Moliyaviy aktivlar nazorati bo’yicha tekshiruv natijalarini umumlashtrish - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokumentlar soni: 616
Foydalanuvchilar soni: 251

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	275.7KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	11 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Moliyaviy aktivlar nazorati bo’yicha tekshiruv natijalarini umumlashtrish

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ OLIY TA’LIM , FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“________________________________________________________” KAFEDRASI
“ ____________________________________________________________ ” fanidan
KURS ISHI
МАVZU: Moliyaviy aktivlar nazorati bo’yicha tekshiruv natijalarini
umumlashtrish
Bajardi:_______________________________
Qabul qildi:____________________________
RO‘YXATGA OLINDI
“ ____ ” _______20 23 y.
№_________
Imzo _________ Kurs ishi himoya ga tavsiya
qilingan sana
“____” _______20 23 y.
Ilmiy rahbar __ ________
Imzo _______________
Kurs ishi himoya qilingan
sana
«____» _______202 3 y .
Baho « _____ »
_________ ___________
( imzo )
_ _ _________
( imzo )
___________
( imzo ) Komissiya a’zolari :
__________________
_________________ _
_________________

2M u n d a r ı j a
Kirish ....................................................................................................................
BOB. BUDJET TASHKILOTLARIDA MOLIYAVIY AKTIVLAR
HISOBINI TASHKIL ETISHINING NAZARIY - USLUBIY ASOSLARI
1.1. Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil qilishning maqsadi
vazifalari hamda hususiyatlari 5
1.2. Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil etishning
me’yoriy xuquqiy asoslari .................................................................................. 8
II-BOB. BUDJET TASHKILOTLARIDA MOLIYAVIY AKTIVLAR
HISOBINI TASHKIL ETISHNING AMALIY JIHATLARI
2.1. Hisobvaraqlardagi pul mablag’lari hisobi ......................................................... 11
2.2. Kassadagi pul mablag’lari hisobi hisobi ............................................................ 27
2.3. Moliyaviy aktivlar bo’yicha hisobotlarni tuzish va ular nazoratini tashkil etish
masalalari ........................................................................................................... 31
Xulosa ......................................................................................................................... 39
Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati .......................................................................... 41

3Kirısh
Mamlakatimizda davlat moliyasini samarali boshqarish tizimi hisoblangan
byudjetning g’azna ijrosiga o’tilishi budjetdan mablag’ oluvchi tashkilotlarning pul
mablag’larini o’z ichiga qamrab oldi. Bunda budjet pul mablag’larini konsolidatsiyasi
g’aznachilik bo’limlarida aks ettirilishi tartibi yo’lga qo’yildi. Budjet tashkilotlari
daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga oshirishda moliyaviy aktivlar ya’ni
pul mablag’lari hisobi alohida muhim ahamiyat kasb etadi.
Muhtaram Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev 2021 yilning asosiy yakunlari va
2021 yilda O’zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlariga
bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasida: “Respublikamizda
makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash va iqtisodiy o‘sishning yuqori
sur’atlarini saqlab qolish, jum ladan, Davlat budjeti barcha darajada mutanosib, milliy
valyuta va ichki bozordagi narx darajasi barqaror bo‘lishini ta’minlash – eng muhim
ustuvor vazifamizdir. ” 1
- deb ta`kidlaganlari barchamizga birdek mas`uliyat yuklaydi.
Budjet tizimi sohasida amalga oshirilgan islohotlar asosida bosqichma- bosqich
Davlat budjeti g’azna ijrosiga o’tilishi budjetdan mablag’ oluvchi tashkilotlarni pul
mablag’lari hisobini yuritishda o’zgarishlar amalga oshirilishiga sabab bo’ldi. Ya’ni
budjet tashkilotlarini banklardagi budjet va budjetdan tashqari hisob varaqlari yopilib
pul mablag’lari yagona g’azna hisobvarag’iga o’tkazildi. Natijada har bir budjet
tashkiloti uchun mablag’lar mabaalari bo’yicha g’aznachilik organlarida shaxsiy
hisobvaraqlar ochildi va hisoblashuv amalga oshirib kelinmoqda. Davlat budjeti
g’azna ijrosi sharoitida budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar ya’ni pul mablag’lari
hisobini yuritishni yanada yaxshilash, ularni nazariy va amaliy jihatlarini chuqur
o`rganish orqali
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2021-yil yakunlari va
2021-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga
bag‘ishlangan ma’ruzasi. http://uz.fundamental- economic.uz

4amalga oshiriladi. Shundan kelib chiqib kurs ishi mavzusi dolzarb masalalardan biri
hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi bo’lib, budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini
yuritishini alohida xususiyatlarini o’rganish va shu asosida nazariy axamiyatga ega
tavsiyalar ishlab chiqib tegishli xulosalarga kelish hisoblanadi.
Qo’yilgan maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar belgilandi:
 budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil etishning nazariy uslubiy
asoslarini o’rganish;
 budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil etishni nazariy jihatdan
asoslash;
 budjet hamda budjetdan tashqari pul mablag’lar hisobini yuritish amaliyotini
nazariy jihatdan o’rganish;
 budjet tashkilotlarida naqd pul bo’yicha hisoblashuvlarni tashkil etishda kassa
muomalalarini yuritishni nazariy jihatdan o’rganish;
 moliyaviy aktivlar bo’yicha hisobotlarni tuzish va ular nazoratini tashkil etish
masalalari bo’yicha tavsiyalar hamda tegishli xulosalar shakllantirish hisoblanadi.
Kurs ishining tarkibi kirish, ikkita bob, xulosalar, foydalanilgan adabiyotlar
ro’yxatidan tashkil topgan.
Kurs ishining kirish qismida mavzuning dolzarbligi, kurs ishining maqsadi va
vazifalar, amaliy-nazariy ahamiyati hamda tarkibiy tuzilishi, ko’rsatilgan.
Kurs ishining “Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil
etishining nazariy - uslubiy asoslari” nomli birinchi bobida budjetning g’azna ijrosi
tizimida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil etishning maqsadi, vazifalari hamda o’ziga
xos xususiyatlari, me’yoriy – huquqiy asoslari yoritib berilgan.
Kurs ishining “Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil etishning
amaliy jihatlari” nomli ikkinchi bobida hisobvaraqlardagi pul mablag’lari, kassadagi
pul mablag’lari hamda moliyaviy aktivlar bo’yicha hisobotlarni tuzish va ular
nazoratini tashkil etish masalalari yoritib berilgan.

5I-BOB. Budjet Tashkılotlarıda molıyavıy aktıvlar hısobını tashkıl
etıshınıng n azarıy - u slubıy asosları
1.1. Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil
qilishning
maqsadi vazifalari hamda xususiyatlari
Budjet tashkilotlari daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga oshirishda
moliyaviy aktivlar ya’ni pul mablag’lari hisobi alohida tashkil etiladi. Byudjet
tashkilotlari moliyaviy aktivlariga hisobvaraqlardagi pul mablag’lari, kassadagi pul
mablag’lari, pul hujjatlari, yo’ldagi pul jo’natmalari, moliyaviy qo’yilmalar (vaqtincha
depozitga qo’yilgan pul mablag’lari) kiradi. Byudjet tashkilotlari pul mablag’lari
harakati moliya organlari tomonidan ochilgan shahsiy hisobvaraqlarda yuritiladi.
G’aznachilik va uning xududiy bo’limlarida byudjet tashkilotlari uchun shahsiy
hisobvaraqlar ochilib yuritilar edi. 2021 yildan boshlab budjet tashkilotlari pul
mablag’lari hisobini yuritish uchun moliya organlari tomonidan shahsiy hisobvaraqlar
ochilishi belgilandi. Moliya organlari tomonidan ochilgan shaxsiy hisobvaraq dasturga
kiritiladi va G’aznachilik va ularning xududiy bo’linmalarida ko’rinadi.
Budjet tashkilotlarida pul mablag’lari hisobi budjet (budjet tomonidan muassasa
xarajatlarini va boshqa tadbirlarni moliyalashtirish uchun ajratilgan) va budjetdan
tashqari (ta’lim muassasalarida o’qitishning to’lov kontrakt shakli, rivojlantirish
jamg’armasi, boshqa mahsus mablag’lar, byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi
mablag’lari hisobidan byudjet tashkilotlari xodimlarining ijtimoiy to’lovlarini qoplash
uchun kelib tushgan, chet el valyutasidagi) bo’yicha yuritiladi. Budjet tashkilotlari
Davlat budjeti g’azna ijrosiga o’tishi munosabati bilan hizmat ko’rsatuvchi banklarda
ochilgan byudjet, byudjetdan tashqari mablag’lari bo’yicha hisob schyotlari yopilib
G’aznachilik va uning hududiy bo’limlaridagi ochilgan shahsiy hisobvaraqlarga
o’tkazildi. Natijada G’aznachilik va uning xududiy bo’limlari tomonidan byudjet
tashkilotlarini yuridik va moliyaviy majburiyatlari ro’yhatga olinib yagona g’azna
hisob raqamidan to’lab berilmoqda.

6Yuridik majburiyat - yuridik (jismoniy) shaxslarning ikkinchi tomon oldidagi
tuzilgan shartnomalar, kelishuvlar va tegishli hokimiyat organlarining qarorlari
bo’yicha yuzaga kelgan majburiyatlaridir.
Moliyaviy majburiyat - yuridik (jismoniy) shaxslarning ikkinchi tomon, tovar (ish va
xizmat)lar etkazib beruvchilar oldidagi etkazib berilgan tovar (ish va xizmat)lar uchun
xaq to’lashni tasdiqlovchi hujjatlar, jumladan hisob-to’lov hujjatlarida hisoblangan,
ishchilarga ish haqi, to’lov hujjatlari, sud qarorlari, hamda byudjetdan mablag’
oluvchilarni mol etkazib beruvchi yoki to’lovni qabul qiluvchiga mablag’larning
o’tkazilish majburiyatini yuklovchi hujjatlardir.
Davlat byudjeti g’azna ijrosi sharoitida budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar
hisobini tashkil etishdan maqsad belgilangan tartibda moliyaviy aktivlarga oid
buxgalteriya axborotlarini shakllantrib berishdan iboratdir.
Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil etishda buxgalteriya
hisobi oldiga quyidagi vazifalar qo’yiladi 2
:
1. Budjet tashkilotlari moliyaviy aktivlar hisobini amaldagi me’yoriy
xuquqiy xujjatlar talablari bo’yicha tashkil etish;
2. Moliyaviy aktivlar hisobini buxgalteriya boshlang’ich va yig’ma
xujjatlari, hisob regstirlarida o’z vaqtida to’g’ri rasmiylashtirish;
3. Budjet va byudjetdan tashqari pul mablag’larini daromadlar va xarajatlar
smetalari bo’yicha maqsadli sarflanishi, saqlanishi ta’minlash;
4. Buxgalteriya schyotlarida moliyaviy aktivlar mavjudligi hamda harakatini aniq,
to’liq va o’z vaqtida aks ettirish;
5. Tashkilot kassasida, shahsiy hisobvaraqlardagi pul mablag’lari, pul
xujjatlari, moliyaviy qo’yilmalar butligini nazorat qilish;
6. Chet el valyutasidagi pul mablag’larini O’zbekiston Respublikasi
2
S.Mehmonov budjet hisobi. – Fan va texnologiya nashriyoti 2021 yil. 191 bet

