• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 30000UZS
Размер 49.9KB
Покупки 4
Дата загрузки 12 Октябрь 2024
Расширение docx
Категория Педагогика

Продавец

Shavkat

Дата регистрации 04 Апрель 2024

85 Продаж

O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish

ratsional usullarini ishlab chiqaradigan jarayon. Chunki uning asosiy vazifasi o’quvchilarga tezkor, aniq va tushunarli tarzda ma’lumot berishdir. O’quvchilar yangiliklarni qabul qilishlari va ularga moyil bo’lishlariga va fe’l-atvorning xilma-xilligiga qaramay, o’qituvchi o’quvchilarni mustaqil fikrlashga, kuzatishga, xulosa chiqarishga o’rgatishi kerak. Bunda o’quvchi asosiy harakatlantiruvchi kuchdir, o’qish, o’qish, chizmalar chizish, proektsiyalarning formulalarini tushunish, bir-biri bilan do’stona munosabatda bo’lish, oldida turgan muammolarni hal qilishda bir-birlariga yordam berish ularning asosiy vazifasidir. Ta’lim tizimida ro’y berayotgan o’zgarishlar va yangilanishlar nafaqat o’quvchilarga yangi bilim, ko’nikma va malakalarni beribgina qolmay, balki yoshlarimizni jamiyat, davlat, tabiatga munosabati bilan vatanparvarlik g’oyalari ongi va qalbiga singdirishni ta’minlaydi. o’ziga va boshqa odamlarga. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi raqobatdosh kadrlar tayyorlaydigan o’qituvchiga zamonaviy talablar to’plamini belgilaydi. O’zaro bog’liq talablar to’plami tarbiyachining umumlashtirilgan modelini tavsiflaydi va unga asoslanib quyidagi asosiy talablar: o’qitish mahorati, tarbiya mahorati. Ta’lim jarayonida inson omilini ta’minlovchi shaxsiy fazilatlar — o’qituvchilarning bilimlarini ob’ektiv baholash va nazorat qilish qobiliyati. Bu shuni anglatadiki, oldiga qo’yilgan murakkab mas’uliyatli va shoshilinch vazifalarni bajarish, shuningdek, o’quv jarayoni haqida yangi qarashlarni shakllantirish uchun o’qituvchi quyidagi fazilatlarga ga bo’lishi kerak: Zamonaviy, ilmiy va madaniy taraqqiyot mohiyatini chuqur anglash; Dunyo va inson to’g’risidagi bilim tizimini chuqur va keng nuqtai nazardan yangilash; O’qitish jarayonida axborot ta’limi texnologiyalari va o’quv qo’llanmalarini qo’llash, Internet tarmog’ini tushunadigan va undan bilimlarini oshirish uchun foydalanishi. • pedagogik mehnat samaradorligini tahlil qilish usullarini bilish va o’zini o’zi baholay bilish. 8 Hozirgi jamiyat, madaniyat va ta'lim taraqqiyoti sharoitida o‘qituvchi innovatsiya faoliyatiga bo'lgan zaruriyat quyidagilar bilan o'lchanadi: - ijtimoiy-iqtisodiy yangilanish ta'lim tizimi, metodologiya va o‘quv jarayoni texnologiyasining tubdan yangilashni talab qiladi. - bunday sharoitda o‘qituvchining innovatsiya faoliyati pedagogik yangiliklarni yaratish, o'zlashtirish va foydalanishdan iborat bo'ladi; - mazmunini insonparvarlashtirish, doimo o‘qitishning yangi tashkiliy shakllarini, texnologiyalarini qidirishni taqozo qiladi; - pedagogik yangilikni o'zlashtirish va uni tatbiq etishga nisbatan o‘qituvchining munosabati xarakteri o'zgarishi. O‘qituvchining innovatsion faoliyati tahlili yangilik kiritishning samaradorligini belgilovchi muayyan me'yorlardan foydalanishni talab qiladi. Bunday me'yorlarga - yangilik, maqbullik (optimalnost), yuqori natijalilik, ommaviy tajribalarda innovatsiyani ijodiy qo‘llash imkoniyatlari kiradi. Yangilik pedagogik yangilik me'yori sifatida o'zida taklif qilinadigan yangini, yangilik darajasi mohiyatini aks ettiradi. Pedagog olimlar yangilikning qo'llanish mashqurligi darajasi va sohasiga ko'ra farqlanadigan mutlaq, chegaralangan mutlaq, shartli, subektiv darajalarini farqlaydilar. Natijalilik o‘qituvchi faoliyatidagi muayyan muhim ijobiy natijalarni bildiradi.Pedagogik yangilik o'z mohiyatiga ko'ra ommaviy tajribalar mulki bo'lib qolishi lozim. Pedagogika yangilikni dastlab ayrim o‘qituvchilarning faoliyatiga olib kiradi. Keyingi bosqichda - sinalgandan va ob’ektiv baho olgandan so'ng pedagogik yangilik ommaviy tatbiq etishga tavsiya etiladi.V.A.Slastenin o'tkazgan tadqiqotlar o‘qituvchining innovatsion faoliyatga kasbiy tayyorgarligini aniqlash imkoniyatlarini beradi. Ular quyidagi tavsiflardan iborat: - mo'ljallangan yangilikni yalpi va uning alohida bosqichlari muvaffaqiyatini bashorat qilish; - kelgusida qayta ishlash maqsadida yangilikning o'zidagi va uni tatbiq qilishdagi kamchiliklami aniqlash; 15 Kirish Mamlakatimizda «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» ning birinchi b о sqichi yakunlanib, ikkinchi-sifat b о sqichiga o‘tildi. O‘tgan davrda yaratilgan me’yoriy- xuquqiy xujjatlar fanlar bo‘yicha o‘quv adabiyotlarining yangi avl о dini yaratishga as о s bo‘lib, o‘quv jarayonini sifatini о shirishga xizmat qiladi. O‘quv adabiyotlarining yangi avl о dini yaratish, ularni tayyorlash b о rasidagi ilmiy- uslubiy, tashkiliy va iqtis о diy masalalarni xal qilish, uzluksiz ta’lim tizimida kadrlar tayyorlash milliy dasturi maqsadlariga