Dokument ma'lumotlari

Narxi 30000UZS
Hajmi 48.3KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 13 Aprel 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Pedagogika

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

111 Sotish

O‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariati (IEA, Niderlandiya) mavzusi bo‘yicha

Sotib olish
O‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariati (IEA, Niderlandiya) mavzusi bo‘yicha MUNDARIJA: KIRISH………………………………………………………………….3 I BOB. IEA, Niderlandiya - o‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariyati . 1.1. IEA, o'quv yutuqlarini baholashdagi tahlil vositalari………..….6 1.2. IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlari ………… …………………9 1.3. IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlaridan olingan natijalarining taqdimi…………………………………………………………………….…12 II BOB. Xalqaro baholash dasturlarining me’yoriy asoslari. 2.1. Xalqaro baholash dasturlarining Yuridik asoslar……………..…....16 2.2. Xalqaro baholash dasturlarining Standartlar va ko'rsatgichlar …….. . 19 2.3. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari…….........………....22 III BOB. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi. 3.1 . Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasining maqsadni aniqlash……………..…………………………………………………….....25 3.2. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida baholashning metodlarini tanlash……………………………………………………………........…....28 3.3. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasidan olingan baholash xulosalarni tahlil qilish………………………………………………..........31 XULOSA…………………………………………………………......34 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………..…35 2 KIRISH Kurs ishining dolzarbligi va asoslanganligi. IEA (O‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasi) sekretariati xush kelibsiz! Bizning g‘oyaviy tashkilotimiz, dunyodagi o‘quv yutuqlarini baholash sohasida global tajribaga ega bo‘lgan va rivojlanayotgan mamlakatlarni birlashtiradi. xalqaro ta'lim tizimini rivojlantirish va o‘quv yutuqlarini oshirishda yordam berishdir. Bu, o‘quv yutuqlarini baholash, tahlil qilish va ma'lumotlarini taqdim etish, ta'lim sohasidagi innovatsiyalarni o‘rganish va ta'lim sifatini oshirish bilan bog‘liq yuqori sifatli ma'lumotlarni taqdim etishni o‘z ichiga oladi. IEA sekretariati, o‘quv yutuqlarini baholashda tarixiy ma'lumotlarga, samaradorlikga, transparensiyaga, obyektivlikka va xalqaro standartlarga asoslangan amaliyotlarni qo‘llaydi. Bizning baholash tizimlarimiz va usullarimiz, tadqiqotlar, o‘quv yutuqlarini baholash natijalari va ma’lumotlarini tahlil qilish, shu jumladan o‘quv yutuqlarini mustahkamlash uchun yuqori sifatli ta'lim usullarini kengaytirishga yordam beradi. IEA sekretariati hozirgi vaqtda dunyo bo‘ylab ko‘p mamlakatlarning ta'lim sohasidagi yangiliklarini, qo‘shimcha ko‘rsatkichlarni, qo‘llanmalar va yangi texnologiyalar bilan tanishadi. Biz, shaxsiy va jamoaviy o‘qishning, o‘quv yutuqlarini baholashning va ta'lim sohasining zamonaviy o‘zgarishlarga moslashtirishning kengayishini ta'minlashga harakat qilamiz. o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi mutaxassislar tomonidan boshqariladi va o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida, ta'lim sohasidagi yutuqlarni oshirish uchun xalqaro hamkorliklar bilan ishlashga intiladi. o‘quv yutuqlarini baholash sohasida o‘zaro ishlashni o‘rgatish, eng yaxshi 3 amaliyotlarni almashish va global ta'lim sifatini oshirishdir. Bizga eng muhim bo‘lgan narsa, o‘quv yutuqlarini baholash tizimlarimizni rivojlantirish va o‘quv yutuqlarini oshirishda davlatlar, tashkilotlar va sohalar orasida o‘zaro hamkorlikni mustahkamlashdir. Reyting natijalari har yili yangi o‘quv yili boshlanishidan kechikmay Inspeksiyaning rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi va OAVda yoritiladi. Kurs ishining ob ekti: ʼ kurs ishining obekti shundan iboratki IEA, ta'lim sohasidagi birlashgan mamlakatlarning hamkorliklarini mustahkamlash, o‘quv yutuqlarini baholash usullarini rivojlantirish va ta'lim sifatini oshirishga yo‘naltirilgan tadqiqotlar va tajribalar bilan hamkorlik qilishdir. Kurs ishining maqsadi. Kurs ishining asosiy maqsadi. Uning asosiy maqsadi, o‘quv yutuqlarini baholashning dunyodagi standartlarini yaratish va o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi eng yaxshi amaliyotlarni o‘rgatish, almashish va tarqatishdir. 1. Kurs ishining vazifalari. Mavzuning vazifalari, , O‘quv yutuqlarini baholashning maqsadlari: IEA, o‘quv yutuqlarini baholashning maqsadlarini aniqlab, ularga qarab o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida yuqori sifatli natijalar olishni ta'minlaydi. 2. Baholash tizimlarini rivojlantirish: IEA, o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida ishlatiladigan tizimlar va usullarni rivojlantiradi. Bu, barcha taraflar uchun obyektiv va soliqqa muvofiqlik ko‘rsatadigan baholash natijalarini ta'minlashga qaratilgan. 3. Ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish: IEA, o‘quv yutuqlarini baholash bo'yicha ma'lumotlarni to'plab, tahlil qiladi va ularga asoslangan qarorlar olishda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Bu ma'lumotlar, o‘quv yutuqlarini 4 mustahkamlash va ta'lim sohasidagi yangiliklarni aniqlash uchun asosiy manba sifatida qo‘llaniladi. 4. Xalqaro ta'lim hamkorliklari: IEA, mamlakatlar, ta'lim tashkilotlari va sohalar orasidagi xalqaro hamkorliklarni mustahkamlashda o‘zini isbotlaydi. U tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi va o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi yangiliklarni almashadi. Kurs ishining metodi: IEA metodik qismi, o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi samaradorlik, transparensiya, obyektivlik va xalqaro standartlarga rioya qilishni ta'minlashga yo‘naltiriladi. Bu metodiklar, o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi global amaliyotlarni yuksaltish va ta'lim sohasining rivojlanishiga yordam berishga qaratilgan. Kurs ishining tarkibi: kurs ishining hajmi kirish mundarija uchta bob xulosa foydalanilgan adabiyotlar royhati hamda ilovalardan iborat. 5 I BOB. IEA, Niderlandiya - o‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariyati . 1.1. IEA, o'quv yutuqlarini baholashdagi tahlil vositalari. IEA, o'quv yutuqlarini baholashda tahlil usullaridan foydalanishni tavsiya qiladi. Bu tahlil usullari, o'quv yutuqlarining tahlilini amalga oshirish, ma'lumotlarni tahlil qilish va baholash natijalarini taqdim etishga yordam beradi. Quyidagi tahlil vositalari IEA standartlarida tavsiya qilingan Bu tahlil usuli ma'lumotlarni raqamli ko'rsatkichlar orqali tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Misol uchun, o'quv yutuqlarining o'rtacha natijalari, standart deviasiya, korrelatsiya, regresiya va boshqa statistik ko'rsatkichlarini hisoblash. Ta'lim modellari, o'quv yutuqlarining ta'lim jarayonini aniqlovchi matematik modellar va hisoblash modellaridir. Bu modellar o'quv yutuqlarining o'zaro aloqalarini, o'quv jarayonidagi o'zgarishlarni va natijalarni ko'rsatishga imkon beradi. Ta'lim nazorat tizimlari: Bu tahlil vositalari o'quv yutuqlaridagi o'zgarishlarni kuzatuvchi va baholash jarayonini nazorat qiluvchi tizimlardir. Misol uchun, o'quv yutuqlarini yillik ravishda baholash, monitoring o'quv dasturlarini o'zgartirish, talabalarning o'quv natijalarini evaluatsiya qilish kabi. Bu tahlil vositalari o'quv yutuqlarini tahlil qilish uchun talabalardan va o'qituvchilardan ma'lumot olishga asoslanadi. Kvantitativ so'rovlarda sondan ko'proq savollar to'g'risida raqamlar yig'ib olinadi, sifatli so'rovlarda esa tafsilotlar va tushunchalar yig'ib olinadi. Fokus guruhlar, belli bir mavzuga oid talabalardan olgan guruhlar bilan tahlil va muloqotni o'z ichiga oladi. Bu usul o'quv yutuqlarining tafsilotlarini, talabalarning fikrlarini va tushunchalarini o'rganishni ta'minlaydi. 1 IEA standartlarida tavsiya qilingan tahlil vositalari, o'quv yutuqlarini tahlil qilishda obyektivligi, tahliliy yondashuvni ta'minlash va soliqqa muvofiqlikni ta'minlashga qaratilgan. Ular o'quv yutuqlarini 1 https://yuz.uz/news/ozbekiston-xalqaro-timss-tadiqotlari . 