Mustaqil O’zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlarga qo’shilishi - Tarix - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	60.1KB
Xaridlar	5
Yuklab olingan sana	23 Sentyabr 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tarix

Mustaqil O’zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlarga qo’shilishi

Sotib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY
UNIVERSITETI
TARIX FAKULTETI
Mustaqil O’zbekiston Respublikasining xalqaro
tashkilotlarga qo’shilishi
KURS ISHI
Toshkent

Mundarija
Kirish
I Bob. Mustaqil O’zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlarga
qo’shilishi
I.1. Mustaqil O’zbekistonning BMTga qabul qilinishi, uning tarixiy
ahamiyati
I.2. O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Xamdo’stligidagi o’rni va
mavqeyining oshib borishi
II Bob. O’zbekistonning tashqi siyosatda Yevropa va Osiyo davlatlari
bilan aloqalari
II.1. O’zbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan qardoshlik
munosabatlarining yanada rivojlanishi
II.2. Mustaqil O’zbekistonning Yevropa davlatlari bilan do’stona tashqi
aloqalari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
2

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: O’zbekiston Respublikasi umumbashariyat
tafakkurining beshiklaridan biri bo’lmish diyordir. O’zbekiston ko’hna va boy
tarixga ega bo’lgan mustaqil davlatdir. O’zbekiston davlatchiligi tarixi o’z ildizlari
bilan asrlar qa’riga borib taqaladi va uch ming yildan ko’proq davrni o’z ichiga
oladi. Qadimiy Turon, Movarounnahr, Turkiston hududida ravnaq topgan davlatlar
jahon madaniyatini rivojlantirishda yorqin iz qoldirgan. Istiqlol yillari mobaynida
biz o’zbek milliy davlatchiligimiz va huquqiy tizimimizni shakllantirishda butun
bir tarixiy davrni bosib o’tdik, davlat qurilishi va ijtimoiy hayotning barcha
jabhalarida tub burilishlar yasadik. Hayotimizning barcha sohalari: siyosat,
iqtisodiyot, ma’naviyat, madaniyatda dalil odimlar tashlanmoqda, o’zbek xalqining
ezgu niyatlari ushalmoqda. Mustaqil O’zbekistondagi barcha tub o’zgarishlar
O’zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Islom Abdug’aniyevich Karimov
yuritgan faol tashqi siyosat bilan ham kata ulushda bog’liqdir. “O’zbekiston
Respublikasining qonuniy yo’l bilan saylangan birinchi prezidenti I. A. Karimov
xizmatlari natijasida vatanimiz tarixini o’rganishda, vatan tarixshunosligi sohasida
bir qator ishlar amalga oshirildi. O’zbekistonning tashqi aloqalari yo’nalishini
teran o’rganish hozirgi paytda kun tartibidagi dolzarb masala hisoblanadi. Birinchi
prezidentimiz I. A. Karimovning chop etilgan har bir asarlarida vatanimiz tarixini
o’rganishning naqadar muhimligi bilan bir qatorda, u inson asos solgan do’stona
tashqi siyosat asoslari aniq dalillar bilan yoritilgan. Shu sababli marhum
yurtboshimiz I. Karimovning merosi, uni abadiylashtirish masalasi yana bir
dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Bundan tashqari huquqiy demokratik davlat
va fuqarolik jamiyatini o’rnatishda, faol diplomatik aoqalarni yo’lga qo’yishda I.
A. Karimovning rahbarlik faoliyatidagi o’rni juda beqiyosdir. I.A.Karimovning
“O’zbekiston kelajagi buyuk davlat 1
, “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” 2
,
“Buyuk maqsad yo’lidan og’ishmaylik” 3
, “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida:
1
Каримов И А. Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли. – Тошкент: Ўзбекистон, 1992. 124-б ет .
2
Каримов И . А . Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир . – Тошкент :
Ўзбекистон , 2000. 148- бет .
3
Каримов И . А . Жамиятимиз мафкура халқни – халқ , миллатни – миллат қилишга хизмат этсин . – Тошкент :
Ўзбекистон . 1998. 247- бет .
3

xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” 4
kabi va yana
boshqa bir qator asarlarida ushbu masalalar aniq yoritib berilgan.
Mavzuning o’rganilganlik darajasi: Mustaqil O’zbekistonda yuritilgan
tashqi aloqalar masalasi to’laqonli va sermazmun siyosiy jamoatchilik faoliyati
haqida xorijiy olimlar L. Levitin, D.S Karlayl, M.S. G’attorli, A.Ch. Kasayev, N.L.
Mishin va shuningdek, o’zbek mualliflari N.To’xliyev, A.Ibrohimov, A.Erkayev,
S.Xolboyev, Q.Radjabov, N.Quvvatov, Sh.Qobilov kabilarning asarlarida
ma’lumotlar mavjud. “Ayniqsa, taniqli sharqshunos olim S.Xolboyevning “Milliy
mustaqillik va taraqqiyotning o’zbek modeli” nomli salmoqli monografiyasida
I.A.Karimovning tashqi siyosat sohasidagi qarashlari tahlil qilingan 5
.
Leonind Levitin Islom Karimov faoliyatiga oid bo’lgan asari “Islom
Karimov – yangi O’zbekiston Prezidenti” asarida Karimovning faoliyatini
o’rganish sababini Avstriya Respublikasi federal kansleri Frans Vraniski so’zlari
bilan quyidagicha izohlaydi: “Sovet ittifoqi parchalanishi bilan O’rta Osiyo
mintaqasi chekkachekkalardan jahon hamjamiyati siyosiy manfaatlarining
markaziga siljib o’tdi. Mintaqaning yangidan tashkil topgan mamlakatlari:
kommunizm merosidan xalos bo’lish, bozor iqtisodiyoti, baquvvat infrastruktura,
zamonaviy boshqaruv apparatini yaratish zaruriyatlari singari katta muammolarga
to’qnash keldi. Bir vaqtning o’zida demokratiyani va huquqiy davlat prinsiplarini
ularning ming yillik tarixi bilan bog’langan holda hayotning barcha sohalarida
mustahkamlash zarur. Bu bir necha yil davomida hal etilishi mushkul bo’lgan
ulkan va murakkab vazifalardir. Prezident Karimov davlat rahbarlarining yangi
avlodini o’zida boshqalardan ko’ra tugalroq mujassam etgan. Kurs ishi shu jihati
bilan Yevropa va butun dunyo uchun nihoyatda muhim bo’gan mintaqaning
nufuzli siyosiy arboblaridan birining yo’lga qo’ygan faol tashqi siysoati va siyosiy
istiqbollari bilan jamiyatning keng qatlamlarini tanishtirgan holda axborot
yetishmasligini to’ldiradi 6
.
4
Каримов И . А . Юксак маънавият - энгилмас куч . – Тошкент : Маънавият , 2008. 178-бет.
5
Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 213-бет.
6
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 156- бет .
4

Mavzuning maqsad va vazifalari: O’zbekistonning birinchi prezidenti
Islom Karimov rahbarlik faoliyatining jahon hamjamiyatidagi e’tirofi,
O’zbekistonning xalqaro nufuzli tashkilotlarga qo’shlishi va ular tarkibidagi faol
va do’stona siyosat yuritishida bu shaxs ishtirokini va xizmatlarini ochib berish,
shunigdek, tashqi siyosatning to’g’ri yo’lga qo’yilishi yangi rivojanayotgan davlat
uchun qay darajada muhim ekanligini ochib berish kurs ishning maqsad va vazifasi
hisoblanadi.
Kurs ishning tuzilishi: Kurs ishi kirish, ikkita bob, to’rtta paragraf, xulosa
va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
5