erishishni ta’minlashga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqishni talab qiladi. «Uzluksiz ta’lim tizimi uchun o‘quv adabiyotlarining yangi avl о dini yaratish k о ntseptsiyasi» da ko‘rsatilganidek, uzluksiz ta’lim tizimining barcha turlarida fundamental bilimlar bo‘yicha o‘quv adabiyotlarining as о siy manbasi sifatida darslikdan f о ydalaniladi va u as о san an’anaviy tarzda nashr etiladi. H о zirgi kunda darslik va o‘quv qo‘llanmalarni ch о p etish juda qimmatga tushm о qda. Uning ustiga bu kit о blar 2-3 yilda o‘z o‘quvchisini yo‘q о tm о qda. Bu jarayon yengil kechish uchun darslik va o‘quv qo‘llanmalarning elektr о n variantlaridan unumli f о ydalanishni tashkil etish zarur. Elektr о n o‘quv adabiyotlari bilim о luvchilarning tasavvurini kengashtirishgga, qo‘shimcha ma’lum о tlar bilan ta’minlashga mo‘ljallangan bo‘lib, ko‘pr о q chuqurlashtirib o‘qitiladigan fanlar bo‘yicha yaratiladi. Uzluksiz ta’lim tizimida fan va texn о l о giyalarning riv о jlanish sari mazmuni tez o‘zgaruvchan, chuqurlashtirib o‘qitiladigan,kasbiy va maxsus fanlar bo‘yicha as о san kam tirajli elektr о n adabiyotlari tayinlanadi. H о zirgi vaqtdagi zam о naviy inf о rmatsi о n texn о l о giyalar, internet va internet tarm о qlari о rqali elektr о n darsliklar yaratish imk о niyatlarini tavsiya etm о qda. Ta’lim tizimida muvaffaqiyatli qo‘llanilayotgan pedagogik texnologiya va interaktiv metodlarning mohiyati, uning odatdagi o‘qitish usullaridan farq qiluvchi jihatlari, O‘zbekiston ta’lim tizimiga uni joriy etishning ahamiyati, interaktiv metodlar shakllari, ularni tuzish hamda pedagogik texnologiyaning tamoyillari va 4 Foydalanilgan adabiyotlar 1. F.R.Qodirova Bolalar nutqini rivojlantirish nazariyasi va metodikasi ruhiy omillari. T.: “ISTIQLOL”,2006. 2. F.R.Qodirova Bolalarni chet tilga o‘rgatish nazariyasi va metodikasi. T.: “ Sano-standart” 2009. 3. S Q. Shodiyeva . “O‘rta guruh bolalari nutqini o‘stirish“ o‘quv qo‘llanma T.: “O‘qituvchi” 1993 yil. 4 .D.R. Babayeva “Nutq o‘stirish metodikasi” T.: Fan va texnalogiyalar 2009yil. 5. D.R. Babayeva “Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi” o‘quv qo‘llanma TDPU 2016yil. 6. D.R. Babayeva “Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi” Darslik TDPU 2018yil. 7. Edited by Mary Rafferty “Abrief review of approaches to oral language developme nt” USA 2014 8. F.R.Qodirova «Nutq o’stirish metodikasi» O’UM T.;2012y. (electron) 9. 1. Q.Shodiyeva ”Maktabgacha yoshdagi bolalarni to’g’ri talaffuzga o’rgatish” T:, - “O’qituvchi” 1995. 10. M. Asqarova “Kichik yoshdagi bolalar nutqini o’stirish”T:,-“ O’zbekiston” 2001y. 23 O‘Z BEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT AMALIY FANLAR UNIVERSITETI “PEDAGOGIKA” KAFEDIRASI “O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish” mavzusidagi KURS ISHI Bajardi: BT22-S-31A guruhi talabasi Ro‘ziqulova Lobar Rahbar: Kuranbayeva Xusnora Abdullayevna _________________ (imzo) Toshkent-2024 MUNDARIJA: Kirish ................................................................................................................... 4 I-BOB. O’qish darslarini tashkil etish metodikasi 1.1. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida pedagogik texnologiyalardan foydalanish……………………………….……………………………...……… 7 1.2. O’qish darslarida qo’llaniladigan metodlar……..…………....……..... 9 1.3. O’qish darslarida turli qiziqarli o’yinlardan foydalanish……………... 12 II-BOB. O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish 2.1. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida mustaqil ish tashkil etish turlari….. 17 2.2. Boshlang’ich sinflarda o’qish fanidan tayyorlangan dars ishlanma…… 18 Xulosa…………...………….…………………………………………………... 21 Foydalanilgan adabiyotlar.................................................................................. 23 2 “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ni ro’yobga chiqarishning birinchi bosqichida (1997-2001 yillar) – “o’quv-uslubiy majmualarning hamda ta’lim jarayonini didaktik va axborot ta’minotining yangi avlodini ishlab chiqish va joriy etish”; ikkinchi bosqich (2001-2005 yillar)da – “ta’lim muassasalarining moddiy- texnika va axborot bazasini mustaxkamlashni davom ettirish, o’quv-tarbiya jarayonini yuqori sifatli o’quv adabiyotlari va ilg’or pedagogik texnologiyalar bilan ta’minlash”; uchinchi bosqichi (2005 va undan keyingi yillar)da – “ta’lim muassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalarini yanada mustahkamlash, o’quv-tarbiya jarayoni yangi o’quv-uslubiy majmualar, ilg’or pedagogik texnologiyalar bilan to’liq ta’minlanishi” dolzarb vazifalar qatorida belgilangan. Milliy dasturni ro’yobga chiqarishning yuqori sifat ko’rsatkichini ta’minlash, ta’lim mazmunini Davlat ta’lim standartlaridagi talabalrni amalga oshirildi. Barcha o’quv fanlari bo’yicha Davlat ta’lim standartlarini o’quv jarayonida