7markaziy banki tomonidan belgilagan xorijiy valyuta kurslari bo’yicha kurs
tafovutlarini aniqlab hisob registrlarida o’z vaqtida aks ettirib borish;
7. Byudjet tashkilotlarining byudjet va byudjetdan tashqari pul mablag’lari
mavjudligi xolati va xarakatiga oid buxgalteriya axborotlarini shakllantirib berish va
boshqalar.
Tashkilotlar pul mablag’lari hisobini yuritishda akkreditivlar, pul ekvivalentari,
chet el valyutasidagi va boshqa pul mablag’larini hisobga oladilar. Chet el
valyutasidagi pul mablag’lari va ularga tegishli operatsiyalar milliy valyutada -
so’mda, chet el valyutasini operatsiya amalga oshirilgan sanadagi (tegishli bank
ko’chirmasi va boshqa tasdiqlovchi hujjatlarda ko’rsatilgan sanadagi) O’zbekiston
Respublikasi Markaziy banki kursi bo’yicha qayta hisoblash orqali hisobga olinadi.
Budjet tashkilotlarida naqt pulsiz hisob shakllarini qo’llagan xolda hisoblashuv
muomalalari amalga oshiradi. Bunda asosan to’lov topshiriqnomasi shakli qo’llaniladi.
To’lov topshiriqnomasida to’lovchi bo’lib, G’aznachilik va uning xududiy bo’limlari
nomi ko’rsatiladi. Byudjet tashkilotlari nomi, shahsiy hisobvarag’i nomeri, STIR
to’lov topshiriqnomasida alohida qatorda keltiriladi.
Budjet tashkilotlarida naqt pul muomalalarini amalga oshirish uchun kassa
hizmati tashkil etiladi. Kassa muomalalari bo’yicha kassa daftari milliy valyutadagi
hamda xorijiy valyutadagi pul mablag’lari hisobi bo’yicha alohida ochiladi
Moliyaviy aktivlarni hisobga olish uchun schyotlar rejasida quyidagi schyotlar
belgilangan:
10 “Hisobvaraqlardagi byudjet mablag’lari”;
11 “Hisobvaraqlardagi byudjetdan tashqari mablag’lar”; 12 “Kassa”;
13 “Boshqa pul mablag’lari”; 14 Moliyaviy qo’yilmalar”.
Yuqoridagilarni umumiy qilib aytish mumkinki byudjet tashkilotlarida
moliyaviy aktivlar hisobini xususiyatlari quyidagilardan iborat

8 Budjet tashkilotlari pul mablag’lari yagona g’azna hisob raqamlari orqali
alohida ochilgan shaxsiy xisobvaraqlarda yuritilishi;
 Budjet tashkilotlari tomonidan hisoblashuvlarni amalga oshirishda yuridik va
moliyaviy majburiyatlar g’aznachilik organlari tomonidan ro’yxatga olinishi va to’lab
berilishi;
 Budjet tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladigan hisoblashuv muomalalarini
amalga oshirishda g’aznachilik organlarida naqt pulsiz hisoblashuvlarda faqat to’lov
topshiriqnomasi shakli qo’llanilishi;
 Hisobda byudjet pul mablag’lari, byudjetdan tashqari pul mablag’lari alohida
yuritilishi;
 Budjet tashkilotlari kassasida naqt pul mablag’i bo’yicha limit belgilanmasligi
va boshqalar.
Xulosa qilib aytish mumkinki byudjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobi
alohida hisob ob’ekti sifatida tashkil etiladi.
1.2. Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil
qilishnini me’yoriy xuquqiy asoslari
Xozirda byudjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini tashkil qilish bo’yicha
barcha uslubiy asoslar yaratilgan. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
1999 yil 3 sentyabrdagi 414-sonli “Budjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta’minlash
tartibini takomillashtirish to’g’risida ” gi qaroriga muvofiq byudjet tashkilotlarida
byujetdan moliyalashtiriladigan pul mablag’lari shuningdek byudjetdan tashqari pul
mablag’larini shakllantirish tartibi belgilangan. 1996 yil 30 avgustda qabul qilingan
O’zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi qonuniga muvofiq
moliyaviy aktivlar buxgalteriya hisobining ob’yektlaridan biri hisoblanadi. Amaldagi
buxgalteriya hisobi bo’yicha qonunchilikka muvofiq O’zbekiston Respublikasi davlat

9budjetida turadigan tashkilotlarning buxgalteriya hisobi va hisobotlarini tartibga solish
shu jumladan moliyaviy aktivlar O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi
tomonidan amalga oshiriladi. Bunda, O’zbekiston Respublikasining vazirlik va
idoralari zarur hollarda, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishgan
holda, o’z tizimidagi tashkilotlarda faoliyat hususiyatlaridan kelib chiqqan holda
buxgalteriya hisobi va hisobotlarining umumiy qoidalarini qo’llash tartibi to’g’risida
belgilangan tartibda me’yoriy hujjatlar chiqarishlari mumkin.
Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobida moliyaviy aktivlar hisobini yuritish
va moliyaviy hisobotlarni tuzish “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi O’zbekiston
Respublikasining qonuni va boshqa bir qator qonunlar, O’zbekiston Respublikasi
Hukumati hamda Moliya vazirligining bir qancha me’yoriy- huquqiy hujjatlariga
muvofiq olib boriladi. Shuningdek, moliyaviy aktivlar hisobini tartibga solishda 2021
yil 26 dekabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining “Budjet Kodeksi”
hamda bu xujjatlari asosida ishlab chiqilgan me’yoriy xujjatlarga asosan amalga
oshiriladi (1.2.1-jadval).
1.2.1-jadval.
Byudjet tashkilotlaridan moliyaviy aktivlar hisobini tashkil qilishning uslubiy
asoslarini tashkil qiluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlar
T/r Me’yoriy-huquqiy
hujjatning nomi O’zbekiston
Respublikasi
Adliya
vazirligidan
ro’yxatdan
o’tkazilgan
sanasi va raqami Hujjatning qisqacha
mazmuni
1 2 3
1 Yuridik shaxslar
tomonidan kassa
operatsiyalarini yuritish
Qoidalari 22 iyun 2021 yil
565-6-son bilan
ro’yxatga
olingan (yangi
tahriri) Yuridik shaxslar tomonidan
kassa operatsiyalarini yuritish
tartibi, jumladan, kassa
xonalariga qo’yiladigan asosiy
talablar, kassirlarning
mas’uliyati va javobgarligi,
ular tomonidan kassa
operatsiyalari bilan bog’liq

10 dastlabki hujjatlarni,
shuningdek kassirlik
hisobotlarini tuzish va
taqdim qilish tartibi va
kassa

11 operatsiyalari bilan bog’liq
boshqa
normalar keltirilgan.
2 O’zbekiston
Respublikasining 19-son
Buxgalteriya hisobi milliy
standarti “Inventarlashni
tashkil etish va o’tkazish” 2 noyabr 1999
yil 833-son
bilan
ro’yxatga
olingan Pul mablag’lari bo’yicha
inventarizatsiyani tashkil
qilish, uni o’tkazishning
umumiy qoidalari, inventarlash
bo’yicha solishtirma-
qaydnomalarni tuzish,
inventarizatsiya
bo’yicha tofovutlarni tartibga
solish tartibi va
inventarizatsiya natijalarini
rasmiylashtirish hamda
inventarizatsiya bilan bog’liq
boshqa normalar keltirilgan.
1 2 3
3 Byudjetdan mablag’
oluvchilarning shaxsiy
hisobvaraqlarini
O’zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligi
G’aznachiligida va
uning
hududiy
bo’linmalarida yuritish
Qoidalari 2021 yil 18
yanvarda 2414-
son
bilan ro’yxatga
olingan Byudjet tashkilotlarida
shahsiy hisobvaraqalarni
ochish, yuritish, yopish tartibi
tartibi va boshqalar keltirilgan.
4 O’zbekiston Respublikasi
Davlat byudjetidan
mablag’ bilan
ta’minlanadigan
tashkilotlarning davriy
moliyaviy hisobotlarini
tuzish, tasdiqlash hamda
taqdim qilish
bo’yicha qoidalar 2021 yil 27
sentyabrda 2270
- son bilan
ro’yxatga
olingan Moliyaviy aktivlar xarakatiga
oid hisobotlar shakllari,
hisobotlarda aks ettiriish
tartiblari keltirilgan
5 Budjet
tashkilotlarida buxgalteriya
hisobi
to’g’risidagi Yo’riqnoma 2021 yil 22
dekabrda 2169 -
son bilan
ro’yxatga olingan Byudjet tashkilotlarida
moliyaviy aktivlar hisobini
yuritishga oid buxgalteriya
xujjatlari hamda schyotlar
rejasini qo’llanilishi
tartibi keltirilgan

12Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki budjet tashkilotlarida moliyaviy
aktivlar hisobini tashkil etishni tartibga soluvchi qonuniy xujjatlar qabul qilingan.
Bulardan tashqari yuqoridagi me’yoriy – xuquqiy xujjatlardan tashqari moliyaviy
aktivlar hisobini tartibga soluvchi bilvosita qonuniy xujjatlardan ham foydalaniladi.
Bularga markaziy bank boshqaruvi qarorlari bilan tasdiqlangan pul mablag’lariga oid
me’yoriy xujjatlarni keltirish mumkin.

13II-BOB. BUDJET TASHKILOTLARIDA MOLIYAVIY AKTIVLAR HISOBINI
TASHKIL ETISHNING AMALIY JIHATLARI
2.1. Hisobvaraqlardagi pul mablag’lari hisobi.
Byudjet tashkilotlarining budjet hamda budjetdan tashqari mablag’lari bo’yicha
shaxsiy hisobvaraqlarining ochilishi moliya organlari tomonidan quyidagi hujjatlar
asosida amalga oshiriladi:
a) byudjetdan mablag’ oluvchining moliya organi rahbarining yoki uning o’rnini
bosuvchi shaxsning ruxsat beruvchi yozuvi qo’yilgan shaxsiy hisobvaraq ochish
to’g’risidagi arizasi.
Agar, budjetdan mablag’ oluvchi bir vaqtning o’zida yuridik shaxs maqomiga
ega bo’lmagan, quyi byudjetdan mablag’ oluvchilar uchun byudjet mablag’larini
taqsimlovchi bo’lsa, tegishli shaxsiy hisobvaraqlar ochish uchun bir nusxada ariza,
unga ilova qilib xizmat ko’rsatiladigan quyi byudjetdan mablag’ oluvchilarning
ro’yxati taqdim etiladi;
b) xarajatlar smetasi nusxasi, jumladan vaqtinchalik va aniqlangan hamda unga
moliya organlarining mansabdor shaxslari tasdiqlagan va moliya organlarining muhri
qo’yilgan zarur hujjatlarning ilovalari bilan, Zaxira jamg’armasi mablag’lari bo’yicha
xarajatlar smetalari nusxalari.
Bunda, o’rnatilgan tartibda o’zining tasarrufida bo’lgan, yuridik shaxs maqomiga ega
bo’lmagan, quyi byudjetdan mablag’ oluvchilarning xarajatlariga xizmat ko’rsatish va
hisobini yuritishni amalga oshiradigan byudjetdan mablag’ oluvchilar uchun ularning
shaxsiy xarajatlarini (shaxsiy xarajatlar smetasi asosida) hisobini yuritish uchun
alohida shaxsiy hisobvaraq ochiladi va xizmat ko’rsatiladigan quyi byudjetdan
mablag’ oluvchilar uchun (umumiy xarajatlar smetalari asosida) alohida har bir
byudjet tasnifining paragrafi bo’yicha shaxsiy hisobvaraqlar ochiladi;
v) kapital qurilish ob’ektlari bo’yicha xarajatlarning oylik yoyilmasi,
qurilishlarning manzilli ro’yxati (loyiha-tadqiqot ishlarining manzilli ro’yxati)

