivojlanish istiqbollarini o’rganish;
- aholining talab va ehtiyojlarini o’rganish.
b)  istiqbolda   va  joriy  davr  mobaynida  moliyadan  foydalanishning  asosiy
yo’nalishlarini   belgilab   olish;   shu   tarzda   iqtisodiy   siyosatda   ko’zda   tutilgan
maqsadlarga yetish yo’llaridan kelib chiqiladi, xalqaro omillar inobatga olinadi va
moliyaviy resurslarni yanada ko’paytirish imkoniyatlari ko’rib chiqiladi.
v)   oldinga   qo’yilgan   maqsadlarni   amalga   oshirishga   qaratilgan   amaliy
hatti-harakatlar, chora-tadbirlar ko’rish. 
O’zbekiston   Respublikasi   moliya   siyosatining   asosiy   yo’nalishlari,
tendensiyalari
va istiqbollari
Davlat moliya siyosati – ko’p qirrali tushuncha. Uning ko’lami davlatning
iqtisodiyot   va   ijtimoiy   sohani   boshqarishdagi   ishtiroki   parametrlari   bilan
aniqlanadi. 
4.   O’zbekiston   Respublikasi   moliya   bozorining   hozirgi   rivojlanish
tendensiyasi
Budjet va pul-kredit siyosati.   Odatda, moliya siyosati tarkibida ma’lum
darajadagi mustaqil budjet va pul-kredit siyosati ajratib ko’rsatiladi.
Budjet   siyosati deganda   davlat   tomonidan   quyidagilarni   belgilash
tushuniladi:
■ davlat budjeti daromadlarini shakllantirish manbalarini;
■ budjet xarajatlarining ustuvor yo’nalishlarini;
■ budjetning   yo’l   qo’yilishi   mumkin   bo’lgan   balanslashmaslik
chegaralarini;
18 ■ budjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarini;
■ budjet   tizimining   alohida   bo’g’inlari   o’rtasidagi   o’zaro
munosabatlarning tamoyillarini.
O’z navbatida, budjet siyosati tarkibida  soliq siyosati, investitsion siyosat,
davlat qarzini boshqarish siyosati, budjet yaxlitligi siyosatlari  nisbiy mustaqillikka
ega   bo’ladilar.   Soliq   siyosati   soliqlarning   tarkibini,   ularning   stavkalarini
hajmlarini,   har   bir   soliq   turi   bo’yicha   imtiyozlar   va   jazolarni   belgilaydi.   Bir
vaqtning o’zida soliq tizimini to’laligicha, shuningdek alohida soliqlarning tartibga
soluvchi yoki rag’batlantiruvchi choralari o’rnatiladi.
O’tgan yilda ko’rsatilgan xizmatlar  hajmi 21,3 foizga o’sib, uning YaIM
tarkibidagi ulushi 45,3 foizni tashkil qildi. Xususan, savdo va umumiy ovqatlanish
xizmati 26,8 foizga hamda moliyaviy xizmatlar hajmi 32,2 foizga o’sdi 1
.
Hozirgi   bosqichda   davlatning   moliyaviy   siyosati   quyidagilarga
qaratilgan:
1.   Ijtimoiy   ishlab   chiqarish   samaradorligini   har   tomonlama   oshirish
hisobiga aholining turmush tarzini yuqoriga ko’tarish.
2.   Tadbirkorlarning   haqiqiy   mustaqilligini   ta’minlash,   mehnat   va
xizmatga   bo’lgan   tashabbusini   oshirish   hamda   ularni   har   tomonlama   huquqiy
kafolatlash.
3.   Aholining   kam   ta’minlangan   qatlamini   ijtimoiy   himoya   qilish
(pensionerlar, ko’p bolali oilalar, talabalar).
4.   Daromadi   cheklangan   xizmatchilarni   (sog’liqni   saqlash,   maorif,
boshqaruv, mudofaa) ijtimoiy himoya qilish.
5.   Yangi   moliyaviy   strategiya,   rang-barang   mulk   shakllari,   bozor
munosabatlarini  rivojlantirish,  tovar  va  mahsulotlar   bozorini,  ish  kuchi  va  kapital
bozorlarini rivojlantirish.
6.   Jamiyatning   ijtimoiy   -   iqtisodiy   hayotiga   moliyaviy   ta’sir   ko’rsatish,
uni   soliqqa   tortish,   moliyalashtirish   va   moliyaviy   bozor   uslublari   orqali   amalga
oshirish.
1
 Manba: http://www.cbu.uz/uz/monet_policy/monet_direct2009.htm
19 7. Moliya tizimida iqtisodiy tanglik ko’rsatkichlarini imkon qadar bartaraf
etish (davlat budjeti kamomadi, emissiyaning joylarda ko’payib borishi, inflyatsiya
darajasining   yuqoriligi,   ichki   va   tashqi   qarzlarni   borligi,   tugallanmagan
qurilishlarning mavjudligi), chunki iqtisodiy tanglik nisbatan davlat moliyasi bilan
bir   qatorda   korxonalar   moliyasida   ham   mavjud.   Pul   muomalasini   tartibga   solish.
