Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilgan islohotlar - Tarix - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	61.7KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	14 Fevral 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tarix

Sotuvchi

Kenjayev Kenja

Ro'yxatga olish sanasi 27 Yanvar 2024

536 Sotish

Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilgan islohotlar

Sotib olish

Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilgan
islohotlar.
Mundarija:
Kirish ............................................................................................................................................................ 2
I.Bob.Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimi ..................................................................................... 4
1.1. Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilgan islohotlar. ...................................... 4
1.2.Ma'muriy islohotlar davlat boshqaruvi tizimi organlarida ..................................................................... 6
II.Bob.O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi. ............................................................................................................................................... 12
2.1. Mustaqillik yillarida davlat dasturida alohida bandda ko‘rsatib o‘tilgan islohatlar ............................. 12
2.2.O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi. ............................................................................................................................................... 18
Xulosa ........................................................................................................................................................ 31
Foydalanilgan adabiyotlar: ........................................................................................................................ 36
Adabiyotlar ro’yxati ................................................................................................................................... 36
................................................................................................................................................................... 39
1

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: Prezident Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston
Respublikasi mustaqilligining yigirma to‘qqiz yilligiga bag‘ishlangan tantanali
marosimdagi nutqida bugun jahon miqyosida yurtimiz haqida so‘z ketganda
“Yangi O‘zbekiston” iborasi tilga olinayotgani, bu keyingi yillarda taraqqiyotning
mutlaqo yangi bosqichiga qadam qo‘yganimiz, erishayotgan zalvorli
yutuqlarimizning e tirofi ekanini alohida ta kidladi.ʼ ʼ
Darhaqiqat, keyingi vaqtlarda mamlakatimizda barcha sohalarda amalga
oshirilayotgan yangi bosqichdagi islohotlar o‘z mevalarini bera boshlab,
O‘zbekistonda yangi bir uyg‘onish – Uchinchi Renessans davriga poydevor
yaratilmoqda.
Mazkur yangilanishlar davlat boshqaruvi tizimining samadorligini
oshirishga qaratilgani bilan ham alohida ahamiyatga ega. Yaqin istiqboldagi
innovatsion taraqqiyotimizning dasturilamali bo‘lgan Harakatlar strategiyasining
birinchi yo‘nalishi ham aynan davlat boshqaruvi tizimi va jamiyat qurilishi
sohasidagi islohotlarga bag‘ishlangani bejiz emas. Yangi O‘zbekistonda
demokratik davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish “Xalq davlat idoralariga emas,
davlat idoralari xalqqa xizmat qilishi kerak”, degan yuksak g‘oyaga asoslangan
holda amalga oshirilmoqda. Bu borada hozirga qadar qilingan sa y-harakatlarni
ʼ
tahlil etsak, quyidagi muhim jihatlarni ko‘rish mumkin.
Shu bilan bir qatorda, Hukumat a zoligiga nomzodning sohani rivojlantirish
ʼ
bo‘yicha yaqin muddatga va istiqbolga mo‘ljallangan harakat dasturi bilan
deputatlar oldida chiqish qilish tartibi joriy etildi; Hukumat a zosining o‘z harakat
ʼ
dasturi ijrosini amalga oshirishiga doir masalalar yuzasidan axboroti Oliy Majlis
palatalari, ularning qo‘mitalarida muntazam eshitib borilishi amaliyoti yo‘lga
qo‘yildi; viloyat, tuman va shahar davlat organlari rahbarlari tegishli xalq
deputatlari Kengashlari tomonidan tasdiqlanishi belgilandi. Qonunchilik palatasida
davlat boshqaruvi organlari mutasaddilarining axborotini eshitish bo‘yicha
“Hukumat soati”ni o‘tkazib borish an ana tusini oldi. Quyi palatada davlat
ʼ
2

byudjeti, iqtisodiyot, pul-kredit siyosati masalalarida, shuningdek, davlat byudjeti
ijrosi ustidan samarali parlament nazoratini ta minlashda deputat va senatorlargaʼ
professional, mustaqil va xolis axborot tahliliy, ekspertlik xizmati ko‘rsatish
maqsadida Davlat byudjeti boshqarmasi tashkil etildi. Parlament va ijro
hokimiyatining hamkorligi kuchaytirildi. Masalan, Vazirlar Mahkamasining Oliy
Majlis palatalaridagi doimiy vakili lavozimi ta sis etildi va uning huquqiy maqomi
ʼ
belgilandi. Xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining joylardagi dolzarb
muammolarni hal etishdagi roli oshirildi. Mahalliy hokimiyat organlari
rahbarlarining hisobotlarini eshitish tizimi yangicha, xalqchil ko‘rinishda yo‘lga
qo‘yildi.
Kurs ishining maqsadi: Kurs ishi orqali o’quvchilarga mustaqillik
yillarida davlat boshqaruvi tizimi haqida ma’lumot berish.
Kurs ishining vazifasi: Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi
tizimida amalga oshirilgan islohotlarini yoritish.
Kurs ishining ob'ekti: Mustaqillik yillarida davlat dasturida alohida
bandda ko‘rsatib o‘tilgan islohatlar
Kurs ishining predmeti: O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi maqsad va
vazifalarini haqida
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa
va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

3

I.Bob.Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimi
1.1. Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga
oshirilgan islohotlar.
Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish
jarayonida ikkita asosiy vazifa uddalanganini qayd etishadi. Avvalo,
iqtisodiyotda ma'muriy-buyruqbozlik va taqsimot tizimidan bozor
munosabatlariga o‘tilgan bo‘lsa, ikkinchidan, davlat organlarining yangi
sharoitlarda samarali faoliyat yuritishiga erishildi. Ma'muriy islohotlar davlat
boshqaruvi tizimi organlari tuzilmasini unifikatsiyalashtirdi. Davlat xizmati
ushbu tizimning asosiy unsuriga aylandi.
Tahlillar shuni ko‘rsatayaptiki, davlat xizmati faoliyatini tartibga
soladigan hujjatlar bugungi kunning talab va vazifalariga javob bermayapti,
sohadagi barcha masalani qamrab olmasdan, yagona huquqiy standartlar
hamda ma'muriy-boshqaruv amaliyotini o‘r natishga xalaqit qilmoqda.
Xususan, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish darajasining pastligi,
yagona kadrlar siyosatining yo‘qligi, davlat xizmatchilarining ijtimoiy va
huquqiy himoya si ular tomonidan bajarilayotgan vazifalarga mos emasligi
davlat xizmatchilarining ish faoliyatiga salbiy ta'sir ko‘rsatayapti. Bularning
barchasi, o‘z nav batida, tashkilotlar, fuqarolar hamda fuqarolik jamiyati
institutlari o‘rtasidagi munosabatlarning byurokratlashuviga, davlat
tuzilmalari faoliyati yopiqligiga shart-sharoit yaratmoqda.
Bundan tashqari, huquqiy asoslar “Elektron hukumat” tizimining jadal
ravnaqidan, davlat xizmatlari va ma'muriy tartib-taomillarining
taraqqiyotidan ortda qolmoqda. Amaldagi qonun hujjatlarida davlat
hokimiyati organlari xodimlarini belgilashda bir qator tushunchalar
qo‘llaniladi. Biroq ko‘lamiga ko‘ra, biri- biridan tubdan farq qiladi.
Hukumatning 1997 yil 3 iyuldagi qarorida ko‘rsatilgan Davlat
xizmatchilarining lavozimlari ro‘yxatiga vazirlik va idoralar, hokimliklar,
4

o‘zini o‘zi boshqarish organlari hamda prokuratura idoralari xodimlarining
qator lavozimlari kiritilgan. Vaholonki, Vazirlar Mahkamasining 2016 yil 2
martdagi qarori bilan tasdiqlangan Davlat boshqaruvi organlari va mahalliy
ijro etuvchi hokimiyat organlari xodimlarining odob-axloq namunaviy
qoidalarida davlat xizmatchisi deganda, faqatgina hokimliklar, vazirlik va
idoralar xodimlari tushuniladi.
Qonunchilikda ayni paytda “ma'muriy-boshqaruv xodimlari” degan
tushuncha ham qo‘llanilmoqda. U yuqorida qayd etilgan ro‘yxatga
kiritilmagan qator tashkilotlarni ham o‘z ichiga oladi. Nomenklaturada
xo‘jalik boshqaruvi organlari lavozimlari borligi uning asosiy farqi
hisoblanadi. Shu bilan birga, qonunchiligimizda saylanadigan mansabdor
shaxslar faoliyati tartibga solingan. Masalan, Oliy Majlis Qonunchilik
palatasi deputatlari va Senati a'zolari, xalq deputatlari viloyat, tuman va
shahar Kengashlari deputatlarining maqomi hamda vakolatlari belgilab
qo‘yilgan.
Bir qator hujjatlar, jumladan, “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi to‘g‘risida”gi, “Prokuratura to‘g‘risida”gi, “Sudlar to‘g‘risida”gi,
“Davlat soliq xizmati to‘g‘risida”gi, “Davlat bojxona xizmati to‘g‘risida”gi
qonunlar ayrim davlat organlarining maqomini belgilab beradi.
Ko‘plab idoralar o‘z maqomi, maqsad va vazifalari belgilangan tegishli
nizomlar asosida ish olib bormoqda.
Ko‘rinib turibdiki, davr davlat xizmatlari sifatini oshirish, davlat
xizmatchilari faoliyatining ochiqligi va qonuniyligini ta'minlash bo‘yicha
vazifalarni hal qilishni kun tartibiga olib chiqmoqda. Bu vazifalar davlat
xizmatchisi huquq va vakolatlarini aniq belgilab berishni taqozo etayapti. Shu
bois Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali
marosimdagi ma'ruzasida davlat xizmati institutini isloh etish, davlat
5