14nusxasi, qurilishlarning titul ro’yxati nusxasi (kapital qurilish buyurtmachilari uchun);
g) bir nusxada yuqori tashkilot tomonidan yoki notarial tasdiqlangan moliyaviy
hujjatlarga imzo qo’yish huquqiga ega bo’lgan tashkilotning mansabdor shaxslarining
imzo namunalari va shaxsiy hisobvaraqlar bilan muomalalarni amalga oshirishdagi
tashkilotning muhr izi tushirilgan kartochkasi.
Shahsiy hisobvaraq ochilgandan keyin G’aznachilik bo’limlariga belgilangan
tartibda naqt pul va boshqa buxgalteriya xujjatlarini olish uchun moddiy javobgar
shaxs nomiga ishonchnoma rasmiylashtirilib taqdim etiladi. Bu ishonchnoma
berilgan shaxs nomiga g’aznachilik bo’limlari tomonidan naqt pul olish uchun chek
rasmiylashtirilib beriladi yoki g’aznachilik bo’limlaridan shahsiy hisobvaraqdan
ko’chirma va unga ilova qilingan xujjatlarni olishiga ruxsat beriladi.
Ma’lumki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3
sentyabrdagi 414-sonli "Byudjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta’minlash tartibini
takomillashtirish to’g’risida"gi qaroriga muvofiq, byudjetdan mablag’ oluvchilarni
Davlat byudjetidan xarajatlarning to’rt guruhi bo’yicha moliyalashtirish tartibi
belgilangan:
I. Ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar (bolali oilalarga nafaqalar va kam
ta’minlangan oilalarga moddiy yordam, stipendiyalar va boshqalar);
II. Ish haqiga qo’shimchalar;
III. Kapital qo’yilmalar (Davlat investitsiya dasturida nazarda tutilgan manzilli
ro’yxatlarga muvofiq);
IV. Boshqa xarajatlar (oziq-ovqat, dori-darmon, kommunal xizmatlar va boshqa
xarajatlar).
Byudjetdan mablag’ oluvchilarning I va II guruh bo’yicha xarajatlar to’lovi
birinchi navbatda amalga oshiriladi. Bunda, I guruh xarajatlarini II guruh xarajatlari
to’lovisiz amalga oshirish taqiqlanadi.

15Tegishli byudjet bo’yicha I va II guruh xarajatlari to’lovi uchun g’azna
hisobvaraqlarida zarur mablag’larni qoplaydigan qoldiqlar mavjud bo’lganda, I va II
guruh xarajatlarini to’liq amalga oshirgan tashkilotlar bo’yicha IV guruh xarajatlarini
amalga oshirishga ruxsat etiladi.
G’aznachilik bo’linmalari g’azna hisobvaraqlaridan to’lov topshiriqnomalar
asosida tashkilot va muassasalarni saqlash, markazlashtirilgan tadbirlarni o’tkazish,
kapital qo’yilmalar va boshqa maqsadlar uchun to’lovlarning tasdiqlangan xarajatlar
smetasi va kapital qo’yilmalar limitlari doirasida amalga oshiradi.
Buning uchun yuridik va moliyaviy majburiyatlar belgilangan tartibda ro’yhatga
olinadi va to’lab beriladi. Budjet mablag’lari hisobiga I va II guruh xarajatlari
bo’yicha moliyaviy majburiyatlar ish haqi va unga tenglashtirilgan xarajatlar to’lovi
uchun naqd pul mablag’larini olishga so’rovnoma, shuningdek ushbu guruhlar
xarajatlari bo’yicha to’lov topshiriqnomalari asosida ro’yxatga olinadi.
Budjet tashkilot ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar, shuningdek
xizmat safari xarajatlarini to’lash uchun naqd pul mablag’lari olishga
g’aznachilik bo’linmasiga byudjetdan mablag’ oluvchining rahbari va bosh
hisobchisi imzosi bilan, ikki nusxada ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar,
shuningdek xizmat safari xarajatlarini to’lash uchun naqd pul mablag’lari olishga
so’rovnoma va unga to’ldirilgan chek ilova qilingan holda taqdim qiladi. Budjetdan
mablag’ oluvchilar naqd pul olish uchun moddiy javobgar shaxs (kassir)ga berilgan
ishonchnomani g’aznachilik bo’linmalariga taqdim qiladilar. Olinishi kerak bo’lgan
naqt pul g’aznachilik bo’limining banklardagi tranzit schyotiga yagona g’azna
hisob raqamidan to’lov topshiriqnomasi asosida g’aznachilik tomonidan o’tkaziladi.
To’ldirilgan chek byudjet tashkiloti xodimi tomonidan bankka taqdim etiladi va
bank tomonidan chekda ko’rsatilgan mablag’ to’lab beriladi. Naqd pul
berilganidan so’ng reestrning ikkinchi nusxasi (kassa chiqim jurnali) chek ijro
etilganligi to’g’risidagi belgi qo’yilgan holda bank ko’chirmasi bilan birga
tegishli g’aznachilik bo’linmasiga

16qaytariladi. G’aznachilik bo’linmasi bank ko’chirmasi, reestr va chekga asosan
tegishli shaxsiy hisobvaraqda belgi qo’yadi va byudjet tashkilotiga uning shaxsiy
hisobvarag’idan ko’chirma beradi, shu bilan birga byudjet tashkiloti buxgalteriyasida
keyingi hisoblarni yuritish uchun ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar, xizmat
safari xarajatlarini to’lash uchun berilgan so’rovnomaning ikkinchi nusxasiga
"TO’LANDI" belgisini qo’yib byudjetdan mablag’ oluvchiga qaytaradi.
III guruh xarajatlari bo’yicha moliyaviy majburiyatlarning qabul qilinishi
pudratchilarning ish bajarilganligini tasdiqlovchi hisobvaraq-fakturalar asosida amalga
oshiriladi.
G’aznachilik bo’linmalari tomonidan pul mablag’larini o’tkazish quyidagi
hollarda amalga oshiriladi:
to’lov topshiriqnomasida byudjet tasnifining tegishli kodlari, shartnoma,
hisobvaraq-faktura, avans miqdori va boshqa kerakli rekvizitlar to’g’ri ko’rsatilganda;
qurilishlarning tasdiqlangan manzilli va titul ro’yxatlari asosida va tegishli ob’ektlar
bo’yicha shaxsiy g’azna hisobvaraqlaridagi mavjud ajratilgan byudjet mablag’lari
summalari doirasida bo’lganda;
agar to’lov topshiriqnomasida ko’rsatilgan summa g’aznachilik bo’linmasida
ro’yxatga olingan shartnomaga asosan, oldin o’tkazilgan mablag’larni hisobga olgan
holda, to’lanishi lozim bo’lgan pul mablag’laridan oshmaganda;
buyurtmachining pudratchi oldidagi kreditorlik qarzining mavjudligini
tasdiqlovchi hisobvaraq-faktura va hujjatlar, yoki buyurtmachining pudratchiga avans
to’lovlarini o’tkazishi lozimligini tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lganda; to’lov
topshiriqnomasida ko’rsatilgan pudratchining nomi va rekvizitlari shartnomada
ko’rsatilgan pudratchining nomi va rekvizitlariga muvofiq
bo’lganda.
Bajarilgan ishlar uchun xarajatlar to’lovi, jumladan avans to’lovlarining
to’lanishi o’rnatilgan tartibda rasmiylashtirilgan va buyurtmachilar tomonidan

17g’aznachilik bo’linmalariga taqdim qilingan to’lov topshiriqnomalari asosida amalga
oshiriladi, bunda to’lov topshiriqnomasining "To’lovchining nomi" ustunida
g’aznachilik bo’linmasining nomi, "To’lovchining hisob raqami" ustunida - g’azna
hisobvarag’i, "To’lov maqsadi" ustunida - byudjetdan mablag’ oluvchining shaxsiy
hisobvaraq raqami, byudjet tasnifining tegishli kodi, to’lovni o’tkazishga asos
bo’ladigan hujjatlar, shuningdek to’lov maqsadi ko’rsatiladi.
IV guruh xarajatlari bo’yicha moliyaviy majburiyatlar mahsulot etkazib
beruvchilarning hisobvaraq-fakturalari yoki tovarlar etkazib berilganligini (ishlar
bajarilganligini, xizmatlar ko’rsatilganligini) tasdiqlovchi boshqa hujjatlar, yoki
byudjetdan mablag’ oluvchilarning mahsulot etkazib beruvchiga byudjet (byudjetdan
tashqari) mablag’larini (shu jumladan, avans to’lovlarini) o’tkazishi lozimligini
tasdiqlovchi boshqa hujjatlar asosida qabul qilinadi.
G’aznachilik bo’linmasi byudjetdan mablag’ oluvchilarning to’lov
topshiriqnomalari asosida g’azna hisobvaraqlaridan IV guruh xarajatlari bo’yicha
xarajatlarni byudjetdan mablag’ oluvchilarning xarajatlar smetalarining tegishli
moddalarida nazarda tutilgan ajratilgan byudjet mablag’lari limitlari doirasida amalga
oshiradi.
Byudjetdan mablag’ oluvchilarning xarajatlari to’lovi to’lov topshiriqnomalari bilan
quyidagi talablarga rioya qilingan holda amalga oshiriladi:
budjetdan mablag’ oluvchilarning IV guruh xarajatlarining tegishli moddalari
bo’yicha byudjet mablag’lari qoldiqlari summalari doirasida;
agar to’lov topshiriqnomasida ko’rsatilgan summa g’aznachilik bo’linmasida
ro’yxatga olingan shartnomaga muvofiq to’lanishi lozim bo’lgan pul mablag’lari
summasidan oshmasa;
hisobvaraq-faktura yoki tovar (ish, xizmat)lar etkazib berilganligini tasdiqlovchi
boshqa hujjatlar mavjud bo’lganda va byudjetdan mablag’ oluvchining mahsulot
etkazib beruvchi oldidagi qarzdorligini, shuningdek byudjetdan mablag’ oluvchini
mahsulot etkazib beruvchiga byudjet (byudjetdan

18tashqari) mablag’larini (shu jumladan, avans to’lovlarini) o’tkazishi lozimligini
tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lganida;
to’lov topshiriqnomasida ko’rsatilgan mahsulot etkazib beruvchining,
shuningdek byudjetdan mablag’ oluvchilarning nomi va rekvizitlari shartnoma va
hisobvaraq-fakturada yoki tovar (ish, xizmat)lar etkazib berishni tasdiqlovchi boshqa
hujjatlarda mahsulot etkazib beruvchining, shuningdek byudjetdan mablag’
oluvchilarning nomi va rekvizitlariga muvofiq bo’lganida.
Xarajat guruxlari bo’yicha to’lov topshiriqnomalariga asosan to’lovlar amalga
oshirilgandan keyin g’aznachilik bo’limlari quyidagi shakldagi to’lov
topshiriqnomalari ilova qilingan shahsiy hisobvaraqdan ko’chirmani byudjet
tashkilotlariga taqdim etadi.
Budjet tashkilotlariga g’aznachilik bo’limlari tomonidan byudjet mablag’lari
bo’yicha shahsiy hisobvaraqda muomala amalga oshrilgan kun uchun ko’chirmalar
taqdim etiladi. Ushbu ko’chirmalarga asosan byudjet tashkilotlari buxgalteriyasida
tegishli buxgalteriya yozuvlari berilib 2- memorial order – byudjet mablag’larining
xarakatiga doir jamlanma qaydnoma 381-shakl rasmiylashtiriladi. 2-memorial orderga
asosan yozuvlar 308 –son shakldagi Bosh jurnal kitobiga tushiriladi. 308-son
shakldagi bosh jurnal kitobidan tegishli hisobot shakllari rasmiylashtiriladi (2.1.1 -
rasm).
2.1.1-rasm. Shaxsiy hisobvaraqlardagi budjet mablag’lari xarakati hisobini Budjet mablag’lari bo’yicha shahsiy
hisobvaraqdan ko’chirmaТegishli xujjatlar ilova қilingan to`lov topshiqnomasi
2- memorial order – budjet mablag`larining
xarakatiga doir jamlanma qaydnoma 381-shakl
308-son shakldagi bosh jurnal kitobi Hisobot shakllari

19xujjatlashtirishning sxematik ko’rinishi.