6 baholash sohasidagi xalqaro hamkorliklarni rivojlantirish, ta'lim sohasidagi yangiliklarni aniqlash va ta'lim sifatini oshirishga qaratilgan. Ta'lim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi kotibiyati IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) o'zining keng qamrovli va ahamiyatli tadqiqotlarni olib boradi. Bu assotsiatsiya dunyoning bir qancha mamlakatlari, shuningdek Niderlandiya, ta'lim tizimlarini baholash, mustaqil va obyektiv o'rganishga oid ilmiy tadqiqotlar olib boradi. IEA o'quv yutuqlarini baholashda har xil ta'lim sohasiga oid ko'rsatkichlarni o'rganish uchun murakkab metodologiyalardan foydalanadi. Ular o'quv yutuqlarini tahlil qilish, natijalarni tahlil qilish, o'quv yutuqlarini solishtirish, va ta'limning sifatini baholash uchun keng ko'lamli ma'lumotlar yig'ish bilan shug'ullanadilar. IEA'ning maqsadi o'quv yutuqlarini baholash orqali ta'lim tizimlarini ta'lim sifatini yaxshilash, mustaqil o'qitishni rivojlantirish va ta'limni xalqaro miqyosda solishtirishdir. Ular o'quv yutuqlarini tahlil qilish orqali ta'lim sohasidagi qiyinchiliklarni aniqlab chiqish va hal qilish uchun dunyoning har qaysi qit'alariga yordam berishni maqsad qilganlar. IEA, Niderlandiya orqali yaratilgan bu kotibiyat, ta'lim sohasidagi yangiliklarni, eng yaxshi praktikalarini va ko'rsatkichlarni o'rganishda davlatlarga yordam beradi, shuningdek o'quv jarayonlarini yaxshilash va ta'lim tizimlarini yuqori sifatli va samarali qilishda ularga ko'maklashadi. O'quv yutuqlarini tahlil qilish: IEA, o'quv yutuqlarini tahlil qilish uchun global maqbul ko'rsatkichlar va o'quv yutuqlari ko'rsatkichlarini belgilash uchun murakkab statistik metodlaridan foydalanadi. Bu, o'quvchilarning tushunchalarini, bilimlarini va ko'nikmalarini baholashda yordam beradi. IEA, o'quv natijalarini tahlil qilish jarayonida, o'quvchilar va maktablar darajadagi rivojlanishlarini tahlil qiladi. Bu, o'quv yutuqlari natijalaridagi mustahkamlanishlar va kamchiliklarni aniqlashga yordam beradi. O'quv yutuqlarini solishtirish: IEA, o'quv yutuqlarini solishtirishda xalqaro standartlarga 7 muvofiq metodologiyalardan foydalanadi. Bu solishtirmalar, o'quvchilar va ta'lim tashkilotlari o'rtasidagi farqni aniqlash, ta'lim sifatini ta'kidlash va ta'limning mustahkamlanishlari uchun yo'l ochadi. Ta'limning sifatini baholash: IEA, ta'limning sifatini baholashda ko'p qatlamli ma'lumotlar yig'ilish, qo'llanish va tahlil qilish metodlaridan foydalanadi. Bu baholash, ta'lim tizimlarini rivojlantirish, eng yaxshi praktikalar va ko'rsatkichlarni aniqlash uchun kafolat qiladi. Bular, IEA tomonidan o'quv yutuqlarini baholashda amalga oshiriladigan murakkab metodologiyalardan faqat ba'zi misollar. Ularning barchasi, ta'lim sifatini yaxshilash, o'quv tizimlarini mustahkamlash va ta'lim bilan bog'liq muammolarni hal qilishga qaratilgan. IEA, 1967 yilda tashkil etilgan va Niderlandiya poytaxti Amsterdamban joylashgan xalqaro bir tashkilotdir. Uning asosiy maqsadi, o‘quv yutuqlarini baholashning dunyodagi standartlarini yaratish va o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi eng yaxshi amaliyotlarni o‘rgatish, almashish va tarqatishdir.IEA, ta'lim sohasidagi birlashgan mamlakatlarning hamkorliklarini mustahkamlash, o‘quv yutuqlarini baholash usullarini rivojlantirish va ta'lim sifatini oshirishga yo‘naltirilgan tadqiqotlar va tajribalar bilan hamkorlik qiladi. Uning ahamiyatli vazifalari O‘quv yutuqlarini baholashning maqsadlari: IEA, o‘quv yutuqlarini baholashning maqsadlarini aniqlab, ularga qarab o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida yuqori sifatli natijalar olishni ta'minlaydi. IEA, o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida ishlatiladigan tizimlar va usullarni rivojlantiradi. Bu, barcha taraflar uchun obyektiv va soliqqa muvofiqlik ko‘rsatadigan baholash natijalarini ta'minlashga qaratilgan. IEA, o‘quv yutuqlarini baholash bo'yicha ma'lumotlarni to'plab, tahlil qiladi va ularga asoslangan qarorlar olishda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Bu ma'lumotlar, o‘quv yutuqlarini mustahkamlash va ta'lim sohasidagi yangiliklarni aniqlash uchun asosiy manba sifatida qo‘llaniladi. IEA, mamlakatlar, ta'lim tashkilotlari va sohalar orasidagi 8 xalqaro hamkorliklarni mustahkamlashda o‘zini isbotlaydi. U tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi va o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi yangiliklarni almashadi.IEA, o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi rivojlangan mamlakatlar, tashkilotlar, sohalar va mutaxassislar tomonidan keng qo‘llaniladi. Uning veb-sayti va yillik hisobotlari, o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi eng so‘nggi yangiliklar va ko‘rsatkichlar bilan ta’minlanadi. 1.2. IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlari . IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement), Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlari, o'quv tizimlarini, o'quvchilarning o'quv yutuqlarini va ta'limning sifatini tahlil qilish uchun murakkab jarayonlardan iborat. IEA, o'quv tizimlarining muvaffaqiyat darajasini tushuntiradigan xalqaro standartlarga muvofiq ko'rsatkichlar va miqyoslar belgilaydi. Bu, o'quvchilar va maktablar darajadagi rivojlanishlarini solishtirish va ta'lim sifatini baholash uchun keng qamrovli ma'lumotlar yig'ilishga yordam beradi. IEA, tahlil va baholash jarayonida xalqaro standartlarga muvofiq ma'lumot yig'iladi. Bu ma'lumotlar, o'quvchilar, o'qituvchilar va maktab boshqaruvchilari tomonidan taqdim etilgan anketalar, sinov natijalari va boshqa ma'lumotlar orqali to'plashi mumkin. Toplangan ma'lumotlar tahlil qilinadi va ta'lim tizimlarining kamchiliklari, mustaqil o'qitishning tashkil etishiga oid muammolar, ta'lim sohasidagi eng yaxshi praktikalar va ko'rsatkichlar belgilanadi. Baholash natijalarini taqdim etish: Tahlil natijalari va ta'limning sifatini baholash jarayonida aniqlangan muhim ma'lumotlar 9 xalqaro jamiyatga taqdim etiladi. Bu, davlatlarga, hokimiyat tashkilotlariga, ta'lim boshqaruvchilariga va boshqa qat'iyatlar tomonidan ta'lim tizimlarini rivojlantirish va ta'lim sifatini yaxshilashga oid qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Bu jarayonlar IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasi tomonidan o'quv tizimlarining sifatini, o'quvchilar va o'qituvchilar darajadagi rivojlanishlarini o'rganish, aniqlash va ta'limning sifatini yaxshilashga yo'l ochishda ahamiyatli rol o'ynaydi. IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement), Niderlandiya o'quv yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlarini amalga oshirishda quyidagi usullardan foydalanadi.IEA, Niderlandiya o'quv tizimida o'rganuvchilarning bilim darajasini baholash uchun ulusal testlar tashkil etadi. Bu testlar o'quvchilarning matematika, tillar, tabiiy fanlar va boshqa sohalardagi bilim darajasini aniqlashga yordam beradi. IEA tahlil sinovlari orqali o'quvchilar bilim darajasini, o'quv yutuqlarini va o'quvchilar o'rtasidagi o'zaro aloqalarni tahlil qiladi. Bu sinovlarda ma'lumotlar o'quvchilar, o'qituvchilar va ota-onalar tomonidan to'plangan bo'lib, ulardan o'quvchilarning o'z fikrlari, tushunchalari va o'quv jarayonidagi tajribalari haqida ma'lumot olinadi. IEA anketalar orqali o'quvchilar, o'qituvchilar va ota- onalarning ta'lim jarayonlari, o'quv resurslari va boshqa muhim masalalar haqida fikrlarini olishga harakat qiladi. Bu anketalar o'quvchilarning o'z o'zini baholashida, darslardagi ko'nikmalari va motivatsiyasida o'zgarishlar haqida ma'lumot beradi. IEA, o'qituvchilar va o'quvchilar so'rovnomalari tashkil etadi. Bu so'rovnomalar o'qituvchilarning o'z o'qitish usullari, ta'lim materiallari va darsning tashkili haqida ma'lumot olish uchun ishlatiladi. O'quvchilar so'rovnomalari esa o'quvchilarning o'z o'zini baholashida, o'quv jarayonidagi qatnashish darajalari va o'z-o'zini tashkil etishdagi xohishlari to'g'risida ma'lumot beradi. IEA fokus guruhlarini o'quvchilar, o'qituvchilar va boshqa ta'lim sohasidagi tajribadorlar bilan 10 o'quv yutuqlarini baholash uchun ishlatadi. Bu guruhlar o'quvchilarning o'qitish jarayonlarini, o'quv resurslarini va ta'limning muhim masalalarini o'rganishda yordam beradi. IEA, Niderlandiya o'quv yutuqlarini baholashda bu tahlil va baholash usullarini ishlatib, ma'lumotlarni to'playdi, tahlil qiladi va natijalarni taqdim etadi. 