qo’llab va o’quv yili yakunida o’quvchilar tomonidan o’zlashtirilgan bilimlar shu standartlarga mosligini aniqlash bo’yicha maktab, tuman, shahar, respublika darajasida monitoring ishlari olib borilmoqda.Milliy dasturda ko’zda tutilgandek, zamonaviy axborot texnologiyalari va kompyuterlar tarmoqlari negizida ta’lim jarayonini axborot bilan ta’minlash rivojlanib boradi. Kurs ishining maqsadi: O’qish darslarida mustqil ishlarni tashkil etish . Kurs ishining ob’ekti : Boshlang’ich ta’lim o’qish darslari jarayoni. . Kurs ishining predmeti : o’qish darslari Kurs ishining vazifalari: 1. Mavzuga doir ma’lumotlarni yig’ish va rejani shakllantirish; 2. Ta’lim sifati va samaradorligini yaxshilash orqali ta’lim natijasini ta’minlash yo’llarini aniqlash; 3. Maktabgacha ta’lim muassasalarida Oilada ma’naviyat va ma’rifatni tarkib topishi haqida m’alumotga ega bo’lish 4. Tarbiya fanining o’qitishning uzviyligi va uzliksizligi ahamiyatini bilish; 5. O’quvchi yo’l qo’yadigan xatolarni o’rganish va uni tuzatish usullarini izlash; 6 O‘qituvchi faoliyatida o'z-o'zini faollashtirish, o'z ijodkorligi, o'z-o'zini bilishi va yaratuvchiligi kabi mavzu (motiv)lar muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa o‘qituvchi shaxsining kreativligini shakllantirish imkoniyatini beradi.Yangilik kiritishning muhim sharti muloqotning yangi vaziyatini tug‘dirishdir. Muloqotning yangi vaziyati - bu o‘qituvchining o'z mustaqillik mavqeini, dunyoga, pedagogik fanga, o'ziga bo'lgan yangi munosabatni yarata olish qobiliyatidir. O‘qituvchi o'z nuqtai nazarlariga o'ralashib qolmaydi, u pedagogik tajribalarning boy shakllari orqali ochilib, mukammallashib boradi. Bunday vaziyatlarda o‘qituvchining fikrlash usullari, aqliy madaniyati o'zgarib boradi, hissiy tuyg‘ulari rivojlanadi Keyingi sharti - bu o‘qituvchining madaniyat va muloqotga shayligi.O‘qituvchining innovatsion faoliyati voqelikni o'zgartirishga, uning muammolari va usularini echishni aniqlashga qaratilgandir.O‘qituvchi va talaba o'rtasidagi muloqot namunasining o'zgarishi, innovatsion faoliyat shartlaridan biridir.Yangi munosabatlar, an'analarda bo'lganidek, qistovlar, hukmga bo'ysunish kabi unsurlardan holi bo'lishi lozim. Ular tenglarning hamkorligi, o'zaro boshqarilishi, o'zaro yordam shaklida qurilgan bo'lishi darkor. Ular munosabatlaridagi eng muhim xususiyat bu o‘qituvchi va talabaning ijoddagi hamkorligidir. Innovatsion faoliyat quyidagi asosiy funksiyalar bilan izohlanadi: - kasbiy faoliyatning ongli tahlili; - me’yorlarga nisbatan tanqidiy yondashuv; - kasbiy yangiliklarga nisbatan shaylik; - dunyoga ijodiy yaratuvchilik munosabatida bo'lish; - (o'z imkoniyatlarini ro'yobga chiqarish, o'z turmush tarzi va intilishlarini kasbiy faoliyatda mujassam qilish). Demak, o‘qituvchi yangi pedagogik texnologiyalar, nazariyalar, konseptsiyalarning muallifi, ishlab chiqaruvchisi, tadqiqotchisi, foydalanuvchisi va targ‘ibotchisi sifatida namoyon bo'ladi. 14 Bolalar, siz bu hikoya orqali kimning hayotidagi voqea bilan tanishdingiz? Boburning hind yerida qovun yetishtirishni talab qilishdan asosiy maqsadi nima edi? Bu hikoyada asosiy g’oya nimadan iborat deb o’ylaysiz? O’qituvchi darsda ishtirok etgan o’quvchilarning bilimi qanchalik mustahkam bo’lishiga erishilsa yuqori sinflardagi materialni o’zlashtirish oson kichadi. Xulosa Kurs ishim kirish, asosiy qism,xulosa,foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan ibоrat. Kurs ishimni kirish qismida mavzuning dоlzarbligi, predmeti, maqsadi, оb’yekti, bajarilishi lоzim bo’lgan vazifalari ko’rsatib o’tilgan. Ta’lim sifatini yaxshilash uchun birinchi navbatda davlat ta’lim oluvchilarga barcha sharoitlarni yaratib berishi kerak. Prezidentimiz tomonidan hozirda barcha maktabgacha ta’lim muassasalari eng oxirgi zamon talablari asosida jihozlaniyapti.Hozir axborot-texnologiyalari asri bo’lgani uchun ta’lim muassasalari kompyuter,proyektrlar,kitoblar,o’quv zallari, yangi binolar bilan to’liq ta’minlaniyapti.Nimaga kerak? O’quvchilar kompyuter savodxonligini o’rganishi va har bir dars davomida o’qituvchilar o’quvchilarga mavzuni to’liq yoritib berishi uchun vaqtdan tejash va unumli foydalanish uchun qilinayotgan ishlar hisoblanadi. Hamda umum ta’lim maktablarida yangi innovatsion texnalogiyalardan foydalanish asosida ta’lim sifatini yaxshilash har bir pedagogni vazifasi hamda burchidir. Men bu kurs ishimdan xulosamni aytishimdan oldin birinchi prezidentimiz I.A.Karimovning shunday satrlari bilan boshlamoqchiman “Shuni unitmasligimiz kerakki,kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi,boshqacha aytganda,xalqimizni ertangi kuni qanday bolishi farzandlarimizni bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga bog’liq”. Hozirgi kunda farzandlarimizga ta’lim tarbiya olishlari uchun juda kata e’tibor qaratilgan. Maktabgacha ta’lim muassasalarida 21 6. Kurs ishini jihozlab, uni himoyaga tayyor qilish. I-BOB. O’qish darslarini tashkil etish metodikasi 1.1 .Boshlang’ich sinf o’qish darslarida pedagogik texnologiyalardan foydalnish Pedagogik texnologiya — bu ta’lim shakllarining samaradorligini oshirish vazifasini qo’yadigan texnik va shaxsiy resurslarni va ularning bog’liqligini hisobga olgan holda, o’qitish va bilimlarni o’zlashtirishning butun jarayonini yaratish, qo’llash va aniqlashning tizimli usuli. Ta’limni takomillashtirishda zamonaviy bilimlarga yo’l ochish pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish bugungi kunning asosiy talablaridan biridir. Mustaqil O’zbekistonimizda uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilish uni yangi davlat ta’lim standartlari asosida o’rnatishga qaratilgan. Hozirgi kunda o’qituvchining faoliyati, uning pedagogik mahoratiga alohida e’tibor qaratilmoqda. O’quv jarayonida ishlaydigan o’qituvchilarning pedagogik tafakkurida boshlangan pedagogik texnologiya darslari protsesslarini qo’llash bo’yicha tavsiyalar o’qituvchilar uchun juda zarurdir. Bu hamkorlik asosida O’quvchilarning faolligini oshirish uchun maxsus ishlab chiqilgan: o’quvchilarga boshqalarning fikrlarini eshitish, tushunish, hurmat qilish, boshqalarning manfaatlarini hisobga olish, ularni o’rgatish, ularga ta’sir qila olish. Tushunish, idrok etish, o’zini o’zi boshqarish, fikrni aniq, aniq va batafsil tushuntirish qobiliyatiga, interfaol o’qitish usullari, o’z-o’zini va boshqalardan foydalanish “Men” tezda rivojlanadi va ijobiy samara beradi. O’qitishda interfaol metodlardan foydalangan holda O’quvchilar o’rtasida raqobat muhiti yaratildi, bu O’quvchilarning oldinga siljishiga imkon berdi, natijada O’quvchilar birgalikda o’rganishni boshladilar. Har qanday interfaol usul O’quvchilarni to’g’ri va maqsadli ishlatganda mustaqil fikrlashga o’rgatadi. Yangi pedagogik texnologiya — bu o’qituvchi asosiy javobgar shaxs bo’lgan ta’lim tizimining 7 qoidalari, o‘quv materialini to‘la o‘zlashtirish g‘oyasini vujudga kelishi va uning amalga oshirish usullari bayon etilgan. Vazirlikning darslik (o‘quv qo‘llanma) yozishga qo‘ygan talablariga muvofiq holda, har bir mavzuga oid mustaqil ta’lim uchun topshiriqlar va turli shakldagi interfaol metodlar berilgan. Ta’lim jaryonida interfaol metodlarni qo‘llash uchun tuzilgan topshiriqlar faqatgina o‘zlashtirishni nazorat qilibgina qolmay, balki o‘rgatuvchi (o‘qituvchi) funksiyani ham bajaradi. Chunki bu topshiriqlarini yechish jarayonida mavzularni mustaqil ravishda erkin o‘zlashtirishga ham erishiladi. Interaktiv usullar va ularning o‘quvchilarda erkin fikrlashni shakllantirishdagi o‘rni shundan iboratki, u ta’lim jarayonida erkin va demokratik vaziyat yaratadi. Bo‘lajak mutaxassis tayyorlashda ta’lim jarayonini interaktiv metodlar asosida tashkil etish haqida fikr yuritilishi tasodifiy hol emas. Interaktiv metodlar asosida o‘qitishni yo‘lga qo‘yish, ta’lim jarayonini o‘quvchilar uchun tushunarli va qiziqarli sohalarini yaratish uchun tinimsiz izlanish o‘qituvchining muhim vazifasi bo‘lib qolmoqda. Shunday qilish kerakki, o‘quvchilar pedagogik jarayonning faol subyektlariga aylansinlar.Bu jarayonniyanada xam faollashtirish uchun to’garaklarning o’rni nihoyatda kattadir. To’garak jaroyonida o’quvchi informatika fanini chuqurroq bilishga intiladi.Nimaga? Qanday qilib? degan savollar xam kamayadi. Kurs ishining dolzarbligi: Davlatimiz istiqboli, bozor iqtisodiyoti qonunlariga asoslangan jamiyat qurish sohasidagi ishlarning samaradorligi yuqori malakali, yuksak ma’naviyatli, rivojlangan mamlakatlar darajasida, raqobatbardosh mutaxassislar tayyorlash, barkamol avlodni shakllantirish muammosi bilan uzviy bog’liq. Birinchi prezidentimiz I.A.Karimov tashabbusi bilan ishlab chiqilib, Oliy Majlisning IX sessiyasida qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, “Ta’lim to’g’risidagi qonun”, Vazirlar Mahkamasining umumiy o’rta ta’lim, akademik litseylar va kasb-hunar kollejlarini tashkil etish haqidagi va boshqa qarorlari shu maqsadlarni ro’yobga chiqarishga qaratilgan. 5 maktablarda foydalanish dars tartibini belgilashga ham yordam beradi. Mashqning bu turi asta murakkablashtira boriladi: avval o’quvchilar matnga oid savollarga javob berish bilan uning mazmunini o’zlashtirsalar, keyin asarning asosiy g’oyasini bilib oladilar, voqea-hodisalar o’rtasidagi sabab-natija bog’lanishlarini tushunadilar. 3. O’qilgan asar mazmunini to’liq anglash, bilib olish uchun o’qituvchi topshirig’ini bajarish. Topshiriqlar quyidagicha bo’lishi mumkin: a) O’qing va omonatga xiyonatning jazosi qandayligini aytib bering. («Omonatga xiyonat», IV sinf) b) O’qing va nima uchun hunarsiz kishi o’limga yaqinligini tushuntirib bering. («Hunarsiz kishi o’limga yaqin», IV sinf) va hok. 4. O’qilgan matn rejasini tuzishga tayyorlanish va reja tuzish. Bunda quyidagi ish turlaridan foydalaniladi: 1) o’qilgan matnga oid rasm chizish; 2) rasmga matndagi so’zlar yoki o’z so’zi bilan sarlavha qo’yish; Mustaqil ishning qanday bajarilganligini hisobga olish o’quvchilarning tayyorlik darajasini aniqlashda va keyingi bosqichlarda mustaqil mashqni to’g’ri tashkil qilish uchun material tanlashda o’qituvchiga yordam beradi. 2.2 . Boshlang’ich sinflarda o’qish fanidan tayyorlangan dars ishlanma. Darsning maqsadi: O’tmishda yashab o’tgan vatandoshimiz shoh Mirzo Bobur shaxsi bilan tanishtirish, uning hayoti haqida ma’lumot betish. O’quvchilarni Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash, ular nutqini o’stirish va o’qish malakasini oshirish Darsning turi: O’tilganlarni mistahkamlash. Darsning uslubi : Suhbat. Darsning jihozi: Mirzo Bobur portreti va tarqatma material. Darsning borishi: Dars O’zbekiston Respublikasining davlat madhiyasi bilan boshlanadi. 18 • oilaviy ta’lim va tarbiya muammolari to’g’risida tasavvurlarini rivojlantirish. Milliy g’oya va milliy mafkura iqtisodiy islohotlarining mohiyatini tushunish uchun umumbashariy va milliy madaniyat va qadriyatlar. • o’quv jarayonida pedagogik texnologiyalardan samarali foydalanish yo’llarini bilish. O’quvchilarning fikrlashlari va bir-birlari bilan fikr almashishlari va do’stona muhit yaratishi uchun sharoitlar yaratish. • Darsning samaradorligini oshirish uchun laboratoriya jihozlari va mashg’ulotlardan foydalanishni o’zlashtirish. • texnik vositalarni va ta’lim vositalaridan foydalanish usullarini bilish, bolalarni o’zlarining izlanishlari, ijodkorligi, tashabbusi va aniq harakatlari orqali o’qitish kabi 1.2. O’qish darslarida qo’llaniladigan metodlar Boshlang'ich sinflarning o'qish darslari o'z mohiyati, maqsad va vazifalariga ko'ra ta'lim tizimida alohida o'rin tutadi. Negaki uning zaminida savodxonlik va axloqiy-ta'limiy tarbiya asoslari turadi. Shuning uchun ham boshqa fanlar ta'limini o'qish ta'limisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. O'quvchi matnni to'g'ri, tez, tushunib o'qish, mazmunini o'zlashtirish bilan ilk bor o'qish darslarida yuzlashadi. O'qish darslari orqali o'quvchilarning Davlat ta'lim standard (DTS) talablari bo'yicha o'zlashtirishlari ko'zda tutilgan o'quv-biluv ko'nikma-malakalari hamda bilimlarni egallashlanga yo'l ochiladi. O'qish darslarida insonning, avvalo, o'zligini, qolaversa olamni anglashga bo'lgan intilishlariga turtki beriladi. Shu maqsadda “O'qish kitobi” darsliklariga ona tabiat, atrofimizni o'rab turgan olam, Vatanimiz tarixi va bugungi qiyofasi, kattalar va bolalar hayoti, mehnatsevarlik, istiqlol va milliy-ma'naviy qadriyatlar, xalqlar do'stligi va tinchlik kabi turli mavzular bo'yicha atroflicha tushunchalar berishga mo'ljallangan badiiy, axloqiy-ta'limiy, ilmiy-ommabop asarlar kiritiladi. 9 O’tilgan mavzuni so’rab, bolalar bilimi aniqlanadi, quyidagi savollar beriladi: a) Biz o’tgan darsda qanday mavzudagi asarlarni o’rgangan edik? b) Alisher Navoiy Jaloliddin Munshiyga qanday topshiriq bergan edi? d) Said Ruhillo nima uchun xursand bo’ldi? Tanlab o’qitish: a) Mirak naqqosh navkariga yalinib-yolvorgan qismigacha o’qing. b) Mirak naqqosh Ulug’ amirning shartini qabul qilgan qismigacha o’qing. Lug’at ustida ishlash: Munshiy jome masjid, tilxat, falakning gardishi, boshni tanadan judo qilish kabi so’z va iboralar. Yangi mavzuning bayoni: Asarni o’qishga tayyorgarlik. O’qituvchining hikoyasi. Shoh va shoir Mirzo Bobur temuriylar avlodidan edi. U taqdir taqazosi bilan Hindistonga borib, uyerda katta davlat tuzdi. Shu yurtni obod qilishga o’z hissasini qo’shdi. Bobur nafaqat shoh, balki shoir, tarixchi, biolog, musiqachi va me’mor ham bo’lgan. Uni dovyurak, jasur va epchil bo’lgani uchun “Bobur”, ya’ni “Yo’lbars” deb ataganlar. Bobur Hindistonda yashar ekan, o’z yurtini. Andijonu Farg’onaning so’lim bog’larini, shirin-shakar mevalarini qo’msaydi. Shuning uchun u Hindistonda go’zal bir bog’ yaratadi. Bu bog’da shirin- shakar mevalar yetishtiriladi, polizda esa piyoz, sabzi bodring, tarvuz bitadi ammo handalak bilan qovun bo’lmaydi. Shoh ketma-ket 3 yil qovun ektiradi, biroq dehqonlar yerdan qovun olisha olmaydilar. Shoh Bobur bu yil ham qovun ekib pishirmasalaring, hammangizni jazolayman deb g’azablanadi. Hozir yangi mavzuni o’qib o’rganamiz. a) Bobur yaratgan bog’da qovun yetkaza olindimi yo’qmi? b) Dehqonlar shohning g’azabiga duchor bo’lishdimi yoki yo’qmi? 19 - yangilikni boshqa innovatsiyalar bilan qiyoslash, ulardan samaradorlarini tanlab olish, ularning eng ahamiyatli va pishiqlik darajasini aniqlash; - yangilikni tatbiq etishning muvaffaqiyatlilik darajasini tekshirish; - yangilikni tatbiq etadigan tashkilotning innovatsiya qobiliyatiga baho berish. O‘qituvchining innovatsion faoliyati o'z ichiga yangilikni tahlil qilish va unga baho berish, kelgusidagi harakatlarning maqsadi va konseptsiyasini shakllantirish, ushbu rejani amalga oshirish va tahrir qilish, samaradorlikka baho berish kabilarni qamrab oladi. Innovatsion faoliyatning samaradorligi pedagog shaxsiyati bilan belgilanadi. V.A.Slastenin tadqiqotlarida o‘qituvchining innovatsion faoliyatga bo'lgan qobiliyatlarining asosiy xislatlari belgilab berilgan. Unga quyidagi xislatlar taalluqli: - shaxsning ijodiy-motivasion yo'nalganligi. Bu - qiziquvchanlik, ijodiy qiziqish; ijodiy yutuqlarga intilish; peshqadamlikka intilish; o'z kamolotiga intilish va boshqalar; - kreativlik. Bu — hayolot (fantastlik), faraz; qoliplardan holi bo'lish, tavakkal qilish, tanqidiy flkrlash, baho bera olish qobiliyati, o'zicha mushohada yuritish, refleksiya; - kasbiy faoliyatni baholash. Bu - ijodiy faoliyat metodologiyasini egallash qobiliyati; pedagogik tadqiqot metodlarini egallash qobiliyati; mualliflik konseptsiyasi faoliyat texnologiyasini yaratish qobiliyati, ziddiyatni ijodiy bartaraf qilish qobiliyati; - ijodiy faoliyatda hamkorlik va o'zaro yordam berish qobiliyati va boshqalar; - o‘qituvchining individual qobiliyati. Bu - ijodiy faoliyat surati; shaxsning ijodiy faoliyatdagi ish qobiliyati; qatiyatlilik, o'ziga ishonch; ma'suliyatlilik, halollik, haqiqatgo'ylik, o'zini tuta bilish va boshqalar. 16 amalga oshiriladigan innovatsion pedagogik faoliyatning asosiy vazifalariga (maktabgacha ta’limning mohiyati,maqsadi, mazmuni, o’quvchilarning o’quv faoliyatini tashkil etish shakl, metod va vositalari, boshqaruv tizimi) sifatini ijobiy o'zgarishi kiradi. O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish mavzusiga kurs ishi yozdim. Men bu mavzuda o’qish darslarida mustaqil ishlarni qanday tartibda qo’yilishi,o’qish darslarida ishlatilayotgan keng qamrovli metod,ped texnologiya va qiziqarli o’yinlarni keng qo’llash kerak ekanligini o’rgandim va men ham kelajakda darslarda mustaqil ishlardan foydalanib o’quvchilarni bilim olish sifatini oshirmoqchiman. Men bu kurs ishimni yozish jarayonida bir necha pedag о gik met о dik adabiyotlarni tahlil qildim va o’zimning nazariy bilimlarimni о shirdim. Kelgusi pedag о gik fa о liyatimda o’rgatishda ushbu nazariy bilimlardan samarali f о ydalanishni o’z о ldimga maqsad qilib qo’ydim. 22 Degan savolga javob topamiz? Asarni o’qish. O’qituvchi asarni ifodali qilib o’qib beradi. Asar yuzasidan dastlabki suhbat: a) Asarda kim haqida hikoya qilinadi? b) Shoh Bobur qovunning o’z yurtida yetishtirilganini qayerdan bildi? c) Bobur bog’bomnni nima uchun bosh-oyoq sarpo bilan mukofotlaydi? Yangi mavzuni mustahkamlash: O’quvchilarga asar qismlarga bo’lib o’qitiladi. Bolalar Bobur yaratgan bog’ida nimalar yetishtirilganiga, nimani yetishtirishning iloji bo’lmaganiga, shoh dehqonlardan nimani talab qilganligi, dehqonlar shohning talabini qondirish uchun qanday hiyla o’ylab topishgani va Bobur buni nimalarga asoslanib bilib qolganiga e’tiborni qaratish vazifasi topshiriladi. So’ngra hikoya qismlariga sarlavhalar qo’yiladi. a) “Bog’i Boburiy” bog’i barpo etildi. b) Bog’bonlarning qiyin ahvoli. c) Buburning ko’ngli buzildi. d) Bobur bog’bonga rahmatlar aytdi. Reja asosida tanlab o’qish va qayta hikoyalash: Xat taxtada reja yozilgan bo’ladi, yaxshi o’qiydigan o’quvchilar asarni qisqartirib qayta hikoyalanadi. To’liq qayta hikoyalash: Bir o’quvchi qism sarlavhalari yordamida qayta hikoyalab beradi. Shundan so’ng asar ichida o’qitiladi: O’qiganda notanish so’zlarni belgilab ketish topshiriladi. Masalan: chekkasi rezavor, tilimlamoqchi, tilni yorar kabi so’z va iboralar. O’quvchilarga asar mazmuni yuzasidan savollar tuzib kelish vazifa qilib qo’yiladi. Hikoyaning tahlilidan so’ng o’quvchilarning Bobur haqidagi fikrlari so’raladi. Darsni yakunlash: 20 Inson hayotida muhim ahamiyatga ega bo'lgan o'qish faoliyati barcha predmet darslarida amalga oshiriladi. Lekin o'qishga o'rgatish yo'l-yo'riqlarini o'qish metodikasi ishlab chiqadi. O'qish metodikasi kichik yoshdagi o'quvchilarning umum rivojlanishi, psixologiya, xususiy metodika sohasidagi yutuqlar asosida takomillashtirilib boriladi. O'qish darslarining samaradorli gi ko'p jihatdan ta'lim metodlarining to'g'ri tanlanishiga bog'liq. Binobarin, fanning o'zi kabi o'qitish metodlari ham doimiy rivojlanishda bo'ladi. Masalan, eski maktablarda o'qish quruq yod olish metodi asosida o'rgatilgan bo'lsa, hozir izohli o'qish asosida olib boriladi. Yod olish metodida matndagi so'zlarga izoh berishga, ma'nosini tushuntirishga, o'qilganni qayta hikoyalashga, umuman olganda, o'qishning ongli bo’lishiga mutlaqo e'tibor berilmagan. Ularda ko'proq to'g'ri talaffuz, qiroat bilan o'qish, ifodali o'qish nazarda tutilgan. Hozir maktablarda o'qish izohli o'qish metodi asosida olib borilayotgan ekan, quyidagicha savol tug'iladi: izohli o'qish nima? Izohli o'qishga XIX asrning 60- 70-yillarida rus pedagogi K. D. Ushinskiy asos solgan, u o'qishda o'quvchilarni “ongli, tushunib, o'ylab o'qishga” o'rgatishni alohida ta'kidlaydi va uni “Izohli o'qish” deb nomlaydi. Izohli o'qish metodiga K. D. Ushinskiy ishining davomchilari yangiliklar kiritdilar. Korf va Vaxlerev izohli o'qish o'quvchilarga real bilim berish vositasi desa, Vodovozov va Bunakov o'quvchilarga o'qish jarayonida bilim badiiy asar tahlili va asarning tarbiyaviy xarakteri bilan bog'liq holda beriladi, degan fikrni ilgari suradilar. Professor Asqar Zunnunov o'qitishning mazmuni va usullari haqida fikr yurilib, o'quvchilarning oldin bilimlarni o'zlashtirishiga, so'ng yod olishlariga e'libor berilishi ta'lim jarayonida izohli o'qish deb nomlanganini ta'kidlaydi. Demak, izohli o'qish deb o'ylashga, his qilishga, asarni to'liq idrok qilishga, o'qilganning mazmunini o'zlashtirishga olib keladigan o'qishga aytiladi. Izohli o'qish asar mazmunini tushunishni, asardagi muhim fikrni, yozuvchi ilgari surayotgan g'oyani anglashni ta'minlaydi. 10 kelib chiqib Vatanimiz hududlaridagi aholining yashash tarzi bilan bog'liq milliy xususiyatlar haqida ham atroflicha tushuncha beriladi. 2-sinfda “O'tinchi yigit”, 3- sinfda O'tkir Hoshimovning “Xazonchinak”, 4-sinfda S. Anorboyevning “Qo'rqoq” asarlarini ham ijodiy o'qish metodi asosida o'qitish ijobiy samaralar beradi. 1.3 . O’qish darslarida turli qiziqarli o’yinlardan foydalanish An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, unga turli-tuman ta’lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish ta’lim oluvchilarning o‘zlashtirish darajasining ko‘tarilishiga olib keladi. Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta’lim beruvchi tomonidan ta’lim oluvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil rag‘batlantirilib turilishi, o‘quv materialini kichik-kichik bo‘laklarga bo‘lib, ularning mazmunini ochishda aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, bahs- munozara, muammoli vaziyat, yo‘naltiruvchi matn, loyiha, rolli o‘yinlar kabi metodlarni qo‘llash va ta’lim oluvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash talab etiladi. Bu metodlarni interfaol yoki interaktiv metodlar deb ham atashadi. Interfaol metodlar deganda-ta’lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil fikrlashga undovchi, ta’lim jarayonining markazida ta’lim oluvchi bo‘lgan metodlar tushuniladi. Bu metodlar qo‘llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi. Ta’lim oluvchi markazda bo‘lgan yondoshuvning foydali jihatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi: - ta’lim samarasi yuqoriroq bo‘lgan o‘qish-o‘rganish; - ta’lim oluvchining yuqori darajada rag‘batlantirilishi; - ilgari orttirilgan bilimning ham e’tiborga olinishi; - o‘qish shiddatini ta’lim oluvchining ehtiyojiga muvofiqlashtirilishi; - ta’lim oluvchining tashabbuskorligi va mas’uliyatining qo‘llab- quvvatlanishi; - amalda bajarish orqali o‘rganilishi; 12 Izohli o'qish quyidagi tamoyillarga to'liq amal qilingandagina muvaffaqiyatli bo'ladi: - o'qishni hayol bilan bog'liq holda tashkil etish; - o'qishning ongli va ta'sirchan bo'lishi uchun o'quvchilarning hayotiy tajribalariga, taassurotlariga asoslanish; - o'qishni ko'rgazmali tashkil qilish, tabiatga, tarixiy joylarga ekskursiyalaruyushtirish, hayvonot olami va o'simliklar dunyosini kuzatish; - rasmlar, jadvallar, predmetlar bilan tanishtirish hamda matnni o'quvchining ifodali o'qishi tarzida olib borish. Boshlang'ich sinf o'qish darslarida asosan she'rlar, masallar, ertaklar, hikoyalar, afsonalar, maqol va topishmoqlar, ilmiy-ommabop asarlar o'qib o'rganiladi.Tabiiyki, ularning har biri o'ziga xos shakl, uslub va mazmunda yaratiladi. Shuning uchun ham har bir janrga mansub asarlarni o'ziga xos usulda o'qib o'rganish taqozo qilinadi. Badiiy asarni izohli o'qishga yaqin bo’lgan metodlardan biri ijodiy o'qishdir. Atoqli melodist olim N. I. Kudryashov ijodiy o'qish metodi tarkibiga quyidagilarni kiritadi: a) o'qilgan asardan о 'quvchilarning bevosita olgan taassurotlarini chuqurlashtirish maqsadiga ega bo'lgan va ularning diqqatini matnning muhim g'oyaviy va badiiy hususiyatlari sari yo'naltiradigan suhbat uyushtirish yoki o'qilgan asardan kelib chiqadigan badiiy, axloqiy, ijtimoiy-siyosiy muammoning qo'yilishi; b) o'qituvchining asar o'qilganidan keyin о 'quvchilarning asarni tadqiq qilish jarayonida tug'ilgan badiiy kechinmalarini faollashtirish maqsadini ko'zda tutuvchi metodlari. Ko'rinadiki, ijodiy o'qish izohli o'qishdan farqli o'laroq, to'g'ridan-to'g'ri matn mohiyalini ochishga ijodiy yondashishni taqozo etadi. Masalan, 4 -sinfda A.Oripovning “Dehqonbobo va o'n uch bolakay qissasi” asarini ijodiy o'qish metodi asosida o'rganish jarayonida matn mazmuni va shoir g'oyaviy niyatidan 11 - ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi. Quyida boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga mo‘ljallangan bir nechta o‘yin namunalarini keltiramiz.O‘qituvchi kasb mahoratining