20Budjet mablag’lari bo’yicha shahsiy hisobvaraqlarda kun oxiriga qoldiq
bo’lmaydi. Yani byudjetdan moliyalashtirish amalga oshirilganda tegishli yozuvlar
bilan 232 “Byudjetdan moliyalashtirish” subschyoti bilan bog’langan holda aks
ettiriladi. G’azna ijrosiga o’tmagan byudjet tashkilotlari byudjet pul mablag’lari
bo’yicha muomalalar banklarda ochilgan hisobvaraqlarda amalga oshiriladi. Bu
hisobvaraqlarda ham hisoblashuvlar to’lov topshirig’i orqali amalga oshiriladi.
Byudjet pul mablag’lari hisobvarag’ida muomalalar amalga oshirilgan kun oxiriga
hizmat ko’rsatuvchi bank tomonidan hisob schyotidan ko’chirma taqdim etiladi. Bu
ko’chirmaga asosan byudjet tashkiloti buxgalteriyasi tomonidan tegishli yozuvlar
berib 2- memorial order – Budjet mablag’larining xarakatiga doir jamlanma
qaydnoma 381-shakl rasmiylashtiriladi. 2-memorial orderga asosan yozuvlar 308 –
son shakldagi Bosh jurnal kitobiga tushiriladi. 308-son shakldagi bosh jurnal
kitobidan tegishli hisobot shakllari rasmiylashtiriladi.
Buxgalteriya hisobida g’azna ijrosiga o’tmagan byudjet tashkilotlari byudjet pul
mablag’lari hisobi 10 “Hisobvaraqlardagi byudjet mablag’lari” schyotida quyidagi
subschyotlarda yuritiladi:
100 “Tashkilotni saqlash uchun moliyalashtirilgan byudjet mablag’lari”;
101“Boshqa maqsadlar uchun moliyalashtirilgan byudjet mablag’lari”.
100 “Tashkilotni saqlash uchun moliyalashtirilgan byudjet mablag’lari” subschyotida
g’azna ijrosiga o’tilmagan ayrim tashkilotlarning markaziy apparatini saqlash uchun
tasdiqlangan xarajatlar smetasiga muvofiq sarflanadigan mablag’larning harakati
hisobga olinadi.
101 “Boshqa maqsadlar uchun moliyalashtirilgan byudjet mablag’lari”
subschyotida bosh mablag’ taqsimlovchilar tomonidan qaramog’idagi muassasalarga
o’tkazish uchun va markazlashtirilgan tadbirlarga sarflash uchun mo’ljallangan
mablag’lar, shuningdek kapital qo’yilmalar va boshqa tadbirlarni mablag’ bilan
ta’minlash uchun (kapital qo’yilmalarning hisobi xarajatlar smetasining ijrosi bilan
yagona balansda yuritilgan hollarda) ajratilgan mablag’lar xarakati hisobga olinadi.
Quyi mablag’ taqsimlovchilar tomonidan

21bu subschyotda ular ixtiyoriga ochilgan va muassasalarni saqlash uchun, shuningdek,
qaramog’idagi muassasalarga o’tkazish uchun moliyalashtirilgan mablag’lar hisobga
olinadi.
Bu subschyotlarning debetiga moliyalashtirilgan mablag’lar summalari va kassa
xarajatlarini qayta tiklash uchun kelib tushgan summalar, kreditiga esa, tegishli
maqsadlar uchun sarflangan budjet mablag’lari va qaytarib olingan mablag’lar
summalari yoziladi.
Tasdiqlangan xarajatlar smetasiga muvofiq moliyalashtirib berilgan mablag’lar
byudjet mablag’larini oluvchilar tomonidan 100 “Tashkilotni saqlash uchun
moliyalashtirilgan byudjet mablag’lari” va 101 “Boshqa maqsadlar uchun
moliyalashtirilgan byudjet mablag’lari” subschyotlarning debetiga hamda 232
“Budjetdan moliyalashtirish” subschyotining kreditiga yoziladi. Xizmat ko’rsatuvchi
bankda ochilgan talab qilib olinguncha depozit hisobvaraqlarga kassa xarajatlarini
tiklash uchun tushgan mablag’lar 100 “Tashkilotni saqlash uchun moliyalashtirilgan
byudjet mablag’lari” va 101 “Boshqa maqsadlar uchun moliyalashtirilgan byudjet
mablag’lari” subschyotlarning debetiga va kassa, hisob-kitob, hisobdor shaxslar
hamda boshqalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlarning kreditiga yoziladi.
Bankdan olingan yoki hisobvaraqlardan to’lov hujjatlariga asosan to’langan
mablag’lar summasi 100 “Tashkilotni saqlash uchun moliyalashtirilgan byudjet
mablag’lari” va 101 “Boshqa maqsadlar uchun moliyalashtirilgan byudjet
mablag’lari” subschyotlarning kreditiga va kassa, hisob-kitoblar va boshqa tegishli
subschyotlarning debetiga yoziladi (2.1.1-jadval).
2.1.1 - Jadval
Budjet pul mablag’lari xarakatiga oid buxgalteriya o’tkazmalari*
№ Muomalalar mazmuni Dt Kt
Shaxsiy hisobvaraqlardagi byudjet mablag’lari bo’yicha
1 Budjet mablag’lari hisobidan xodimlarga beriladigan ish haqi
summasi kassaga kirim qilinganda (ish xaqi bo’yicha 120 232

22moliyaviy majburiyat to’lab berilganda)
2 Budjet mablag’lari hisobidan ish haqiga nisbatan hisoblangan
yagona ijtimoiy to’lov summasi o’tkazib berilganda (ish haqiga
ajratmalar bo’yicha moliyaviy majburiyat to’lab
berilganda) 161 232
3 Kapital qurilish bo’yicha pudratchilarga bajarilgan ishlar uchun
byudjet mablag’i hisobidan o’tkazilganda (qurilish- ta’mirlash
ishlari bo’yicha moliyaviy majburiyat to’lab
berilganda) 150 232
Bankdagi hisobvaraqlardagi byudjet mablag’lari bo’yicha
1 Tasdiqlangan smeta doirasida tashkilotni saqlash uchun
byudjetdan moliyalashtirish amalga oshirilganda 100 232
2 Boshqa maqsadlar uchun byudjetdan moliyalashtirish amalga
oshirilganda 101 232
3 Budjet mablag’lari hisobiga hisobvaraqdan xodimlarga
beriladigan ish haqi kassaga olinganda 120 100
4 Budjet mablag’lari hisobidan ish haqiga nisbatan hisoblangan
yagona ijtimoiy to’lov summasi o’tkazib berilganda 161 100
*Muallif tomonidan adabiyotlardan foydalangan xolda tuzilgan
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi
414-sonli “Budjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish
to’g’risida ” gi qaroriga muvofiq byudjet tashkilotlariga byudjetdan tashqari mablag’lar
shakllantirish imkoniyati berilgan.
Ushbu qarorga muvofiq byudjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg’armasi
mablag’lari Moliya vazirligining G’aznachiligi va uning hududiy bo’linmalarida
ochilgan hisob raqamlarida hisobot choragining oxirgi ish kuni oxirida byudjet
mablag’lari bo’yicha tejab qolingan mablag’lar, faoliyati turiga muvofiq tovarlar
(ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotishdan olingan daromadlar, balansida bo’lgan
davlat mulkini ijaraga berishdan qonun hujjatlariga muvofiq olingan mablag’larning
bir qismi, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan beriladigan

24homiylik yordami (beg’araz yordam) hisobidan shakllantirilashi belgilangan.
Shuningdek rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari hisobiga birinchi navbatda
kreditorlik qarzlarni tugatish, moddiy texnika ba’zasini mustaxkamlash, xodimlarni
moddiy rag’batlantirishga yo’naltirilishi belgilangan. Ta’lim muassasasining maxsus
mablag’lari bo’yicha boshqa tushumlar ya’ni ikkilamchi xom ashyoni topshirishdan
tushgan tushumlar, keraksiz va eskirgan moddiy qiymatliklarni (byudjetdan tashqari
mablag’lar hisobiga olinganlarini) sotishdan tushgan tushumlar, qonun hujjatlari bilan
taqiqlanmagan boshqa tushumlar hisobidan.
Tibbiyot muassasalarida tibbiyot muassasalarini moddiy rag’batlantirish va
rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari qonunchilikka muvofiq tegishli manbaalar
hisobiga shakllanadi va ular hisobiga xarajatlar amalga oshiriladi (2.1.1-rasm).
Ta’lim muassasalarida O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2021 yil 26
fevralda 2431 - son bilan ro’yxatdan o’tgan “Oliy va o’rta maxsus, kasb- hunar ta’limi
muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shakli va undan tushgan mablag’larni
taqsimlash tartibi to’g’risida” Nizomga ko’ra o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan
mablag’lar tushumi amalga oshiriladi va ular hisobiga xarajatlar amalga oshiriladi.

25

2.1.2-rasm. Budjetdan tashqari mablag’lar manbalari.
Budjet tashkilotlarining maxsus mablag’lari bo’yicha boshqa tushumlar
ikkilamchi xom ashyoni topshirishdan tushgan tushumlar, keraksiz va eskirgan
moddiy qiymatliklarni (byudjetdan tashqari mablag’lar hisobiga olinganlarini)
sotishdan tushgan tushumlar, qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan boshqa tushumlar
hisobidan shakllanadi va ular hisobiga xarajatlar amalga oshiriladi.Boshqa mablag’lar (turlari bo’yicha)Davolash muassasalarida pulli ovqatlanishdan kelib tushgan mablag’larUmumta’lim maktablaridagi darsliklar ijarasi uchun kelib tushgan mablag’larXodimlardan ovqatlanganligi uchun kelib tushgan mablag’larO’tgan yillar debitorlik summalarini kelib tushishiBudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi mablag’lari
Grantlar, insonparvarlik yordami va texnik ko’maklashish vositalariAjratmalar hisobiga shakllanadigan vazirlik va idoralarning byudjetdan tashqari
jamg’armalariTa’lim muassasalaridagi to’lov-kontrakt mablag’lariTa’lim muassasalarida ota-onalarning mablag’lariTibbiyot muassasalarini moddiy rag’batlantirish va rivojlantirish jamg’armasi
mablag’lariByudjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari
Budjetdan tashqari mablag’lar
Budjetdan tashqari
daromadlar
Maqsad uchun
mo’ljallangan mablag’lar

26tashqari jamg’armalari shakllanadi va ular hisobiga belgilangan tartibda xarajatlar
amalga oshiriladi. Bulardan tashqari byudjet tashkilotlarida tranzit mablag’lari
(Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi mablag’lari hisobidan byudjet tashkilotlari
xodimlarining ijtimoiy to’lovlarini qoplash uchun kelib tushgan mablag’lar, O’tgan
yillar debitorlik summalarini kelib tushishi va boshqalar) tushumi va hisobdan
chiqarilishi amalga oshiriladi
Budjet tashkilotlari yuqorida keltirilgan manbaalar bo’yicha hisobvaraqlardagi
byudjetdan tashqari mablag’lar hisobini yuritadi. Ya’ni xar bir manba bo’yicha
alohida shaxsiy hisobvaraqlar belgilangan tartibda moliya organlari tomonidan
ochiladi va g’azna dasturiga kiritiladi.
Budjetdan tashqari mablag’lar bo’yicha yuridik va moliyaviy majburiyatlarning
qabul qilinishi, shuningdek byudjetdan tashqari mablag’larning kassa xarajatlari kelib
tushgan byudjetdan tashqari mablag’lar doirasida amalga oshiriladi va byudjet
mablag’lari kabi bir xil tartibda rasmiylashtiriladi.
G’azna ijrosiga o’tmagan budjet tashkilotlari budjetdan tashqari mablag’lar
manbalari bo’yicha bankda alohida hisobvaraqlar ochadi va yuritadi.
Budjet tashkilotlariga g’aznachilik bo’limlari tomonidan budjet tashqari
mablag’lari bo’yicha shahsiy hisobvaraqda muomala amalga oshrilgan kun uchun
ko’chirmalar taqdim etiladi.
Ko’chirmalar budjetdan tashqari mablag’lar manbalari shaxsiy hisobvaraqlar
bo’yicha alohida alohida byudjet tashkilotlariga beriladi. Ushbu ko’chirmalarga
asosan byudjet tashkilotlari buxgalteriyasida tegishli buxgalteriya yozuvlari berilib 3-
memorial order – byudjetdan tashqari mablag’larining harakatiga doir jamlanma
qaydnoma 381-shakl rasmiylashtiriladi. 3-memorial orderga asosan yozuvlar 308 –
son shakldagi Bosh jurnal kitobiga tushiriladi. 308-son shakldagi bosh jurnal
kitobidan tegishli hisobot shakllari rasmiylashtiriladi.
Buxgalteriya hisobida hisobvaraqlardagi byudjetdan tashqari mablag’lar hisobi
11 “Hisobvaraqlardagi byudjetdan tashqari mablag’lar” schyotida

27quyidagi subschyotlarda yuritiladi:
110 “To’lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblardan tushgan
mablag’lar”;
111 “Ta’lim muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan
tushumlar”;
112 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari”; 113 “Boshqa
byudjetdan tashqari mablag’lar”;
114 “Budjet tashkilotining vaqtincha ixtiyorida bo’ladigan mablag’lar”; 115
“Valyuta hisobvarag’i”;
119 “Boshqa hisobvaraqlardagi pul mablag’lari”.
110 “To’lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblardan tushgan mablag’lar”
subschyotida tashkilotlarning hisobvaraqlariga kirim qilingan ta’lim muassasalaridagi
bolalarning ota-onalari tomonidan to’lanadigan badallari, shuningdek ovqatlanganligi
uchun xodimlardan tushgan mablag’lari hisobga olinadi. Bu subschyotning debet
tomonida ta’lim muassasalaridagi bolalarning ota-onalari tomonidan to’lanadigan
badallari, shuningdek ovqatlanganligi uchun xodimlardan tushgan mablag’larni kirimi,
kredit tomonida mablag’larni sarflanishi, hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi .
Subschyotlar debetiga
2.1.3-rasm. Ta’lim muassasalarida ota-onalarning mablag’lari bo’yicha tushumlar
hisobidan xarajatlar amalga oshirilishini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirishni
sxematik ko’rinishi. 150
160
162
179 173110 subschyotning
kreditidan

28111 “Ta’lim muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan
tushumlar” subschyotida tashkilotlar tomonidan o’qitishning to’lov- kontrakt
shaklidan tushgan tushumlar hisobga olinadi. Bu subschyotning debet tomonida
Ta’lim muassasalarida O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2021 yil 26
fevralda 2431 - son bilan ro’yxatdan o’tgan “Oliy va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi
muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shakli va undan tushgan mablag’larni
taqsimlash tartibi to’g’risidagi” Nizomga ko’ra o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan
mablag’lar tushumi kredit tomonida bu mablag’larni sarflanishi, hisobdan chiqarilishi
aks ettiriladi.
112 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari” subschyotida
qonunchilikda belgilangan tartibda tashkilotlarning rivojlantirish jamg’armasi
bo’yicha daromadlar va tushumlari, shuningdek tibbiyot muassasalarining moddiy
rag’batlantirish va rivojlantirish jamg’armasi mablag’larining hisobi yuritiladi. Bu
subschyotning debet tomonida byudjet tashkilotlari faoliyat turiga mos mahsulot (ish
va xizmatlar) sotishdan tushumlar, ijara tushimlari, xomiylik mablag’lari tushumi, yil
yakuniga ko’ra byudjet mablag’lari bo’yicha iqtisod qilib qolingan mablag’ni
rivojlantirish jamg’armasiga o’tkazilishi aks ettiriladi kredit tomonida ushbu
mablag’lar hisobiga amalga oshirilgan xarajatlar, hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi.
113 “Boshqa byudjetdan tashqari mablag’lar” subschyotida tashkilotlarning
eskirgan va keraksiz moddiy qimmatliklarni sotishdan, shuningdek, turli xil jarimalar
va penyalardan hamda boshqa qonunchilikda taqiqlanmagan tushumlar bo’yicha
mablag’lari hisobga olinadi. Bu schyotning debet tomonida ikkilamchi xom ashyoni
topshirishdan tushgan tushumlar, keraksiz va eskirgan moddiy qiymatliklarni
(budjetdan tashqari mablag’lar hisobiga olinganlarini) sotishdan tushgan tushumlar,
boshqa tushimlar summasi, kredit tomonida bu mablag’larni sarflanishi , hisobdan
chiqarilishi aks ettiriladi.
114 “Byudjet tashkilotining vaqtincha ixtiyorida bo’ladigan mablag’lar”
subschyotida tashkilotning ixtiyoriga vaqtinchalik tushgan va ma’lum shartlar
bajarilgandan keyin qaytarilishi yoki tegishli hisobvaraqlarga o’tkazilishi lozim

29bo’lgan mablag’lar hisobga olinadi. Bu schyot asosan sud, prokuratura, boshqa
xuquqni himoya qiluvchi organlarida ko’proq qo’llaniladi. Bu schyotni debet
tomonida tashkilotning ixtiyoriga vaqtinchalik tushgan mablag’lar summalari, kredit
tomonida bu mablag’larni qaytarilishi aks ettiriladi.
Ushbu summalarning analitik hisobi 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-
kitoblar daftarida (kartochkasida) olib boriladi.
115 “Valyuta hisobvarag’i” subschyotida chet el valyutasi bo’yicha
operatsiyalarning hisobi olib boriladi. Ushbu subschyotning debet tomonida chet el
valyutalarining kirimi, kredit tomonida esa, chet el valyutalarining chiqimi aks
ettiriladi. Bu schyotning debet tomonida xorijiy valyutadagi pul mablag’lari tushumi
yoki ijobiy kurs tafovuti aks ettiriladi, kredit tomonida xorijiy valyutadagi pul
mablag’lari sarfi yoki salbiy kurs tafovuti aks ettiriladi.
Chet valyutasi bo’yicha mablag’larning sintetik hisobi 381-son jamlanma
qaydnomada (3-memorial orderda), analitik hisobi 292-son shakldagi joriy hisoblar va
hisob-kitoblar daftarida (kartochkasida) chet el valyutasi turlari bo’yicha alohida holda
yuritiladi.
119 “Boshqa hisobvaraqlardagi pul mablag’lari” subschyotida tashkilotlarning
hisobvaraqlariga davlat ijtimoiy sug’urtasi bo’yicha xarajatlarni to’lash uchun Pensiya
jamg’armasining hududiy bo’linmalaridan kirim qilingan mablag’lar va boshqa pul
mablag’lari hisobga olinadi. Bu schyotning debet tomonida Pensiya jamg’armasi
mablag’lari hisobidan byudjet tashkilotlari xodimlarining ijtimoiy to’lovlarini qoplash
uchun kelib tushgan mablag’lar va boshqa mablag’lar tushumi kredit tomonida bu
mablag’larni sarflarishi yoki hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi
2.1.2 - Jadval
Budjetdan tashqari pul mablag’lari xarakatiga oid buxgalteriya
o’tkazmalari*

30mablag’lar tushumiga4
O’qitishning to’lov kontrakt shaklidan tushgan
mablag’lar hisobiga kreditorlik majburiyatlar to’lab
berilganda 15,16,1
7
schyotl
ar ning
tegishli
subschy
o
t-lari 111
5
O’qitishning to’lov kontrakt shaklidan ortiqcha
tushgan mablag’lar
qaytarilganda 175 111
1 2 3
Byudjet tashkilotlariga faoliyat turiga mos
mahsulot(ish va xizmatlar)ni
sotishdan mablag’ kelib tushganda 112 152
7
Homiylik mablag’lari tushumi aks ettirilganda 112 262
8
Yil yakuninga ko’ra byudjet mablag’lari bo’yicha
iqtisod qilib qolingan
mablag’lar rivojlantirish jamg’armasiga o’tkazilganda 112 232
9
Rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari
kreditorlik qarzdorliklarni tugatishga
yo’naltirilganda 15,16,1
7
schyotl
ar
-ning
tegishli
subschy
o
t- lari 112
10 Ikkilamchi xom ashyoni topshirishdan tushgan
tushumlar, keraksiz va
eskirgan moddiy qiymatliklarni (byudjetdan tashqari
mablag’lar hisobiga olinganlarini) sotishdan tushgan
tushumlar summasiga 113 152
11 Ikkilamchi xom ashyoni topshirishdan tushgan
tushumlar, keraksiz va eskirgan moddiy qiymatliklarni
sotishdan tushgan mablag’lar hisobiga kreditorlik qarzlar
to’lab berilganda 15,16,1
7
schyotl
ar ning
tegishli
subsch
yo
t-lari 113
12 Tashkilotning ixtiyoriga vaqtinchalik tushgan
mablag’lar summalariga 114 155
13 Tashkilotning ixtiyoriga vaqtinchalik tushgan
mablag’lar qaytarilganda
yoki o’tkazib berilganda 155 114
14 Byudjet mablag’lari hisobiga xorijiy valyutani sotib
olinishi 115 232

3115 Byudjet mablag’lari hisobiga sotib olingan xorijiy
valyuta bo’yicha ijobiy
kurs tafovuti aks ettirilganda 115 232
Byudjet mablag’lari hisobiga sotib olingan xorijiy
valyuta bo’yicha salbiy
kurs tafovuti aks ettirilganda 231 115
Xorijiy valyutada kelib tushgan homiylik mablag’lari
bo’yicha salbiy kurs
tafovuti aks ettirilganda 261 115
Pensiya jamg’armasi mablag’lari
hisobidan byudjet tashkilotlari
xodimlarining ijtimoiy to’lovlarini qoplash uchun kelib
tushgan mablag’lar 119 163
Pensiya jamg’armasi mablag’lari
hisobidan byudjet tashkilotlari
xodimlarining ijtimoiy to’lovlarini qoplash uchun kelib
tushgan mablag’lar tashkilot kassasiga tarqatish uchun
olinganda 120 119
*Muallif tomonidan adabiyotlardan foydalangan xolda tuzilgan
Hisobvaraqlardagi pul mablag’lari xarakatiga oid rasmiylashtirilgan dastlabki
xujjatlar, yig’ma xujjatlar hamda hisob registrlari asosida shakllantirilgan axborotlar
tegishli moliyaviy hisobot shakllarida aks ettiriladi.

322.2. Kassadagi pul mablag’lari hisobi hisobi.
Budjet tashkilotida kassa muomalalari hisobi O’zbekiston Respublikasi Markaziy
bankining 2021 yil 22 iyundagi 565-6-sonli qarori bilan yangi tahrirdagi tasdiqlangan
«Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari»ga qatiy
amal qilingan xolda tashkil etiladi. Budjet tashkilotida namunaviy shatlar jadvaliga
muvofiq kassir lavozimi kiritiladi va ushbu lavozimga xodim ishga olinganda material
javobgarlik to’g’risida shartnoma rasmiylashtiriladi. Ushbu shartnomaga muvofiq
kassir lavozimiga tayinlangan shaxs kassadagi pul mablag’lari, pul xujjatlari va qabul
qilib olgan mulkiy qiymatliklarni but saqlanishiga javobgar bo’ladi. Kassir lavozimiga
tayinlangan xodimga bosh hisobchi tomonidan «Yuridik shaxslar tomonidan kassa
operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari» tanishtiriladi va tanishganligi haqida tilhat
olinadi.
Tashkilot kassasi uchun ajratilgan xona «Yuridik shaxslar tomonidan kassa
operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari» talablari bo’yicha jihozlanishi kerak.
Tashkilotlar kassasiga naqd pul mablag’larini qabul qilish bosh hisobchi yoki u
vakolat bergan shaxs tomonidan imzolangan KO-1-son shakldagi kirim kassa orderi
bo’yicha amalga oshiriladi.
Tashkilotlar kassasidan naqd pul mablag’larini berilishi KO-2-son shakldagi
chiqim kassa orderi yoki tegishlicha rasmiylashtirilgan boshqa hujjatlar (to’lov
qaydnomalari, pul berish bo’yicha arizalar, hisobvaraqlar va hokazolar) bo’yicha,
ushbu hujjatlarga chiqim kassa orderining rekvizitlari bo’lgan shtamp qo’yilgan holda
amalga oshiriladi. Pul mablag’larini berishga doir hujjatlar tashkilot rahbari va bosh
hisobchisi yoki ular vakolat bergan shaxslar tomonidan imzolangan bo’lishi kerak.
Chiqim kassa orderlariga ilova qilinadigan hujjatlar (arizalar, hisobvaraqlar va
hokazolar)da tashkilot rahbarining ijozat beruvchi yozuvi bo’lgan taqdirda, chiqim
kassa orderlarida rahbarning imzosi bo’lishi shart emas.
Kirim va chiqim kassa orderlari yoki ularning o’rnini bosuvchi hujjatlar

33ular bo’yicha pul olinganidan yoki berilganidan so’ng darhol kassir tomonidan
imzolanadi, ularga ilova qilingan hujjatlarga esa sana (kun, oy, yil) ko’rsatilgan holda
“To’langan” shtampi qo’yiladi yoki so’z bilan yozib qo’yiladi.
Kirim va chiqim kassa orderlari yoki ular o’rnini bosuvchi hujjatlar kassaga
topshirilguniga qadar buxgalteriya tomonidan KO-3-son shakldagi kirim va chiqim
kassa orderlarini ro’yxatga olish jurnalida qayd etiladi. Ish haqini berish to’lov (hisob-
kitob-to’lov) qaydnomalarida rasmiylashtirilgan chiqim kassa orderlari ish haqi
berilgandan keyin ro’yxatga olinadi.
Tashkilot naqd pullarining tushumlari va berilishi KO-4-son yoki 440-son
shakldagi kassa daftarida hisobga olinadi. Bunda chet el valyutasi mablag’lari
bo’yicha alohida kassa daftari yuritiladi.
Kassa daftaridagi yozuvlar qoraqog’oz vositasida sharikli ruchka, siyohqalam
yoki siyoh bilan ikki nusxada amalga oshiriladi. Varaqlarning ikkinchi nusxalari
qirqiladigan bo’lishi kerak, ular kassirning hisoboti bo’lib xizmat qiladi. Varaqlarning
birinchi nusxalari kassa daftarida qoladi. Varaqlarning birinchi va ikkinchi nusxalari
bir xil raqamlar bilan belgilanadi.
Kassa daftarida o’chirishlar va ta’kidlanmagan tuzatishlar qilish man etiladi.
Qilingan tuzatishlar tashkilot kassiri, shuningdek, bosh hisobchining yoki uning
o’rnini bosuvchi shaxsning imzolari bilan tasdiqlanadi.
Kassa daftaridagi yozuvlar kassir tomonidan har bir order yoki uning o’rnini
bosuvchi boshqa hujjat bo’yicha pul olingan yoxud berilganidan keyin darhol amalga
oshiriladi. Har kuni, ish kuni oxirida kassir kun uchun operatsiyalar yakunini
hisoblaydi, kassadagi keyingi kun uchun pullar qoldig’ini chiqaradi va keyingi kuni
buxgalteriyaga kassir hisoboti sifatida kassa daftarida imzo chektirgan holda kirim va
chiqim kassa hujjatlari bilan birga ikkinchi yirtma varaqni (kassa daftaridagi bir kun
uchun yozuvlar ko’chirma nusxasini) topshiradi.
Topshirilgan kassa hisoboti buxgalteriyada tekshiriladi va uning asosida kassa
operatsiyalariga doir 381-son shakldagi jamlanma qaydnomaga (1-son memorial
order) va analitik hisobning boshqa registrlariga yoziladi. 1-son

34memorial order bo’yicha oylik aylanmalarning umumiy summasidan byudjetdagi
(byudjetdan tashqari) hisobvaraqlar bo’yicha aylanmalar chiqarib tashlanadi.
Kassa kirim order
KO-1–son shakl Kassa chiqim order
KO-2–son shakl
h jurnal kitobi 308-son
shakl Hisobot shakllari
2.2.1-rasm. Kassa muomalalari hisobini xujjatlashtirishning sxematik
ko’rinishi 3
Kassa daftarini to’g’ri yuritilishi ustidan nazorat qilish tashkilot bosh hisobchisi
zimmasiga yuklanadi.
Ko’plab bo’linmalarga ega bo’lgan tashkilotlarda ish haqi, stipendiyalar,
pensiyalar, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari va boshqa to’lovlarni
to’lashga kassirlardan boshqa shaxslarga tashkilot rahbarining yozma buyrug’i bilan
ruxsat berilishi mumkin. Bunday hollarda mazkur shaxslar bilan ham moddiy moddiy
javobgarlik to’g’risida shartnoma tuzilishi shart.
Ishonchli shaxslarga kassadan naqd pul berilganda ularning hisobi kassir
tomonidan 320-son shakldagi ish haqi, stipendiya va boshqa to’lovlarni berish uchun
tarqatuvchilarga berilgan pullarni hisobga olish daftari yuritiladi.Kassa daftari KO-4-son shakl
Kassa hisobotiKassa kirim va chiqim xujjatlarini ro’yxatga
olish jurnali KO-3 –son shakl
381-son shakldagi jamlanma qaydnomaga
(1-son memorial order)

35Kassadan bir necha kishilarga hisobot beriladigan pul berilishi zarur bo’lgan
hollarda individual tarzdagi kassa chiqim orderlari o’rniga 317-son shakldagi kassadan
hisobdor shaxslarga pul berish bo’yicha qaydnomadan foydalaniladi. Shtatda kassirlik
lavozimi ko’zda tutilmagan tashkilotlarda xodimlarga ish haqi to’lash hamda mayda
xo’jalik xarajatlari tashkilot buyrug’i bilan rasmiylashtirilgan hisobdor shaxslar orqali
amalga oshiriladi. Bankdan naqd pul olish uchun cheklar ana shu shaxslar nomiga
yoziladi.
Buxgalteriya hisobida kassa operatsiyalari hisobi 12 “Kassa” schyotida 120
“Milliy valyutadagi naqd pul mablag’lari” va 121 “Xorijiy valyutadagi naqd pul
mablag’lari” subschyotlarida yuritilib ushbu subschyotlarda tashkilot kassasidagi
naqd pul mablag’larining (milliy va xorijiy valyutada) mavjudligi va ularning harakati
hisobga olinadi. Bu subschyotlarning debet tomonida kassaga pul mablag’larni kirimi,
kredit tomonida pul mablag’larni chiqimi aks ettiriladi.
2.2.1 - Jadval
Kassadagi pul mablag’lari xarakatiga oid buxgalteriya o’tkazmalari*№
Muomalalar mazmuni Dt Kt
1
G’azna ijrosiga o’tmagan byudjet tashkilotlarida
kassaga byudjet mablag’i hisobiga naqt pul mablag’i
kirim qilganda 120 100
2
G’azna ijrosiga o’tgan byudjet tashkilotlarida
kassaga
byudjet mablag’i hisobiga naqt pul mablag’i kirim
qilganda 120 232
3
Faoliyat turiga mos ish va xizmatlar ko’rsatishdan
naqt
pul mablag’i kassaga kirim qilinganda 120 200
4
G’azna ijrosiga o’tmagan byudjet tashkilotlari
kassasidan byudjet mablag’lari bo’yicha naqt pul
mablag’i
qaytarilganda 100 120
5
G’azna ijrosiga o’tgan byudjet tashkilotlari
kassasidan
byudjet mablag’lari bo’yicha naqt pul mablag’i 232 120