xizmatchilarining moddiy va ijtimoiy ta'minoti, ularning kasbiy
tayyorgarligini tubdan takomillashtirish, bu sohaga yangicha fikrlaydigan,
mas'uliyatli, tashabbuskor, vatanparvar kadrlarni jalb etish bo‘yicha samarali
tizim yaratish zarurligini ta'kidlagan edi.
Davlatimiz rahbari yaqin kunlarda “Davlat xizmati to‘g‘risida”gi
qonunni ishlab chiqish vazifasini qo‘ydi. Bu vazifa 2017 — 2021 yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasini Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari
yilida amalga oshirishga oid Davlat dasturida alohida bandda ko‘rsatib
o‘tilgan. 1
1.2.Ma'muriy islohotlar davlat boshqaruvi tizimi organlarida
Hozirgi kunda yuqori turuvchi lavozimlarga tayinlash va ko‘rsatish,
kadrlar zaxirasini shakllantirish, xizmatchilarni attestatsiyadan o‘tkazish
tizimi borasida yagona yondashuv yo‘q, mazkur jarayon jamoatchilik bexabar
bo‘lgan ichki hujjatlar bilan tartibga solinadi.
Ayni paytda ba'zi idoralarda, misol uchun, Davlat soliq qo‘mitasida
ishga qabul qilish tartibi aniq bo‘lib, ularda bu taomil tanlov asosida amalga
oshirilishi belgilangan. Bunday yondashuv xolisona qaror qabul qilish,
malakali xodimni tanlab olish, kadrlar zaxirasi uchun ma'lumotlar bazasini
yaratish imkonini beribgina qolmasdan, fuqarolarning ishga joylashishda teng
huquqliligini ta'minlashga xizmat qiladi. Fikrimizcha, bunday yondashuv
davlat xizmatiga qabul qilish bo‘yicha yagona standartning asosiy
unsurlaridan biri bo‘lishi va qonuniy asosga ega bo‘lmog‘i lozim.
Bugun vazirlik va idoralarga taqsimlashda nomzodlarni tayinlash va
vakolatli organlar bilan kelishish jarayonini yanada batafsil tartibga solish,
uning ochiqligini ta'minlash zarurati tug‘ilmoqda.
1
Mustaqil O‘zbekiston tarixining dastlabki saxifalari. - Toshkent, 2000.
6

Shuni qayd etish kerakki, xodimlarni attestatsiyadan o‘tkazish ularni
baholashning asosiy vositasi hisoblanadi. Bu taomil kasbiy va boshqaruv
ko‘nikmalarini takomillashtirishdagi muammolarni hamda mansab
pillapoyasidan yuqori lavozimlarga ko‘tarilishi uchun salohiyatini aniqlash
imkonini beradi. Amaliyot malakani baholash tizimiga aniq ko‘rsatkichlarni
joriy qilish zaruratini ko‘rsatayapti. Bular davlat xizmatlarini ko‘rsatish
hamda amaliy natijalarga erishish bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi lozim. Bunda
aholi so‘rovlari asosida natijalarni baholash kerak.
Binobarin, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta'kidlaganidek, bundan keyin
joylardagi rahbarlar faoliyatiga, birinchi navbatda, ular boshqarayotgan
hududdagi aholidan tushayotgan murojaatlar soni, ularning xalq ichida
yurishi, mavjud muammolarning amaliy yechimiga qarab baho beriladi. -
Qisqacha aytganda, rahbarlarga xalqning o‘zi baho beradi.
Amaldagi davlat xizmati tizimida rotatsiya mexanizmi, ya'ni
mansabdor shaxsning davlat organlari gorizontal yo‘nalishida ishga
ko‘chirilishi yetarli darajada tartibga solinmagan. Bundan tashqari, davlat
organlari xodimlari uchun Yagona tarif setkasi bo‘lishiga qaramasdan, juda
ko‘plab idoraviy farqlar va istisnolar mavjud. Bu esa, oxir-oqibat, mansabdor
shaxslarning oylik maoshi hajmiga sezilarli darajada ta'sir ko‘rsatadi. Bunda
ham yagona yondashuv va standartlar asosida ish olib borish maqsadga
muvofiq. 2
Bugun yangicha hamda mustaqil fikrlaydigan, mas'uliyatli,
tashabbuskor, ilg‘or boshqaruv usullarini puxta o‘zlashtirgan, halol, o‘z -
Vatani va xalqiga sodiq kadrlarni tayyorlash bo‘yicha samarali tizim
yaratmasdan sifat o‘zgarishlariga erishib bo‘lmasligi aniq.
Shu sababli davlat xizmatini modernizatsiya qilish masalasiga alohida
e'tibor qaratilmoqda. Joriy yilning 3 yanvar kuni “Korrupsiyaga qarshi
2
Erkaev A. O‘zbekiston yo‘li. - Toshkent: Ma’naviyat, 2011.
7

kurashish to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi. Unda davlat organlarining
mansabdor shaxslari va boshqa xodimlari tomonidan o‘z mansab yoki xizmat
majburiyatlarining bajarilishi samaradorligi mezonlarini, standartlarini va
uning sifatini baholash tizimlarini joriy etish, davlat organlari xodimlarining
huquqiy maqomini belgilash, xizmatni o‘tashning shaffof tartibini o‘rnatish,
shaxsiy va kasbiy sifatlar, ochiqlik, beg‘arazlik, adolatlilik va xolislik
prinsiplari asosida tanlov bo‘yicha saralash hamda xizmatda ko‘tarilish
tizimini joriy etish, davlat organlarining mansabdor shaxslari va boshqa
xodimlarining samarali ijtimoiy himoya qilinishini, moddiy ta'minot olishini
va rag‘batlantirilishini ta'minlash davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaning
oldini olishga doir chora-tadbirlar sifatida belgilab berilgan.
Shu yilning 9 yanvarida esa Prezidentimizning “Davlat bosh qaruvi
hududiy organlari faoliyatini yanada takomillashtirish va xodimlarini moddiy
rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti devoni faoliyatini yanada
takomillashtirish, samaradorligini oshirish va tuzilmasini maqbullashtirish,
shuningdek, uning tarkibiy tuzilmalari vazifalari hamda funksiyalaridagi
takrorlanishlarni bartaraf etish, ularni ajratish va aniqlashtirish maqsadida
joriy yil 1 mart kuni davlatimiz rahbari “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Devoni faoliyatini yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi Farmonga imzo
chekdi. 7 mart kuni esa hukumatning “Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Vazirlar Kengashi, viloyatlar, Toshkent shahri, shaharlar va tumanlar
hokimliklari xodimlarining lavozim maoshlariga uzoq muddat ishlaganligi
uchun har oylik ustama to‘lash tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash
haqida”gi qarori qabul qilindi.
2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida davlat va jamiyat
qurilishini takomillashtirish yo‘nalishida 17 ta qonunni ishlab chiqish va
8

qabul qilish ko‘zda tutilgan. Birgina joriy yilning o‘zida Davlat dasturi
doirasida O‘zbekiston Respublikasida ma'muriy islohotlar konsepsiyasi
hamda ushbu islohotlarni o‘tkazish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi, “Davlat
boshqaruvi asoslari to‘g‘risida”gi, “Ma'muriy tartib-taomillar to‘g‘risida”gi,
“Davlat va xususiy sheriklik to‘g‘risida”gi, “Mahalliy davlat hokimiyati
to‘g‘risida”gi qonunlar loyihalari ishlab chiqilishi belgilangan.
Bularning barchasi davlat xizmatchilari ish faoliyati samaradorligini
oshirish, Prezidentimiz tomonidan ilgari surilgan “Xalq davlat idoralariga
emas, davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak” degan tamoyilni
amalda qaror toptirishga xizmat qiladi.
Ekspertlar mamlakatimizda mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi
tizimini isloh qilish jarayonida ikkita asosiy vazifa uddalanganini qayd
etishadi. Avvalo, iqtisodiyotda ma'muriy-buyruqbozlik va taqsimot tizimidan
bozor munosabatlariga o‘tilgan bo‘lsa, ikkinchidan, davlat organlarining
yangi sharoitlarda samarali faoliyat yuritishiga erishildi. Ma'muriy islohotlar
davlat boshqaruvi tizimi organlari tuzilmasini unifikatsiyalashtirdi. Davlat
xizmati ushbu tizimning asosiy unsuriga aylandi.
Tahlillar shuni ko‘rsatayaptiki, davlat xizmati faoliyatini tartibga
soladigan hujjatlar bugungi kunning talab va vazifalariga javob bermayapti,
sohadagi barcha masalani qamrab olmasdan, yagona huquqiy standartlar
hamda ma'muriy-boshqaruv amaliyotini o‘r natishga xalaqit qilmoqda.
Xususan, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish darajasining pastligi,
yagona kadrlar siyosatining yo‘qligi, davlat xizmatchilarining ijtimoiy va
huquqiy himoya si ular tomonidan bajarilayotgan vazifalarga mos emasligi
davlat xizmatchilarining ish faoliyatiga salbiy ta'sir ko‘rsatayapti. Bularning
barchasi, o‘z nav batida, tashkilotlar, fuqarolar hamda fuqarolik jamiyati
institutlari o‘rtasidagi munosabatlarning byurokratlashuviga, davlat
tuzilmalari faoliyati yopiqligiga shart-sharoit yaratmoqda.
9

Bundan tashqari, huquqiy asoslar “Elektron hukumat” tizimining jadal
ravnaqidan, davlat xizmatlari va ma'muriy tartib-taomillarining
taraqqiyotidan ortda qolmoqda. Amaldagi qonun hujjatlarida davlat
hokimiyati organlari xodimlarini belgilashda bir qator tushunchalar
qo‘llaniladi. Biroq ko‘lamiga ko‘ra, biri- biridan tubdan farq qiladi.
Hukumatning 1997 yil 3 iyuldagi qarorida ko‘rsatilgan Davlat
xizmatchilarining lavozimlari ro‘yxatiga vazirlik va idoralar, hokimliklar,
o‘zini o‘zi boshqarish organlari hamda prokuratura idoralari xodimlarining
qator lavozimlari kiritilgan. Vaholonki, Vazirlar Mahkamasining 2016 yil 2
martdagi qarori bilan tasdiqlangan Davlat boshqaruvi organlari va mahalliy
ijro etuvchi hokimiyat organlari xodimlarining odob-axloq namunaviy
qoidalarida davlat xizmatchisi deganda, faqatgina hokimliklar, vazirlik va
idoralar xodimlari tushuniladi.
Qonunchilikda ayni paytda “ma'muriy-boshqaruv xodimlari” degan
tushuncha ham qo‘llanilmoqda. U yuqorida qayd etilgan ro‘yxatga
kiritilmagan qator tashkilotlarni ham o‘z ichiga oladi. Nomenklaturada
xo‘jalik boshqaruvi organlari lavozimlari borligi uning asosiy farqi
hisoblanadi. Shu bilan birga, qonunchiligimizda saylanadigan mansabdor
shaxslar faoliyati tartibga solingan. Masalan, Oliy Majlis Qonunchilik
palatasi deputatlari va Senati a'zolari, xalq deputatlari viloyat, tuman va
shahar Kengashlari deputatlarining maqomi hamda vakolatlari belgilab
qo‘yilgan.
Bir qator hujjatlar, jumladan, “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi to‘g‘risida”gi, “Prokuratura to‘g‘risida”gi, “Sudlar to‘g‘risida”gi,
“Davlat soliq xizmati to‘g‘risida”gi, “Davlat bojxona xizmati to‘g‘risida”gi
qonunlar ayrim davlat organlarining maqomini belgilab beradi.
Ko‘plab idoralar o‘z maqomi, maqsad va vazifalari belgilangan tegishli
nizomlar asosida ish olib bormoqda.
10

Ko‘rinib turibdiki, davr davlat xizmatlari sifatini oshirish, davlat
xizmatchilari faoliyatining ochiqligi va qonuniyligini ta'minlash bo‘yicha
vazifalarni hal qilishni kun tartibiga olib chiqmoqda. Bu vazifalar davlat
xizmatchisi huquq va vakolatlarini aniq belgilab berishni taqozo etayapti. Shu
bois Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali
marosimdagi ma'ruzasida davlat xizmati institutini isloh etish, davlat
xizmatchilarining moddiy va ijtimoiy ta'minoti, ularning kasbiy
tayyorgarligini tubdan takomillashtirish, bu sohaga yangicha fikrlaydigan,
mas'uliyatli, tashabbuskor, vatanparvar kadrlarni jalb etish bo‘yicha samarali
tizim yaratish zarurligini ta'kidlagan edi. 3
Davlatimiz rahbari yaqin kunlarda “Davlat xizmati to‘g‘risida”gi qonunni
ishlab chiqish vazifasini qo‘ydi. Bu vazifa 2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha
Harakatlar strategiyasini Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yilida
amalga oshirishga oid Davlat dasturida alohida bandda ko‘rsatib o‘tilgan.
Hozirgi kunda yuqori turuvchi lavozimlarga tayinlash va ko‘rsatish,
kadrlar zaxirasini shakllantirish, xizmatchilarni attestatsiyadan o‘tkazish
tizimi borasida yagona yondashuv yo‘q, mazkur jarayon jamoatchilik bexabar
bo‘lgan ichki hujjatlar bilan tartibga solinadi.
Ayni paytda ba'zi idoralarda, misol uchun, Davlat soliq qo‘mitasida
ishga qabul qilish tartibi aniq bo‘lib, ularda bu taomil tanlov asosida amalga
oshirilishi belgilangan. Bunday yondashuv xolisona qaror qabul qilish,
malakali xodimni tanlab olish, kadrlar zaxirasi uchun ma'lumotlar bazasini
yaratish imkonini beribgina qolmasdan, fuqarolarning ishga joylashishda teng
huquqliligini ta'minlashga xizmat qiladi. Fikrimizcha, bunday yondashuv
3
Mustaqillik: Izohli ilmiy-ommabop lug‘at // M.Abdullaev va boshqalar: to‘ldirilgan uchinchi nashr. -
Toshkent: Sharq, 2006.
11

davlat xizmatiga qabul qilish bo‘yicha yagona standartning asosiy
unsurlaridan biri bo‘lishi va qonuniy asosga ega bo‘lmog‘i lozim.
Bugun vazirlik va idoralarga taqsimlashda nomzodlarni tayinlash va vakolatli
organlar bilan kelishish jarayonini yanada batafsil tartibga solish, uning
ochiqligini ta'minlash zarurati tug‘ilmoqda.
Shuni qayd etish kerakki, xodimlarni attestatsiyadan o‘tkazish ularni
baholashning asosiy vositasi hisoblanadi. Bu taomil kasbiy va boshqaruv
ko‘nikmalarini takomillashtirishdagi muammolarni hamda mansab
pillapoyasidan yuqori lavozimlarga ko‘tarilishi uchun salohiyatini aniqlash
imkonini beradi. Amaliyot malakani baholash tizimiga aniq ko‘rsatkichlarni
joriy qilish zaruratini ko‘rsatayapti. Bular davlat xizmatlarini ko‘rsatish
hamda amaliy natijalarga erishish bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi lozim. Bunda
aholi so‘rovlari asosida natijalarni baholash kerak.
II.Bob.O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi.
2.1. Mustaqillik yillarida davlat dasturida alohida bandda ko‘rsatib
o‘tilgan islohatlar
Binobarin, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta'kidlaganidek, bundan
keyin joylardagi rahbarlar faoliyatiga, birinchi navbatda, ular boshqarayotgan
hududdagi aholidan tushayotgan murojaatlar soni, ularning xalq ichida
yurishi, mavjud muammolarning amaliy yechimiga qarab baho beriladi. -
Qisqacha aytganda, rahbarlarga xalqning o‘zi baho beradi.
Amaldagi davlat xizmati tizimida rotatsiya mexanizmi, ya'ni
mansabdor shaxsning davlat organlari gorizontal yo‘nalishida ishga
ko‘chirilishi yetarli darajada tartibga solinmagan. Bundan tashqari, davlat
organlari xodimlari uchun Yagona tarif setkasi bo‘lishiga qaramasdan, juda
ko‘plab idoraviy farqlar va istisnolar mavjud. Bu esa, oxir-oqibat, mansabdor
12

shaxslarning oylik maoshi hajmiga sezilarli darajada ta'sir ko‘rsatadi. Bunda
ham yagona yondashuv va standartlar asosida ish olib borish maqsadga
muvofiq.
Bugun yangicha hamda mustaqil fikrlaydigan, mas'uliyatli, tashabbuskor,
ilg‘or boshqaruv usullarini puxta o‘zlashtirgan, halol, o‘z Vatani va xalqiga
sodiq kadrlarni tayyorlash bo‘yicha samarali tizim yaratmasdan sifat
o‘zgarishlariga erishib bo‘lmasligi aniq.
Shu sababli davlat xizmatini modernizatsiya qilish masalasiga alohida e'tibor
qaratilmoqda. Joriy yilning 3 yanvar kuni “Korrupsiyaga qarshi kurashish
to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi. Unda davlat organlarining mansabdor
shaxslari va boshqa xodimlari tomonidan o‘z mansab yoki xizmat
majburiyatlarining bajarilishi samaradorligi mezonlarini, standartlarini va
uning sifatini baholash tizimlarini joriy etish, davlat organlari xodimlarining
huquqiy maqomini belgilash, xizmatni o‘tashning shaffof tartibini o‘rnatish,
shaxsiy va kasbiy sifatlar, ochiqlik, beg‘arazlik, adolatlilik va xolislik
prinsiplari asosida tanlov bo‘yicha saralash hamda xizmatda ko‘tarilish
tizimini joriy etish, davlat organlarining mansabdor shaxslari va boshqa
xodimlarining samarali ijtimoiy himoya qilinishini, moddiy ta'minot olishini
va rag‘batlantirilishini ta'minlash davlat boshqaruvi sohasida korrupsiyaning
oldini olishga doir chora-tadbirlar sifatida belgilab berilgan. 4
Shu yilning 9 yanvarida esa Prezidentimizning “Davlat bosh qaruvi
hududiy organlari faoliyatini yanada takomillashtirish va xodimlarini moddiy
rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti devoni faoliyatini yanada
takomillashtirish, samaradorligini oshirish va tuzilmasini maqbullashtirish,
shuningdek, uning tarkibiy tuzilmalari vazifalari hamda funksiyalaridagi
4
2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha
Harakatlar strategiyasi. – Toshkent: Ma’naviyat, 2017.
13

takrorlanishlarni bartaraf etish, ularni ajratish va aniqlashtirish maqsadida
joriy yil 1 mart kuni davlatimiz rahbari “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Devoni faoliyatini yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi Farmonga imzo
chekdi. 7 mart kuni esa hukumatning “Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Vazirlar Kengashi, viloyatlar, Toshkent shahri, shaharlar va tumanlar
hokimliklari xodimlarining lavozim maoshlariga uzoq muddat ishlaganligi
uchun har oylik ustama to‘lash tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash
haqida”gi qarori qabul qilindi.
2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida davlat va jamiyat
qurilishini takomillashtirish yo‘nalishida 17 ta qonunni ishlab chiqish va
qabul qilish ko‘zda tutilgan. Birgina joriy yilning o‘zida Davlat dasturi
doirasida O‘zbekiston Respublikasida ma'muriy islohotlar konsepsiyasi
hamda ushbu islohotlarni o‘tkazish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi, “Davlat
boshqaruvi asoslari to‘g‘risida”gi, “Ma'muriy tartib-taomillar to‘g‘risida”gi,
“Davlat va xususiy sheriklik to‘g‘risida”gi, “Mahalliy davlat hokimiyati
to‘g‘risida”gi qonunlar loyihalari ishlab chiqilishi belgilangan.
Bularning barchasi davlat xizmatchilari ish faoliyati samaradorligini oshirish,
Prezidentimiz tomonidan ilgari surilgan “Xalq davlat idoralariga emas, davlat
idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak” degan tamoyilni amalda qaror
toptirishga xizmat qiladi. Bugungi kunga kelib mamlakatimiz o’z mustaqil
taraqqiyot yo’lining yigirma olti yilligini nishonlash arafasida turibdi.
Tarix oldida bu muddat kiprik qoqqanchilik lahzalarga teng davr hisoblanadi.
O’tgan yigirma olti yil mohiyatan yurtimiz tarixida o’ta mas’uliyatli va
sharafli davrni tashkil etdi. SHu davr mobaynida har birimizning
hayotimizda, mamlakat taqdirida muhim va keskin o’zgarishlar yuz berdi,
turmush tarzimiz o’zgarib, o’zligimizni anglay boshladik. Qisqa davr ichida
davlat va jamiyat qurilishida, huquqiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda,
14

eng muhimi odamlarimizning ongu-shuurida tom ma’noda yangicha qarash
va yangicha fikrlash tuyg’usi shakllanib ulgurdi.
O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan
yurtimizda ijtimoiy yo’naltirilgan barqaror bozor iqtisodiyoti, ochiq tashqi
siyosatga ega kuchli demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati barpo
etildi. Istiqlolimizning ilk yillaridayoq, yurtboshimiz yuksak demokratik
talablarni hayotimizga to’liq joriy etish, fuqarolik jamiyati barpo qilish,
farovon hayotga erishish bir-bir bilan chambarchas bog’liq va uzluksiz
davom etadigan jarayon ekanligini ta’kidlab, bunday darajaga ko’tarilish
hech qachon osonlikcha kechmasligini uqdirib o’tgan edilar. I.A.Karimov
“O’zbekiston – bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos yo’li” risolasida
mamlakat mustaqillikka erishgandan so’ng dastlabki yillardagi rivojlanish
jarayonlarini tahlil qilib, O’zbekistonda davlat qurilishi va iqtisodiyotni isloh
qilish dasturining o’zagi sifatida 5 ta asosiy tamoyilni belgilab berdilar.
Nazariy va amaliy jihatdan puxta ishlab chiqilgan bu dastur yashab turgan
fuqarolarning taqdirigina emas, balki ularning kelajak avlodlarining taqdirini
ham o’ylab tuzilgan bo’lib, o’sha davrda hukmron bo’lgan yakka hokimlik
tizimining illatlarini tezroq bartaraf etish, mamlakatimizni rivojlangan,
madaniyatli mamlakatlar darajasiga chiqib olishini ta’minlashni ko’zda
tutgan edi. Bu haqiqatan ham Islom Karimov nomi bilan jahonga tanilgan
taraqqiyotning o’zbek modeli edi.Taraqqiyotning o’zbek modeli quyidagi
tamoyillarga asoslanadi:
birinchidan, iqtisodiy islohotlar hech qachon siyosat ortida qolmasligi kerak,
ya’ni iqtisodiyot siyosatdan ustun bo’lishi kerak. SHuningdek, ichki, tashqi
va iqtisodiy munosabatlarni mafkuradan holi etishni ta’minlash zarur;
ikkinchidan, o’tish davrida davlat asosiy islohotchi bo’lishi lozim. U
islohotlarning ustuvor yo’nalishlarini belgilab berishi, o’zgarishlar siyosatini
ishlab chiqishi va uni izchillik bilan amalga oshirishi shart;
15

uchinchidan, qonun ustuvorligiga erishish, qonunlarga qat’iy rioya etish
lozim. Buning ma’nosi shuki, demokratik yo’l bilan qabul qilingan yangi
Konstitutsiya va qonunlarni barcha hech istisnosiz hurmat qilishi va ularga
og’ishmay rioya etishi lozim;
to’rtinchidan, aholining demografik tarkibini hisobga olgan holda kuchli
ijtimoiy siyosat o’tkazish kerak.
beshinchidan, bozor iqtisodiyotiga o’tish iqtisodiyotning ob’ektiv qonun-
larini e’tiborga olib, yaqin o’tmishdagi “inqilobiy sakrashlar”siz, ya’ni
evolyutsion yo’l bilan puxta o’ylab, bosqichma-bosqich amalga oshirilishi
kerak.
Bozor iqtisodiyotini shakllantirishning evolyutsiya yo’lining tanlab
olinganligi o’zining an’anaviy og’ir-bosiqligi, puxta o’ylab qaror qabul
qilishga ruhan moyilligi hamda tinchliksevarligi tufayli bir holatdan
ikkinchisiga, ayniqsa turmush tarzida, sakrab o’tishga rag’bati yo’q o’zbek
xalqining fikrlash tarziga aynan mosdir.
Yana shu narsa ham g’oyat muhimdirki, bozor taraqqiyotining bosqichli
jarayoni davlatning tub ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlarni ahillik vaziyatida,
jamiyatning qo’llab-quvvatlashiga tayanib amalga oshirish imkonini beradi.
Islohotlarning o’zbek modeli bundan oldin yaratilgan va mavjud bo’lgan
modellarning birortasini takrorlamagan holda, o’z mohiyati va mazmuni
jihatidan butunlay yangi taraqqiyot modeli bo’ldi. 5
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar jarayonida avval-boshdan
ana shu nozik jihatga alohida e’tibor qaratildi. Barcha o’zgarishlar va
yangilanishlarning markaziga inson va uning manfaatlari qo’yildi. Bugungi
kunda ham o’zgarishlar jarayonining mohiyatida islohot – islohot uchun
emas, avvalo inson uchun, uning farovon hayoti uchun, degan tamoyil
mujassamdir.
5
Mustaqil O‘zbekiston tarixi. Mas’ul muharrir A.Sabirov. - Toshkent: Akademiya, 2013.
16

SHunday ekan, demokratik jamiyat qurishdan ko’zlangan maqsad yurtimizda
istiqomat qiladigan barcha insonlar uchun munosib hayot sharoiti yaratib
berish, rivojlangan demokratik mamlakatlar kabi kafolatlangan yuksak
turmush darajasi hamda erkinliklarni ta’minlashdan iborat. Mazkur ezgu
maqsadni amalga oshirish uchun birlamchi ahamiyat kasb etgan, ya’ni
ijtimoiy bozor iqtisodiyotini yaratishga yo’naltirilgan iqtisodiy islohotlarga
e’tibor qaratildi. Iqtisodiy islohotlar esa o’z o’rnida jamiyatimizning siyosiy,
ijtimoiy, ma’naviy hamda davlat qurilishi sohalaridagi tub islohotlar bilan
chambarchas, uzviy bog’liqlikda amalga oshirib kelinmoqda. 6
Yurtimizdabugungi tinch va osoyishta, bunyodkor hayot, barqaror taraqqiyot
bunday yondoshuvning naqadar to’g’ri bo’lganini va uzoqni ko’zlaganini
tasdiqlab bermoqda. Mas’uliyatli paytlarda, keskin ijtimoiy larzalarga olib
keladigan har qanday inqilobiy harakatlarga qarshi, tadrijiy rivojlanish
tamoyillariga asoslangan o’z yo’limiz bor va bu yo’ldan hech qachon
qaytmaymiz, deb aytilgan qat’iy so’z va mustahkam siyosat bugun ham izchil
amalga oshirilmoqda.
O’zbekiston mustaqil taraqqiyot va istiqlol yo’lida, yangi jamiyat, erkin va
farovon hayot qurish yo’lida ko’p tajribaga ega bo’layotgan ekan, hech
shubhasiz o’zbek xalqi uchun muqaddas va aziz bo’lmish O’zbekiston
zaminida yashayotgan va mehnat qilayotgan insonlar uchun muhim bir
haqiqat tobora aniq va ravshan bo’lib bormoqda. Bu O’zbekistonning yer
yuzida baquvvat asoslarga ega bo’lgan zabardast davlat bo’la olishiga
mustahkam ishonchdir.
6
Noveyshaya istoriya Uzbekistana. Rukovoditel’ proekta i redaktor: M.A.Raximov. - Toshkent:
Adabiyot uchqunlari, 2018.
17

2.2.O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha Harakatlar strategiyasi.
Davlatimiz rahbari yaqin kunlarda “Davlat xizmati to‘g‘risida”gi qonunni ishlab
chiqish vazifasini qo‘ydi. Bu vazifa 2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar
strategiyasini Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yilida amalga oshirishga oid
Davlat dasturida alohida bandda ko‘rsatib o‘tilgan.
Hozirgi kunda yuqori turuvchi lavozimlarga tayinlash va ko‘rsatish, kadrlar
zaxirasini shakllantirish, xizmatchilarni attestatsiyadan o‘tkazish tizimi borasida
yagona yondashuv yo‘q, mazkur jarayon jamoatchilik bexabar bo‘lgan ichki
hujjatlar bilan tartibga solinadi.
Ayni paytda ba'zi idoralarda, misol uchun, Davlat soliq qo‘mitasida ishga
qabul qilish tartibi aniq bo‘lib, ularda bu taomil tanlov asosida amalga oshirilishi
belgilangan. Bunday yondashuv xolisona qaror qabul qilish, malakali xodimni
tanlab olish, kadrlar zaxirasi uchun ma'lumotlar bazasini yaratish imkonini
beribgina qolmasdan, fuqarolarning ishga joylashishda teng huquqliligini
ta'minlashga xizmat qiladi. Fikrimizcha, bunday yondashuv davlat xizmatiga qabul
qilish bo‘yicha yagona standartning asosiy unsurlaridan biri bo‘lishi va qonuniy
asosga ega bo‘lmog‘i lozim.
Bugun vazirlik va idoralarga taqsimlashda nomzodlarni tayinlash va
vakolatli organlar bilan kelishish jarayonini yanada batafsil tartibga solish, uning
ochiqligini ta'minlash zarurati tug‘ilmoqda.
Shuni qayd etish kerakki, xodimlarni attestatsiyadan o‘tkazish ularni
baholashning asosiy vositasi hisoblanadi. Bu taomil kasbiy va boshqaruv
ko‘nikmalarini takomillashtirishdagi muammolarni hamda mansab pillapoyasidan
yuqori lavozimlarga ko‘tarilishi uchun salohiyatini aniqlash imkonini beradi.
Amaliyot malakani baholash tizimiga aniq ko‘rsatkichlarni joriy qilish zaruratini
ko‘rsatayapti. Bular davlat xizmatlarini ko‘rsatish hamda amaliy natijalarga
18

erishish bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi lozim. Bunda aholi so‘rovlari asosida
natijalarni baholash kerak.
Binobarin, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta'kidlaganidek, bundan keyin
joylardagi rahbarlar faoliyatiga, birinchi navbatda, ular boshqarayotgan hududdagi
aholidan tushayotgan murojaatlar soni, ularning xalq ichida yurishi, mavjud
muammolarning amaliy yechimiga qarab baho beriladi. Qisqacha aytganda, -
rahbarlarga xalqning o‘zi baho beradi.
Amaldagi davlat xizmati tizimida rotatsiya mexanizmi, ya'ni mansabdor
shaxsning davlat organlari gorizontal yo‘nalishida ishga ko‘chirilishi yetarli
darajada tartibga solinmagan. Bundan tashqari, davlat organlari xodimlari uchun
Yagona tarif setkasi bo‘lishiga qaramasdan, juda ko‘plab idoraviy farqlar va -
istisnolar mavjud. Bu esa, oxir-oqibat, mansabdor shaxslarning oylik maoshi
hajmiga sezilarli darajada ta'sir ko‘rsatadi. Bunda ham yagona yondashuv va
standartlar asosida ish olib borish maqsadga muvofiq.
Bugun yangicha hamda mustaqil fikrlaydigan, mas'uliyatli, tashabbuskor,
ilg‘or boshqaruv usullarini puxta o‘zlashtirgan, halol, o‘z Vatani va xalqiga sodiq
kadrlarni tayyorlash bo‘yicha samarali tizim yaratmasdan sifat o‘zgarishlariga
erishib bo‘lmasligi aniq.
Shu sababli davlat xizmatini modernizatsiya qilish masalasiga alohida e'tibor
qaratilmoqda. Joriy yilning 3 yanvar kuni “Korrupsiyaga qarshi kurashish
to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi. Unda davlat organlarining mansabdor shaxslari
va boshqa xodimlari tomonidan o‘z mansab yoki xizmat majburiyatlarining
bajarilishi samaradorligi mezonlarini, standartlarini va uning sifatini baholash
tizimlarini joriy etish, davlat organlari xodimlarining huquqiy maqomini belgilash,
xizmatni o‘tashning shaffof tartibini o‘rnatish, shaxsiy va kasbiy sifatlar, ochiqlik,
beg‘arazlik, adolatlilik va xolislik prinsiplari asosida tanlov bo‘yicha saralash
hamda xizmatda ko‘tarilish tizimini joriy etish, davlat organlarining mansabdor
shaxslari va boshqa xodimlarining samarali ijtimoiy himoya qilinishini, moddiy
ta'minot olishini va rag‘batlantirilishini ta'minlash davlat boshqaruvi sohasida
korrupsiyaning oldini olishga doir chora-tadbirlar sifatida belgilab berilgan.
19

Shu yilning 9 yanvarida esa Prezidentimizning “Davlat bosh qaruvi hududiy
organlari faoliyatini yanada takomillashtirish va xodimlarini moddiy
rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti devoni faoliyatini yanada takomillashtirish,
samaradorligini oshirish va tuzilmasini maqbullashtirish, shuningdek, uning
tarkibiy tuzilmalari vazifalari hamda funksiyalaridagi takrorlanishlarni bartaraf
etish, ularni ajratish va aniqlashtirish maqsadida joriy yil 1 mart kuni davlatimiz -
rahbari “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Devoni faoliyatini yanada
takomillashtirish to‘g‘risida”gi Farmonga imzo chekdi. 7 mart kuni esa
hukumatning “Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar,
Toshkent shahri, shaharlar va tumanlar hokimliklari xodimlarining lavozim
maoshlariga uzoq muddat ishlaganligi uchun har oylik ustama to‘lash tartibi
to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi qarori qabul qilindi.
2017 — 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida davlat va jamiyat qurilishini
takomillashtirish yo‘nalishida 17 ta qonunni ishlab chiqish va qabul qilish ko‘zda
tutilgan. Birgina joriy yilning o‘zida Davlat dasturi doirasida O‘zbekiston
Respublikasida ma'muriy islohotlar konsepsiyasi hamda ushbu islohotlarni
o‘tkazish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi, “Davlat boshqaruvi asoslari
to‘g‘risida”gi, “Ma'muriy tartib-taomillar to‘g‘risida”gi, “Davlat va xususiy
sheriklik to‘g‘risida”gi, “Mahalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida”gi qonunlar
loyihalari ishlab chiqilishi belgilangan.
Bularning barchasi davlat xizmatchilari ish faoliyati samaradorligini oshirish,
Prezidentimiz tomonidan ilgari surilgan “Xalq davlat idoralariga emas, davlat
idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak” degan tamoyilni amalda qaror
toptirishga xizmat qiladi.
Mustaqillik yillarida О ‘zbekiston Respublikasida davlat boshqaruv tizimi,
ijtimoiy – iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalarda katta o’zgarishlar amalga
oshirildi. Shuningdek, ta’lim sohasida ham bir qator islohotlar o’tqazilib, barkamol
avlodni shakllantirishga yunaltirilgan Milliy dastur izchillik bilan rivojlantirilib
20

borilmoqda.Bugun jahonda yuz berayotgan voqea va hodisalar, mafkuraviy
qarama-qarshiliklarning mazmun-mohiyatini tahlil etish, turli hil yot g’oyalardan
yoshlarni himoya qilish uchun tarixiy tafakkurni shakllantirish muhim ahamiyat
kasb etadi. Umumiy o’rta ta’limda o’quvchilar Vatan tarixining mustaqillik davrini
oxirgi sinfda besh-olti yil oldin yozilgan darslik asosida o’qitilib kelinmoqda va
bugungi jamiyatda kechayotgan jarayonlarni dasturga kiritish va ular haqida keng
ma’lumot berish ancha qiyin kechmoqda.Shuning uchun OTMda О ‘zbekistonning
eng yangi davri tarixini chuqur o’rganish o’ta dolzarb vazifa hisoblanadi, chunki
yosh mutaxasislarning bugungi davr siyosati, davr qahramonlarini, ayniqsa uzining
ham shu jarayon ishtirokchisi ekanligini to’g’ri va tuliq anglashi jamiyat
taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etadi.
Ushbu dasturda О ‘zbekistonning eng yangi tarixini, ya’ni О ‘zbekistonning
davlat mustaqilligiga erishishi arafasida yuzaga kelgan murakkab vaziyat,
respublika mustaqilligining e’lon qilinishi, mustaqillik yillarida mamlakatda
amalga oshirilayotgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy sohalardagi islohotlar
va ularning bosqichlarini, О ‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga har tomonlama
integrasiyasini, xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni
ta’minlash, tinchliksevar tashqi siyosat kabi masalalarning ilmiy va amaliy
ahamiyati ochib beriladi.
“O zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o rnini yaxshilashʻ ʻ
hamda davlat organlari va tashkilotlarida ular bilan tizimli ishlashning yangi
mexanizmini joriy etish” borasidagi davlat siyosati, huquqiy-normativ
hujjatlarning qabul qilinishi, mazkur yo nalishdagi ishlarning samaradorligiga
ʻ
to siq bo layotgan muammolarni bartaraf etish yuzasidan olib borilayotgan chora-
ʻ ʻ
tadbirlar: jamiyatni demokratlashtirish, ilg or xalqaro tajribaga asoslangan davlat
ʻ
va jamiyat qurilishi sohasidagi islohotlarni yanada chuqurlashtirish, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari infratuzilmasini rivojlantirish, ta lim tizimini
ʼ
takomillashtirish, xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, xalqaro savdoda xususiy
tadbirkorlikning raqobatbardoshligini oshirish, innovatsiyani rivojlantirish va
boshqalar.
21

O zbekiston Respublikasi uchun ustuvor bo lgan xalqaro reyting vaʻ ʻ
indekslar bo yicha samaradorlikning eng muhim ko satkichlarini oshirish borasida
ʻ ʻ
olib borilayotgan chora-tadbirlar. Ushbu ko rsatkichlarni oshirish uchun
ʻ
O zbekiston Respublikasida quyidagi suveren indeks va indikatorlar tizimiga
ʻ
integratsiyalashuv jarayonlari jadallashtirilmoqda: “Biznes yuritish” indeksi,
Boshqaruv sifati indikatorlari, Elektron hukumatni rivojlantirish reytingi,
“Korrupsiyani qabul qilish” indeksi, “Logistika samaradorligi”indeksi, Jahon
bankining Statistik salohiyat indeksi, Iqtisodiy erkinlik indeksi, Iqtisodiy
hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining (IHTT) mamlakatlarga xos xatarlarni
tasniflash tizimi, Inson kamoloti indeksi, Huquq ustuvorligi indeksi, Jahon
mamlakatlari demokratiyasi indeksi, Matbuot erkinligi indeksi (umumiy 13 ta).
O‘zbekiston va jahon hamjamiyati
O zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati va uning jahon hamjamiyati
ʻ
tomonidan tan olinishi. O zbekistonning xalqaro tashkilotlar va xorijiy
ʻ
mamlakatlar bilan iqtisodiy-siyosiy aloqalarining yo lga qo yilishi. O zbekiston
ʻ ʻ ʻ
Respublikasining BMTga a zo bo lishi va jahon hamjamiyatidagi o ziga xos o rni.
ʼ ʻ ʻ ʻ
O zbekistonning MDHdagi o rni va mavqeining oshib borishi. O zbekistonning
ʻ ʻ ʻ
Markaziy Osiyo davlatlari bilan o zaro hamkorlik aloqalari. O zbekistonning
ʻ ʻ
Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan istiqbolli hamkorliklari. Tashqi siyosiy faoliyat
konsepsiyasi. O zbekiston tashqi siyosatida Rossiya, AQSH, Xitoy
ʻ
mamlakatlarining o rni.
ʻ
O zbekistonning geosiyosiy va geoiqtisodiy o rni. O zbekistonning mintaqada
ʻ ʻ ʻ
tinchlik va barqarorlikni ta minlash borasida olib borgan siyosati. Markaziy
ʼ
Osiyoda xavfsizlik masalalari, terrorizm, giyohvandlik va odam savdosiga qarshi
kurashda O zbekiston Respublikasining faolligi. O zbekistonning SHHT bilan
ʻ ʻ
aloqalari. O zbekistonning Markaziy Osiyo, Mustaqil Davlatlar Hamdo stligi
ʻ ʻ
davlatlari bilan yangi strategik sherikchilik shartnomalarining imzolanishi.
O zbekiston Respublikasining faol tashqi siyosatining yangi bosqichi.
ʻ
O zbekistonning mintaqada tinchlik va barqarorlikni ta minlash borasida olib
ʻ ʼ
borgan siyosati. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag rikenglikni
ʻ
22