Milliy valyutaning ichki va tashqi konvertatsiyasini  ta’minlash hisobiga so’mning
qadrini oshirish.
9.   Iqtisodiyotni   jahon   andozalariga   yetkazish   maqsadida   xorijiy
investitsiyalarni kirib kelishini ta’minlash.
10.   Qimmatli   qog’ozlar   bozorini   rivojlantirish   hisobiga   korxonalar
iqtisodiy salohiyatini oshirish.
11. Sug’urta tizimini  rivojlantirish  va uning samaradorligini  oshirishning
huquqiy va iqtisodiy asoslarini kengaytirish va kuchaytirish.
Tovarlar   va   xizmatlarning   mamlakatlararo   harakatini   tartibga   solib
turuvchi,   milliy   iqtisodiyotni   mustahkamlash   va   himoya   qilishga   qaratilgan   boj
siyosati   takomillashib   bordi.   Bu   siyosat   hozirgi   kunda   mamlakat   ichki   bozoriga
past  sifatli,  inson   salomatligiga  putur   yetkazuvchi  tovarlarni  kirib  kelishini  oldini
olish   va   ilg’or   texnologiyalar,   fan-texnika   yutuqlari   natijalarining   mamlakat
iqtisodiyotiga kirib kelishini rag’batlantirish yo’lidan og’ishmay bormoqda.
Moliya   siyosatining   muhim   vazifasi   -   u   yoki   bu   iqtisodiy   va   ijtimoiy
rivojlanishning   davlat   rejasini   yoki   chora-tadbirlarini   amalga   oshirish   uchun
tegishli   moliyaviy   resurslar   bilan   ta’minlashdir.   Lekin   moliya   siyosatini   faqat
iqtisodiy   siyosatga   bog’lash   mumkin   emas.   Moliya   siyosati   -   bu   moliyaviy
munosabatlar   sohasida   davlatning   mustaqil   faoliyat   ko’rsatadigan   sohasi.   Moliya
siyosati   mustaqil   xususiyatga   ega   bo’lish   bilan   bir   vaqtda   davlatning   har   qanday
istalgan ijtimoiy faoliyatni amalga oshirishi uchun xoh ijtimoiy, xoh iqtisodiy yoki
xalqaro munosabatlar olib borishida muhim vositadir.
Moliya siyosati quyidagi vazifalarni bajaradi:
20 ✔ birinchidan,   moliyaviy   resurslarning   hajmini   va   ulardan   foydalanish
samaradorligini   oshirish.   Moliya  siyosati  ko’zda  tutayotgan  tadbirlarni,  ular  bilan
bog’liq   bo’lgan   xarajatlarni   real   mavjud   bo’lgan   moliyaviy   resurslar   bilan
ta’minlanishiga   erishishi   kerak.   Shuningdek   ajratilayotgan   har   bir   so’mlik
resursdan maksimal darajada samaraga erishishni ta’minlash lozim;
✔ ikkinchidan,   moliyaviy   resurslarning   taqsimotida   optimal   nisbatlarni
belgilash, ulardan oqilona foydalanish.
  Moliya   siyosatining   bu   vazifasi   korxona   daromadlarining   davlat
ixtiyoriga o’tishining oqilona shakllarini belgilash, aholining davlat daromadlarini
shakllantirishdagi xissasini to’g’ri belgilash, moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish
sohalari   o’rtasidagi   taqsimlash   mutanosibliklarini   optimallashtirish   yo’llari   bilan
bajariladi;
✔ uchinchidan,   muhim   va   murakkab   vazifasi,   tegishli   moliya
mexanizmini   ishlab   chiqish,   iqtisodiy   siyosat   belgilab   bergan   rivojlanish
yo’nalishlarini ta’minlash maqsadida uni takomillashtirish.
Moliya siyosatining samaradorligini belgilash uchun jamiyatning ehtiyoji
qanchalik   qondirilganligi,   qo’yilgan   maqsadlar   va   vazifalar   amalga   oshirilganligi
baholanishi lozim.
Moliya   siyosatiga   baho   berish   va   unga   tuzatish,   qo’shimchalar   kiritish
uchun   birinchi   navbatda   jamiyat   ehtiyojini   qondira   oladigan   holdagi   ijtimoiy
taraqqiyot  rejasini  aniq bilish zarur. U rejada bo’lajak va yaqin kelajakda amalga
oshirish   vaqtlari   belgilangan   chora-tadbirlar   bo’lishi   lozim.   Faqat   shundagina
moliya   siyosatini   ishlab   chiqish   va   muvaffaqqiyatli   amalga   oshirish   hamda
obyektiv baholash mumkin.