36qaytarilganda6
Faoliyat turiga mos ish va xizmatlar ko’rsatishdan 112 120

37kassaga kirim qilingan naqt pul mablag’i shaxsiy
hisobvaraqga o’tkazilganda7
Xorijiy valyutada pul mablag’i valyuta
hisobvarag’idan
kassaga kirim qilinganda 121 115
8
Xorijiy valyutada pul mablag’i kassadan hizmat
safari
uchun xodimlarga berilganda 172 121
9
Kassadan xodimlarga ish haqi tarqatilganda 173 120
10 Kassadan talabalarga stipendiya tarqatilganda 174 120
*Muallif tomonidan adabiyotlardan foydalangan xolda tuzilgan
Xulosa qilib aytganda byudjet tashkilotlarida naqt pul mablag’lari bo’yicha
buxgalteriya axborotlari kassa muomalalari hisobini yuritish orqali shakllantiriladi.
2.3. Moliyaviy aktivlar bo’yicha hisobotlarni tuzish va ular nazoratini
tashkil etish masalalari
Budjet tashkilotlarda budjet va budjetdan tashqari mablag’lar ijrosi bo’yicha
choraklik va yillik moliyaviy hisobotlarni tuzish va taqdim qilish “O’zbekiston
Respublikasi Davlat byudjetidan mablag’ bilan ta’minlanadigan tashkilotlarning
davriy moliyaviy hisobotlarini tuzish, tasdiqlash hamda taqdim qilish bo’yicha
qoidalar” ga (O’z.R AV. tomonidan 2021 yil 27 sentyabrda № 2270-son bilan
ro’yxatdan o’tgan) asosan tartibga solinadi.
Yillik moliyaviy hisobotlar hisobot yilidan keyingi yilning 1 yanvar holatiga
tuziladi. Choraklik moliyaviy hisobotlar hisobot yilining 1 aprel, 1 iyul va 1 oktyabr
holatiga, oylik moliyaviy hisobotlar hisobot oyidan keyingi oyning birinchi sanasi
holatiga tuziladi.
Byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari mablag’lari bo’yicha quyidagi hisobot
shakllarini tuzadi:
- Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati
to’g’risida hisobot;
- Tibbiyot muassasalarini moddiy rag’batlantirish va rivojlantirish
jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati to’g’risida hisobot;

38- Ta’lim muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag’lar
harakati to’g’risida hisobot;
- Boshqa byudjetdan tashqari mablag’lar harakati bo’yicha hisobot.
2.3.1-rasm. Budjet tashkilotlari budjetdan tashqari pul mablag’lari bo’yicha
hisobot shakllari
Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati
to’g’risida hisobot tashkilotlar tomonidan hisobot davri mobaynida faoliyat turiga
muvofiq mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish va sotishdan olingan daromadlarni,
vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa mulklarini ijaraga
berishdan, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan byudjet tashkilotlariga ko’rsatilgan
homiylik (beg’araz) yordamlar hisobidan tushgan tushumlarni, shuningdek hisobot
choragining oxirgi ish kunida tejab qolingan va rivojlantirish jamg’armasiga
o’tkazilgan byudjet mablag’lari harakatini aks ettirish uchun tuziladi.
Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul mablag’lari harakati
to’g’risida hisobot shaklini tuzishdan oldin tashkilotlar:
- hisobot choragi mobaynidagi faoliyat turiga muvofiq mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab
chiqarish va sotishga, vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa
mulklarini ijaraga berishga, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan budjet
tashkilotlariga ko’rsatilgan homiylik (beg’araz) yordamlarga,Tibbiyot
muassasalarini
moddiy
rag’batlantiris
h va
rivojlantirish
jamg’armasi
bo’yicha pul
mablag’lari
Ta’lim
muassasalarid
a o’qitishning
to’lov-
kontrakt
shaklidan
tushgan
mablag’larBudjet tashkilotini rivojlantirish jamg’armasi bo’yicha pul
mablag’lari harakati to’g’risida hisobot
Boshqa byudjetdan tashqari mablag’lar harakati bo’yicha
hisobot

39shuningdek hisobot choragining oxirgi ish kunida tejab qolingan byudjet
mablag’lariga doir dastlabki hujjatlarni to’liqligini;
- hisob raqamlardan olingan ko’chirmalarni va tegishli hisob registrlari
ma’lumotlarini to’g’riligini tekshirib chiqadilar.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Tibbiyot muassasalarini moddiy rag’batlantirish va rivojlantirish jamg’armasi
bo’yicha pul mablag’lari harakati to’g’risida hisobotni tuzishdan oldin tibbiyot
muassasalari:
- hisobot choragi mobaynidagi jamg’arma mablag’larining shakllanish manbalariga
va sarflanishiga doir birlamchi hujjatlarni to’liqligini;
- hisob raqamlardan olingan ko’chirmalarni va boshqa tegishli hisob registrlarini
tekshirib chiqadilar.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Ta’lim muassasalarida o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan
mablag’lar harakati to’g’risida hisobot Oliy ta’lim muassasalaridagi o’qitishning
to’lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag’lar harakati to’g’risidagi ma’lumotlarni aks
ettirish uchun mo’ljallangan.
Oliy ta’lim muassasalari mazkur hisobotni tuzishdan oldin quyidagilarni
to’g’riligini tekshirib chiqadilar:
- o’qitishning to’lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag’larning shakllanishi
va sarflanishiga oid barcha dastlabki hujjatlarning to’liqligini;
- analitik hisob ma’lumotlarining tegishli sintetik hisob ma’lumotlarga
muvofiqligini;
- tegishli hisob registrlari ma’lumotlarining to’liq va to’g’ri yozilganligini.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.

40Boshqa byudjetdan tashqari mablag’lar harakati bo’yicha hisobot
tashkilotlarning quyidagi byudjetdan tashqari mablag’larining harakati to’g’risidagi
ma’lumotlarni umumlashtirish va tahlil qilish uchun mo’ljallangan:
- O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari
Pensiya jamg’armasining ijtimoiy nafaqalarni to’lash uchun mablag’lari;
- o’tgan yillar debitorlik qarzlarining tushgan summasi;
- maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar ta’minoti uchun ota-onalardan
tushumlar;
- maktabdan tashqari muassasalarda bolalar ta’minoti uchun ota-onalardan
tushumlar (musiqa va san’at maktablari);
- xodimlardan, ular ishlayotgan joyida ovqatlanganligi bo’yicha hisob-
kitoblardan tushadigan tushumlar;
- kapital qo’yilma mablag’lari bo’yicha depozitlar;
- boshqa ta’lim muassasalarida bolalar ta’minoti uchun ota-onalar to’lovi;
- budjet tashkilotlarining boshqa byudjetdan tashqari mablag’lari;
- kreditlar.
Hisobotni tuzishdan oldin tashkilotlar:
- hisobot choragi mobaynidagi barcha mazkur byudjetdan tashqari
mablag’larining shakllanish manbalariga va sarflanishiga doir birlamchi hujjatlarni
to’liqligini;
- hisob raqamlardan olingan ko’chirmalarni va boshqa tegishli hisob registrlarini
tekshirib chiqadilar.
Ushbu hisobot shakli tashkilotlar tomonidan har chorakda hisobot choragidan
keyingi oyning 10-sanasiga qadar topshiriladi.
Bo’ysunish bo’yicha yuqori turuvchi tashkilotga taqdim etiladigan moliyaviy
hisobotlar hisobot beruvchi tashkilotning rahbari va bosh hisobchisi tomonidan
imzolanadi. Markazlashtirilgan buxgalteriyada moliyaviy hisobotlar u tashkil etilgan
boshqaruv idorasi yoki tashkilot rahbari tomonidan hamda markazlashtirilgan
buxgalteriyaning bosh hisobchisi tomonidan imzolanadi.

41Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobi nazorati O’zbekiston
Respublikasi Moliya vazirligi Nazorat va taftish boshqarmasi va uning xududiy
bo’limlari tomonidan o’rnatilgan tartibda o’tkazilib boriladi. Nazorat taftish jarayoni
reja asosida amalga oshirilib natijalari bo’yicha dalolatnomalar tuziladi va keyingi
jarayonda byudjet tashkilotlari ko’rsatildgan kamchiliklarni bartaraf etish chora
tadbirlarini belgilaydi.
Budjet tashkilotlari tomonidan kamchiliklarni oldini olish maqsadida ichki
nazorat tizimiga alohida e’tibor qaratiladi.
Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar ichki nazorati amaldagi qonuniy
xujjatlar talablari asosida buxgalteriya hizmatini yo’lga qo’yish orqali ta’minlansa,
ularni mavjudligi xolati inventarizatsiya o’tkazish orqali nazorat qilib boriladi.
Moliyaviy aktivlarni inventarlash asosan kassadagi naqt pul mablag’lari hamda
pul xujjatlariga moddiy javobgar shaxslar bo’yicha o’tkaziladi.
Quyidagi hollarda inventarlash o’tkazilishi shart:
- moddiy javobgar shaxslar almashganda (ishlarni qabul qilish - topshirish
kunida);
- inventarizatsiya o’tkazish rejasiga asosan;
- yillik moliyaviy hisobotni tuzish oldidan.
O’rnatilgan tartibga muvofiq pul mablag’lari, pul hujjatlari, boyliklar va
qat’iy hisobdagi blanklar oyda bir marta inventarlanadi.
Inventarizatsiya o’tkazish bo’yicha tashkilot raxbari tomonidan inventarizatsiya
komissiyasi tarkibi buyrag’ asosida tasdiqlanadi.
Inventarlashni o’tkazish uchun budjet tashkiloti tarkibida:
 budjet tashkiloti rahbari yoki uning o’rinbosari (komissiya raisi);
 bosh buxgalter;
 boshqa mutaxassislar (muhandislar, iqtisodchilar, texniklar va hokazolar) bo’lgan
doimiy ishlaydigan inventarlash komissiyalari tuziladi.

42Kassadagi naqt pul mablag’lar xolatini nazorat qilib borish bo’yicha doimiy
faoliyat qiluvchi inventarizatsiya komissiyasi tarkibi tasdiqlanadi va xar oyda bir
marotaba tasodifiy inventarizatsiya o’tkaziladi.
Inventarlash komissiyalari a’zolari pul mablag’lari kamomadi va ishlatib
yuborgani yoki ortiqcha chiqqanini yashirish maqsadida ro’yxatga boyliklarning
haqiqatdagi qoldiqlari to’g’risida ataylab noto’g’ri ma’lumotlarni kiritganlik uchun
belgilangan tartibga muvofiq javobgarlikka tortiladilar. Pul mablag’larining
haqiqatdagi mavjudligini tekshirishni boshlashdan oldin inventarlash komissiyasi
inventarlash paytidagi eng so’nggi kirim-chiqim hujjatlarini yoki pul mablag’lari
harakati to’g’risidagi hisobotlarni olishi kerak.
Moddiy javobgar shaxslar inventarlash boshlanishiga qadar pul mablag’iga doir
barcha kirim-chiqim hujjatlari buxgalteriya yoki komissiyaga topshirilgani va ular
javobgarligiga kelib tushgan barcha mablag’lar kirim qilingani, chiqib ketganlari esa
chiqimga hisobdan o’chirilgani to’g’risida tilxat beradilar.
Budjet tashkilotlarining rahbarlari pul mablag’lari bo’yicha inventarizatsiyani
to’g’ri hamda o’z vaqtida o’tkazilishi va ularning kutilmaganda o’tkazilishini
ta’minlash uchun javobgardir. Ular boyliklarning haqiqatda mavjudligini qisqa
muddatlarda to’liq va aniq tekshirishni ta’minlaydigan sharoitlarni yaratib berishlari
shart.
Pul mablag’larni inventarlash bilan bir vaqtda tashkilotning buxgalteriyasi
tegishli barcha schyotlar bo’yicha yozuvlarni korrespondentsiyalanuvchi schyotlar
bilan qiyoslagan holda tekshirishi kerak. Inventarlashni rasmiylashtirish uchun
moliyaviy aktivlarni inventarlash bo’yicha birlamchi hisob hujjatlari shakllari
qo’llanishi lozim.
Inventarlashlar to’g’ri o’tkazilganini nazorat tariqasida tekshirish natijalari
dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi va inventarlash to’g’ri o’tkazilganligini nazorat
tariqasida tekshirishlarni hisobga olish daftarida ro’yxatga olinadi.