2 Bu xalqaro assotsiatsiya o'quv tizimining sifatini oshirish, ta'lim sohasidagi yangiliklarni aniqlash va o'quv yutuqlarini baholashda obyektivlikni ta'minlashga intiladi. IEA Niderlandiya o'quv tizimida o'rganuvchilarning bilim darajasini baholash uchun ulusal testlar tashkil etadi. Bu testlar o'quvchilarning matematika, tillar, tabiiy fanlar va boshqa sohalardagi bilim darajasini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Testlar, o'quvchilarning bilimini o'z ichiga olgan savollar va baholash qoidalari asosida tuziladi. Bu testlar, o'quvchilarning bilim darajasini obyektiv va soliqqa muvofiqlik bilan baholashga imkon beradi. Ulusal testlar ko'p yil davomida o'quvchilarning bilim darajasidagi o'zgarishlarni kuzatib borishga va ta'limning natijalarini baholashga yordam beradi. Shuningdek, bu testlar o'quvchilarning o'zlarini ta'lim jarayonida qanday his qilishlarini, qanday savollar bilan qiyosiy tahlil qilishlarini bilishga imkon beradi. Test natijalari hamkorlikdagi o'quvchilarning bilim darajasini ta'riflashda va ta'limning sifatini oshirish uchun qo'llaniladi. Testlar o'quvchilarning boshqa davlatlardagi o'quvchilar bilan solishtirilishiga imkon beradi va Niderlandiya o'quv tizimining xalqaro standartlarga nisbatan qayerda joylashganligini bilishga yordam beradi.IEA tahlil va baholash jarayonlari orqali Niderlandiya o'quv tizimining rivojlanganligi va muammolarini aniqlash, ta'lim sifatini oshirishga yo'l qo'yishga harakat qiladi va o'quvchilar uchun yuqori sifatli ta'limning ta'minlanishiga qaratilgan. IEA tahlil 2 Khodjamkulov, U., Botirova, S., Shofkorov, A., & Abdirimova, I. (2020). Bases of Organizing Cooperation between Educational Institutions through Clusters (on the Example of the Education System of Uzbekistan). Journal of Critical Reviews, 7(12), 243-247. 11 sinovlari o'quvchilar, o'qituvchilar va ota-onalar tomonidan to'plangan ma'lumotlar asosida o'quvchilarning bilim darajasini, o'quv yutuqlarini va o'quvchilar o'rtasidagi o'zaro aloqalarni tahlil qiladi. Bu sinovlar o'quvchilarning o'z fikrlari, tushunchalari va o'quv jarayonidagi tajribalari to'g'risidagi ma'lumotlarni olishda muhim ahamiyatga ega. Tahlil sinovlari, o'quvchilarning bilim darajasini o'rganish uchun matematika, tillar, tabiiy fanlar va boshqa sohalardagi savollar yoki vazifalar orqali olib boriladi. Bu savollar o'quvchilarning analitik va muhokama qobiliyatlarini, muhim ma'lumotlarni tahlil qilish, masalalar yechish va kreativlik darajasini baholashga imkon beradi. Bundan tashqari, tahlil sinovlari o'quvchilar, o'qituvchilar va ota-onalar orasidagi o'zaro aloqalarni ham baholashga yordam beradi. O'quvchilarning o'z fikrlarini, tushunchalarini va tajribalarini o'rganish, ularga o'qitish usullarini qiymatlash va ta'limning qo'llanilishi bo'yicha tushuntirish uchun kerakli ma'lumotlarni taqdim etadi. Bu, o'quvchilarning o'zlarini qanday his qilishlari, qanday o'rganishlari va qanday o'quvchilar bilan o'zaro hamkorlik qilishlari haqida sezilarli ma'lumotlar beradi. IEA tahlil sinovlari o'quvchilarning o'quv yutuqlarini, bilim darajasini o'rganish, ta'limning sifatini oshirish va o'quvchilarning o'zlarini rivojlantirishda yordam beradi. 1.3. IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlaridan olingan natijalarining taqdimi. IEA, Niderlandiya o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlaridan olingan natijalar Niderlandiya ta'lim tizimining rivojlanishi, muammolarini aniqlash va ta'lim sifatini oshirishga yordam beradi. Bu natijalar quyidagi katta qator muhim ma'lumotlarni taqdim etadi. O'quvchilarning bilim darajalari: Tahlil va baholash jarayonlari o'quvchilarning matematika, tillar, 12 tabiiy fanlar va boshqa sohalardagi bilim darajasini baholaydi. Bu natijalar, Niderlandiya o'quvchilarning ilmiy bilimlarda qanday rivojlantirilg u baholashlar o'quvchilarning ilmiy bilimlarda qanday rivojlantirilganligini va ularga o'quv jarayonida qanday tayyorgarliklar berildiğini ko'rsatadi. Tahlil va baholash jarayonlarida matematika, tillar va tabiiy fanlar kabi muhim sohalardagi bilim darajalari o'quvchilar tomonidan baholanadi. Bu baholashlar o'quvchilarning bu sohalardagi bilimlarini tushunish darajasi, savollar yechish, analitik va muhokama qobiliyatlari, masalalar yechish va kreativlik darajalari tomonidan aniqlanadi. Bu natijalar Niderlandiya o'quvchilarning ilmiy bilimlarda qanday rivojlantirilganligini va ularga o'quv jarayonida qanday tayyorgarliklar berildiğini ko'rsatadi. Bundan tashqari, tahlil va baholash jarayonlari o'quvchilarning bilim darajalarini aniqlayishda ularga boshqa sohalarda ham tayyorgarliklar beradi. Bular o'quvchilarning ijtimoiy fanlar, san'at, tarix, sport va boshqa sohalardagi bilim darajalari bo'lishi mumkin. Bu natijalar o'quvchilarning g'oya qo'yish, ijodiylik, ijtimoiy qatnashish va boshqa omil-lar bilan bog'liq tayyorgarliklarini namoyish etadi. IEA tahlil va baholash jarayonlari o'quvchilarning matematika, tillar, tabiiy fanlar va boshqa sohalardagi bilim darajalarini tahlil etib, ularga o'quv jarayonida tayyorgarliklar berishda muhim ahamiyatga ega. Bu natijalar Niderlandiya ta'lim tizimining rivojlanishini, o'quvchilarning ilmiy bilimlarda rivojlanishini va ularga o'quv jarayonida muvaffaqiyatli bo'lishlari uchun kerakli tadqiqotlar va o'zgarishlarni aniqlashda muhim ma'lumotlar taqdim etadi. IEA tahlil va baholash jarayonlaridan olingan natijalar Niderlandiya ta'lim tizimining muammolarini aniqlayadi. Bu muammolar o'quv sohasidagi kamchiliklar, rivojlanishga muhtoj bo'lgan yo'nalishlar va ta'lim sohasidagi boshqa muammolarni ko'rsatadi. Bu ma'lumotlar Niderlandiya ta'limning qaysi sohalarida ishlar yaxshi yurib turishi kerakligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.Tahlil va baholash jarayonlari 13 Niderlandiya ta'lim tizimida uchrashuvlar, fan darslarining tashkili, o'qitish metodi va o'quv materiallari kabi masalalarni identifikatsiya qilishda yordam beradi. Bu jarayonlar o'quvchilar va o'qituvchilar o'rtasidagi aloqalarni, o'quvchilarning motivatsiyasini va qiziqishlarini, ta'limning samaradorligini, ta'limning ijtimoiy va psixologik taraqqiyotiga ta'sir qiladigan muhim muammolarini aniqlayadi. Natijalar o'quvchilarning nutq, yozma va hisob-kitobning yanada rivojlanishi uchun qanday usullar va ko'rsatkichlarni talab qilishini, o'quvchilar o'rtasidagi o'zaro hamkorlikning qanday rivojlanishi lozimligini ham ko'rsatishi mumkin. Masalan, o'quvchilarning ijtimoiy va mehnat fanlari sohasidagi tajriba va bilimlarini yanada oshirish, ta'limning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishni ta'minlashga qaratilgan yo'nalishlarni ko'rsatishi mumkin. Bundan tashqari, IEA natijalari Niderlandiya ta'lim tizimining o'qitish metodi va usullarida muammolar bo'lishini ham ko'rsatadi. Bu muammolar o'quvchilarning qanday tarzda o'rganishlari, qanday o'zlashtirishlari va o'qituvchilarning ta'limning samaradorligini oshirishga yo'l qo'yishda qaysi usullardan foydalanishlari haqida ma'lumotlar beradi. Bu ma'lumotlar Niderlandiya ta'lim tizimining ta'lim sohasidagi muammolarni hal qilish, rivojlantirish va yangilashda qanday ishlar yaxshi yurib turishi kerakligini aniqlashda foydalaniladi anligini va ularga o'quv jarayonida qanday tayyorgarliklar berildiğini ko'rsatadi. Niderlandiya ta'lim tizimi o'quvchilarning o'zlarini rivojlantirish va o'quv yutuqlarini oshirishga katta e'tibor beradi. O'quvchilar o'rtasidagi o'zaro aloqalar, o'quv usullari va o'quv jarayonidagi tajribalar bu yutuqlarni tasdiqlovchi faktorlar bo'lib hisoblanadi. Niderlandiya ta'lim tizimida o'quvchilar o'zlarini o'rganish jarayonida yuqori darajada o'z-o'zini boshqarish, mustaqil fikrlash, ijtimoiy aloqalar qurish va ijodiylikni rivojlantirishga imkoniyat beriladi. Bunday tahlil va baholash natijalari o'quvchilarning o'zlarini boshqarish, mas'uliyat bilan ishlash, kreativlik va 14 ishbilarmonlikni rivojlantirishga qaratilgan tayyorgarliklarini belgilashda yordam beradi. Niderlandiya ta'lim tizimi o'quvchilar uchun shaxsiy rivojlanishning muhim aspektlariga e'tibor beradi va ularga o'zlarini o'zlashtirish, o'z fikrlarini ifoda qilish va o'z fikrlariga qarshi muhokama qilish imkoniyatini beradi. Bu esa o'quvchilarning o'zlarini rivojlantirish, o'zining qiziqishlariga qarab