Moliya   siyosatini   asosiy   yo’nalishlaridan   biri   -   moliyaviy   resurslarni
imkon   qadar   yuqori   hajmini   aniqlash   va   ushbu   manbalar   doimiyligi   hamda
uzluksizligini   ta’minlashdir,   chunki   moliyaviy   resurslar   salohiyati   barcha
o’zgarishlarning   moddiy   bazasidir.   Shuning   uchun   moliya   siyosatini   aniqlash   va
21 uning   strategik   va   taktik   asoslarini   ishlab   chiqish   uchun   davlatning   moliyaviy
ahvoli,   moliyaviy   salohiyati,   boshqacha   qilib   aytganda   davlatning   moliyaviy
imkoniyatining obyektivligi haqida aniq ma’lumotga ega bo’lish lozim. 
Moliyaviy   siyosatining   hozirgi   kundagi   vazifalari   quyidagilardan   iborat
bo’lmog’i lozim:
1.   Respublika   davlat   budjetidagi   taqchillikni   yo’l   qo’yilgan   eng   kam
daraja   doirasida   (YaIMning   2-3   %i   atrofida)   cheklashga   yo’naltirilgan   qattiq
moliyaviy siyosatni o’tkazish.
2.   Davlat   xarajatlarining   birinchi   navbatda   iqtisodiyotdagi   zarur   tarkibiy
o’zgarishlarni   o’tkazish,   ishlab   chiqarishning   orqaga   ketishiga   barham   berish
maqsadlarini ko’zlab yo’naltirishni ta’minlash.
3.   Ijtimoiy   yo’naltirilgan   bozor   iqtisodiyotini   shakllantirish   talablaridan
kelib   chiqqan   holda,   aholining   ijtimoiy   himoyasini   ta’minlash,   aholining
konstitutsiya   bilan   kafolatlangan   huquqlarini   himoya   qilishni   ta’minlovchi
moliyaviy   bazani   yaratish,   erkin   mehnat   va   ishbilarmonlik   asosida   aholi   turmush
darajasini   ko’tarishga   zarur   shart-sharoitlar   yaratish.   Bu   maqsadlarda   ularga
soliqlardan   imtiyozlar   berish,   imtiyozli   kreditlar   berish,   maqsadli   fondlardan
moliyaviy qo’llab-quvvatlash.
4.   Ijtimoiy   himoyaning   adresli   bo’lishiga,   moliyaviy   mablag’larning
ijtimoiy   yordamga   haqiqatda   muxtoj   aholi   qatlamlariga   yetib   borishini
ta’minlashga erishish.
5. Soliq siyosatini takomillashtirish:
-   soliq   tizimining   ishlab   chiqarishni   rivojlantirishga,   moddiy   xomashyo,
tibbiy,   moliyaviy   va   mehnat   resurslaridan,   to’plangan   mol-mulkdan   samarali
foydalanishga rag’batlantiruvchi ta’sirini oshirish;
- korxonalar   zimmasidagi   soliq   yukini   keskin   kamaytirish,   qo’shilgan
qiymat   solig’idan   olinadigan   soliq   stavkasini   kamaytirish   va   shu   asosda   ishlab
chiqarishni jonlantirishga turtki berish;
- soliq   tushumlari   tarkibini   tubdan   o’zgartirish,   resurs   soliqlari,   mol-
mulk solig’ining rolini oshirish.
22 7.   Muayyan   budjetlarni   shakllantirish   manbalari   bo’lgan   umumdavlat
soliqlari bilan mahalliy soliqlar o’rtasida aniq chegara o’tkazish.
8.   Davlat   budjeti   daromadlarini   katta   qismini   joylarga   berish,   mahalliy
budjetlarning daromad manbalarini mustahkamlash.
9.   Soliq   siyosati   belgilab   bergan   chora-tadbirlarni   amaliyotga   tadbiq
etuvchi tegishli moliya mexanizmini ishlab chiqish va takomillashtirish.
23 Xulosa
Ushbu   jarayonlar   orasida   muallif   iqtisodiy   jarayonlarni   davlat   tomonidan
tartibga   solishni   kuchaytirishni   ta'kidlaydi,   uning   yangi   iqtisodiy   sharoitlarga
moslashish   strategiyasi   bozor   kuchlarining   harakatlariga   ko'proq   erkinlik   berish,
ularning ustidan muayyan nazoratni saqlab qolish, bu ularning harakatlarining eng
halokatli oqibatlarini oldini olish yoki yumshatish imkonini beradi.