ta minlash hamda chuqur o ylangan, o zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosatʼ ʻ ʻ
sohasidagi ustuvor yo nalishlar.
ʻ
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko‘lamli islohotlar
milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va huquq-tartibotni,
davlatimiz chegaralari daxlsizligini, jamiyatda qonun ustuvorligini, inson huquq va
erkinliklarini, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik muhitini ta’minlash
uchun muhim poydevor bo‘ldi, xalqimizning munosib hayot kechirishi,
fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun zarur shart-
sharoitlar yaratdi.
Iqtisodiyotda ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan boshqaruv tizimidan
mutlaqo voz kechilib, bozor islohotlari bosqichma-bosqich amalga oshirilgani va
pul-kredit siyosati puxta o‘ylab olib borilgani makroiqtisodiy barqarorlikni,
iqtisodiyotning yuqori sur’atlar bilan o‘sishini, inflatsiyani prognoz ko‘rsatkichlari
darajasida saqlab qolishni ta’minladi hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik,
fermerlik harakatini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar va qulay sharoitlar
yaratilishiga xizmat qildi.
Ayni vaqtda mamlakatimiz bosib o‘tgan taraqqiyot yo‘lining chuqur tahlili,
bugungi kunda jahon bozori kon’yunkturasi keskin o‘zgarib, globallashuv
sharoitida raqobat tobora kuchayib borayotgani davlatimizni yanada barqaror va
jadal sur’atlar bilan rivojlantirish uchun mutlaqo yangicha yondashuv hamda
tamoyillarni ishlab chiqish va ro‘yobga chiqarishni taqozo etmoqda.
Olib borilayotgan islohotlar samarasini yanada oshirish, davlat va
jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish,
mamlakatimizni modernizatsiya qilish hamda hayotning barcha sohalarini
liberallashtirish bo‘yicha ustuvor yo‘nalishlarni amalga oshirish maqsadida:
1. Aholi va tadbirkorlarni o‘ylantirayotgan dolzarb masalalarni har
tomonlama o‘rganish, amaldagi qonunchilik, huquqni qo‘llash amaliyoti va ilg‘or
xorijiy tajribani tahlil qilish, shuningdek keng jamoatchilik muhokamasi natijasida
ishlab chiqilgan hamda quyidagilarni nazarda tutadigan 2017-2021-yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha
23

Harakatlar strategiyasi (keyingi o‘rinlarda – Harakatlar strategiyasi) 1-ilovaga
muvofiq tasdiqlansin:
Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirishga yo‘naltirilgan demokratik
islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilishda parlamentning
hamda siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish, davlat boshqaruvi tizimini
isloh qilish, davlat xizmatining tashkiliy-huquqiy asoslarini rivojlantirish,
“Elektron hukumat” tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari sifati va
samarasini oshirish, jamoatchilik nazorati mexanizmlarini amalda tatbiq etish,
fuqarolik jamiyati institutlari hamda ommaviy axborot vositalari rolini
kuchaytirish;
Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh
qilishga yo‘naltirilgan sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini hamda
fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini
mustahkamlash, ma’muriy, jinoyat, fuqarolik va xo‘jalik qonunchiligini,
jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimi
samarasini oshirish, sud jarayonida tortishuv tamoyilini to‘laqonli joriy etish,
yuridik yordam va huquqiy xizmatlar sifatini tubdan yaxshilash;
iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirishga yo‘naltirilgan
makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini
saqlab qolish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq
xo‘jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat
ishtirokini kamaytirish bo‘yicha institutsional va tarkibiy islohotlarni davom
ettirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada
kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag‘batlantirish,
hududlar, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiy ettirish, investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz
iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish;
Ijtimoiy sohani rivojlantirishga yo‘naltirilgan aholi bandligi va real daromadlarini
izchil oshirib borish, ijtimoiy himoyasi va sog‘lig‘ini saqlash tizimini
takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, arzon uy-
24

joylar barpo etish, yo‘l-transport, muhandislik-kommunikatsiya va ijtimoiy
infratuzilmalarni rivojlantirish hamda modernizatsiya qilish bo‘yicha maqsadli
dasturlarni amalga oshirish, ta’lim, madaniyat, ilm-fan, adabiyot, san’at va sport
sohalarini rivojlantirish, yoshlarga oid davlat siyosatini takomillashtirish;
Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash,
chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat
yuritishga yo‘naltirilgan davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash,
O‘zbekistonning yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini
shakllantirish, mamlakatimizning xalqaro nufuzini mustahkamlash.
2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish bo‘yicha Milliy
komissiya 2-ilovaga muvofiq;
Harakatlar strategiyasida nazarda tutilgan O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha komissiyalar 3-
7-ilovalarga muvofiq tuzilsin.
3. Belgilab qo‘yilsinki:
Harakatlar strategiyasini o‘z vaqtida va samarali amalga oshirish barcha davlat
hokimiyati va boshqaruvi organlari hamda ularning mansabdor shaxslari
faoliyatining birlamchi vazifasi va bosh ustuvor yo‘nalishi hisoblanadi;
Harakatlar strategiyasi besh bosqichda, yurtimizda yillarga beriladigan nomlardan
kelib chiqib, har bir yil bo‘yicha davlat dasturlari qabul qilinishini nazarda tutgan
holda amalga oshiriladi.
4. 2017-yil O‘zbekiston Respublikasida “Xalq bilan muloqot va inson
manfaatlari yili” deb e’lon qilingani ma’lumot uchun qabul qilinsin.
2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Xalq bilan muloqot va inson
manfaatlari yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi (keyingi o‘rinlarda –
Davlat dasturi) 8-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
5. Harakatlar strategiyasida nazarda tutilgan O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha komissiyalar
25

zimmasiga Davlat dasturiga kiritilgan tadbirlar to‘liq, o‘z vaqtida va sifatli
bajarilishini tashkil etish va nazorat qilish, shuningdek Harakatlar strategiyasini
2018-2021-yillarda amalga oshirish bo‘yicha tegishli yillik davlat dasturlari
loyihalarini tayyorlash vazifasi yuklansin.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Harakatlar strategiyasida
nazarda tutilgan O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning ustuvor
yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha komissiyalar bilan birgalikda davlat va
xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, nodavlat
notijorat tashkilotlarining Davlat dasturida nazarda tutilgan tadbirlarni amalga
oshirish bo‘yicha faoliyati muvofiqlashtirib borilishini, shuningdek uning joylarda
ijro etilishi ustidan tizimli nazoratni ta’minlasin.
Belgilab qo‘yilsinki, Davlat dasturi bajarilishining borishi to‘g‘risidagi
umumlashtirilgan axborot Harakatlar strategiyasida nazarda tutilgan O‘zbekiston
Respublikasini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha
komissiyalar tomonidan har chorakda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
devoniga taqdim etib boriladi.
6. Davlat dasturida nazarda tutilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun
mas’ul davlat organlari va tashkilotlar quyidagilarga alohida e’tibor qaratsin:
jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash tizimini tubdan
takomillashtirish, aholi bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yishning yangi, samarali
mexanizm va usullarini joriy etish, mansabdor shaxslarning aholi oldida hisobot
berishi tizimini amalda tatbiq etish, shu asosda xalqning davlat hokimiyatiga
bo‘lgan ishonchini mustahkamlashga;
jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko‘rib chiqishda byurokratik
to‘siq va g‘ovlar yaratilishiga, aholi bilan muloqot jarayonini kampaniyabozlikka
aylanishiga yo‘l qo‘ymaslikka;
Davlat dasturi doirasida o‘tkazilayotgan tadbirlarning ochiqligi, ularda
fuqarolar, barcha darajadagi davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlari,
nodavlat notijorat tashkilotlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari,
26

nuroniylar, xotin-qizlar, yoshlar, ijodiy va ilmiy muassasalar vakillarining keng
ishtirok etishiga.
7. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi Davlat dasturida nazarda
tutilgan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarining sifatli va o‘z vaqtida ishlab
chiqilishi, kelishilishi va kiritilishi ustidan monitoring qilish hamda uning natijalari
to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti devoni va Vazirlar Mahkamasiga
har chorakda axborot berib borishni ta’minlasin.
8. O‘zbekiston Milliy axborot agentligi, O‘zbekiston Milliy
teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligi ommaviy axborot
vositalarini jalb etgan holda, shuningdek O‘zbekiston mustaqil bosma ommaviy
axborot vositalari va axborot agentliklarini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish
jamoat fondi, Elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi,
O‘zbekiston nodavlat notijorat tashkilotlari milliy assotsiatsiyasi bilan
hamkorlikda:
mazkur Farmonning maqsad va vazifalarini ommaviy axborot vositalarida, shu
jumladan Internet tarmog‘ida keng sharhlab borilishini, uning demokratik
islohotlarni chuqurlashtirishga, kuchli fuqarolik jamiyatini shakllantirishga,
shuningdek inson huquq va erkinliklarini himoya qilishni ta’minlash, aholi
farovonligini oshirish, fuqarolarning hayotiy muammo va ehtiyojlarini hal etish,
jamiyatda qonun ustuvorligi, qonuniylik va adolat, mamlakatimizda tinchlik-
osoyishtalik, millatlararo va fuqarolararo totuvlikni qaror toptirish maqsadida
davlat organlarining aholi bilan ochiq, to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqotini kuchaytirishga
yo‘naltirilganini jamoatchilikka tushuntirilishini;
Davlat dasturi doirasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning borishi va
natijalari to‘g‘risidagi xolis, to‘liq ma’lumot aholiga tezlik bilan yetkazilishini
ta’minlasin.
9. O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi Harakatlar strategiyasida
nazarda tutilgan O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning ustuvor
yo‘nalishlarini amalga oshirish bo‘yicha komissiyalarga rivojlangan xorijiy
mamlakatlarning ijtimoiy-siyosiy va sotsial-iqtisodiy taraqqiyot tajribasini, zarur
27