o'quv jarayonida yo'l harakatlari belgilash va o'zlarini shaxsiy o'quv yo'llarida kuzatishga imkoniyat yaratadi.Qo'shimcha ravishda, tahlil va baholash jarayonlarining natijalari o'quvchilar, o'qituvchilar va ta'lim sohasidagi mutaxassislar uchun muhim ma'lumotlar manba sifatida ishlatiladi va ta'lim tizimining yanada rivojlantirilishi, ta'lim muammolarining hal qilinishi va o'quvchilarning yutuqlarini oshirishga yo'l harakatlarni belgilashda yordam beradi. IEA natijalarining taqdim etilgan ma'lumotlari, o'quvchilar, o'qituvchilar va ota-onalar uchun ta'lim sifatini oshirishga yo'l qo'yish imkonini ko'rsatadi. Bu natijalar o'quvchilarning o'zlarini qanday his qilishlari, o'rganishlari va o'quvchilar bilan o'zaro hamkorlik qilishlari haqida ma'lumotlar taqdim etadi. Bu ma'lumotlar Niderlandiya ta'lim tizimida ta'lim sifatini oshirish uchun to'g'ri yo'nalishlarni aniqlashda yordam beradi. O'quvchilarning o'zlarini qanday his qilishlari va o'rganishlari, ta'lim sifatini oshirishda katta ahamiyatga ega bo'lgan masalalardan biridir. IEA natijalari o'quvchilarning motivatsiyasini, qiziqishlarini va o'zlashtirishlarini oshirishning o'zgaruvchanligini ko'rsatishi mumkin. Buning natijasida o'quvchilar o'zlarini o'rganish jarayonida qiziqishlariga mos keladigan, shaxsiy aloqalarini rivojlantirishga yo'l qo'yadigan o'quv usullaridan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lishadi. O'quvchilar va o'qituvchilar o'rtasidagi o'zaro hamkorlik ham ta'lim sifatini oshirishda muhim o'rin tutadi. IEA natijalari o'quvchilar va o'qituvchilar o'rtasidagi aloqalar, o'qitish usullari va o'rganishga doir tajribalar haqida ma'lumotlar taqdim etadi. Bu ma'lumotlar ta'limning samaradorligini oshirish, 15 o'quvchilarning o'zlarini rivojlantirish va ta'lim jarayonida o'quvchilar bilan o'zaro hamkorlikni oshirishda yordam beradi. O'quvchilar, o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasidagi o'zaro hamkorlikning yaxshi yurishi ta'lim sifatini oshirishda katta ahamiyatga ega. IEA natijalari o'quvchilar bilan o'qituvchilar, o'quvchilar va ota- onalar o'rtasidagi ishbilarmonlik, mehnat va fikrlash imkoniyatlarini, o'zaro muloqot va hamkorlikni oshirishning o'zgaruvchanligini o'rganishga yordam beradi. Bundan tashqari, IEA natijalari Niderlandiya ta'lim tizimida ta'lim sifatini oshirish uchun to'g'ri yo'nalishlarni aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Bu natijalar o'quvchilarning o'zlarini rivojlantirish, o'zlarini o'rganish va o'z fikrlarini ifoda qilishda qaysi usullardan foydalanishlari kerakligini ko'rsatadi. Shuningdek, o'quvchilar, o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasidagi o'zaro hamkorlikning ta'lim sifatini oshirishda katta ahamiyatga ega bo'lishini ko'rsatadi. 16 II BOB. Xalqaro baholash dasturlarining me’yoriy asoslari. 2.1. Xalqaro baholash dasturlarining Yuridik asoslar Xalqaro baholash dasturlarining me'yoriy asoslari, ta'lim sohasidagi o'zgarishlarni kuzatish, ta'lim sifatini oshirish va ta'lim tizimlarining rivojlanishini baholashga yo'l qo'yuvchi bir qator muhim masalalarni o'z ichiga oladi. Bu dasturlXalqaro baholash dasturlarining me'yoriy asoslari, ta'lim sohasidagi o'zgarishlarni kuzatish, ta'lim sifatini oshirish va ta'lim tizimlarining rivojlanishini baholashga yo'l qo'yuvchi bir qator muhim masalalarni o'z ichiga oladi. Bu dasturlar, ta'lim sohasidagi ilmiy tadqiqotlarga asoslangan bo'lib, dunyo bo'ylab ta'lim sohasidagi yangiliklarni o'rganish, ta'limning samaradorligini oshirish va ta'lim tizimlarini ta'lim jarayonida muayyanliklarni aniqlashda yordam beradi. Xalqaro baholash dasturlari, o'quvchilarning yutuqlarini oshirish, o'quvchi muvofiqligini baholash, ta'limning ijtimoiy-texnik rivojlanishini baholash, ta'lim tizimiga solishtirish, o'quvchilar va o'qituvchilar o'rtasidagi hamkorlikni baholash va ta'lim sifatini oshirish bo'yicha yo'l harakatlarni belgilashda o'zgaruvchanliklarni kuzatishga yordam beradi. Bu dasturlar, o'quvchilarning o'zlashtirish, ta'limning shaxsiylikni rivojlantirish, mustaqil fikrlash, ijtimoiy aloqalar, kreativlik va ishbilarmonlikni oshirish, o'quvchilar o'rtasidagi o'zaro hamkorlik va kommunikatsiya, ta'lim tizimining qisqa va uzun davrli maqsadlari va strategiyalari, ta'limni baholash va monitoring jarayonlari, o'qituvchilarning tayyorgarligi va rivojlanishi, ta'lim sohasidagi 17 hamjihatlik va koordinatsiyalashning muhim asoslari, ta'limning erkinligi va demokratiklik prinsiplari, ta'limning soliqqa va ma'muriyatga oid masalalar, ta'lim sohasidagi xalqaro hamkorlik va tashkilotlararo munosabatlar, ta'lim sohasidagi iqtisodiy tovarlar va resurslarni baholash va amalga oshirish, ta'limning innovatsion rivojlanishini oshirish va ta'lim sohasidagi ilmiy tadqiqotlar va tajribalar sohasidagi hamkorlik va koordinatsiyalashning muhim asoslari kabi ko'plab mavzularni o'z ichiga oladi. Xalqaro baholash dasturlari, ta'lim sohasidagi davlat va xalqaro tashkilotlar, ta'lim vazirligining, oliy ta'lim muassasalarining, o'quvchi va o'qituvchilarning, ilmiy tadqiqotchilar va sohasidagi mutaxassislar tomonidan ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Ular ta'lim sohasidagi yangiliklarni kuzatish, ta'limning sifatini oshirish, ta'lim tizimlarini baholash va rivojlantirishda katta ahamiyatga ega bo'ladi. Shu bilan birga, xalqaro baholash dasturlari, ta'lim sohasidagi muammolar va kamchiliklarni aniqlashda, yangiliklarni o'rganishda, ta'lim tizimlarini rivojlantirishda, ta'lim sifatini oshirishda va ta'lim sohasidagi hamjihatlik va koordinatsiyalashni oshirishda muhim vazifalarni bajarishda yordam beradi. Xalqaro baholash dasturlari, yuridik asoslar mavzusiga oid muhim masalalarni tahlil qilish, yuridik tizimlarni baholash, huquqiy muammolar va tartibga solishda yuridik asoslar, yuridik madaniyat va huquqiy kultura, yuridik normativ hujjatlar, yuridik institutlar va tashkilotlar, huquqiy himoya va adliya tizimlari, yuridik reformalar, yuridik bozor va iqtisodiyatning huquqiy asoslari, yuridik munosabatlar va shartnomalar, yuridik ta'lim va ilmiy tadqiqotlar sohasidagi xalqaro hamkorlik va koordinatsiyalashning muhim asoslari, yuridik xalqaro hamkorlikning huquqiy asoslarini o'rganish, yuridik islohotlar va standartlar, yuridik himoya va inson huquqlarini baholash, yuridik maslahatlar va tashkilotlararo munosabatlar, yuridik texnikalar va metodlar kabi ko'plab 18 mavzularni o'z ichiga oladi. Xalqaro baholash dasturlari, yuridik sohada faoliyat ko'rsatuvchi davlat va xalqaro tashkilotlar, huquqiy vazirligining, huquqiy institutlar va universitetlar, yuridik mutaxassislar va sohasidagi ilmiy tadqiqotchilar tomonidan ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Ular yuridik sohadagi yangiliklarni kuzatish, yuridik tizimlarni baholash, huquqiy muammolar va tartibga solishda yuridik asoslar, yuridik normativ hujjatlar, yuridik institutlar va tashkilotlar haqida ma'lumotlar to'plash, yuridik munosabatlar va shartnomalar, yuridik ta'lim va ilmiy tadqiqotlar sohasidagi hamkorlik va koordinatsiyalashning muhim asoslari kabi vazifalarni bajarishda yordam beradi. Xalqaro baholash dasturlari, yuridik sohadagi muammolar va kamchiliklarni aniqlashda, yangiliklarni o'rganishda, yuridik tizimlarni rivojlantirishda, huquqiy normativ hujjatlarni yaxshilashda, yuridik himoya va inson huquqlarini kuchaytirishda, yuridik ta'lim va ilmiy tadqiqotlarda hamjihatlik va koordinatsiyalashni oshirishda muhim vazifalarni bajarishda yordam beradi. Shu bilan birga, xalqaro baholash dasturlari, yuridik sohadagi mavzularni tahlil qilish, yuridik tizimlarni baholash, yuridik institutlar va tashkilotlar, huquqiy himoya va adliya tizimlari, yuridik ta'lim va ilmiy tadqiqotlar sohasidagi hamjihatlik va koordinatsiyalashning muhim asoslari kabi muhim mavzularni o'z ichiga oladi. Niderlandiya o'quv yurtlarini baholashda yuridik asoslar muhim ahamiyatga ega. Bu, o'quv yurtlarining huquqiy tartibni muhofaza qilish, talabalar va o'qituvchilarning huquqlarini himoya qilish, yuridik standartlarga rioya qilish va yuridik muammolar yuzasidan tartibga solishga oid masalalarni bartaraf etishning muhim qismidir. IEA (International Education Association) yuridik asoslar mavzusida quyidagilarni o'z ichiga oladi. O'quv yurtlarida o'qituvchilar va talabalar huquqiy tartibga rioya qilish, ularning adolatli muomala qilinishini ta'minlash uchun juda muhimdir. Bu huquqiy tartib, ularning ta'lim va o'qish jarayonlarida adolatli va maslahatli qarorlar qabul 19 qilishlarini ta'minlaydi. Niderlandiya o'quv yurtlarining barchasi yuridik standartlarga rioya qilishga majburdir. Bu standartlar o'quv tizimining sifatini ta'minlash, huquqiy tartibni ta'minlash, talabalarning va o'qituvchilarning huquqlarini himoya qilish va boshqa muhim jihatlarni belgilaydi. IEA yuridik muammolar yuzasidan tartibga solishda o'quv yurtlariga yordam beradi. Bu, shuningdek, yuridik muammolar hal qilish, huquqiy tartibni muhofaza qilish, huquqiy maslahatlar taqdim etish va yuridik qonunchilikka rioya qilishga oid masalalarni bartaraf etishni o'z ichiga oladi. IEA, Niderlandiya o'quv yurtlarining yuridik asoslarini muhofaza qilish va ta'lim tizimlarini yuqori sifatda yuridik standartlarga rioya qilishda juda muhim rol o'ynaydi. Bu yuridik muammolar yuzasidan tartibga solish, o'quv yurtlarining islohotlarini o'rganish va ta'limni yaxshilashda katta yordam beradi. 