43Budjet tashkilotlarida o’tkazilgan inventarizatsiya natijalarini (kamomad yoki
ortiqchaliklarni) hisobda aks ettirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi,
Davlat soliq qo’mitasi va Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining
2004 yil 10 martdagi qo’shma qarori bilan tasdiqlangan va Adliya vazirligida 2004 yil
6 aprelda 1334-son bilan ro’yxatga olingan Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan
mol-mulk kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya hisobi tartibi to’g’risidagi
Nizom hamda Moliya vazirining 2021 yil 17 dekabrdagi 105-son buyrug’i bilan
tasdiqlangan va Adliya vazirligida 2021 yil 22 dekabrda 2169-son bilan ro’yxatga
olingan Byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to’g’risidagi Yo’riqnoma bilan
tartibga solinadi.
Tashkiloti buxgalteriyasi tomonidan moliyaviy aktivlar hisobini davriy nazoratini
uzluksiz amalga oshirish talab etiladi. Bizningcha moliyaviy aktivlar hisobini
nazoratini quyida keltirilgan jadvalni (3.1.1- jadval) to’ldirilishi asosida amlaga
oshirilsa ko’rsatkichlarni buxgalteriya hujjatlari, hisob registrlari hamda hisobot
ma’lumotlari bilan muvofiqligini ta’minlash imkoniyati yaratiladi.
2.3.1-jadval
Moliyaviy aktivlar hisobini to’g’ri tashkil qilinishini tekshirish yuzasidan
ma’lumot*
ming so’mda
schyo t
№ Shaxsiy
hisobvaraqalardagi
qoldiq, kassir hisoboti
(440-shakl yoki KO-4
shakl daftari) bo’yicha
qoldiq va boshqalar “Bosh-jurnal”
kitobining
ko’rsatkichlari
(308-shakl) Xarajatlar
smetasi
ijrosining
balansining
ko’rsatkichlari
(1-shakl) Izoh
1 2 3 4 5
11
12
13
14
*Muallif tomonidan me`yoriy xujjatlar asosida tayyorlandi
Jadval ma’lumotlari yordamida moliyaviy aktivlar hisobini aks ettiruvchi
schetlar (tegishli subschyotlari) bo’yicha qoldiqlarni buxgalteriya yig’ma xujjatlari,
hisob registrlari ma’lumotlari bilan mosligi nazorat qilib boriladi. Natijada
shakllantirilayotgan buxgalteriya axborotlarini ishonchliligi

44ta’minlanadi.
Xulosa qilib aytganda moliyaviy aktivlar nazorati uslubiyotini shakllantirish va
amalga oshirish byudjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini yuritishni
takomillashtirish imkonini beradi.

45 Xulosa
Budjet tizimida amalga oshirilayotgan isloxotlar budjet tashkiloti hisob
tizimini takomillashtirishga o’z ta’sirini ko’rsatdi. O’zbekiston Respublikasining 2021
yil 26 dekabrda qabul qilingan “Budjet Kodeksi”ga asosan Davlat budjeti
mablag’larini maqsadli sarflanishi tizimi yo’lga qo’yilishi byudjet tashkilotlari
moliyaviy aktivlari hisobi tashkil etishga qulay muhit shakllantirildi.
Kurs ishi maqsadi va unga erishish uchun belgilangan vazifalarni bajarish
natijalaridan kelib chiqib quyidagi xulosalarga ega bo’ldik:
 Budjet tashkilotlari pul mablag’lari yagona g’azna hisob raqamlari orqali
alohida ochilgan shaxsiy xisobvaraqlarda yuritiladi va ular bo’yicha muomalalar
Davlat budjeti g’azna ijrosiga oid qonuniy xujjatlarga qatiy amal qilingan xolda
tashkil etiladi;
 Budjet tashkilotlari tomonidan daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosi
jarayonida yuzaga keladigan yuridik va moliyaviy majburiyatlar g’aznachilik organlari
tomonidan ro’yxatga olinadi va o’rnatilgan tartibda to’lab beriladi;
 Budjet tashkilotlari hisoblashuv muomalalarini amalga oshirishda g’aznachilik
organlarida naqt pulsiz hisoblashuvlarda faqat to’lov topshiriqnomasi shakli
qo’llaniladi;
 Pul mablag’lari hisobi byudjet pul mablag’lari, byudjetdan tashqari pul
mablag’lari bo’yicha alohida tashkil etiladi.;
 Budjet tashkilotlarida moliyaviy aktivlar hisobini yanada yaxshilash uchun
quyidagilarga e’tibor qaratish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz: moliyaviy aktivlar
hisobini tashkiliy jixatlarini takomillashtirish, bunda buxgalteriya bo’limida kassa
hizmatini tashkil etish jarayonini doimiy nazorat qilib borilishi, moliyaviy aktivlar
hisobini yuritishga ma’sul xodimlarni o’zaro bir birlari bajargan ishlarini nazorat
qilish tizimini yo’lga qo’yish; moliyaviy aktivlar hisobini texnik jixatlarini
takomillashtirish, bunda budjet tashkiloti tomonidan ishchi schyotlar rejasi tuzishda
pul mablag’lar hisobini mablag’lar manbaalari bo’yicha aks ettirilishiga alohida
e’tibor qaratish lozim; moliyaviy aktivlar

46hisobini uslubiy jihatlarini takomillashtirishda asosiy e’tibor moliyaviy aktivlar
hisobini yuritish bo’yicha hisob siyosatini shakllantirib olish maqsadga muvofiq
bo’ladi; Buxgalteriya bo’limi xodimlarini qonunchilikda bo’layotgan o’zgarishlarni
o’z vaqtida xabardor bo’lib turishlarini ta’minlash shuningdek ular malakasini yiliga
kamida bir marotaba oshirish; ishchi schyotlar rejasida byudjet va byudjetdan tashqari
manbaalardan tushgan pul mablag’lar hisobini alohida shakllantirish, moliyaviy
aktivlar nazoratini tashkil etishda asosiy e’tibor o’z vaqtida belgilangan tartibda
inventarizatsiyani tashkil qilish va natijalarini xisobda aks ettirib borish, ichki nazorat
tizimini kuchaytirish va boshqalar.

47Foydalanılgan a dabıyotlar r o’yxatı
Me’yoriy-xuquqiy xujjatlar :
1 O’zbekiston Respublikasining 1996 yil 30 avgust (yangi tahriri 2021 yil 13 aprel) dagi
«Buxgalteriya hisobi to’g’risida»gi Qonuni, № 279-I sonli;
2. O’zbekiston Respublikasining 2021 yil 26 dekabrdagi Budjet Kodeksi;
3. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 3 sentyabrdagi 414-
sonli “Budjet tashkilotlarini mablag’ bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish
to’g’risida”gi Qarori.
4. “Budjetdan mablag’ oluvchilarning shaxsiy hisobvaraqlarini O’zbekiston
Respublikasi Moliya vazirligi G’aznachiligida va uning hududiy bo’limlarida
yuritish qoidalari” O’zR AV. tomonidan 2021 yil 18 yanvarda № 2414 son bilan
ro’yxatdan o’tgan;
5. “Buxgalteriya hisobida xujjatlar va xujjatlar aylanuvi to’g’risidagi Nizom” O’z.R
AV. tomonidan 2019 yil 14 yanvarda № 1297-son bilan ro’yxatdan o’tgan;
6. “Oliy va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida o’qitishning to’lov-
kontrakt shakli va undan tushgan mablag’larni taqsimlash tartibi to’g’risida” Nizom.
O’z.R AV. tomonidan 2021 yil 26 fevralda № 2431-son bilan ro’yxatdan o’tgan.
7. “O’zbekiston Respublikasi Davlat budjetida turuvchi tashkilotlarning xarajatlar
smetasi va shtatlar jadvalini tuzish, ko’rib chiqish, tasdiqlash va ro’yxatdan o’tkazish
tartibi to’g’risida” Nizom O’z.R AV. tomonidan 2021 yil 15 dekabrda № 2634-son
bilan ro’yxatdan o’tgan.
8. “Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Yo’riqnoma O’z.R AV.
tomonidan 2020 yil 22 dekabrda № 2169-son bilan ro’yxatdan o’tgan.
9. “O’zbekiston Respublikasi Davlat budjetidan mablag’ bilan ta’minlanadigan
tashkilotlarning davriy moliyaviy hisobotlarini tuzish, tasdiqlash hamda taqdim
qilish bo’yicha qoidalar” O’z.R AV. tomonidan 2021 yil 27 sentyabrda № 2270-son
bilan ro’yxatdan o’tgan;

4810. Yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsiyalarini yuritish Qoidalari 22 iyun 2021
yil 565-6-son bilan ro’yxatga olingan (yangi tahriri)
( http://news.uzreport.uz/news_5_u_132763.html).
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari va ma’ruzalari:
1. Mirziyoyev.Sh.M. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik -
har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak” Mamlakatimizni 2021
yilda ijtimoiy-shchtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2021 yilga
mo’ljallangan shchtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga
bagishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza 2021 yil 14
yanvar;
2. Mirziyoyev.Sh.M. “Erkin va farovon, demokratik o’zbekiston davlatini birgalikda
barpo etamiz” O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali
marosimiga bagiitangan Oliy Majlis palatalarining ko’shma majlisidagi nutq.
Toshkent:-“O`zbekiston” 2021 y;
3. Mirziyoyev SH M“Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni
bartaraf etishning yo’llari va choralari” T.: “O’zbekiston” 2019 y.

492.Maxsus adabiyotlar:
4. Mehmonov S.U. Budjet hisobi. O’quv qo’llanma. T.: Fan va texnologiya nashriyoti.
2021 – 352 b.
5. Mehmonov S., D.Ubaydullaev. Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi. Darslik.
T.: Sano-standart nashriyoti. 2021y.
6. Ibragimov A.K., Sugirbaev B.B. Byudjet nazorati va auditi. O’quv qo’llanma.
– T.: infoCOM.UZ MChJ nashriyoti 2021 – 192 b.
7. Ostanaqulov M. Davlat byudjeti g’azna ijrosining buxgalteriya hisobi. O’quv
qo’llanma T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2021.
8. Ostanaqulov M. Davlat sektori va buxgalteriya hisobi. T.: "IQTISOD- MOLIYA",
2021.
2. Qo’shimcha adabiyotlar:
9. Krasnoperova O. “Бюджетный учет” - Moskva: "GrossMedia Ferlag", 2021.
10. Kondrakov N.P., Kondrakov I.N. “Бухгалтерский учет в бюджетных
организациях” - M.: Prospekt, 2021.
11. Qosimova G. Davlat budjeti ijrosining g’aznachilik tizimi. O’quv qo’llanma. - T.:
"IQTISOD-MOLIYA", 2021.
12. Kuchkarov J.A. “Принципы организации казначейского исполнения
Государственного бюджета” Республики Узбекистан. Т.: Издательский дом
«Мир экономики и права» - 2021 – 320 с.
13. Ryabova M. A., Aynullova D. G “Бюджетный учет и отчетность”. Moskva 2021
g. 450 s
14. Mizikovskiy E.A., Maslova T.S. «Бухгалтерский учет в бюджетных
учреждениях» учебное пособие Изд.с изм..– M.: Magistr, 2021. – str. 27-89
15. Iqtisodiy jurnallar 2019-2021 yillar. Internet saytlari:
www.lex.uz www.mf.uz www.fmc.uz www.ziyonet.uz

Moliyaviy aktivlar nazorati bo’yicha tekshiruv natijalarini umumlashtrish

Sotib olish