I.1. Mustaqil O’zbekistonning BMTga qabul qilinishi, uning tarixiy
ahamiyati
Birlashgan millatlar tashkiloti yer yuzida tinchlikni mustahkamlash va
xavfsizlikni ta minlash, davlatlarning o’zaro hamkorligini rivojlantirish maqsadidaʼ
tashkil etilgan xalqaro tashkilot. Ushbu tashkilot 1945-yilda tuzilgan. BMTni
barpo etish haqidagi qaror SSSR, AQSH, Angliya va Xitoy tashqi ishlar
vazirlarining Moskvadagi kengashida 1943-yilda, nizomi esa San-Fransisko
konferensiyasida 1945-yilda qabul qilindi 7
.
BMT nizomiga dastlab 51 davlat imzo chekkan, 2000-yilda esa ular soni
189 taga yetdi. BMTning doimiy ish o’rni (shtab kvartirasi) New York
hisoblanadi. BMT nizomida ko’rsatilganidek, u xalqaro tinchlik va xavfsizlikni
saqlash, xalqlarning teng huquqli bo’lishi va o’z taqdirini o’zi belgilashi qoidasiga
amal qilib, millatlar o’rtasida do’stlik munosabatlarini rivojlantirishni, iqtisodiy,
ijtimoiy, madaniy muammolarni hal etishda xalqlar o’rtasida hamkorlik bo’lishini
ta minlashni ko’zda tutib, shu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar harakatini
ʼ
uyg’unlashtirib turadigan markaz hisoblanadi. O’zbekiston o’z mustaqilligini e lon
ʼ
qilganidan keyin ko’p o’tmay 1992-yil 21-martda BMTga a zo bo’ldi. Shu kuni
ʼ
BMT Bosh Assambleyasi binosi oldida O’zbekiston Respublikasining Davlat
bayrog’i ko’tarildi. BMTning Toshkentdagi vakolatxonasi ochildi. BMTda
O’zbekiston Respublikasi vakolatxonasi ish boshladi. O’zbekiston Respublikasi
BMTning Ta lim, fan va madaniyat masalalari bilan shug’ullanuvchi tashkiloti
ʼ
YUNESKOga ham a zo bo’ldi
ʼ 8
.
O’zbekiston o’z ovozi va mavqeiga ega bo’lgan a zo sifatida BMT oldiga
ʼ
muhim va dolzarb masalalarni qo’yyapti. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Islom Karimovning BMT Bosh Assambleyasi 1993-yil sentabrda 48-sessiyasida
BMT tashkil etilganining 50 yilligiga bag’ishlangan sessiyada (1995-yil oktabr),
BMT Bosh Assambleyasining „Mingyillik sammiti (2000-yil sentabr) da so’zlagan
nutqlari dunyo jamoatchiligida katta qiziqish uyg’otdi. Xususan, ushbu xalqaro
7
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. T.: Akademnashr, 2019. 12-bet.
8
Каримов И . Ўзбекистон – келажаги буюк давлат . – Т .: Ўзбекистон , 2008. 431-бет.
6

tashkilotning XX asr so’nggidagi eng yirik anjumanida O’zbekiston rahbari
xalqaro terrorizm va narkobiznes bilan bog’liq muammolarni hal etish, mintaqaviy
xavfsizlik, jumladan Markaziy Osiyo mintaqasida barqarorlik va xavfsizlikni
ta minlash, jahon xavfsizligi tizimini takomillashtirish, BMT faoliyati va tarkibiyʼ
tizimini isloh qilishga taalluqli takliflar bilan chiqdi. O’zbekiston Respublikasi
BMTning teng huquqli a zosi sifatida bu eng nufuzli xalqaro tashkilotning maqsad
ʼ
va qoidalariga qat iy amal qilmoqda
ʼ 9
.
Bugun yurtimizda BMTning o’ndan ortiq dasturi, jamg’armasi va
agentligi, jumladan, Taraqqiyot dasturi, Ta lim, fan va madaniyat masalalari
ʼ
bo’yicha tashkiloti YUNESCO, Aholi qatlamlari fondi YUNFPA, Xalqaro bolalar
tashkiloti YUNISEF, Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti WHO, Giyohvand
moddalar va jinoyatchilik bo’yicha boshqarmasi YUNODC, OIV/OITS bo’yicha
qo’shma dasturi YUNAIDS, Axborot va ijtimoiy aloqalar bo’yicha bo’limi,
Qochoqlar ishlari bo’yicha Oliy Komissar boshqarmasi, Sanoat taraqqiyoti
tashkiloti UNIDO, Ko’ngillilar dasturi UNV faoliyat olib bormoqda. Nyu-York va
Jenevadagi BMT qarorgohlarida O’zbekistonning doimiy vakolatxonalari faoliyat
yuritib kelmoqda. O’zbekiston yangi suveren, mustaqil davlat sifatida Birlashgan
Millatlar Tashkilotiga 1992-yil 2-martda a’zo bo’ldi 10
.
Mamlakatimiz ushbu tarixiy voqeadan keyin o’tgan vaqt mobaynida BMT
va uning turli sohalardagi ixtisoslashgan muassasalari bilan samarali hamkorlik
qilib kelmoqda. Xususan, xavfsizlikka qarshi zamonaviy tahdid va xavf-xatarlarga
qarshi kurashish, Afg’onistonda barqarorlikka erishish va mamlakat iqtisodiyotini
qayta tiklash, ommaviy qirg’in qurollarini tarqatmaslik, ekologik muammolarni hal
qilish, xususan, Orol inqirozi oqibatlarini yumshatish, ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanish, inson huquqlarini himoya qilish va ilgari surish, turizmni rivojlantirish
kabi ustuvor masalalar ko’p qirrali hamkorlikning asosiy yo’nalishlari
hisoblanadi 11
.
9
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 126- бет .
10
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 62-bet.
11
Каримов И. Янги уйни курмай туриб эскисини бузманг. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 121-бет.
7

Toshkentda 1993-yildan buyon BMT vakolatxonasi faoliyat
ko’rsatmoqda. BMT Taraqqiyot dasturi BMTTD, Aholishunoslik jamg’armasi
BMTA, Bolalar jamg’armasi YUNISEF, Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti JSST,
Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo’yicha tashkiloti YUNESKO, Giyohvand
moddalar va jinoyatchilik bo’yicha boshqarmasi BMT, GMJB, Markaziy Osiyoda
preventiv diplomatiya bo’yicha mintaqaviy markazi (BMT,MOPDMM), Xalqaro
mehnat tashkiloti (XMT), Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti (FAO),
Migratsiya bo’yicha xalqaro tashkilot (MXT), shuningdek, Ko’ngillilar dasturi
O’zbekistonda “BMT oilasi”ni tashkil qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining
Sanoatni rivojlantirish tashkiloti (YuNIDO), Atrof-muhit bo’yicha dasturi
(YuNEP) va Yevropa iqtisodiy komissiyasi (BMTEIK) ham BMT faoliyatiga
o’zining munosib hissasini qo’shib kelmoqda. Shuningdek, Jahon banki BMTning
mustaqil ixtisoslashgan organi sifatida tuzilmaning mamlakatimizdagi ishiga
salmoqli hissa qo’shmoqda 12
.
Harakatlar strategiyasida belgilangan asosiy vazifalarni amalga oshirish
doirasida so’nggi to’rt yilda O’zbekiston bilan BMT o’rtasida yuqori darajadagi
siyosiy hamkorlik sezilarli faollashdi. Buni BMT Bosh Assambleya va
ixtisoslashgan tuzilmalaridagi O’zbekiston ishtirokining jonlanganidan ham bilish
mumkin. BMT Bosh kotibi Antonio Guterrish 2017-yil iyun oyida
mamlakatimizga tashrif buyurdi va O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyev bilan uchrashdi. Davlatimiz rahbarining BMT Bosh kotibi bilan
uchrashuvi, shuningdek, 2017-yil sentyabr oyida AQShning Nyu-York shahrida
o’tgan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasi hamda Pekinda o’tgan "Bir
makon, bir yo’l" ikkinchi xalqaro forumi doirasida Prezidentimizning BMT Bosh
kotibi bilan uchrashuvlari bo’lib o’tdi. Ushbu muloqotlar natijasida O’zbekiston –
BMT hamkorligini rivojlantirish bo’yicha uchta amaliy chora-tadbirlar rejasi qabul
qilindi va amalga oshirilmoqda. BMT Bosh Assambleyaning 72-sessiyasidagi
ishtiroki mamlakatimizning xalqaro tashkilot bilan samarali va o’zaro manfaatli
hamkorligida yangi davrni boshlab berdi. Ushbu tadbir davomida qator muhim
12
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 256-бет.
8