3 2.2. Xalqaro baholash dasturlarining Standartlar va ko'rsatgichlar. Xalqaro baholash dasturlarining standartlar va ko'rsatgichlar, ta'lim tizimlarini solishtirish va ta'lim sifatini baholash uchun qo'llaniladigan amalga oshirilgan ko'rsatkichlardir va standartlardir. Bu standartlar va ko'rsatkichlar, o'quv tizimlarining faolliklarini, o'quvchilar va o'qituvchilar muvaffaqiyatini, ta'limning sifatini va natijalarini aniqlashda yordam beradi. Quyidagi standartlar va ko'rsatkichlar, ko'p o'quvchilar uchun mustaqil, barqaror va samarali ta'limni ta'minlashga qaratilgan: O'quv yutuqlarini baholash standartlari: Bu standartlar, o'quvchilar tomonidan erishilishi kutilgan bilim darajalarini, ma'naviy va jismoniy rivojlanishlarini ta'minlashga qaratilgan. Masalan, matematika, madaniyatshunoslik, tabiiy fanlar va boshqa ko'rsatkichlar boyicha belgilanadi. 3 Abdirimova, I. K. (2020). Loyihalash faoliyatining bosqichlari loyihaga yondashuv mohiyati va maqsadlar 18-26 20 Sinov va baholashning obyektivligi: Standartlar, sinov va baholash jarayonlarida obyektivlik va dastlabki uslubiyatni ta'minlashga yordam beradi. Bu, sinov tizimlarining va baholash protsessining dastlabki shakllarini o'rganish va yangilashga asoslanadi. Natijalarni tafsilotli tahlil qilish: Standartlar, o'quv tizimlarining muvaffaqiyatini tahlil qilish uchun kerakli tafsilotlarni belgilaydi. Bu, o'quv natijalarini ma'qullash va ta'limning muvaffaqiyat darajasini tushuntirishda muhimdir. Ta'lim sifatini ta'minlash: Ko'rsatkichlar, ta'lim sifatini yuqori darajada ta'minlashga qaratilgan. Bu, o'quv dasturlarining muvaffaqiyatini ta'minlash, ta'lim materiallarini tayyorlash, o'qituvchilar tayyorlash va ta'lim uslublarini yangilashda muhim rol o'ynaydi. Xalqaro solishtirish: Standartlar, ta'lim tizimlarini xalqaro miqyosda solishtirishga yordam beradi. Bu, o'quvchilarni dunyo miqyosidagi boshqa o'quvchilar bilan solishtirish, ko'rsatkichlarni taqdim etish va ta'limning xalqaro miqyosdagi mustaqil yaxshilashiga qaratilgan. Bu standartlar va ko'rsatkichlar, xalqaro baholash dasturlarida amal qilinadigan asosiy qoidalar va boshqa asosiy ko'rsatkichlardir. Ular, o'quv tizimlarining samaradorligini o'rganish va ta'limning sifatini yaxshilashda yordam beradi. IEA (International Education Association), o'quv yurtlarini baholash sohasida standartlar va ko'rsatgichlar tuzishda katta ahamiyatga ega bo'lgan xalqaro assotsiatsiya hisoblanadi. Niderlandiya o'quv yurtlarini baholashda standartlar va ko'rsatgichlar, o'quv jarayonining sifatini, talabalarning o'zlashtirish va o'zlashtirish darajasini, o'quv yurtlarining tashkilot va boshqarishini, o'quvchilarning yuridik va huquqiy huquqlarini, yuridik tartibni va boshqalar kabi ko'rsatkichlarni belgilaydi. O'quv jarayonining sifati: Niderlandiya o'quv yurtlarini baholashning asosiy standartlari o'quv jarayonining sifatini 21 ta'minlashga oid bo'ladi. Bu standartlar, o'quv dasturining rivojlanishi, o'qituvchilar kadrlarining sifati va tajribasi, o'quv vositalarining doimiy takomillashtirilishi, talabalarning amaliyotlardagi bilim va ko'nikmalari bilan bog'liqlik kabi muhim ko'rsatkichlarni o'z ichiga oladi. Talabalarning o'zlashtirish darajasi: Standartlar va ko'rsatgichlar talabalarning o'zlashtirish darajasini baholashga ham e'tibor beradi. Bu, talabalarning o'zlashtirish jarayonida qo'llanadigan pedagogik usullar, o'quvchilar bilim va ko'nikmalarining o'g'itishini ta'minlash, talabalarning o'zlashtirish va shaxsiy rivojlanishining kuzatish va baholash tizimi, talabalarning qo'shimcha faoliyat va tajribalar yolu bilan o'zlashtirishini ta'minlash kabi muhim ko'rsatkichlarni belgilaydi. Standartlar va ko'rsatgichlar o'quv yurtlarining tashkilot va boshqarishida ham katta ahamiyatga ega bo'ladi. Bu standartlar, o'quv yurtlarining ma'muriy va moliyaviy tashkiloti, boshqarish tizimi, rahbariyatning sifati va tajribasi, talabalarni qabul qilish va tanlash jarayoni, o'quv yurtlarining xizmatlarining sifati va ko'rsatkichlari, ma'lumotlar va tartibga solish tizimi, inson- resurs boshqarish tizimi, kommunikatsiya va hamkorlik tizimi kabi ko'rsatkichlarni belgilaydi. Standartlar va ko'rsatgichlar, talabalar va o'qituvchilar yuridik va huquqiy huquqlarini himoya qilishga oid masalalarni ham o'z ichiga oladi. Bu, talabalarning adolatli muomala va huquqiy himoya, shikoyatlar va murojaatlar jarayonini belgilash, o'qituvchilar huquq va majburiyatlarini ta'minlash, yuridik tartibni muhofaza qilish, yuridik masalalarnhalqasi, talabalikning yuridik holati va boshqalar kabi muhim huquqiy ko'rsatkichlarni o'z ichiga oladi. Standartlar va ko'rsatgichlar, o'quv yurtlarining yuridik tartibini ta'minlashga ham qo'llaniladi. Bu tartib, o'quv yurtlarining qonunlar va qoidalar bilan muvofiq ishlashini, yuridik bandlik va tartibga solishning amalga oshirilishini, talabalarning huquqiy va huquqiy majburiyatlariga rioya qilishni, shikoyatlar va murojaatlarni qabul qilish va ularni bartaraf etish jarayonini kengaytirishni ta'minlashni o'z ichiga oladi. 22 Standartlar va ko'rsatgichlar mavzusida boshqa ham ko'rsatkichlar mavjud bo'ladi. Bu, o'quv yurtlarining sotsial integratsiyaga, talabalarning ma'lumotlarga erishishi va maslahat olish imkoniyatiga, o'quv yurtlarining tarafdorlik va innovatsiya, talabalarning shaxsiy, ijtimoiy va kasbiy rivojlanishiga oid ko'rsatkichlar kabi faktorlarni o'z ichiga oladi. Ushbu standartlar va ko'rsatgichlar, o'quvning sifati, talabalarning o'zlashtirish darajasi, o'quv yurtlarining tashkilot va boshqarishini, yuridik va huquqiy huquqlarni, yuridik tartibni va boshqalar kabi ko'rsatkichlarni belgilaydi. Bu standartlar va ko'rsatgichlar o'quv yurtlarining sifat va samaradorligini oshirish, talabalarning yuqori darajada o'zlashtirishini ta'minlash va o'quvchilar uchun yaxshi ta'lim muhitini yaratishga yordam beradi. Huquqiy sohada mutaxassislar va ilmiy tadqiqotchilar, huquqiy tahlil va tadqiqotlar orqali huquqiy tartibning rivojlanishi, yuridik tizimning takomillashtirilishi va huquqiy muammolarga yuqori saviyada javob berishda katta ahamiyatga ega bo'ladi. Ularning olib boradigan tahlil va tadqiqotlar, huquqiy sohaning rivojlanishida katta o'rin tutadi va huquqiytizimning yangilanishiga yordam beradi. Ularning tavsiyalari va ilmiy natijalari huquqiy reformalarning amalga oshirilishi va huquqiy tizimning takomillashtirilishi jarayonida muhim asosiylikka ega bo'ladi. 23 2.3. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari, xalqaro munosabatlar va o'zaro aloqalar sohasidagi muhim mavzulardan biridir. Ushbu usullar yordamida biror dastur, siyosiy, iqtisodiy yoki ijtimoiy tizimning o'ziga xos yo'nalishi, natijalari va oqibatlari tahlil qilinadi. Xalqaro baholash dasturlari, xalqaro tashkilotlar, hukumatlar, akademik institutlar, o'zbek tashkilotlar va boshqalar tomonidan amalga oshiriladi. Ularning asosiy maqsadi, biror tashkilot yoki tizimning faoliyatining samaradorligi, maqbuliyati va o'zaro ta'sirining o'lchovini aniqlashdir. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari quyidagi asosiy tartibda amalga oshiriladi.Xalqaro baholash dasturlari uchun ma'lumotlar to'plab olinadi. Bu ma'lumotlar, anketalar, statistik ma'lumotlar, ilmiy tadqiqotlar, axborotlar va boshqa ma'lumot manbalaridan olinishi mumkin. Ma'lumotlar to'planganligi va haqiqiylik darajasini ta'minlash uchun ma'lumotlar tekshiriladi va tasdiqlanadi. Ma'lumotlar tahlil qilinadigan usul tanlanadi. Bu usullar statistik, iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, taqsimotlar, tahliliy va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Tahlil usuli, tahlil qilinishi kerak bo'lgan ma'lumot turi va maqsadiga bog'liq ravishda tanlanadi. Tanlangan tahlil usuliga muvofiq, ma'lumotlar tahlil qilinadi. Bu tahlil jarayoni, statistik metodlar, maqbuliyat o'rganish, taqsimotlar, qarshilik o'rganish, tahliliy tahlil va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Tahlil asosida, ma'lumotlar yig'indisi, muqobil tushunchalar, tendentsiyalar va muhim o'zgarishlar aniqlanadi. Tahlil natijalari ko'rsatiladi va boshqalar uchun tushuntiriladi. Xalqaro baholash dasturlari natijalari dastur yoki tashkilotning rahbariyatiga, xalqaro tashkilotlarga yoki ilgari institutlarga taqdim etilishi mumkin. Natijalar o'z ichiga o'zgarishlarni tavsiya qilishi, eng yaxshi amaliyotlarni keltirishi va yangi yo'nalishlarni belgilash imkoniyatini o'z ichiga oladi. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usulari Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari, xalqaro munosabatlar va o'zaro 24 aloqalar sohasidagi muhim mavzulardan biridir. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari, xalqaro munosabatlar va o'zaro aloqalar sohasidagi muhim mavzulardan biridir. Ushbu usullar yordamida biror dastur, siyosiy, iqtisodiy yoki ijtimoiy tizimning o'ziga xos yo'nalishi, natijalari va oqibatlari tahlil qilinadi. Xalqaro baholash dasturlari, xalqaro tashkilotlar, hukumatlar, akademik institutlar, o'zbek tashkilotlar va boshqalar tomonidan amalga oshiriladi. Ularning asosiy maqsadi, biror tashkilot yoki tizimning faoliyatining samaradorligi, maqbuliyati va o'zaro ta'sirining o'lchovini aniqlashdir. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari quyidagi asosiy tartibda amalga oshiriladi. Xalqaro baholash dasturlari uchun ma'lumotlar to'plab olinadi. Bu ma'lumotlar, anketalar, statistik ma'lumotlar, ilmiy tadqiqotlar, axborotlar va boshqa ma'lumot manbalaridan olinishi mumkin. Ma'lumotlar to'planganligi va haqiqiylik darajasini ta'minlash uchun ma'lumotlar tekshiriladi va tasdiqlanadi. Ma'lumotlar tahlil qilinadigan usul tanlanadi. Bu usullar statistik, iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, taqsimotlar, tahliliy va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Tahlil usuli, tahlil qilinishi kerak bo'lgan ma'lumot turi va maqsadiga bog'liq ravishda tanlanadi. Tanlangan tahlil usuliga muvofiq, ma'lumotlar tahlil qilinadi. Bu tahlil jarayoni, statistik metodlar, maqbuliyat o'rganish, taqsimotlar, qarshilik o'rganish, tahliliy tahlil va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Tahlil asosida, ma'lumotlar yig'indisi, muqobil tushunchalar, tendentsiyalar va muhim o'zgarishlar aniqlanadi. Tahlil natijalari ko'rsatiladi va boshqalar uchun tushuntiriladi. Xalqaro baholash dasturlari natijalari dastur yoki tashkilotning rahbariyatiga, xalqaro tashkilotlarga yoki ilgari institutlarga taqdim etilishi mumkin. Natijalar o'z ichiga o'zgarishlarni tavsiya qilishi, eng yaxshi amaliyotlarni keltirishi va yangi yo'nalishlarni belgilash imkoniyatini o'z ichiga oladi. IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) o'quv yutuqlarini baholash sohasida xalqaro katta 25 ahamiyatga ega bo'lgan bir tashkilotdir. Bu assotsiatsiya dunyoning bir nechta mamlakatidagi o'quv tizimlarini baholash va taqqoslash uchun muvaffaqiyatli tahlil usullarini ishlab chiqishda yo'nalish ko'rsatadi. Niderlandiya ham IEA a'zosi sifatida o'z hissasini qo'shgan va o'quv yutuqlarini baholash sohasidagi tajribasini oshirgan mamlakatlardan biridir. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari mavzusida, IEA Niderlandiya tajribasida quyidagi usullar va jarayonlar katta ahamiyatga ega: 1. Tashkilotning maqsadlari va tizimlari: IEA o'quv yutuqlarini baholash uchun maqsadlar belgilaydi va tahlil usullarini tuzadi. Bunda o'quv yutuqlarining nima bo'lishi, qanday ko'rsatilishi va qanday o'rganishga e'tibor qaratilishi kerakligi aniqlanadi. Tashkilotning maqsadlarining belgilanishi va tizimlari tahlil usullarini shakllantirishda asosiy qo'llanma bo'ladi. 2. Proyektlar va sinovlar: IEA o'quv yutuqlarini baholash uchun xalqaro proyektlar va sinovlar amalga oshiradi. Bu proyektlar o'quv yutuqlari, o'quv dasturlari, sinflar va o'quvchilar darajasini baholashga yo'naltirilgan bo'ladi. Proyektlar va sinovlar orqali o'quv yutuqlarining muhim ko'rsatkichlarini o'rganish, taqqoslash va solishtirish mumkin bo'ladi. 3. Tahlil usullari: IEA tahlil usullari sifatida statistik analiz, ma'lumotlarni to'plash, anketalar, saviyalar, taqsimotlar, o'quvchilar va o'qituvchilarga so'rovnamalar va boshqa usullarni qo'llaydi. Tahlil usullari o'quv yutuqlarining muhim ko'rsatkichlarini aniqlash, komparativ tahlil qilish va mamlakatlararo solishtirishga imkon beradi. 4. Natijalar va tavsiyalar: Tahlil natijalari tahlil qilingan ma'lumotlarga asoslanadi va Niderlandiya tashkilotlari uchun o'quv yutuqlarining tahlilining taqdim etiladi. Bu natijalar tashkilotlar tomonidan 26 o'zgartirishlarni keltirish, o'quv yutuqlarini yaxshilash uchun tavsiyalar berish va o'quv tizimlarini yangilashga qo'shimcha yo'l ochish imkonini beradi. IEA Niderlandiya tajribasi, o'quv yutuqlarini baholash sohasida xalqaro tajribani o'z ichiga olgan va tahlil usullari mavzusida qator muhim amaliyotlarni ko'rsatgan. Bu yordamida o'quv tizimlarining o'zaro ta'siri, yutuqlarining solishtirilishi va o'quvjarayonlarining muhimligi tahlil qilinadi. Xalqaro Assotsiatsiyalar, uning tahlil usullari va natijalari yordamida mamlakatlararo hamkorlikni o'rnatish va o'quv tizimlarini yaxshilashda katta rol o'ynayadi III BOB. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi. 3.1 . Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasining maqsadni aniqlash . Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, o'quv yutuqlarini baholashning xalqaro tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladigan usullar, prinsiplar va jarayonlarni ifodalaydi. Bu metodologiya, o'quv yutuqlarini muqobil mamlakatlar, tashkilotlar yoki tizimlar orasida solishtirish, taqqoslash va muqobil baholashni o'rganishga yo'naltirilgan. Metodologiya asosida, o'quv yutuqlarini baholashning maqsadlari belgilanadi. Bu maqsadlar, o'quv yutuqlarining tahlilining nima uchun amalga oshirilayotganligini, aniqlanishi kerakligi va qaysi ko'rsatkichlarga e'tibor qaratilishi lozimligini aniqlaydi. Metodologiya, o'quv yutuqlarining tahlil qilingan obyektini belgilaydi. Bu obyekt o'quv tizimi, fanlar, o'quvchilar yoki boshqa tahlil qilingan elementlar bo'lishi mumkin. Metodologiyada, o'quv yutuqlarini baholash uchun kerakli ma'lumotlar to'plangan va tahlil qilingan ma'lumotlar bazasi yaratiladi. Bu ma'lumotlar o'quv yutuqlarini baholash jarayonida muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, muhim tahlil usullarini o'z ichiga oladi. Bu usullar statistik analiz, anketalar, saviyalar, taqsimotlar, ko'rsatkichlarni solishtirish, taqdimotlar va boshqa usullarni o'z ichiga 27 oladi. Metodologiya, o'quv yutuqlarini baholashda taqqoslashning muhim ahamiyatga ega bo'lishini ta'kidlaydi. Taqqoslash jarayonida o'quv yutuqlari solishtiriladi, taqdim etiladi va mamlakatlararo solishtirishlar o'tkaziladi. Bu, o'quv tizimlarini yaxshilashga yo'l ochish uchun yordam beradi. Metodologiya o'quv yutuqlarini baholash natijalarini va tavsiyalarni taqdim etishni o'z ichiga oladi. Bu natijalar o'quv tizimlarining yaxshilanishi, muammolarni aniqlash va hal qilishga, yangi yo'nalishlarni belgilashga imkon beradi. Metodologiyada o'quv yutuqlarini baholash jarayonida qo'llaniladigan ko'rsatmalar, formulalar, ma'lumotlar bazalari va metodlar taqdim etiladi. Bu, metodologiya asosida amalga oshirilayotgan tahlil usullarini tushunishga yordam beradi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, o'quv yutuqlarini baholash sohasida o'zarouzoq mamlakatlar, tashkilotlar yoki tizimlar orasida solishtirish va taqqoslash imkonini beradi. Bu metodologiya mamlakatlararo hamkorlikni rivojlantirish, o'quv tizimlarini yaxshilash va o'quv yutuqlarini baholashda obyektivlikni ta'minlashga yordam beradi. Shunga qo'shimcha tafsilotlar, xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi haqida batafsil ma'lumotlar, mavzuga oid turli tahlil usullari va ulardan foydalanishning muhimligi kiritilishi mumkin. Bu metodologiya dunyo bo'ylab o'quv yutuqlarini baholashda standartlarni belgilash, yutuqlarini solishtirish va o'quv tizimlarini yaxshilashda asosiy vazifalarni bajaradi. IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) Niderlandiya tashkil etilgan va dunyo bo'ylab o'quv yutuqlarini baholashga doir xalqaro assotsiatsiyadir. Ular o'quv tizimlarini baholash jarayonida xalqaro metodologiyalarni rivojlantirish, o'quv yutuqlarini solishtirish va taqqoslashga yordam beradilar. IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) Niderlandiya, dunyo bo'ylab o'quv yutuqlarini baholashga doir xalqaro assotsiatsiya sifatida o'z faoliyatini amalga oshiradi. Ular o'quv yutuqlarining baholanishi va muqobil 28 baholash usullarini rivojlantirish, o'quv tizimlarini solishtirish va o'quvchilarning yutuqlarini taqqoslashga yordam berishga bag'ishlanganlar. IEA Niderlandiya, o'quv yutuqlarini baholashning xalqaro metodologiyasini joriy etish uchun quyidagi jarayonlarni amalga oshiradi. O'quv yutuqlarini baholashning maqsadlarini va maqsadlarini belgilash. Bu maqsadlar, o'quv yutuqlarining baholanishi va muqobil baholashning asosiy maqsadlarini ta'riflaydi. Baholash jarayonida qanday tashkilotlar yoki tizimlar tanlanishi lozimligi aniqlanadi. Bu tanlov o'quv tizimining xususiyatlari, kengashi o'quv yutuqlari, yosh guruhlar va boshqa ko'rsatkichlarga asoslanadi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, tahlilning obyektini belgilaydi. Bu obyekt o'quv yutuqlari, o'quvchilar, o'quv dasturlari yoki boshqa tahlil qilingan elementlar bo'lishi mumkin. Baholash jarayonida kerakli ma'lumotlar to'planadi va tahlil qilinadigan ma'lumotlar bazasi yaratiladi. Bu ma'lumotlar o'quv yutuqlarini baholash jarayonida muhim ahamiyatga ega bo'ladi. IEA, o'quv yutuqlarini baholashda tahlil usullarini rivojlantiradi. Bu usullar statistik analiz, anketalar, sinovlar, saviyalar, taqsimotlar, ko'rsatkichlarni solishtirish, taqdimotlar va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Baholash jarayonida taqqoslash va solishtirish katta ahamiyatga ega bo'ladi. Taqqoslash jarayonida o'quv yutuqlari solishtiriladi, taqdim etiladi va mamlakatlararo taqqoslashlar o'tkaziladi. Bu, o'quv tizimlarini yaxshilash, maslahat berish va qo'llab-quvvatlashga imkon beradi. Baholash jarayonida o'quv yutuqlarining baholash natijalari va tavsiyalari taqdim etiladi. Agar sizning qo'llab- quvvatingiz bilan qisqa matn yozishimni istasangiz, yordam berishdan mamnun bo'laman. O'quvchilar sinovlari: IEA Niderlandiya, o'quvchilar sinovlarini tashkil etadi, bu sinovlar o'quvchilarning bilim darajasini, ko'nikmalarni va qobiliyatlarini baholashga imkon beradi. Sinovlar ko'rsatma usulida yoki yozma-mulohaza usulida o'tkazilishi mumkin. IEA Niderlandiya, o'quvchilar, o'qituvchilar va ota- 29 onalar orasida so'rovnomalar va anketalar yuritadi. Bu arqumentatsiyaga asoslangan ma'lumotlar to'plami yaratishga imkon beradi va o'quv tizimining muammolarini va to'g'ridan-to'g'ri o'qitish usullarini aniqlashda yordam beradi. O'quvchilarning mahoratlarini baholash uchun, IEA Niderlandiya o'quvchilar portfelli metodini ham amalga oshiradi. O'quvchilar o'z mehnatlarini, loyihalarini, topshiriqlarini va boshqa ko'rsatkichlarini birlashtirgan portfelli tayyorlashadi. Bu, o'quvchilarning o'ziga xos yutuqlarini baholashga imkon beradi. O'qituvchilar va darsliklar baholash jarayonida ham muhim o'rin tutadi. IEA Niderlandiya o'qituvchilarning pedagogik usullarini, darsliklarning samaradorligini va o'quv jarayonini baholashga yordam beruvchi tahlillar va baholash modellari ishlab chiqadi. IEA Niderlandiya o'quv yutuqlarini boshqarishda xalqaro taqqoslashlarni ham amalga oshiradi. Bu, Niderlandiya tizimini boshqa mamlakatlar bilan solishtirish, o'quv yutuqlarini ulardan o'rganish va o'zaro ta'lim salohiyatini baholashga imkon beradi. IEA Niderlandiya, o'quv yutuqlarini baholashda statistik tahlillarni ham ishlatadi. Bu tahlillar o'quvchilar, o'qituvchilar, o'quv dasturlari va boshqa ko'rsatkichlarni solishtirishga imkon beradi. Statistik tahlillar bo'yicha ma'lumotlar tahlil qilinadi va o'quv tizimining kuchi va kamchiliklarini aniqlashda yordam beradi. 3.2. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida baholashning metodlarini tanlash. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida baholashning metodlarini tanlash, o'quv yutuqlarini to'liq va adolatsiz baholash uchun kritikal muhimiyatga ega bo'lgan jarayondir. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, o'quv tizimlarini baholash va solishtirishning yuqori sifatli va obyektiv usullarini rivojlantirishga bag'ishlangan xalqaro assotsiatsiyalar va tashkilotlar tomonidan amalga oshirilgan. Bu metodologiyalar, o'quv yutuqlarini to'liq va adolatsiz 30 baholash, yutuqlarni solishtirish va taqqoslashning maqsadlarini erishishda yordam beradi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida baholashning metodlarini tanlash jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat bo'lishi mumkin,Baholashning maqsadlarini aniqlovchi bir bo'lim tuziladi. Bu maqsadlar o'quv yutuqlarini baholash, muqobil baholash, o'quvchilarning bilim darajasini aniqlash, o'quv dasturlarini taqqoslash va o'quv tizimlarini yaxshilashga yo'naltiriladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida turli baholash usullari va metodlari tahlil qilinadi. Bu usullar statistik analiz, sinovlar, anketalar, portfelli baholash, ko'rsatkichlarni solishtirish, taqsimotlar, taqdimotlar, ekspert baholash va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Baholash jarayonida kerakli ma'lumotlarni to'plash uchun usullar va vositalar tahlil qilinadi. Bu ma'lumotlar sinovlardan, anketalardan, darsliklardan, o'quv yutuqlaridan, o'quvchilar portfellilaridan, dasturlardan, ma'ruzalar va boshqa manbalar yordamida to'planadi. Baholash jarayonida tahlil qilingan obyektlar (o'quv yutuqlari, o'quvchilar, o'qituvchilar, o'quv dasturlari, tashkilotlar, mamlakatlar va hokazo) tanlanadi. Bu obyektlar baholashning asosiy fokusini belgilaydi va baholash jarayonida ularning tasvirlanishi va tushuntirilishi uchun dastlabki ma'lumotlar to'planadi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, baholash jarayonlarini tashkil etish va amalga oshirishning tarixiy tashkili bo'yicha ham ma'lumotlar taqdim etadi. Bu tashkilotlar, dasturlar, o'quvchilar va boshqa faktorlar orasidagi munosabatlarni o'rganish, baholashning muddatlari va tartibi, qo'llanishlar va natijalar haqida ma'lumotlar beriladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida validatsiya va boshqa ko'rsatkichlarga ham e'tiborberiladi. Baholash usullari va metodlari, obyektivlik, ishonchli va ishonchli ma'lumotlarni ta'minlash, o'quv yutuqlarini solishtirib chiqish, tahlil va baholash natijalarini tasdiqlash uchun validatsiya va ko'rsatkichlarga muvofiq bo'lishi talab etiladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, obyektivlik, ma'lumotlarni 31 to'plash, maqsadlarni erishish, metodlarni tanlash, analiz, baholashning tarixiy tashkili, validatsiya, ko'rsatkichlar va natijalar tasdiqlashni o'z ichiga olgan jarayonlardan iborat. Bu metodologiya yordamida o'quv tizimlarini baholash va solishtirishda yuqori sifatli, adolatsiz va obyektiv usullar ishlatiladi. IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement), Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasining asosiy maqsadi o'quv tizimlarini solishtirish va baholashning obyektiv va yuqori sifatli usullarini rivojlantirishdir. Bu maqsad bilan, xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida turli usullar va ko'rsatkichlar tuzish, baholash jarayonini amalga oshirish va o'quv yutuqlarini solishtirishning muhim qismlari hisoblanadi. Maqsadlarni aniqlash jarayonida, baholashning obyektivlarini va maqsadlarini boshqarishning muhim yo'nalishlari belgilanadi. Bu maqsadlar o'quv tizimlarini yanada rivojlantirish, rivojlangan