bo‘lganda, xalqaro, xorijiy hukumat va nohukumat tashkilotlari vakillarini jalb
qilgan holda, o‘rganishda ko‘maklashsin.
Mustaqillik yillarida mamlakatda huquqiy demokratik davlat, kuchli
fuqarolik jamiyati qurishga, erkin bozor munosabatlariga va xususiy mulk
ustuvorligiga asoslangan iqtisodiyotni rivojlantirishga, xalq osoyishta va farovon
hayot kechirishi uchun shart-sharoitlar yaratishga, xalqaro maydonda
O‘zbekistonning munosib o‘rin egallashiga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar
amalga oshirildi.
Bosib o‘tilgan yo‘l va orttirilgan tajribani xolisona baholashdan, mustaqillik
yillarida erishilgan yutuqlarni tahlil qilishdan hamda zamon talablaridan kelib
chiqqan holda, oldimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
mamlakat taraqqiyotini jadallashtirishning muhim ustuvorliklarini hamda aniq
marralarini belgilash vazifasi turgan edi.
Mazkur vazifani amalga oshirish yo‘lida aholining keng qatlamlari,
jamoatchilik va ishbilarmon doiralar vakillari, davlat organlarining rahbarlari va
mutaxassislari bilan amaliy suhbat hamda muhokamalar olib borildi, shuningdek
amaldagi qonun hujjatlari, milliy va xalqaro tashkilotlarning axborot-tahliliy
materiallari, ma’ruzalari, tavsiyalari va sharhlari o‘rganildi, rivojlangan xorijiy
mamlakatlar tajribasi tahlil qilindi.
Kelib tushgan takliflarni jamlash, chuqur o‘rganish hamda umumlashtirish
asosida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi
Farmoni loyihasi ishlab chiqilib, u bilan:
2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi (keyingi o‘rinlarda – Harakatlar
strategiyasi);
Harakatlar strategiyasini “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili”da amalga
oshirishga oid Davlat dasturi (keyingi o‘rinlarda – Davlat dasturi) tasdiqlandi.
Loyihalarni tayyorlash davomida aholining keng qatlamlari orasida qizg‘in
muhokamalar olib borildi. Loyihalar muhokama uchun turli axborot maydonlariga
28

joylashtirildi, ularning natijasida ko‘plab taklif va mulohazalar kelib tushdi.
Fuqarolar siyosiy-huquqiy borada yuksak faollik ko‘rsatib, olib borilayotgan
islohotlarga alohida qiziqish va daxldorlikni namoyon qildilar.
Xususan, loyihalarning “Qonun hujjatlari ta’sirini baholash tizimi” portalida yo‘lga
qo‘yilgan jamoatchilik muhokamasi natijalari bo‘yicha 1 310 ta taklif va mulohaza
kelib tushib, ular asosida Davlat dasturining 41 ta bandi qayta ko‘rib chiqildi.
Shu bilan birga, 2017-yil 23-27-yanvar kunlari Toshkent shahrida media-haftalik
va xalqaro davra suhbati tashkil etilib, ularda 1 300 dan ortiq mutaxassis va
ekspert, jamoatchilikning, ommaviy axborot vositalarining, diplomatik korpus va
xalqaro tashkilotlarning, shuningdek O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan yirik
xorijiy investorlarning vakillari ishtirok etishdi.
Harakatlar strategiyasiga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev
tomonidan saylovoldi jarayoni, jamoatchilik, ishbilarmon doiralar vakillari hamda
davlat organlari bilan uchrashuvlar chog‘ida bildirilgan mamlakatni ijtimoiy-
siyosiy, sotsial-iqtisodiy, madaniy-gumanitar rivojlantirishning konseptual
masalalari kiritildi.
Harakatlar strategiyasining maqsadi olib borilayotgan islohotlar
samaradorligini tubdan oshirishdan, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal
rivojlanishini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishdan, mamlakatni
modernizatsiyalash va hayotning barcha sohalarini erkinlashtirishdan iboratdir.
Xususan, mamlakatni rivojlantirishning quyidagi 5 ta ustuvor
yo‘nalishi belgilangan:
1. Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish;
2. Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish;
3. Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish;
4. Ijtimoiy sohani rivojlantirish;
29

5. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur
o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish.
Mazkur yo‘nalishlarning har biri mamlakatdagi islohotlarni va yangilanishlarni
yanada chuqurlashtirishga oid aniq bo‘limlardan iborat.
Harakatlar strategiyasini besh bosqichda amalga oshirish nazarda tutilmoqda,
bunda yillarga beriladigan nomlarga muvofiq har yili uni amalga oshirish bo‘yicha
30

Xulosa
Davlat dasturining “Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish” deb
nomlangan birinchi yo‘nalishini amalga oshirishda davlat hokimiyati tizimida Oliy
Majlisning rolini kuchaytirish, qonun ijodkorligi faoliyatining sifatini tubdan
yaxshilash, davlatning hayotida siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish nazarda
tutilgan.
Davlat boshqaruvini takomillashtirish, eng avvalo davlat xizmatini isloh qilish,
iqtisodiyotda davlat boshqaruvini kamaytirish, davlat va xususiy sektorlarning
o‘zaro foydali hamkorligining zamonaviy shakllarini, “Elektron hukumat” tizimini
rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish rejalashtirilgan.
Xalq bilan samarali muloqotni ta’minlash Davlat dasturining eng muhim va
dolzarb vazifalaridan biri bo‘ldi. Shu munosabat bilan jamoatchilik nazoratini
takomillashtirish, nodavlat notijorat tashkilotlarini, ommaviy axborot vositalarini
yanada rivojlantirish, shuningdek mahallaning jamiyat hayotidagi rolini
kuchaytirish nazarda tutilmoqda.
Davlat dasturining ikkinchi yo‘nalishi qonun ustuvorligini va sudning chinakam
mustaqilligini ta’minlash chora-tadbirlarini nazarda tutadi. Jumladan, qarorlar
qabul qilishda sudlar mustaqilligini ta’minlashi kerak bo‘lgan Oliy sud kengashini
tuzish, professional sudyalar korpusini shakllantirish, sudyalarning huquqlari va
qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish
rejalashtirilmoqda.
Ma’muriy sudlarni, xo‘jalik sudlari tizimida mintaqaviy apellatsiya sudlarini
tuzish, sudya yordamchisi lavozimini ta’sis etish orqali sudlarni kelgusida
ixtisoslashtirish va ularning devonini mustahkamlash nazarda tutilmoqda.
Sansalorlikka va ishlarning ko‘rib chiqilishi sudlar tomonidan asossiz cho‘zib
yuborilishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida protsessual qonun hujjatlarini
takomillashtirish, quyi instansiya sudlarining kamchiliklarini mustaqil bartaraf
etish va uzil-kesil qaror qabul qilish yuzasidan yuqori sud instansiyalarining
vakolatlarini kengaytirish rejalashtirilmoqda.
31

Ushbu yo‘nalish doirasida barcha huquqni muhofaza qilish va nazorat organlari,
davlat hamda xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari
rahbarlarining xalq bilan bevosita muloqotini yo‘lga qo‘yish chora-tadbirlarini
ro‘yobga chiqarish, aholi ularga erkin murojaat eta olishini ta’minlash, jismoniy va
yuridik shaxslarning huquqlari hamda erkinliklari buzilganligi to‘g‘risidagi
murojaatlarning, xabarlarning o‘z vaqtida olinishini ta’minlash nazarda tutilmoqda.
Huquqbuzarliklarning oldini olish tizimiga, jinoyatchilikka qarshi kurashish va
jamoat tartibini saqlash bo‘yicha ichki ishlar organlarining faoliyatini tubdan
takomillashtirishga alohida e’tibor qaratiladi.
Shuningdek ushbu yo‘nalish 2018-2021-yillarda jinoyat va jinoyat-
protsessual qonun hujjatlarini yanada takomillashtirish konsepsiyasini ishlab
chiqishni, sud, huquqni muhofaza qilish va nazorat organlari xodimlarini o‘qitish,
tanlash va joy-joyiga qo‘yish tizimini takomillashtirishni, murojaatlarni muntazam
tahlil qilishni hamda vaqti-vaqti bilan uning natijalarini e’lon qilib borishni,
advokaturani rivojlantirishni, notariat tizimini va FHDYo organlarini isloh qilishni
ham o‘z ichiga oladi.
“Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish” deb nomlangan
uchinchi yo‘nalishda ko‘rsatilgan chora-tadbirlarni ro‘yobga chiqarish uchun
milliy valyuta va narxlarning barqarorligini ta’minlash, valyutani tartibga
solishning zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish,
mahalliy byudjetlarning daromad bazasini kengaytirish, tashqi iqtisodiy aloqalarni
kengaytirish, eksportga mo‘ljallangan mahsulot va materiallar ishlab chiqarish
uchun zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, transport-logistika infratuzilmasini,
tadbirkorlikni rivojlantirish hamda xorijiy investorlar uchun investitsiyaviy
jozibadorlikni oshirish, soliq ma’murchiligini yaxshilash, bank faoliyatini tartibga
solishning zamonaviy prinsiplari va mexanizmlarini joriy etish, ko‘p tarmoqli
fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish, shuningdek turizm industriyasini jadal
rivojlantirish nazarda tutilmoqda.
Shuningdek ushbu yo‘nalish xususiy mulkni, moliya bozorini himoya qilish,
qishloq xo‘jaligini modernizatsiyalash, zargarlik sohasini rivojlantirish, ayrim
32