xalqaro tashabbuslar ilgari surilib, muvaffaqiyatli amalga oshirib kelinmoqda.
Hamkorlikdagi yangi muhit tufayli O’zbekiston BMTning barcha sohalardagi
jarayonlarining faol ishtirokchisiga aylandi. Bu a’zo davlatlarning mamlakatimizga
bo’lgan ijobiy munosabatida namoyon bo’lmoqda 13
.
Xususan, so’nggi ikki yilda O’zbekiston tashabbusi bilan BMT Bosh
Assambleyasi doirasida uchta rezolyutsiya ishlab chiqildi va qabul qilindi. Bu
haqiqatan O’zbekiston diplomatiyasi uchun katta yutuqdir. Mamlakatimiz hozirgi
kunda ko’p tomonlama hamkorlikning yangi ruhini qo’llab-quvvatlagan holda,
a’zo davlatlar bilan birgalikda Bosh Assambleyaning yana bir muhim
rezolyutsiyasi va Yoshlar huquqlari to’g’risidagi konvensiyasi qabul qilinishi
ustida ish olib bormoqda 14
.
O’zbekiston qurolsizlanish va ularni tarqatmaslik sohasida barcha muhim
xalqaro shartnomalar, xususan, Yadro qurolini tarqatmaslik to’g’risidagi
shartnoma, Yadro sinovlarini har tomonlama taqiqlash to’g’risidagi shartnoma,
Kimyoviy va biologik qurollar to’g’risidagi konvensiya va boshqa xalqaro
bitimlarga qo’shilgan.1993-yil O’zbekiston tomonidan BMT Bosh Assambleyasi
minbaridan turib ilgari surilgan Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli zonani
barpo etish bo’yicha tashabbus yadro qurolini tarqatmaslik va mintaqaviy
xavfsizlikni mustahkamlashga qo’shilgan muhim hissa bo’ldi. Ushbu tashabbus
bo’yicha shartnoma 2006-yil sentyabr oyida Semipalatinsk shahrida imzolandi.
2009-yil mart oyida esa ushbu shartnoma Markaziy Osiyo mintaqasining besh
davlati tomonidan ratifikatsiya qilingach, kuchga kirdi 15
.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nyu-Yorkdagi shtab-kvartirasida 2004-
yil may kuni tarixiy voqea sodir bo’ldi – BMT tashkil etilganidan buyon ilk bor
yadro quroliga ega besh davlat – AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Xitoy va
Rossiya vakillari bir vaqtning o’zida va bir ovozdan muhim xalqaro hujjat –
Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli zona barpo etish to’g’risidagi shartnomaga
Xavfsizlik kafolatlari to’g’risidagi protokolni imzoladi. Shu tariqa Markaziy Osiyo
13
Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент:
Ўзбекистон, 2000. 108-бет.
14
Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 165-бет.
15
Каримов И. Янги уйни курмай туриб эскисини бузманг. – Т.: Ўзбекистон 2008. 211-бет.
9

mintaqasi sayyoramizning shimoliy yarim sharidagi yadro qurolidan xoli yagona
zonaga aylandi 16
.
16
Xalq so ’ zi gazetasi . // 1991. 2016. 07. 09. 28- son . 31- bet .
10

I.2. O’zbekistonning Mustaqil Davlatlar Xamdo’stligidagi o’rni va
mavqeiyining oshib borishi
MDH davlatlari bilan o’zaro hamkorlikni rivojlantirish mamlakatimiz
tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biridir. Bu borada ushbu tashkilot
tariximizda muhim iz qoldirdi. Joriy yilda O’zbekiston MDHga raislik qilishdek
mas'uliyatli vazifani ilk bor o’z zimmasiga oldi. Shu o’rinda, O’zbekistonning
MDHga raislik davri pandemiya va uning salbiy oqibatlariga qarshi kurash
sharoitiga to’g’ri kelganini ta'kidlash joiz. Rejalashtirilgan tadbirlarning ko’p qismi
yangi noodatiy sharoitlarda va onlayn formatlarda bo’lib o’tdi. Shunga qaramay,
keskin vaziyatda, har qanday sharoitda ham O’zbekiston xalqaro majburiyatlarni
bajarishda o’ziga xos salohiyatni namoyish etdi 17
.
Hamkorlikning huquqiy asoslarini mustahkamlashga bag’ishlangan 70 dan
ortiq muhim ko’p tomonlama hujjatlarning qabul qilinishi MDHning ushbu
davrdagi samarali faoliyatidan dalolat beradi. SHu bilan birga, ushbu yil davomida
qabul qilingan hujjatlarning ko’p qismi dasturiy xarakterga ega ekanligi bilan
ajralib turdi. ya’ni, rejalashtirilgan tadbirlar aniq ko’rsatilgan holda dasturlar,
strategiyalar va yo’l xaritalari shaklida qabul qilindi 18
.
Yana bir jihat - O’zbekistonning savdo-sotiq doirasidagi alohida sheriklar
bilan bu yilgi savdosi 20 foizdan oshdi. MDH doirasidagi O’zbekiston
faoliyatining samarali ekanligi ekspertlarning yuqori bahosi bilan ham
tasdiqlanadi. Ushbu davr mobaynida O’zbekiston MDH doirasida ikkita
shartnomaga qo’shildi. Bular 2006-yil 28- noyabrda Minsk shahrida MDH Davlat
rahbarlari kengashi majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi
ishtirokchi davlatlarining gumanitar hamkorlik bo’yicha kengashi to’g’risidagi
bitim; 2008-yil 10-oktyabrda Bishkek shahrida MDH Davlat rahbarlari
kengashining majlisida imzolangan Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi ishtirokchi-
davlatlarining hududlararo va chegara oldi hamkorligi bo’yicha kengashi
17
Bo ’ riyev O . O ’ zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi . – T .: O ’ zbekison , 2010. 225-
bet .
18
Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 31-бет.
11

to’g’risidagi bitim. MDH doirasidagi ushbu yangi kelishuvlarga qo’shilish
mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi. Bundan tashqari,
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Mustaqil Davlatlar
Hamdo’stligi ishtirokchi-davlatlarining yoshlar bilan ishlash sohasida hamkorlik
to’g’risidagi bitimiga O’zbekistonning qo’shilishi to’g’risida farmonni imzoladi.
Ma'lumki, O’zbekiston BMTning Yoshlar huquqlari to’g’risidagi konventsiyani
qabul qilish tashabbusini ilgari surgan edi. Joriy yilda ushbu konventsiya loyihasi
muhokamasiga bag’ishlangan yoshlar huquqlari bo’yicha Samarqand veb-forumi
bo’lib o’tdi. MDHning yoshlar bilan ishlash sohasidagi hamkorlik to’g’risidagi
bitimiga qo’shilish davlatimizning yoshlar huquqlarini ta'minlash borasidagi sa'y-
harakatlarining mantiqiy davomi hisoblanadi 19
.
Ushbu davrning eng muhim natijasi MDHning 2030-yilgacha bo’lgan davr
uchun iqtisodiy rivojlanish strategiyasining qabul qilinishi bo’ldi 20
.
MDH davlatlari Hukumat rahbarlari kengashining videokonferentsiya
orqali yig’ilishi bo’lib o’tdi. Uchrashuv doirasida MDHning 2030-yilgacha bo’lgan
davrda iqtisodiy rivojlanish strategiyasi loyihasi muhokama qilindi, keyinchalik
strategiya MDH hukumatlari rahbarlari tomonidan ma'qullandi. Strategiya keng
qamrovli hujjat hisoblanadi. Ushbu hujjatda hozirgi paytda “global iqtisodiyot
yuqori turbulentlik va noaniqlik bilan ajralib turishi” ta'kidlangan. Strategiya
ishtirokchi davlatlar o’rtasida iqtisodiy o’zaro aloqalarning 30 dan ortiq
yo’nalishlari bo’yicha o’zaro manfaatli hamkorlikni izchil rivojlantirish, milliy
iqtisodiyotlarning raqobatbardoshligi va Hamdo’stlik mamlakatlari fuqarolari
farovonligini oshirishni, uning ishtirokchi-davlatlarining jahon iqtisodiy
aloqalarida mavqeini mustahkamlashni nazarda tutadi. Strategiyani amalga
oshirish ikki bosqichga bo’lingan rejalar asosida amalga oshiriladi 21
.
MDHga raislik nafaqat O’zbekistonning imiji va obro’sini mustahkamladi,
davlatimizning ishonchli xalqaro sherik sifatida yuqori salohiyatini namoyish etdi,
balki MDH maqomini mustahkamlashga ham hissa qo’shdi. Jumladan, BMT Bosh
19
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 126-bet.
20
Каримов И . А . Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир . – Тошкент :
Ўзбекистон , 2000. 176-бет.
21
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 131-бет.
12

Assambleyasining maxsus rezolyutsiyasini qabul qilishda muhim qadam bo’ldi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi o’rtasidagi
hamkorlik maxsus rezolyutsiyasi Nyu-Yorkdagi (AQSH) Birlashgan Millatlar
Tashkilotining shtab-kvartirasida qabul qilindi 22
.
O’zbekistonning ushbu tashabbusi nafaqat MDH a'zolari o’rtasidagi o’zaro
aloqalarni kuchaytirishga, balki, MDHni global darajada mustahkamlashga ham
hissa qo’shdi. MDH Davlat rahbarlari kengashining majlisida davlatimiz rahbari
O’zbekistonning MDHdagi raisligi yakunlarini sarhisob qilib, kelajakja o’zaro
hamkorlikning barcha yo’nalishlarini qamrab olgan bir qator tashabbuslarni ilgari
surdi. Jumladan, iqtisodiy sohada quyidagi chora-tadbirlarni taklif etdi:
Hamdo’stlik doirasida “yashil” va soddalashtirilgan yo’laklar amaliyotini amalga
oshirish, elektron tijoratni rivojlantirish bo’yicha yagona platformani ishga
tushirish va “Yo’l xaritasi” ni qabul qilish; sanoat kooperatsiyasining keng
qamrovli dasturini ishlab chiqish ijtimoiy sohada: sanitariya-epidemiologiya
tusdagi favqulodda vaziyatlarni monitoring qilish va ularga barvaqt javob
qaytarishning samarali tizimini shakllantirish;har yili ommaviy sport va madaniy
tadbirlarni tashkil etgan holda “MDH salomatlik marafoni”ni o’tkazish.huquqiy
sohada: huquqiy axborot almashish uchun MDHning yagona elektron
platformasini yaratish va radikallashuvdan qaytarish sohasidagi hamkorlik
dasturini ishlab chiqish; inson huquqlari sohasida: mehnat migrantlarining
hujjatlarini o’zaro tan olishning yagona mexanizmini yaratish va bu sohada alohida
dastur qabul qilish; madaniyat sohasida: Toshkentda “Hamdo’stlik mamlakatlari
madaniy merosi” konferentsiyasini o’tkazish. Ushbu tashabbus BMT Bosh
Assambleyasining BMT doirasida ilgari surilgan Xiva shahrida YUNESKO bilan
hamkorlikda “Markaziy Osiyo jahon tsivilizatsiyalari chorrahasida” xalqaro
forumini o’tkazish to’g’risidagi yana bir tashabbusini mukammal tarzda to’ldiradi.
Ikkala tashabbus ham xalqaro miqyosda O’zbekistonning madaniy aloqalarini
mustahkamlashga hissa qo’shadi. Shunday qilib, O’zbekiston MDHga raislik qilish
kontseptsiyasini to’liq amalga oshirdi. MDH doirasida ilgari surilgan
22
Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 43-бет.
13

O’zbekistonning yangi tashabbuslari mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga
yordam beradi 23
.
23
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 144-бет.
14

II. 1. O’zbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan qardoshlik
munosabatlarining yanada rivojlanishi
O’zbekiston xalqaro munosabatlarning teng huquqli subyekti sifatida,
mintaqa va global darajada faol tashqi siyosatni yo’lga qo’yib, xorijiy hamkorlar
bilan o’zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirmoqda. Bunday izchil, aniq va
konstruktiv tashqi siyosatni xalqaro ekspertlar va kuzatuvchilar ham e tirofʼ
etmoqda. Jahon bo’ylab tarqalgan koronavirus infeksiyasi va global darajadagi
inqirozli xavf-xatarlar davrida ham mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik
ta minlanib, mintaqa davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik aloqalarini
ʼ
davom ettirishga alohida e tibor qaratildi
ʼ 24
.
Ma lumki, O’zbekiston tashqi siyosiy faoliyatining asosiy vazifalaridan
ʼ
biri – o’z hududi atrofida tinchlik, barqarorlik va xavfsizlik muhitini shakllantirish
hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, Prezident Shavkat Mirziyoyev qo’shnilarimiz –
Markaziy Osiyo davlatlari bilan do’stona, yaqin qo’shnichilik va o’zaro manfaatli
aloqalarni rivojlantirish va mustahkamlashni asosiy ustuvor tashqi siyosiy
yo’nalish sifatida belgilab berdi. 2020-yil – “Ilm, ma rifat va raqamli iqtisodiyotni
ʼ
rivojlantirish yili” Davlat dasturi doirasida O’zbekiston ochiq va pragmatik tashqi
siyosiy faoliyatini, jumladan, Markaziy Osiyo yo’nalishida ham izchil davom
ettirdi. Xususan, Markaziy Osiyo mintaqasidagi mamlakatlar bilan barcha
sohalarda o’zaro do’stlik, yaxshi qo’shnichilik va strategik sheriklik ruhidagi
munosabatlarni sifat va mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqish borasida
2020-yil davomida tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyat bo’yicha davlat idoralari
tomonidan 23 ta oliy darajada va 12 ta yuqori darajada tashrif va turli tadbirlar
amalga oshirildi 25
.
Bu jarayonda “xalq diplomatiyasi” amalda juda faol bo’lgani kuzatildi.
Xususan, xalq vakillari – olimlar va rassomlar, madaniyat va din arboblari,
ishbilarmonlar va yoshlar, turizm va sport tashkilotlari, jamoat birlashmalari va
nodavlat tashkilotlar ishtirokida 90 dan ortiq turli uchrashuv, anjuman,
24
Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент:
Ўзбекистон, 2000. 328- бет .
25
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 132-bet.
15

videokonfrensiya va boshqa shu kabi tadbirlar o’tkazildi. Qayd etish joizki, so’nggi
yillarda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbuslari qo’shni davlatlar rahbarlari
tomonidan qo’llab-quvvatlanishi natijasida Markaziy Osiyoda siyosiy muloqot va
o’zaro ishonch mustahkamlandi. Davlat rahbarlarining Maslahatlashuv
uchrashuvlari yo’lga qo’yildi. Natijada mintaqadagi ikki va ko’p tomonlama
hamkorlik darajasi yangi bosqichga ko’tarildi. Xususan, 2017-2019-yillar
davomida Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan savdo aylanmasi yillik o’rtacha 50
foizdan ko’proqqa o’sib, 5,2 milliard dollarga yetgan. 2020-yil natijalariga ko’ra
esa, global pandemiya sharoitiga qaramay O’zbekistonning Markaziy Osiyo
davlatlari bilan savdo aylanmasining umumiy hajmi 5 milliard dollarni tashkil etdi.
Jumladan, O’zbekistonning umumiy tashqi savdo aylanmasida Markaziy Osiyo
davlatlarining ulushi 2019-yildagi 12,4 foizdan, 2020-yilda 13,6 foizga oshgan 26
.
O’zbekistonning mintaqadagi umumiy tashqi savdo aylanmasida esa
Qozog’istonning ulushi 61 foiz, Qirg’iziston – 18,2 foiz, Turkmaniston – 10,6 foiz
va Tojikistonning ulushi 10,2 foizni tashkil etdi. Markaziy Osiyo mamlakatlari
o’rtasida savdo-iqtisodiy munosabatlarning mana shunday yaxshilanishi, umuman
aytganda, mintaqaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga yordam berdi.
Xususan, 2017-2020-yillar oralig’ida O’zbekiston va mintaqa mamlakatlari
o’rtasida 300 dan ortiq shartnoma, shuningdek, qariyb 75 milliard dollarga teng
shartnoma va bitimlar imzolangan 27
.
O’zbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan ochiq,
konstruktiv, puxta o’ylangan va pragmatik siyosati natijasida suvdan foydalanish,
O’zbekiston va qo’shni davlatlar o’rtasidagi davlat chegaralarini delimitatsiya va
demarkatsiya qilish, transport kommunikatsiyalaridan foydalanish, davlat
chegaralarini kesib o’tish kabi murakkab va chalkash muammolarga yechim
topildi. Agar besh yil oldin O’zbekiston – Qirg’iziston davlat chegarasini kuniga
200-300 kishi kesib o’tgan bo’lsa, global pandemiya ta sirida joriy qilinganʼ
cheklovlarga qadar bu ko’rsatkich kuniga 30 ming kishiga yetgan. O’zbekiston –
26
Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 164-
bet.
27
Каримов И . Ўзбекистон – келажаги буюк давлат . – Т .: Ўзбекистон , 2008. 231- бет
16

Tojikiston chegarasini esa kuniga 20 ming fuqaro kesib o’tgan. O’zbekistonning
Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan olib borayotgan ochiq va konstruktiv
siyosati naqadar to’g’ri ekanini global pandemiya davrida mintaqa rahbarlarining
o’zaro yordam va koronavirus tarqalishi oqibatlarini yumshatish bo’yicha amalga
oshirgan qo’shma chora-tadbirlari ham isbotladi. Global pandemiya xavfiga
qaramay, Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining doimiy muloqoti ta minlandi vaʼ
mamlakatlar o’rtasida faol hamkorlik aloqalari davom ettirildi. Mintaqa davlatlari
koronavirus infeksiyasi tarqalishining dastlabki kunlaridanoq bir-birlariga ijtimoiy
yordam ko’rsatishni boshladilar 28
.
O’zbekiston Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikistonga bir necha bor
gumanitar yordam yubordi. Bunga javoban Qirg’iziston va Tojikiston singari
qo’shnilarimiz Sardoba suv omborini tiklash uchun insonparvarlik yordamini
ko’rsatdilar. Shuningdek, 2020-yilning dekabr oyida O’zbekiston ko’magi bilan
Qirg’izistonda zarur tibbiy jihozlar va mebellar bilan to’liq jihozlangan 200 o’rinli
yuqumli kasalliklar shifoxonasi foydalanishga topshirildi. Bundan tashqari,
pandemiya davrida koronavirusga qarshi kurashda tibbiyot sohasida axborot va
tajriba almashinuvi, o’zaro gumanitar yordam ko’rsatish, chegaralarda yuklarning
uzluksiz harakatlanishini yo’lga qo’yishga erishildi. Bu esa mintaqada dunyoning
boshqa davlatlariga nisbatan koronavirus bilan kasallanish va uning natijasidagi
o’lim sonining kamligini ta minlash imkonini berdi. Qolaversa, joriy yil yanvar
ʼ
oyida O’zbekiston va Qozog’iston hukumatlari AQSH bilan hamkorlikda
mintaqada iqtisodiy aloqalarni kengaytirishga xizmat qiladigan loyihalarni qo’llab-
quvvatlash uchun besh yil ichida kamida 1 milliard dollarga teng mablag’larni jalb
etish maqsadida “Markaziy Osiyo investitsiyaviy sherikligi” tashabbusini yo’lga
qo’ydi. “C5+1” platformasi orqali amalga oshirilayotgan ushbu tashabbus
Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotini mustahkamlash va o’sishini
ta minlash, ko’p tomonlama aloqalarni chuqurlashtirishga xizmat qiladi
ʼ 29
.
28
Холбоев С . Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели . – Т .: Ўқитувчи , 2015. 218- бет .
29
Xalq so’zi gazetasi. // 1991. 2016. 07. 09. 16-son. 11-bet.
17

II.2. Mustaqil O’zbekistonning Yevropa davlatlari bilan do’stona
tashqi aloqalari
Mamlakatimiz keyingi yillarda chuqur o’ylangan, o’zaro manfaatli va
amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish, xorijiy davlatlar bilan do’stona hamda
o’zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida muhim natijalarga
erishmoqda. Bu jarayonda, ayniqsa, Yevropaning bir qator davlatlari bilan o’zaro
manfaatli hamkorlik sezilarli darajada mustahkamlandi. BMT, YEXHT, SHHT,
IHT va boshqa nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan sheriklik munosabatlari sifat
jihatidan yangi bosqichga ko’tarildi 30
.
O’zbekiston Yevropa Ittifoqi va Yevropa davlatlari bilan hamkorlikni o’z
tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri deb biladi. So’nggi yillarda
O’zbekistonning Yevropa mamlakatlari bilan barcha jabhalardagi munosabatlari
jadal sur atlarda rivojlanib borishi natijasida o’zaro manfaatli hamkorlikning yangiʼ
davri boshlandi, deb aytsak bo’ladi. Prezidentimizning Fransiya (2018-yil
oktyabr), Germaniya (2019-yil yanvar) va Turkiyaga (2017-yil oktyabr va 2020-yil
fevral) rasmiy tashriflari tashkil etilib, ularning natijalari bo’yicha siyosiy, savdo-
iqtisodiy, investitsiyaviy, madaniy-gumanitar va boshqa sohalarda salmoqli
kelishuvlarga erishildi. O’z navbatida, GFR Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer
(2019-yil may) va Turkiya Prezidenti Rejep Tayyip Erdo’g’an (2018-yil aprel)
mamlakatimizga javob tashrifini amalga oshirganini alohida qayd etish joiz 31
.
Hozirgi vaqtda Vengriya, Italiya, Belgiya, Buyuk Britaniya va Chexiya
kabi davlatlar bilan bilan oliy darajadagi tashriflarni tashkil etish yuzasidan har
tomonlama ishlar olib borilmoqda.So’nggi bir yil davomida Yevropaning Avstriya,
Germaniya, Buyuk Britaniya, Slovakiya, Sloveniya, Ispaniya, Italiya, Turkiya,
Fransiya, Shveysariya, Chexiya, Norvegiya, Finlyandiya, Latviya, Litva kabi
mamlakatlari Tashqi ishlar vazirliklari bilan 20 dan ziyod siyosiy maslahatlashuv
o’tkazildi.Biz so’nggi vaqtlarda Yevropa Ittifoqi bilan eng yuqori va oliy
darajadagi muloqot ilgari kuzatilmagan darajada faollashayotganiga guvoh bo’ldik.
30
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 182-bet.
31
Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 221-
bet .
18

Xususan, 2019-yil may oyida Yevropa Kengashi rahbari Donald Tusk ilk marotaba
O’zbekistonga tashrif buyurdi. Bundan tashqari, YEIning Tashqi ishlar va
xavfsizlik siyosati bo’yicha endilikda sobiq oliy vakili Federika Mogerini ikki
marta (2017-yil noyabr va 2018-yil mart oylari) respublikamizga tashrif buyurdi.
2020-yilning aprel oyida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev va Yevropa kengashi
rahbari Sharl Mishel o’rtasida telefon muloqoti o’tkazildi 32
.
Tashqi ishlar vaziri A. Komilov YEIning Tashqi ishlar va xavfsizlik
siyosati bo’yicha oliy vakili, Yevropa Ittifoqi Komissiyasi vitse-prezidenti Jozep
Borrel (2020-yil yanvar oyida Berlin shahrida va may oyida telefon orqali) bilan
ikki marta suhbatlashdi. Muzokaralar chog’ida O’zbekiston va Yevropa Ittifoqi
o’rtasidagi siyosiy-diplomatik, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy va gumanitar
sohalarda ko’p qirrali hamkorlikning dolzarb masalalari muhokama qilindi.Mazkur
muzokaralar chog’ida Yevropa tomoni iqtisodiyot, savdo, innovatsiya va
investitsiya, transport, ilm-fan, ta lim va sog’liqni saqlash sohalarida ikkiʼ
tomonlama hamkorlikni kengaytirishdan manfaatdor ekanini bildirdi 33
.
Shu o’rinda Yevropa mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy yo’nalishda
hamkorlikni sezilarli tarzda o’sib, rivojlanib borayotganini alohida ta kidlab o’tish
ʼ
lozim. Jumladan, 2019-yil yakunlariga ko’ra, O’zbekiston va YEI mamlakatlari
o’rtasidagi savdo hajmi 2016-yil bilan taqqoslaganda deyarli 60 foiz o’sib, 4
milliard AQSH dollarini tashkil etdi 34
.
Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni Yevropaga eksport qilish
1,5 baravar ortgan holda 580 millionAQSH dollari miqdoriga yetgan bo’lsa, bu
davrda import hajmi 1,5 barobar oshdi va 3,42 milliard dollarni tashkil etdi. Joriy
yil yanvar-may oylarida tovar ayirboshlash hajmi 1,315 milliard dollarni, shu
jumladan, eksport 196,6 million dollarni, import 1,11 milliard dollarni tashkil
etdi 35
.
32
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 126-бет.
33
Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 114-бет.
34
Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. – Тошкент:
Ўзбекистон, 2000. 213- бет .
35
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 423-bet.
19

O’zaro munosabatlarni sifat jihatidan yangi va yuqori darajaga ko’tarish
maqsadida rasmiy Toshkent va Bryussel o’rtasida yangi keng qamrovli ikki
tomonlama hujjat Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik to’g’risidagi bitimni
tuzish bo’yicha 2019-yildan boshlab faol muzokaralar o’tkazilmoqda.Yevropa
Ittifoqi bilan ko’p jabhali muloqotni rivojlantirishga xizmat qilayotgan mazkur
yo’nalishga, asosan, 2017-2021-yillarga mo’ljallangan Harakatlar strategiyasi
doirasida O’zbekistonda amalga oshirilgan tub islohotlar tufayli erishildi.So’nggi
yillarda Markaziy Osiyoda kuzatilayotgan hamkorlikning ijobiy dinamikasi,
shuningdek, O’zbekistonning mintaqa davlatlariga nisbatan yaxshi qo’shnichilik
munosabatlarini mustahkamlash va konstruktiv muloqot orqali barcha masalalarni
hal etishga qaratilgan yangi siyosati asosida Bryussel mintaqaga nisbatan siyosatini
mintaqalararo aloqalarni rivojlantirish sari tubdan qayta ko’rib chiqdi.Bularning
barchasi Bryussel tomonidan Markaziy Osiyo uchun tasdiqlangan (2019-yil iyun
oyida) yangi strategiyada yaqqol namoyon bo’ldi. Yevropa tomonining
pozitsiyasiga ko’ra, Yevropa Ittifoqi va unga a zo davlatlar Markaziy Osiyoningʼ
siyosiy barqarorligi va izchil rivojlanishidan, shuningdek, ikki mintaqa o’rtasidagi
integratsiya aloqalarini faol rivojlantirishdan manfaatdordir. Mintaqamizdagi
barqaror vaziyatni e tirof etgan holda, rasmiy Toshkent tomonidan ilgari surilgan
ʼ
yaxshi qo’shnichilik siyosati tufayli rasmiy Rim ilk marta “Italiya –Markaziy
Osiyo” formatidagi vazirlar uchrashuvini 2013-yil dekabrda o’tkazdi. O’z
navbatida, Markaziy Osiyo bilan hamkorlikni kuchaytirish maqsadida rasmiy Parij
ham shu singari muloqotning ikkinchi bosqichini davom ettirishga qaror qildi.
2012-yilning aprel va iyun oylarida O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri
o’rinbosari – Investitsiyalar va tashqi savdo vaziri S. Umurzoqov Yevropa Ittifoqi
savdo komissari F. Xogan bilan ikki marotaba videokonferensiya shaklida
uchrashuvlar o’tkazdi. Muzokaralar davomida O’zbekiston va YEI o’rtasida
kengaytirilgan sherikchilik va hamkorlik to’g’risidagi bitim loyihasi bo’yicha
kelishish jarayonini faollashtirish borasida kelishuvga erishildi 36
.
36
Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 178-бет.
20