Ushbu jarayonlarning ta'siri ostida, kurs siyosati, ichki iqtisodiy siyosatning
deyarli barcha navlari bilan o'zaro munosabatlarining kuchayishi natijasida, davlat
iqtisodiy   siyosatining   eng   muhim   elementlaridan   biri   bo'lib,   uning   maqsadi
davlatning   tashqi   iqtisodiy   mavqeini   barqarorlashtirishdan   iborat   bo'lib,   birinchi
navbatda,   mamlakat   to'lov   balansining   muvozanati   va   milliy   valyuta   kursining
barqarorligi.
O’zbekiston   uchun,   keng   ko'lamli   valyuta   bozorini   shakllantirish   va   jahon
iqtisodiy   tizimiga   integratsiya   yo'lida   chuqur   iqtisodiy   o'zgarishlarni   amalga
oshirish   jarayonida   bo'lgan,   muntazam   ravishda   iqtisodiy   va   siyosiy   g'alayonlar
boshdan   esa,   milliy   iqtisodiyotning   valyuta   sohasini   tartibga   solish   muammolari
alohida dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Moliya   siyosati   inson   faoliyatining   mahsus   shakli   sifatida   ustqurma
kategoriyalariga   taalluqlidir.   U   bilan   jamiyatning   iqtisodiy   bazisi   orasida
chambarchas bog’langan o’zaro bog’liqlik mavjuddir. 
Bir tomondan, moliya siyosati iqtisodiy munosabatlar orqali vujudga keladi,
ikkinchi   tomondan,   iqtisodiy   bazis   asosida   vujudga   kelib   va   rivojlanib,   moliya
siyosati ma’lum bir mustaqillikka ega. Shuning uchun u iqtisodiyotga, moliyaning
ahvoliga   teskari   ta’sirini   o’tkazadi.   Bu   ta’sir   har   xil   bo’lishi   mumkin:   bir   xil
paytlarda   siyosiy   chora-tadbirlarni   o’tkazish   orqali   iqtisodiyotni   rivojlantirishga
qulay shart-sharoit yaratiladi, boshqalarda esa u to’sqinlik qiladi.
Moliya siyosati moliyaviy munosabatlar mohiyatini o’zgartirolmaydi. Lekin,
davlat moliyaning mohiyatini bilib, u o’z manfaatlariga qaratishga harakat qiladi.
Moliyaviy   munosabatlar   -   obyektiv   voqelik   iqtisodiy   munosabatining   bir   qismi
bo’lib, jamiyatning iqtisodiy bazisini tashkil qiladi. 
24 Foydalanilgan adabiyotlar ro ‘yxati
1. O'zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Mirziyoyev   Sh.M.   Milliy   taraqqiyot
yo’llimizni   qat'iyat   bilan   davom   ettirib,   yangi   bosqichga   ko’taramiz.   1-kitob.
Toshkent.: O’zbekiston, 2018.
2. O'zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Mirziyoyev   Sh.M.   Xalqimizning   roziligi
bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir.
3. Pugach I.L. Kichik va oilaviy biznes: tashkil etish va rivojlantirish (tadbirkorlik
uchun  qo’llanma).  Iqtisodiy   rivojlanishga   ko’maklashish   markazi.   Toshkent   2012
yil
4. LipmanFr.The familybusiness guide, NYPalrave macmillan, 2010.
5. Frederick D. Lipman The Family Business Guide, 2010
6.  Karimov. LA. Bank tizimi, pul muomalasi, kredit, investitsiya va molivaviy
bargarorlik to' g'risida. T.,O'2bekiston. 2005 y.
7. Sh.R. Qobilov., Iqtisodiyot Nazariyasi (2013)
8. O’zbekiston iqtisodiyoti statistik ma’lumotlar to’plami
9. Jo'rayev A. S., Shirinov S. E.  Soliq statistikasi va prognozi 392
Internet manbalari
12. www.gov.uz – O'zbekiston Respublikasi Hukumat portali; 
13. www.lex.uz – O'zbekiston Respublikasi milliy qonunchilik bazasi;
14.www.kun.uz - O’zbekiston Respublikasi yangiliklar portali sayti
15. www.stat .uz - O’zbekiston Respublikasi davlat statistika qo'mitasi rasmiy sayti
16. www.mf.uz - O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi rasmiy sayti
17. www.tfi.uz - Toshkent Moliya Instituti rasmiy sayti
25

Moliya bozori va uning moliyaviy resurslarni shakllantirishdagi o'rni

Купить
  • Похожие документы

  • Industrial tarmoqlarida kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish, tayyorlash va qayta tayyorlash
  • 2016-2023 yillarda O'zbekistonda asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar dinamikasi
  • Assotsiatsiya koeffitsienti
  • XXI asrdagi jahon iqtisodiy inqirozlari - sabablari va oqibatlarini tahlil qilish
  • Xizmat sohasida yetakchi bo’lishning zamonaviy tamoyillari

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha