Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	998.9KB
Покупки	0
Дата загрузки	22 Декабрь 2023
Расширение	pptx
Раздел	Презентации
Предмет	Биотехнология

Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish

Купить

REJA:
1. Moslashish tabiiy tanlanish natijasi
ekanligi.
2. Urg’ochi va erkak organizmlar
geterogametali bo’lganda jins bilan
birikkan holda belgilarning
irsiylanishi.
3. Jins bilan birikkan holda belgilarning
irsiylanishiga doir masalalar echish.

MOSLASHISH TABIIY TANLANISH
NATIJASI EKANLIGI. Tabiiy tanlanish -
organizmlar evolyutsiyasining asosiy
harakatlantiruvchi
omili. Tabiiy tanlanish haqidagi ta limot ʼ
Ch.
Darvin tomonidan yaratilgan (1858— 59).
Olimning
fikricha, Tabiiy tanlanish — yashash uchun
kurashning
natijasi bo lib, foydali individual o zgarishlarga ʻ ʻ
ega
bo lgan organizmlarning yashab, foydasiz ʻ
o zgarishlarga
ega bo lgan organizmlarning esa qirilib ʻ ʻ
ketishi,
ya ni moslashgan formalarning yashab qolishi va ʼ
moslashmagan
formalarning nobud bo lishidan iborat ʻ
biologik
jarayon.
Irsiy
o zgaruvchanlik Tabiiy tanlanishning ta siri uchun zarur ʻ ʼ
zamin
hisoblanadi.

TABIIY TANLANISHTabiiy
tanlanish ning bevosita natijasi esa organizmlarning tashki
muxitning
muayyan sharoitiga moslanishi mukammallashishidan
iborat.

Tabiiy
tanlanish tufayli
organizmlar
xilma-xilligi
orta
boradi progressiv
evolyutsiya
jarayonida
organizmlar
tuzilishi
ham
mukammallashib

boradi;

muhit
sharoitlariga
yetarli
darajada
moslasha

olmagan
turlar
nobud
bo ladi. ʻ

TABIIY TANLANISHTabiiy
tanlanish haqidagi Ch. Darvin konsepsiyasi
S.
S. Chetverikov, R. Fisher, S. Rayt, I. I. Shmalgauzen, J.
Xoldeyn,
F. G. Dobrjanskiy va boshqa olimlarning ishlarida
yanada
rivojlantirildi.
Tabiiy
tanlanishning genetik mohiyati populyatsiyada
ixtisoslashgan
muayyan genotiplarning saqlanib,
genlarning
keyingi avlodga uzatilishida tanlanib ishtirok
etishidan
iborat.
Tabiiy
tanlanish alohida olingan fenotipga yoki genga ta sir ʼ
etmaydi,
balki genotipning tashqi muhit bilan o zaro ta siri ʻ ʼ
natijasida
shakllanadigan (qarang Genotip) muayyan
fenotip
(tirik organizmning barcha belgilari yig indisi)ga ʻ
ta sir
qiladi. ʼ

TABIIY TANLANISHTabiiy
tanlanish organizmlar o zgaruvchanligining bevosita ʻ
sababchisi
bo lolmaydi, lekin mutatsiyalarning tezligi va ʻ
yo nalishiga
ta sir ko rsatadi. ʻ ʼ ʻ
Bu
jarayon Tabiiy tanlanishning ijodiy roli deyiladi.
Tabiiy
tanlanish ta siri yirik populyatsiyalarda aniq bilinadi. ʼ
Populyatsiyadagi
individlar sonining kamayib borishi bilan
tasodifiy
omillarning ahamiyati ortib boradi.
Tabiiy
tanlanish ayrim organizmlarga ta sir qilish (individual ʼ
tanlanish)
bilan birga organizmlar guruhiga ham ta sir ʼ
ko rsatadi
(guruhli tanlanish). ʻ
Bu
jarayon alohida organizm uchun foydasiz, lekin ular
guruhi
uchun foydali bo lgan belgilarning saqlanib qolishiga ʻ
imkon
berishi mumkin.

TABIIY TANLANISHShu
tariqa yuksak hayvonlarda altruistik belgilar
shakllanadi,
mas., qushlarning qichqirig i ularning o zini ʻ ʻ
dushmanga
oshkora qilib qo yganidan ayrim individga ʻ
zararli
bo lsada, xavf to g risida ogohlantiruvchi signal ʻ ʻ ʻ
bo lgani
tufayli turning boshqa individlari uchun foydali ʻ
hisoblanadi.