O’zbekistonning JSTga a zo bo’lishi bo’yicha ishchi guruhning 4-ʼ
yig’ilishiga tayyorgarlik ko’rish doirasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarga,
shuningdek, O’zbekistonning YEI “PBT+” imtiyoz tizimida benefitsiar mamlakat
maqomini olishi jarayoniga alohida e tibor qaratildi.Ta kidlash kerakki, bugungi
ʼ ʼ
kunda COVID-19ning global miqyosda tarqalishi va butun dunyo iqtisodiyotiga
salbiy ta siri sharoitida Yevropa Ittifoqi uning salbiy oqibatlarini bartaraf etish
ʼ
uchun O’zbekistonga 30 million yevrodan ko’proq mablag’ ajratishga qaror
qildi.Bundan tashqari, BMT shafeligida O’zbekistonning Orolbo’yi mintaqasi
uchun Inson xavfsizligi bo’yicha ko’psheriklik Trast fondiga Yevropa Ittifoqi 5
million yevro, Norvegiya 1,1 million AQSH dollari va Finlyandiya 1 million yevro
miqdorida mablag’ ajratdi.Yevropa Ittifoqining O’zbekiston Respublikasi uchun
2014 – 2020-yillarga mo’ljallangan beg’araz yordami to’g’risidagi ko’p yillik
indikativ dasturi doirasida respublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy loyihalarni amalga
oshirish uchun qariyb 168 million yevro mablag’ ajratildi.Shu bilan birga, biz
Yevropa Ittifoqi mamlakatlaridan O’zbekiston Respublikasi rahbariyati tomonidan
Afg’onistondagi mavjud vaziyatni tinch yo’l bilan hal etish bo’yicha olib
borayotgan xalqaro maydondagi sa y-harakatlarini qo’llab-quvvatlagani uchun
ʼ
minnatdormiz 37
.
O’zbekiston uchun qo’shni davlatda uzoq kutilgan tinchlikni o’rnatish
ustuvor ahamiyatga egadir. Biz Yevropa bilan ikki va ko’p tomonlama istiqbolli
munosabatlarni davom ettiramiz. Savdo-sotiq, investitsiya va moliya, yuqori
texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta lim, ekologiya, sog’liqni saqlash va
ʼ
madaniyat sohalaridagi hamkorlik, shuningdek, mintaqaviy xavfsizlikni
mustahkamlash O’zbekiston –Yevropa munosabatlarining asosiy ustuvor
yo’nalishlari hisoblanadi 38
.
Mamlakatimizning milliy manfaatlariga javob beradigan hamda yaqin va
uzoq xorijiy davlatlar bilan aloqalarni kengaytirishga qaratilgan faol, ochiq,
pragmatik va chuqur o’ylangan tashqi siyosiy yo’nalishni rivojlantirish bo’yicha
muayyan natijalarga erishildi.Muhtaram Prezidentimizning “Yangi O’zbekiston
37
Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 213-бет.
38
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 154- bet .
21

strategiyasi” asarida “Mamlakatimizning tashqi siyosat sohasidagi muhim ustuvor
yo’nalishi dunyoning etakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlari bilan strategik
sheriklik hamda hamkorlikning muvozanatlangan tizimini shakllantirishdan iborat”
ekanligi ta'kidlandi.Barchamizga ma'lumki, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlis
Qonunchilik palatasining 2022-yil 24-iyundagi qarori bilan “O’zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasiga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida”gi
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy qonuni loyihasini umumxalq
muhokamasiga qo’yish to’g’risidagi qaror qabul qilindi.Konstitutsiyaviy qonun
loyihasida Konstitutsiyaning muqaddimasida ham bir qator o’zgartirish va
qo’shimchalar kiritilganligini kuzatish mumkin. Ma'lumki, Konstitutsiya
muqaddimasi uning kirish qismi sifatida u konstitutsiyani qabul qilish maqsadini
o’zida mujassam etadi. Muqaddimada Konstitutsiyaning asosiy qismida batafsil
ochib beriladigan konstitutsiyaviy tuzum belgilari va yo’nalishlari mazmuni
ifodalaydi. Binobarin, Konstitutsiyaviy qonun loyihasida muqaddima qismida
“O’zbekistonning jahon hamjamiyati va eng avvalo, qo’shni mamlakatlar bilan
o’zaro bir-birini qo’llab-quvvatlash, hamkorlik va hurmat qilish, tinchlik va
totuvlik asosidagi uyg’un, do’stona munosabatlarini mustahkamlashga hamda
rivojlantirishga intilib” degan mazmundagi band kiritilgan. Inson huquq va
erkinliklarini xurmat qilish tamoyili. BMT Nizomining 1-moddasida tashkilot
a'zolari orasidagi hamkorlik nazarda tutilib, “inson huquqlari va barchaning irqi,
jinsi, tili va dinidan qat'i nazar asosiy huquqlarining hukumat tomonidan
rag’batlantirilishi va rivojlantirilishi” nazarda tutilgan. Qonun loyihasiga ushbu
tamoyilning kiritilishi inson huquqlariga oid xalqaro huquq normalarini milliy
qonunchilikka implementatsiya qilinishini ta'minlaydi 39
.
Tashqi chegaralarning buzilmasligi (yaxlitligi) tamoyili. Xalqaro
huquqning an'anaviy tamoyili bo’lgan davlat chegaralari daxlsizligi tamoyiliga
juda o’xshash bo’lib, davlat chegaralari daxlsizligi tamoyilining mazmun va
mohiyati davlatlarning ma'lum joydagi mavjud chegara chizig’iga rioya qilish
majburiyatlarini o’z ichiga oladi, bu ma'lum joydagi chegara chizig’ining bemalol
39
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 174-бет.
22

o’zgartirilishi va tegishli ruxsatsiz yoki qoidadan tashqari ravishda uni kesib
o’tishga yul kuymaslikning oldini oladi.Davlatlarning hududiy yaxlitligi tamoyili 40
.
BMTning Nizomi kuch ishlatish yoki kuch bilan tahdid solish, davlatning
hududiy yaxlitligi (daxlsizlik) va har qanday davlatning siyosiy mustaqilligiga
qarshi qo’llanishini ta'qiklab qo’ygan. Inson huquq va erkinliklarini xurmat qilish
tamoyili. BMT Nizomining 1-moddasida tashkilot a'zolari orasidagi hamkorlik
nazarda tutilib, “inson huquqlari va barchaning irqi, jinsi, tili va dinidan qat'i nazar
asosiy huquqlarining hukumat tomonidan rag’batlantirilishi va rivojlantirilishi”
nazarda tutilgan. Qonun loyihasiga ushbu tamoyilning kiritilishi inson huquqlariga
oid xalqaro huquq normalarini milliy qonunchilikka implementatsiya qilinishini
ta'minlaydi 41
.
Yangi O’zbekistonning har bir davlat bilan tashqi siyosat olib borishdagi
do’stona munosabati, tashqi siyosiy faoliyatning eng muhim vazifalari sifatida
O’zbekistonning xalqaro maydondagi imidji, o’rni va obro’sini mustahkamlashga
qaratilgan barcha davlatlar va nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik
va do’stlik munosabatlarining barqaror tizimini barpo etish, xorijiy mamlakatlar
bilan do’stona, teng huquqli munosabatlarni va o’zaro manfaatli hamkorlikni
muttasil va izchil rivojlantirishga qaratiladi.Yangi O’zbekistoning tashqi siyosatida
tinchliksevar davlat sifatida jahonga yuzlanshi mamlakatimizning tashqi siyosatda
tinchlikparvarlikka asoslangan, yuzaga keladigan ziddiyat va qarama-qarshiliklarni
faqat tinch, siyosiy vositalar bilan hal etishga qaratilgan yo’ldan boradi.Muhtasar
aytganda, yangi O’zbekistonning tashqi siyosatda do’stona va tinchliksevar davlat
sifatida konstitutsiyaviy e'tirof etilishi uning diplomatik imidjini yanada oshirishda
muhim o’rin tutadi. Shu bois, qonun loyihasidagi Konstitutsiyaning O’zbekiston
tashqi siyosatiga oid normalarga kiritilgan o’zgartirish va qo’shimchalar xalqaro va
davlatlararo munosabatlarda yangicha yondoshuv va samarali tashqi siyosiy
faoliyatni amalga oshirishni ta'minlashga xizmat qiladi 42
.
40
Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 222-бет.
41
O ’ zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi . – T .: O ’ zbekiston , 2003. 115- bet .
42
Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Ўзбекистон президенти. – Т.: Шарк, 2008. 174-бет.
23

O’zbekiston Respublikasi o’z milliy manfaatlariga asoslangan holda ochiq,
o’zaro manfaatli va konstruktiv tashqi siyosat olib boradi. Respublikaning
zamonaviy tashiq siyosiy kursi dunyoda va mintaqada shiddat bilan o’zgarayotgan
vaziyat, hamda mamlakatning ichidagi keng ko’lamli o’zgarishlarga asoslanib
shakllanadi. O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi –
davlat mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o’rni va rolini
mustahkamlash, yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik muhitini
shakllantirish, respublikaning tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari
surish. Respublika harbiy-siyosiy bloklarga qo’shilmaslik kursiga sodiq bo’lib, o’z
hududida xorijiy harbiy bazalar va ob'ektlarni joylashtirishga, shuningdek,
mamlakat harbiy xizmatchilarining chet eldagi tinchlikparvarlik amaliyotlarida
yoki harbiy mojarolarda ishtirok etishiga yo’l qo’ymaydi. O’zbekiston barcha
qarama-qarshiliklar va nizolarni faqat tinch siyosiy yo’llar bilan hal qilish
tarafdori.O’zbekiston davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch
bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, boshqa davlatlarning ichki
ishlariga aralashmaslik; xalqaro majburiyatlarni vijdonan bajarish, inson
huquqlarini hurmat qilish va himoya qilish va xalqaro huquqning boshqa
umume'tirof etilgan tamoyilllari va normalari; xavfsizlikning bo’linmasligi,
ochiqlik va pragmatizm, qo’shni mamlakatlar bilan har tomonlama yaxshi
qo’shnichilik munosabatlarini rivojlantirish, mintaqaviy va xalqaro hamkorlikni
mustahkamlash kabi asosiy tamoyillarga tayangan holda tinchlik, taraqqiyot va
farovonlik yo’lida barcha sheriklar bilan hamkorlikni kengaytirishdan
manfaatdor 43
.
Tashqi siyosiy faoliyatning asosiy va birinchi darajali vazifalaridan biri bu
2017-2021-yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini samarali amalga oshirishdir. Ushbu
maqsadga erishish uchun tashqi siyosat idorasi oldiga quyidagi vazifalar qo’yilgan:
43
Каримов И. Ўзбекистон – келажаги буюк давлат. – Т.: Ўзбекистон, 2008. 41-бет.
24

- mamlakatimizda olib borilayotgan demokratik islohotlarni hamda jamiyat va
iqtisodiyotni modernizatsiya qilishning jadal jarayonlarini samarali amalga
oshirish uchun mumkin qadar qulay tashqi siyosiy shart-sharoitlarni shakllantirish;
- Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash hamda mustahkamlash,
mintaqani xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylantirish;
- jahonning yetakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik
qilishning mutanosib, ko’p qirrali tizimini shakllantirish;
- O’zbekistonning mintaqa va jahon siyosatidagi muhim yo’nalishlar bo’yicha
xalqaro tashabbuslarini ilgari surish;
- mahalliy mahsulotlarning eksport hajmini oshirish va geografiyasini kengaytirish
borasida ko’maklashish;
- milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to’g’ridan-to’g’ri xorijiy
investitsiyalar va ilg’or texnologiyalarni jalb etishda faol ko’mak berish;
- mamlakatimizga turistlarni jalb qilish hamda turistik infratuzilmani rivojlantirish
borasida amaliy yordam ko’rsatish;
- transport va tranzit sohasidagi hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirishda
hamda xalqaro transport kommunikatsiyalari va logistik infratuzilmalarni
rivojlanishiga ko’maklashish;
- xorijdagi O’zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslari huquq va
manfaatlarining har tomonlama himoya qilinishini ta’minlash;
- xorijda istiqomat qilayotgan vatandoshlar bilan aloqalarni mustahkamlash 44
.
Mamlakatdagi vaziyatni tinch yo’l bilan hal etishga qaratilgan xalqaro
sa’y-harakatlarda faol ishtirok etishni davom ettiradi. O’zbekiston tomoni
Afg’oniston iqtisodiyotini qayta tiklanishiga, uning transport, ishlab chiqarish,
energetik va ijtimoiy infratuzilmalarini rivojlantirishga ko’mak berishda davom
etadi. Barqaror va ravnaq topayotgan Afg’oniston Markaziy Osiyodagi mintaqaviy
xavfsizlikning kafolatidir. MDH malakatlari bilan hamkorlik ham O’zbekiston
tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishi hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan
respublikamiz tarixan shakllangan siyosiy, iqtisodiy, transport-kommunikatsion va
44
Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr, 2019. 143- bet .
25

boshqa aloqalarga ega. O’zbekiston Hamdo’stlik mamlakatlari bilan tenglik, o’zaro
foydalilik, bir-birining manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga olish tamoyillari
asosida ikki tomonlama hamkorlik munosabatlarini qurishni davom etadi.
O’zbekiston Afg’oniston bilan aloqalarni kengaytirishni, mazkur mamlakatdagi
vaziyatni tinch yo’l bilan hal etishga qaratilgan xalqaro sa’y-harakatlarda faol
ishtirok etishni davom ettiradi. O’zbekiston tomoni Afg’oniston iqtisodiyotini
qayta tiklanishiga, uning transport, ishlab chiqarish, energetik va ijtimoiy
infratuzilmalarini rivojlantirishga ko’mak berishda davom etadi. Barqaror va
ravnaq topayotgan Afg’oniston Markaziy Osiyodagi mintaqaviy xavfsizlikning
kafolatidir. MDH malakatlari bilan hamkorlik ham O’zbekiston tashqi siyosatining
ustuvor yo’nalishi hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan respublikamiz tarixan
shakllangan siyosiy, iqtisodiy, transport-kommunikatsion va boshqa aloqalarga
ega 45
.
O’zbekiston Hamdo’stlik mamlakatlari bilan tenglik, o’zaro foydalilik, bir-
birining manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga olish tamoyillari asosida ikki
tomonlama hamkorlik munosabatlarini qurishni davom etadi.O’zbekiston Rossiya
bilan 2004-yil 16-iyunda imzolangan Strategik hamkorlik, 2005-yil 14-noyabrdagi
Ittifoqchilik munosabatlari to’g’risidagi shartnomalar hamda 2012-yil 4-iyunda
imzolangan O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi o’rtasida Strategik
hamkorlikni chuqurlashtirish to’g’risidagi deklaratsiya asosida do’stona
munosabatlarni har tomonlama mustahkamlash va tadrijiy rivojlantirish ikki
mamlakat manfaatlariga to’liq mos keladi hamda mintaqadagi tinchlik va
xavfsizlikni mustahkamlashga xizmat qiladi. Ikki tomonlama munosabatlarning
eng muhim vazifalari O’zbekiston Respublikasi Rossiyaga davlat tashrifi hamda
Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V.V.Putinning O’zbekistonga davlat tashrifi
chog’ida erishilgan kelishuvlarni to’liq amalga oshirilishini ta’minlashdan
iboratdir 46
.
45
Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 212- бет .
46
Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 171-
bet.
26

O’zbekiston Respublikasi global muammolarni hal etishda muhim rol
o’ynaydigan, yaqin mintaqaviy qo’shni Xitoy bilan strategik hamkorlikni
kuchaytirish tarafdori. Xitoy bilan munosabatlarni rivojlantirish 2012-yil 6-
iyundagi Strategik hamkorlikni o’rnatish to’g’risidagi qo’shma deklaratsiya, 2013-
yil 9-sentyabrdagi ikki tomonlama strategik hamkorlikni yanada rivojlantirish va
chuqurlashtirish to’g’risidagi deklaratsiyasi hamda Har tomonlama strategik
sheriklik munosabatlarini yanada chuqurlashtirish to’g’risida qo’shma bayonotga
asoslangan. O’zbekiston Respublikasi “Bir makon, bir yo’l” Ikkinchi xalqaro
forum doirasida ilgari surgan tashabbus va takliflarni to’liq va o’z vaqtida amalga
oshirish ikki mamlakat manfaatlariga mos keladi.O’zbekiston tashqi siyosatining
ustuvor yo’nalishlaridan biri, Amerika Qo’shma Shtatlari bilan 2002-yil 12-mart
oyida imzolangan O’zbekiston va AQSh o’rtasida Strategik sherikchilik va
hamkorlikning asoslari to’g’risidagi deklaratsiyasi asnosida o’zaro manfaatli va
konstruktiv hamkorlikni har tomonlama rivojlantirishdan iboratdir . O’zbekiston
AQSh bilan mamlakatda amalga oshirilayotgan fuqarolik jamiyati asoslarini
mustahkamlash va xalq turmush darajasini yaxshilashga qaratilgan modernizatsiya
jarayoni va islohotlarni qo’llab-quvvatlash maqsadida siyosiy, savdo-iqtisodiy,
investitiaviy-texnologik va madaniy-gumanitar sohalarda hamkorlikni yanada
kengaytirishdan manfaatdor 47
.
Ikki tomonlama hamkorlikning muhim yo’nalishlari Afg’onistonda tinchlik
va barqarorlikni mustahkamlash, transmilliy tahdid va xatarlarga qarshi kurashga
ko’maklashishdan iboratdir. O’zbekiston Yevropa Ittifoqi va Yevropa davlatlari
bilan har taraflama manfaatli hamkorlikka muhim ahamiyat beradi. Yevropa
mamlakatlari bilan hamkorlikni asosiy sohalari savdo-sotiqni rivojlantirish,
investitiya va moliya, zamonaviy texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta’lim,
ekologiya, sog’liqni saqlash, madaniyat va mintaqaviy xavfsizlik kabilar
hisoblanadi. O’zbekiston asosiy e’tiborini Yevropaning ilg’or davlatlari, xususan
Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Belgiya, Italiya, Ispaniya, Latviya va
boshqa davlatlar bilan ikki tomonlama hamkorlikni yanada yuqori darajaga
47
www.arboblar.uz
27

chiqarishga alohida e’tibor beradi. Respublikamiz ko’p asrlik umumiy tarix,
yagona til va din, umumiy qadriyatlar va o’xshash urf-odatlarga ega bo’lgan
Turkiya davlati bilan do’stlik va hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan
siyosatni izchil davom ettiradi. Mamlakatimiz Turkiya bilan har taraflama
manfaatli hamkorlikni, jumladan savdo-sotiq, investitsiya va turizm kabi sohalarda
rivojlantiradi.Osiyo-Tinch okeani hududi mamlakatlari, xususan Koreya
Respublikasi va Yaponiya bilan hamkorlik O’zbekiston tashqi siyosatining muhim
yo’nalishlaridan biri bo’lib qoladi 48
.
O’zbekiston ushbu davlatlar bilan investitsiya, savdo-sotiq, yuqori
texnologiyalar, madaniy-gumanitar sohalaridagi keng qamrovli hamkorlikni
davom ettiradi.O’zbekiston Janubiy-Sharqiy Osiyodagi mamlakatlar – Malayziya,
Indoneziya, Singapur, Vetnam kabi davlatlar bilan hamkorligini
rivojlantiradi.O’zbekiston Janubiy Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston va
Pokiston bilan savdo-sotiq, transport-kommunikatsiya, turizm kabi sohalarda har
taraflama va o’zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishni qo’llab
quvvatlaydi.O’zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o’zaro manfaatli
aloqalarni iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va
sayyohlik sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot
banki doirasida faol rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor.O’zbekiston
BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va
xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror
rivojlanishida ko’maklashishga mas’ul bo’lgan yagona universal tashkilot sifatida
ko’radi.Mamlakatimiz Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Shanxay
hamkorlik tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkilotlati bilan ushbu
tuzilmalarning mexanizmlaridan zamonaviy muammolar va tahdidlarga qarshi
kurashishda, ko’p tomonlama hamkorlikni rivojlantirishda samarali foydalanish
maqsadida o’zaro sherikchilikni yanada rivojlantiradi.O’zbekiston xalqaro moliya
institutlari bilan, shu jumladan, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Xalqaro
48
Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 121-
bet .
28

valyuta jamg’armasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo infratuzilma
investitsiyalari banki va Yevropa investitsiya banklari bilan energetika, transport,
qishloq xo’jaligi, uy-joy qurilishi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni
rivojlantirish bo’yicha yangi loyihalarni amalga oshirishda hamkorlikni
faollashtirish uchun barcha sa’y-harakatlarni olib boradi 49
.
49
Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.: Ўқитувчи, 2015. 213-бет.
29

Xulosa
Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasi BMT ishida faol ishtirok etishni
davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor
globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror rivojlanishida ko’maklashishga
mas’ul bo’lgan yagona universal tashkilot sifatida ko’radi. Mamlakatimiz
Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti va
Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkilotlati bilan ushbu tuzilmalarning
mexanizmlaridan zamonaviy muammolar va tahdidlarga qarshi kurashishda, ko’p
tomonlama hamkorlikni rivojlantirishda samarali foydalanish maqsadida o’zaro
sherikchilikni yanada rivojlantiradi. Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasi
dunyoning 130 dan ortiq davlatlari bilan diplomatik aloqalar o’rnatgan.
O’zbekiston Respublikasi o’z milliy manfaatlariga asoslangan holda ochiq, o’zaro
manfaatli va konstruktiv tashqi siyosat olib boradi. Respublikaning zamonaviy
tashiq siyosiy kursi dunyoda va mintaqada shiddat bilan o’zgarayotgan vaziyat,
hamda mamlakatning ichidagi keng ko’lamli o’zgarishlarga asoslanib shakllanadi.
O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi – davlat
mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o’rni va rolini mustahkamlash,
yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik muhitini shakllantirish,
respublikaning tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari surish.
Mamlakatimiz keyingi yillarda chuqur o’ylangan, o’zaro manfaatli va amaliy
ruhdagi tashqi siyosat yuritish, xorijiy davlatlar bilan do’stona hamda o’zaro
manfaatli munosabatlarni rivojlantirish borasida muhim natijalarga erishmoqda. Bu
jarayonda, ayniqsa, Yevropaning bir qator davlatlari bilan o’zaro manfaatli
hamkorlik sezilarli darajada mustahkamlandi.
30

Foydalanilgan adabiyotlar
O’zbekiston Respublikasi qonunlari
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: O’zbekiston, 2023. 285 bet.
Asosiy adabiyotlar
2. Каримов И А. Ўзбекистоннинг истиқлол ва тараққиёт йўли. – Тошкент:
Ўзбекистон, 1992. 524 б ет .
3. Каримов И . А . Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк
келажакка ишончдир . – Тошкент : Ўзбекистон , 2000. 3 52 бет .
4. Каримов И . А . Жамиятимиз мафкураси халқни – халқ , миллатни –
миллат қилишга хизмат этсин . – Тошкент : Ўзбекистон . 1998. 247 бет .
5. Каримов И . А . Юксак маънавият - энгилмас куч . – Тошкент : Маънавият ,
2008. 423 бет.
6. Холбоев С. Миллий мустақиллик ва тараққиётнинг ўзбек модели. – Т.:
Ўқитувчи, 2015. 213 бет.
7. Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. – T.: Akademnashr,
2019. 570 bet.
8. Shamsutdinov R. Karimov Sh. Vatan tarixi. Uchinchi kitob. – T.: Sharq,
2000. 540 bet.
9. Jo’rayev N., Fayzullayev T. Mustaqil O’zbekiston tarixi. – T.: Sharq, 2000.
220 bet.
10. Bo’riyev O. O’zekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning tarixiy
merosi. – T.: O’zbekison, 2010. 321 bet.
11. Холбоев С. Миллий мустакиллик ва тараккиетнинг узбек модели. – Т.:
Укитувчи, 2015. 213 бет.
12. O’zbekiston Milliy Ensiklopediyasi. 1-12- jildlar. – T.: O’zbekiston milliy
ensiklopediyasi, 2000-2006.
13. Shamsutdinov R., Karimov Sh. O’zbekiston tarixidan materiallar. Uchinchi
kitob. – T.: Akademnashr, 2018. 432 bet.
14. Mualliflar jamoasi: O’zbekistonning tarixi. Birinchi kitob. – T.: Sharq, 2019.
431 bet.
31

15. Левитин Л. Ислом Каримов – Янги Узбекистон президенти. – Т.: Шарк,
2008. 356 бет.
Davriy matbuot nashrlari
1. Xalq so’zi gazetasi. // 1991. 1997. 21.10.
2. Xalq so’zi gazetasi. // 1991. 2016. 07. 09.
Internet saytlari
1. www.xorazmiy.uz
2. www.arboblar.uz
3. www.o’zlidep.uz
32

Mustaqil O’zbekiston Respublikasining xalqaro tashkilotlarga qo’shilishi

Sotib olish