milliy korxonalarning aksiyalarini (IPO) nufuzli xorijiy fond birjalariga dastlabki
tarzda joylashtirishga tayyorgarlik ko‘rish chora-tadbirlarini ham o‘z ichiga oladi.
2017-2021-yillarda umumiy qiymati 40 milliard AQSh dollari miqdoridagi 649 ta
investitsiya loyihasini nazarda tutuvchi tarmoq dasturlarini ro‘yobga chiqarish
rejalashtirilmoqda. Natijada keyingi 5-yilda sanoat mahsulotini ishlab chiqarish 1,5
baravar, uning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 33,6 foizdan 36 foizgacha, qayta
ishlash tarmog‘i ulushi 80 foizdan 85 foizgacha oshadi.
“Ijtimoiy sohani rivojlantirish” deb nomlangan to‘rtinchi yo‘nalish aholi bandligini
oshirish, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va ularning salomatligini saqlash, yo‘l-
transport, muhandislik-kommunikatsiya hamda ijtimoiy infratuzilmani
rivojlantirish va modernizatsiyalash, aholini elektr energiya, gaz bilan ta’minlashni
yaxshilash, aholining muhtoj qatlamlariga ko‘rsatiladigan ijtimoiy yordam sifatini
oshirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy hayotdagi maqomini oshirish, sog‘liqni
saqlash sohasini isloh qilish, maktabgacha ta’lim muassasalarining qulayligini
ta’minlash, umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus va oliy ta’lim sifatini yaxshilash
hamda ularni rivojlantirish chora-tadbirlarini amalga oshirishni nazarda tutadi.
Xususan, hududlarni har tomonlama rivojlantirish bo‘yicha qariyb 25 mingta
investitsiya loyihasini ro‘yobga chiqarish hisobiga 256,4 ming ish o‘rni tashkil
etish orqali aholini ish bilan ta’minlash dasturlarini to‘liq ijro etish nazarda
tutilgan. Ishsizlik darajasi eng yuqori bo‘lgan mintaqalarda 46,8 ming yangi ish
o‘rni tashkil etish, tadbirkorlik faoliyatini boshlash uchun ta’lim muassasalarining
10 ming nafar bitiruvchisiga kreditlar ajratish rejalashtirilmoqda.
Katta yoshli avlodni qo‘llab-quvvatlash, ijtimoiy nafaqalar berish tartibini
takomillashtirish, sog‘liqni saqlash sohasini isloh qilish chora-tadbirlari kiritilgan.
Jumladan, 78 ta tuman tibbiyot birlashmasini, 7 ta shahar va 2 ta viloyat ko‘p
tarmoqli tibbiyot markazini qayta qurish, tez tibbiy yordam xizmatini 1200 ta
maxsus avtotransport bilan ta’minlash rejalashtirilmoqda.
Qishloq joylarda 15 mingta arzon uy-joy, 415 kilometrlik suv ta’minoti quvurlari,
316 kilometrlik gaz ta’minoti quvurlari va 291 kilometrlik ichki yo‘llar qurish
rejalashtirilgan. Aholiga transport xizmatlari ko‘rsatish sifatini yaxshilash
33

maqsadida 86 ta yangi avtobus yo‘nalishini joriy etish va 537 ta zamonaviy
avtobus xarid qilish nazarda tutilmoqda.
“Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur
o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish” deb
nomlangan beshinchi yo‘nalish doirasida respublikaning konstitutsiyaviy tuzumini,
suverenitetini, hududiy yaxlitligini himoya qilishga doir chora-tadbirlarni ro‘yobga
chiqarish, kiberxavfsizlik sohasida axborot, normativ-huquqiy asoslar tizimini
takomillashtirish, aholini favqulodda vaziyatlardan xabardor qilish tizimini tashkil
etish va rivojlantirish, Orol fojiasining oqibatlarini yumshatish, shuningdek
Millatlararo munosabatlar sohasidagi siyosatning ustuvor yo‘nalishlari
konsepsiyasini hamda Diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini ishlab chiqish
nazarda tutilmoqda.
Shu bilan birga, xorijiy hamkorlar bilan siyosiy-diplomatik sohadagi
hamkorlikni rivojlantirishga doir “Yo‘l xaritalari”ni ishlab chiqish,
O‘zbekistonning xorijiy hamkorlar bilan 2017-yilga mo‘ljallangan savdo-iqtisodiy,
investitsiyaviy, texnologik va moliyaviy-texnik hamkorligini tubdan rivojlantirish
va kengaytirish rejalashtirilmoqda.
Davlat dasturining yuqorida qayd etilgan barcha chora-tadbirlarini amalga
oshirishga 37,7 trillion so‘m va 8,3 milliard AQSh dollari yo‘naltiriladi.
Kelgusi besh yilda mamlakatni rivojlantirishning strategik va ustuvor
yo‘nalishlarini belgilash maqsadida Farmon asosida, O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti boshchiligida Harakatlar strategiyasini amalga oshirish bo‘yicha Milliy
komissiya tuzilmoqda.Davlat dasturiga kiritilgan tadbirlar to‘liq, o‘z vaqtida va
sifatli bajarilishini nazorat qilish Harakatlar strategiyasi beshta yo‘nalishining har
biri bo‘yicha tuzilgan komissiyalar zimmasiga yuklatilgan.
Ushbu komissiyalar zimmasiga nafaqat yuqorida qayd etilgan vazifalarni amalga
oshirish, balki 2018-2021-yillarga mo‘ljallangan Harakatlar strategiyasini amalga
oshirish bo‘yicha tegishli yillik davlat dasturlari loyihalarini tayyorlash ham
yuklatilmoqda.
Harakatlar strategiyasining amalga oshirilishi O‘zbekiston Respublikasining
34

mamlakatni isloh qilish va modernizatsiyalash, rivojlangan bozor iqtisodiyotiga
asoslangan huquqiy demokratik davlat, kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish,
qonun ustuvorligini, xavfsizlik va huquq-tartibotni, davlat chegaralarining
daxlsizligini, jamiyatda millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash
yo‘lidagi shaxdam harakatlariga yangi kuch bag‘ishlaydi.
35

Foy dalanilgan adabiy ot lar:
Adabiy ot lar ro’y xat i
Rahbariy adabiy ot lar
1. Mirziyoev Sh.M. Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan
davom ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz. T. 1. - Toshkent:
O‘zbekiston.. 2017.
2. Mirziyoev S h .M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob
xalqimiz bilan birga quramiz. - Toshkent: O‘zbekiston. 2017.
3. Mirziyoev S h .M. Qonun ustuvorligi va inson ma’nfaatlarini
ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining
24 yiligiga bag‘ishlangan tantanali marosimidagi ma’ruzasi. -
Toshkent: O‘zbekiston. 2017.
4. Mirziyoev S h .M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston
davlatini birgalikda barpo etamiz. - Toshkent: O‘zbekiston.
2017.
5. Karimov I.A. Inson uning huquq va erkinliklari - oliy qadriyat.
T. 14. - Toshkent: O‘zbekiston, 2006.
6. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. -Toshkent:
Ma’naviyat, 2008.
7. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –
Toshkent: O‘zbekiston, 2011.
8. Karimov I.A. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi
yo‘lida xizmat qilish – eng oliy saodatdir. - Toshkent:
O‘zbekiston. 2015.
6.2. Asosiy adabiyot lar
9. Mustaqil O‘zbekiston tarixining dastlabki saxifalari. - Toshkent,
2000.
36

10. Erkaev A. O‘zbekiston yo‘li. - Toshkent: Ma’naviyat, 2011.
11. Mustaqillik: Izohli ilmiy-ommabop lug‘at // M.Abdullaev va
boshqalar: to‘ldirilgan uchinchi nashr. - Toshkent: Sharq, 2006.
12. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi. – Toshkent: Ma’naviyat, 2017.
13. Mustaqil O‘zbekiston tarixi. Mas’ul muharrir A.Sabirov. -
Toshkent: Akademiya, 2013.
14. Noveyshaya istoriya Uzbekistana. Rukovoditel’ proekta i
redaktor: M.A.Raximov. - Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2018.
37

Qo‘shimcha adabiy ot lar
15. Azizxo‘jaev A.A. Mustaqillik: kurashlar, iztiroblar, quvonchlar. -
Toshkent: 2001.
16. Azizxo‘jaev A.A. Chin o‘zbek ishi. - Toshkent, 2003.
17. Axmedov E. O‘zbekiston shaharlari mustaqillik yillarida. -
Toshkent: Abu Ali ibn Sino nashriyoti, 2002.
18. Islomov Z.M. O‘zbekiston modernizatsiyalash va demokratik
taraqqiyot sari. - Toshkent: O‘zbekiston, 2005.
19. Levitin L. O‘zbekiston tub burilish pallasida. - Toshkent:
O‘zbekiston, 2005.
20. Usmonov Q. O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga
integratsiyalashuvi. –Toshkent: Moliya, 2003.
21. O‘zbekiston mustaqillik yillarida. - Toshkent: O‘zbekiston,
1996.
22. O‘zbekiston tarixi. R.H.Murtazaevaning umumiy tahriri ostida.
– Toshkent, 2005.
23. O‘zbekiston xalqining dini, madaniyati va urf-odatlari: tarix va
hozirgi holat. - Toshkent: TIU, 2011.
24. O‘lmasov A., Vaxobov A. Iqtisodiyot nazariyasi. - Toshkent:
Sharq, 2006.
25. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va bag‘rikenglik:
tarixiy tajriba va hozirgi zamon. Mas’ul muharrir
R.H.Murtazaeva. - Toshkent: Mumtoz so‘z, 2010.
26. O‘zbekiston tarixi (1917-1991 yillar). 2 tom. Mas’ul muharrirlar:
R.Abdullaev, Q.Rajabov, M.Rahimov. - Toshkent: O‘zbekiston,
2019.
27. Murtazaeva R.H. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va
tolerantlik. Darslik. - Toshkent: Mumtoz so‘z, 2019.
38

28. Yunusova X. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va
ma’naviy jarayonlar (XX asr 80-yillari misolida). - Toshkent: Abu
matbuot-konsalt, 2009.
29. Bobojonova D. O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar
(70 80-yillar misolida). Qo‘llanma. – Toshkent: Sharq, 1999.
30. Qoraqalpog‘iston tarixi (1917-1994 yy.). - Nukus, 1995.
31. G‘ulomov S., Ubaydullaeva R., Ahmedov E. O‘zbekiston. -
Toshkent: Mehnat, 2001.
32. Quldoshev A. Fuqarolik jamiyati taraqqiyotida O’zbekistonni
rivojlantirish strategiyasi. O’quv qo’llanma (barcha bakalavr
ta’lim yo’nalishlari uchun). T.: “Fan va texnologiya”, 2020. - 160
bet.
33. Xoliqulov R., G’aniyev K., Nasrullayev M. Ozbekiston tarixi.
O’quv qollanma (nomutaxassis yo’nalish talabalari uchun).
Samarqan d.: SamDU nashri, 2019. -324 b.

Axborot manbalari
1. w w w .ziy onet .uz .
2. w w w .edu.uz .
3. w w w .google.uz .
4. w w w .gov .uz .

39

Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilgan islohotlar

Sotib olish