Tabiatda
Tabiiy tanlanish bir necha yo nalishda ta sir qiladi ʻ ʼ
va
har xil natijaga olib keladi.
Shuning
uchun Tabiiy tanlanish harakatlantiruvchi
tanlanish,
dizruptiv tanlanish, turg unlashtiruvchi tanlanish, ʻ
jinsiy
tanlanish kabi xillarga ajratiladi.
Antidarvinizmga
mansub turli konsepsiyalar Tabiiy tanlanish
ni
evolyutsiyaning asosiy omili sifatida tan olishmaydi.

TABIIY TANLANISH
Tabiiy tanlanish nasldan naslga o ta oluvchi foydali ʻ
belgilarning organizmlar populatsiyasi avlodlarida
yo’nailishi
va zararli belgilarning kamayishiga sabab
bo luvchi
jarayondir. ʻ
Tabiiy
tanlanish fenotip orqali ishlaydi, ya ni yashab qolib, ʼ
nasl
qoldira oluvchi organizmlar fenotipi (foydali fenotip)
kengroq
tarqalib, shu populatsiyadagi boshqa organizmlar
fenotipini
siqib chiqaradi.
Agar
bu fenotiplar genetik asosga ega bo lsa, tegishli ʻ
genotipning keyingi
avlodlardagi chastotasi oshadi. Vaqt
o tishi
bilan bu jarayon organizmlarning muayyan ʻ ekologik
omillar uchun moslashishi ,
va alal-oqibat yangi turlar kelib
chiqishiga olib
kelishi mumkin.

TABIIY TANLANISH
harakatlantiruvchi
stabillashtiruvchi
dizruptiv

STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH
Bu tanlanish populatsiyaning o‘zgaruvchanligini
kamaytiradi,
turg‘unligini oshiradi. Har bir populatsiyaning
hayoti
muhitga bog‘liq.
U
yashab qolish uchun doim muhit sharoitiga moslanishi
kerak.

Agar
bir necha bo‘g‘in mobaynida yashash sharoiti
o‘zgarmasa,
u holda populatsiya – yuqori moslanish
darajasiga
ega bo‘ladi va tabiiy tanlanish o‘zgaruv chanlikni
stabillashtirish
tomonga yo‘naltiradi. Muhitga yaxshi
moslashgan,
o‘rtacha normaga ega formalar saqlanadi,
normadan
o‘zgargan organizmlar
Fenotipi
keskin o‘zgar gan formalarning halokatga uchrashi
tabiiy
populatsiyalarda bir necha bor kuzatilgan.

STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH
Masalan, G. Bempes tomonidan chumchuqlar ustida
o‘tkazilgan
kuzatishni olish mumkin.
U
qattiq qor bo‘ronidan so‘ng chalajon chumchuqlarning
132
tasini daladan laboratoriyaga olib kelgan.
Ularning
72 tasi tirilgan.
Bempes
o‘lik va tirik qolgan chumchuqlarning qanotini
o‘lchab
ko‘rgan.
Tirik
qolgan chumchuqlar qanotining uzunligi o‘rtacha,
nobud
bo‘lgan chumchuqlarniki esa normadan uzun yoki
kalta
bo‘lgan, binobarin, qanotlari o‘rtacha uzunlikda
bo‘lgan
formalar bo‘ron paytida tirik qolganligi, normadan
o‘zgargan
chumchuqlar nobud bo‘lganligi aniqlangan.

STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH
Hasharotlar yordamida changla na di gan o‘simliklar
gulining
yirik-maydaligi va shakli, shamol yordamida
changlanadigan
o‘simliklar gulinikiga nisbatan
o‘zgarmas.
Hasharotlar yorda mida changlanadigan
gullarning
tuzilishidagi turg‘unlik o‘simliklar va ularni
changlatuvchilarning
birgalikdagi evolutsiyasi bilan
bog‘liq.

Qush
bolalarining soni bilan ota-ona keltirgan oziq
o‘rtasida
bog‘liqlik mavjud bo‘ladi.
Chug‘urchuq
uyasiga eng ko‘pi bilan 5 ta tuxum
qo‘yadi.

Agar
5 tadan ortiq qo‘ysa, oziq yetishmasligi
bolalarning
nobud bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

2-RASM. STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH
A) LATIMERIA; B) GATTERIYA

STABILLASHTIRUVCHI TANLANISHStabillashtiruvchi
tanlanish ta’siri odamlarda ham
uchraydi.

Normal
odamlar hujayrasida 44 ta autosoma va 2 ta jinsiy
xromosoma
borligini bilasizlar.
Agar
ayolning urug‘langan tuxum hujayrasida 44 ta
autosoma
va bitta Y xromosoma bo‘lsa, boshqacha
aytganda
X xromosoma yetishmasa, u holda homila ona
qornida
2–3 oydan so‘ng rivojlanmay qoladi va tabiiy
abort
ro‘y beradi.
Belgilari
o‘rtacha darajada yoki unga yaqin darajada
bo‘lgan
individlarning saqlanishiga qaratilgan tanlanish
stabil
lash tiruvchi tanlanish deyiladi.
Gatteriya,
gingko biloba, latimeriya kabi organizmlar
o‘zgarmas
muhit sharoi tida saqlanib qolganligi stabillash
tiruvchi
tan lanishning natijasidir.

HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISH Tabiiy
tanlanishning bu turi populatsiyadagi irsiy
o‘zgaruvchanlik
chegarasini ken gay - tiradi.
Harakatlanti
ruvchi tanlanish o‘zgargan muhit sharoitida
eski
reaksiya normasi o‘rniga yangi reaksiya normasini
vujudga
keltiradi hamda uni mustahkamlaydi.
Buning
oqibatida kelgusi bo‘g‘inlarda oldingi bo‘g‘inlarning
normadagi
fenotipidan keskin farq qilgan yangi fenotipga
ega
organizmlar saqlana boradi.
Tanlanishning
bu formasi belgi-xossalar eski individlar
o‘rniga
yangi muhit sharoitiga moslashgan individlar
vujudga
kelishi bilan xarakterlanadi.

HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISH Darvin
besh yillik safar chog‘ida kuchli shamol tez-tez bo‘ladigan
okean
orollarida uzun qanotli hasharotlar kam, rudiment qanotli va
qanotsiz
hasharotlarning ko‘pligini uchratgan.
Olimning
izohlashicha, bunday orollarda qattiq shamol bo‘lishi tufayli
normal
qanotli hasharotlar unga bardosh bera olmasligi sababli
shamol
ularni uchirib, halok etgan.
Mutatsiyalar
oqibatida kelib chiqqan rudiment qanotli va qanotsiz
hasharotlar
mutlaqo havoga ko‘tarilmay, turli yoriq, kavaklarga
yashirinib
olganlar.
Bu
jarayon ko‘p ming yillar davom etishi tufayli irsiy o‘zgaruvchanlik
va
tabiiy tanlanish okean orollarida hasharotlarning normal
qanotlilarning
kamayishiga, rudiment qanotli va qanotsiz individlarning
kelib
chiqishiga sababchi bo‘lgan.
Organizmlarning
yangi belgi-xossalarining hosil bo‘lishi va
rivojlanishini
ta’minlaydigan tabiiy tanlanish xili harakatlantiruvchi
tanlanish
deb ataladi.

HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISHBa’zi
bir qushlar, hasharotlar qanotining,
tuyoqlilarda
yon barmoqlarning, g‘orlarda
yashovchi
hayvonlarda ko‘zning, parazit
o‘simliklarda
ildiz va bargning yo‘qolishi
harakatlantiruvchi
tanlanish ta’siri natijasidir.
Muhit
sharoitining asta-sekin o‘zgarishi tufayli
tabiiy
tanlanishning bu turi fenotip va genotip
jihatdan
yangi formalarni hosil qiladi.

HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISHU
yangi turlarning paydo bo‘lishi va organik olamdagi
evolutsiya
jarayonining asosiy sababchisi hisoblanadi.
4-rasm.
Ot evolutsiyasi – harakatlantiruvchi tanlanish natijasidir.

DIZRUPTIV TANLANISH
Ba’zi hollarda muayyan joyda tarqalgan bir tur ga mansub
organizmlar orasida bir-biridan farq qiluvchi ikki va undan ortiq
indi vidlar guruhi uchrashi mumkin.
Bu tabiiy tanlanishning yana bir alohi da shakli bo‘lgan dizruptiv
tanlanish natijasidir.
Chunonchi, ikki nuqtali tugmachaqo‘ng‘izida mavsumiy
polimorfizm hodisasini ko‘rish mumkin.
Bu qo‘ng‘izning qoramtir va qizg‘ish, qattiq qanotli formalari
uchraydi. Qizg‘ish qanotlilar qishda haroratning pasayishi tufayli
kam nobud bo‘lib, yoz oylarida kam nasl beradi.
Aksincha, qoramtir qanotli formalilar qishda past haroratga
bardosh berolmay ko‘proq nobud bo‘ladi va yoz oylarida esa ko‘p
nasl beradi.
Demak, yilning turli fasliga moslashish orqali bu ikki xil
tugmachaqo‘ng‘iz guruhlari o‘z naslini saqlab kelmoqda.

MOSLANISH
Moslanish bu – organizmlarning ichki va tashqi
tuzilishi, organlar funksiyasi, xulq-atvori va
hayot tarzining muayyan yashash muhiti
sharoitiga mos kelishidir.
Barcha tirik organizmlarda mavjud bo‘lgan
o‘ziga xos moslanish belgilari ularning o‘zi
yashab turgan muhitda yashab qolishi,
yashash uchun kurashda g‘olib chiqishi,
normal nasl qoldirib o‘z belgilarini kelgusi
avlodlariga uzatishlari uchun imkon tug‘diradi.
Moslanish organizmlarning yashovchanligi,
raqobatchanligi va normal nasl qoldirishi bilan
uzviy aloqadordir.

MOSLASHISH
Yashovchanlik deganda organizmlarning o‘zi tarqalgan
muhitda
genotipini keskin o‘zgartirmagan holatda normal
yashashi
tushuniladi.
Raqobatchanlik
organizmlarning o‘lik va tirik tabiat, shu
jumladan,
oziq topish, boshqa jins bilan qo‘shilish,
yashash
joyini egallashdagi qarshiliklarni yengishidir.
Nasl
qoldirish esa organizmlar urchishining normal
kechishi
bilan bog‘liq. Moslanishning bu uch komponenti
o‘zaro
bog‘liq bo‘lib, tabiiy tanlanish orqali tarkib topgan
evolutsion
natija hisoblanadi.
Tashqi
muhit sharoitlari turli-tuman bo‘lganligi sababli,
organizmlardagi
moslanish belgilari ham xilma-xil bo‘ladi.

MORFOLOGIK MOSLANISHLAR
Tashqi muhit omillari ta’siri natijasida orga nizm lar
tana tuzilishida shu muhitga mos xususiyatlar paydo bo‘ladi.
Masalan,
qushlarda
tana shakli havo
muhitida baliqlarning
tana shakli suv
muhitida
yashashga
yordam
beradi

HAYVONLARDAGI MORFOLOGIK MOSLANISHLARGA
himoya rangi
chalg‘ituvchi

rangmaskirovka

HIMOYA RANGI.Ko‘pchilik
hollarda hayvonlarning tashqi rangi o‘zi yasha yot gan
muhit
rangiga mos bo‘lgani uchun ko‘zga kam tashlanadi
(qum
rangiga mos).
toshbaqa
ilonlar
kaltakesak

HIMOYA RANGIShimoliy o‘lka hayvonlari oq rangda
ayiq
kuropatka
tulkilar

HIMOYA RANGIkvaksha
beshiktervatar
ninachilar

HIMOYA RANGI. Agar
muhit rangi fasllarga qarab
o‘zgarsa,
u holda hayvonlar rangi ham
o‘zgaradi.
Masalan,
Yevropaning o‘rta
mintaqasida
yashovchi tulki,
tovushqon,
kuropatka, gornostay
qishda
bir, yozda ikkinchi xil rangda
bo‘ladi.

MASKIROVKA.
Ayrim hollarda hayvonning tana shakli va rangi atrofi dagi
barg,
novda, kurtak, o‘simliklarga o‘xshash bo‘ladi.
Chunonchi,
chupchik degan hasharot rangi va shakli ingichka novdani,
ninabaliq
suvo‘tlarini, dengiz paxmoq otchasi deb ataluvchi ba liq suv
o‘simliklarini
eslatadi (1-rasm).
Ayrim
ikki pallali molluskalar shakli suv o‘sim liklarining kurtaklariga
o‘xshash
bo‘ladi. Malayada tarqalgan kallima kapalagining qanotlari
shakli,
naqsh va tomirlari bargga o‘xshash bo‘ladi.

Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish

Купить

Похожие документы
Ветеринария амалиёти учун лактофлор таблеткасининг сифатини ва турғунлигини белгилаш
Азитромицин 500 мг таблеткасининг технологияси
Ферментлар муҳандислиги. Экологик биотехнология. Биогазни олиниши. Геометаногенез
Микробиологиянинг ҳозирги замон биотехнологиясидаги, қишлоқ ҳўжалигидаги, соғлиқни сақлашдаги аҳамияти
Белгиларни ирсийланишида генларнинг узаро таъсири турлари. Комплементар ва эпистаз таъсири. Хромосомалар морфологияси

Информация о документе

Продавец

Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish

Похожие документы