shakllanishida qobiliyat muhim ahamiyatga ega. Chunki pedagogik ko‘nikma negizida o‘quvchi bilan amalga oshirishi lozim bo‘lgan ta’lim va tarbiyaviy munosabat turadi. Ana shu munosabatning uzluksiz va barqaror tus olishi muayyan pedagogic texnologiyani keltirib chiqaradi. “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” asosida yaqin yillarda ta’limning mutlaqo yangi metidikasi ishlab chiqiladi. Bu esa yangicha pedagogic mahorat talab etadi. Shunga ko‘ra pedagogik texnologiyada o‘qituvchining metodik mahorati muhim ahamiyat kasb etadi. Aniqroq qilib aytganda, yangi metodik mahorat- yangicha pedagogik texnologiya demakdir. Yangicha pedagogic texnologiyaning asosiy maqsadi va vazifasi yangi metodik mahoratni o‘rganish, umumlashtirish va ommalashtirishga qaratilgan bo‘ladi. Xulosa qilib aytganda bilim va qobiliyatining yuzaga chiqishi o‘qituvchining ijodkorligi, yangi pedagogik texnologiyasini kasb- mahorati asosida amalgam tatbiq etishdir. Buning uchun o‘qituvchi o‘z ustida ishlashi, tinimsiz izlanishi ta’limning yangi usullaridan foydalanishi, dars berish jarayonida ko‘rsatmali qurollardan, texnika vositalaridan, tarqatma materiallardan, test savollaridan unumli foydalanishi kerak. Darslarni DTS lari talablari, pedagogic texnologiya usullari asosida tashkil qilib dars – sahna, dars –suhbat, dars – sayr ko‘rinishida o‘quvchilarga bilim berishga erishish kerak. Darslarni milliylik asosida tashkil qilish, noananaviy darslar, hamda andozasiz darslar tashkil qilish o‘qituvchining qobiliyatiga va mahoratiga bog‘liq deb o‘ylayman. O‘qituvchining innovatsion fO‘qituvchining innovatsion faoliyati turli xildagi qarashlarning to'qnashuvi va o'zaro boyitiaoliyatini samarali amalga oshirish bir qator shart-sharoitlarga bog‘liq. Unga o‘qituvchining tayinli muloqoti, aks fikrlarga nisbatan beg‘araz munosabat, turli holatlarda ratsional vaziyatning tan olinishini uqtirishga tayyorligi kiradi. Buning natijasida o‘qituvchi o'z bilim va ilmiy faoliyatini ta'minlaydigan keng hamrovli mavzu (motiv)ga ega bo'ladi. 13 Internet saytlari 11.www tdpu.uz 12.www pedagog. uz 13.www Ziyonet.uz 14.www edu. uz 15 .www INTRANET. ped 24 II-BOB. O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish 2.1 . Boshlang’ich sinf o’qish darslarida mustaqil ish tashkil etish turlari Mustaqil ish mashqning faol turi bo’lib, uni bajarish jarayonida o’quvchilar fikrlashga va mustaqil faoliyat yuritishga o’rganadilar. Bir vaqtning o’zida ikki yoki uch sinf bilan ishlanadigan oz komplektli maktablarda mustaqil ish, ayniqsa, juda zarur hamda katta ahamiyatga ega. O’qish darslarida mustaqil ishni bajarishga bolalar taxminiy tayyorlanadi, albatta. O’quvchilarni mustaqil ishga tayyorlashda topshiriqning maqsadi ularga qisqa va aniq tushuntiriladi. Mustaqil ish uchun tanlangan matnning hajmi kichik va o’quvchilar saviyasiga mos bo’lishi lozim. Mustaqil ish turlari har xil bo’lib, uni tanlashda o’quvchilarning tayyorgarligi, o’qiladigan matnning xarakteri, asarni o’rganish bosqichi hisobga olinadi. Boshlang’ich sinflarning o’qish darslarida mustaqil ishning quyidagi turlaridan foydalaniladi: 1. Asarni ichda o’qish. 1-sinfda bu mashqni topshirishdan oldin ayrim so’zlarni kesma harflar bilan tuzdirish va uni o’qishni mashq qildirish maqsadga muvofiq. O’quv yilining ikkinchi yarmidan boshlab ichda o’qib, ayrim qatnashuvchi shaxslarning gaplarini topish, uni o’qish va o’z so’zi bilan gapirib berish, matndan o’qituvchi bergan savolga javob bo’ladigan o’rinni topish kabi topshiriqlar berilishi mumkin. 2. O’qilgan matn yuzasidan berilgan savol lar ga javob berish. Bu mashq bolalarni diqqat-e’tibor bilan o’qishga o’rgatadi; bu ish turidan oz komplektli 17 O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish Reja: 1. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida pedagogik texnologiyalardan foydalanish. 2. O’qish darslarida qo’llaniladigan metodlar. 3. O’qish darslarida turli qiziqarli o’yinlardan foydalanish. 4. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida mustaqil ish tashkil etish turlari. 5. Boshlang’ich sinflarda o’qish fanidan tayyorlangan dars ishlanma. 3

MUNDARIJA:

Kirish ...................................................................................................................4
I-BOB. O’qish darslarini tashkil etish metodikasi 
1.1. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida pedagogik texnologiyalardan foydalanish……………………………….……………………………...……… 

 

7

  1.2. O’qish darslarida qo’llaniladigan metodlar……..…………....…….....9
1.3. O’qish darslarida turli qiziqarli o’yinlardan foydalanish……………...12
II-BOB. O’qish darslarida mustaqil ishlarni tashkil etish 
2.1. Boshlang’ich sinf o’qish darslarida mustaqil ish tashkil etish turlari…..17
2.2. Boshlang’ich sinflarda o’qish fanidan tayyorlangan dars ishlanma……18
Xulosa…………...………….…………………………………………………...21
Купить