mamlakatlarda o'quv yutuqlarini solishtirib chiqish, ta'lim sifatini oshirish va o'quvchilarning yuqori darajada o'zlashtirishini ta'minlashga yordam beradi. Baholashning metodlarini tanlash jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat bo'lishi mumkin,Baholashning maqsadlarini aniqlovchi bir bo'lim tuzish, o'quv yutuqlarini solishtirish, baholash jarayonini amalga oshirish va natijalarni taqqoslash maqsadlari ko'rsatiladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida turli baholash usullari va metodlari tahlil qilinadi. Bu usullar sinovlar, anketalar, portfelli baholash, ko'rsatkichlarni solishtirish, taqsimotlar, taqdimotlar, statistik analizlar, ekspert baholash va boshqa usullarni o'z ichiga oladi. Baholash jarayonida kerakli ma'lumotlarni to'plash uchun usullar va vositalar tahlil qilinadi. Bu ma'lumotlar sinovlardan, anketalardan, darsliklardan, o'quv yutuqlaridan, o'quvchilar portfellilaridan, dasturlardan, ma'ruzalar va boshqa manbalar 32 yordamida to'planadi. Baholash jarayonida tahlil qilingan obyektlar (o'quv yutuqlari, o'quvchilar, o'qituvchilar, o'quv dasturlari, tashkilotlar, mamlakatlar va hokazo) tanlanadi. Bu obyektlar baholash jarayonidagi muhim elementlarni belgilaydi va baholashning natijalarini tushuntirishda o'z vazifasini bajaradi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi, baholash jarayonlarini tashkil etish va amalga oshirishning tarixiy tashkili bo'yicha ham ma'lumotlar taqdim etadi. Bu tashkilotlar, dasturlar, o'quvchilar, o'qituvchilar va boshqa faktorlar orasidagi munosabatlarni o'rganish, baholashning muddatlari va tartibi, qo'llanishlar va natijalar haqida ma'lumotlar beriladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida validatsiya va boshqa ko'rsatkichlarga ham e'tibor beriladi. Baholash usullari va metodlari, obyektivlik, ishonchli va ishonchli ma'lumotlarni ta'minlash, o'quv yutuqlarini solishtirib chiqish, tahlil va baholash natijalarini tasdiklash uchun validatsiya va ko'rsatkichlarga muvofiq bo'lishi talab etiladi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi obyektivlik, ma'lumotlarni to'plash, maqsadlarni erishish, metodlarni tanlash, analiz, baholashning tarixiy tashkili, validatsiya, ko'rsatkichlar va natijalar tasdiqlashni o'z ichiga olgan jarayonlardan iborat bo'lib, obyektiv va yuqori sifatli baholash usullarini taqdim etadi. Bu usullar o'quv tizimlarini baholash va solishtirishda ishlatiladi, shuningdek o'quv yutuqlarini belgilash va o'quvchilarning o'zlashtirishini kuzatish uchun ham muhimdir. 33 3.3. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasidan olingan baholash xulosalarni tahlil qilish Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasidan olingan baholash xulosalari, o'quv tizimlarini baholash va solishtirishda keng qo'llanilgan usullar va metodlarni tahlil qilishga imkon beradi. Bu xulosalar, o'quv tizimlarining samaradorligi, o'quv yutuqlarining o'sish darajasi, o'quvchilarning o'zlashtirish darajasi va o'quvchilar bilim darajasini oshirish imkoniyatlari haqida ma'lumotlar beradi. Baholash xulosalari, o'quv tizimlarining yanada rivojlanishi, ta'lim sifatini oshirish va o'quvchilarning yuqori darajada o'zlashtirishini ta'minlashga yordam beradi. Baholash xulosalari o'quv tizimlarini yanada rivojlantirish uchun muhim ma'lumotlar beradi. Ular ko'rsatkichlarni solishtirish, o'quvchilarning o'quv yutuqlarini solishtirish, natijalarni taqqoslash va ta'lim jarayonini baholash maqsadlarini o'z ichiga oladi. Xulosalar o'quv tizimlarining rivojlanishi, samaradorligi va o'quvchilarning o'zlashtirish darajasini oshirishga yo'l qo'yishda qanday qadamllarni o'tishning kerakli bo'lishini ko'rsatadi. Baholash xulosalari asosida o'quv tizimlarining samaradorligi va rivojlanishi o'rganiladi. Bu xulosalar natijalarni tahlil qilish, statistik analizlar, anketalar, portfelli baholash, ekspert baholash va boshqa usullar orqali olingan ma'lumotlarga asoslangan. Baholash xulosalari o'quv tizimlarining hozirgi holatini, qo'llanishlarini, yuqori natijalarga erishish imkoniyatlarini va yanada rivojlanish uchun ko'rsatiladigan yo'nalishlarni belgilashda yordam beradi. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasidan olingan baholash xulosalari o'quv tizimlarining taraqqiyotini, o'quv yutuqlarini solishtirish imkoniyatlarini va o'quvchilarning o'zlashtirish darajasini tahlil qilishda muhimdir. Ular o'quv 34 tizimlarining yanada rivojlanishi, ta'lim sifatini oshirish va o'quvchilarning yuqori darajada o'zlashtirishini ta'minlashga yo'l qo'ymoqda. O'quv tizimlarining samaradorligini oshirish uchun baholash xulosalari olish uchun bir nechta ma'lumotlar va manbalar ishlatiladi. Bu ma'lumotlar o'quv jarayonidan olingan va o'quv tizimining o'zining o'tkazgan faoliyati bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Quyidagi ma'lumotlar va manbalar baholash jarayonida asoslangan bo'lishi mumkin. O'quv jarayonida o'quvchilarning sinov, imtihon yoki boshqa tahlil usullari orqali olingan natijalar o'quv tizimining samaradorligi haqida ko'rsatuvlar berishi mumkin. Bu natijalar, o'quvchilarning o'zlashtirish darajasi, bilim darajalari, ko'nikmalari va yuqori o'quv natijalariga erishishlari haqida ma'lumotlar olib kelishi mumkin. O'quvchilar, o'qituvchilar, ota-ona va boshqa qatnashchilar tomonidan to'ldirilgan anketalar va so'rovnoma ma'lumotlari baholash jarayonida foydalaniladi. Bu ma'lumotlar o'quvchilarning o'zlashtirish darajasi, o'quv jarayonidagi qiziqishlari, o'quv-uslubiyat munosabatlari va boshqalar haqida ma'lumotlar berishi mumkin. O'quvchilar va o'qituvchilar o'quv tizimining samaradorligi va rivojlanishi haqida fikrlarini bildirishlari mumkin. Bu baholar o'quvchilar va o'qituvchilarning mazmundagi qondirishlari, o'quv-uslubiyatning samaradorligi, o'quvchilar bilan o'zaro munosabatlari va boshqalar haqida ma'lumotlar berishi mumkin. O'quvchilar tomonidan yaratilgan darsliklar, loyihalar, ilovalar, yozuvlar va boshqa portfel ma'lumotlari o'quv tizimining rivojlanishi va samaradorligi haqida ma'lumotlar berishi mumkin. Bu portfel ma'lumotlari o'quvchilarning yaratish qobiliyatlari, o'quv jarayonidagi faoliyatlari va o'zlashtirish darajalari haqida ko'rsatuvlar berishi mumkin. O'quv tizimi tomonidan to'plangan hisobotlar, natijalar, muvofiqlashtirilgan ma'lumotlar, o'quvchilarning baholariga doir statistik ma'lumotlar baholash jarayonida ishlatiladi. Bu ma'lumotlar o'quv tizimining samaradorligi, o'quvchilarning 35 rivojlanishi, tanlov usullari va boshqalar haqida ma'lumotlar berishi mumkin. Mutaxassislar, pedagoglar, o'quvchilar va boshqalar tomonidan o'quv tizimining rivojlanishi va samaradorligi haqida ekspert fikrlari olinishi mumkin. Ular o'quv tizimining istiqboli, talabalar bilan o'zaro munosabatlari, o'quv-uslubiyatning samaradorligi va boshqalar haqida fikrlarini bildirishlari mumkin. Bu ma'lumotlar va manbalar baholash xulosalari o'quv tizimlarining samaradorligini oshirish uchun asoslangan ma'lumotlar to'plami emas, balki faqat bir necha misollar. Baholash jarayonida foydalaniladigan ma'lumotlar va manbalar o'quv tizimining maxsus holatiga va maqsadiga qarab o'zgarishi mumkin. IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) Niderlandiya, o'quv yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasining metodologiyasidan olingan baholash xulosalari, o'quv tizimlarining samaradorligini va o'quvchilarning yutuqlarini o'rganish maqsadida tahlil qilinadi. Bu xulosalar, o'quvchilarning bilim darajalari, o'quvchi tomonidan erishilgan yutuqlar, o'quv tizimlari, o'qitish usullari va o'quvchilar bilimini oshirishda muhim bo'lgan boshqa ko'rsatkichlarni taqqoslash imkonini beradi. IEA metodologiyasi, hisoblash tizimlarini, ma'lumotlarni to'plash va o'quvchilarni baholash jarayonlarini standartlashtirishga asoslangan. Ushbu tizimlar o'quvchi bilim darajasini o'rganish uchun tarixiy baholash natijalariga, sinov natijalariga, o'quvchilar va o'qituvchilar anketalariga va boshqa ma'lumotlarga asoslangan. Baholash xulosalari, o'quv tizimlarining rivojlanishini, o'quvchilarning o'zlashtirish darajasini va o'quvchilarning yutuqlarini tahlil qilishga imkon beradi. Bu xulosalar o'quvchilarning o'zlashtirish darajasini oshirish, o'quvchilarning bilim darajalarini yuqori darajaga oshirish, o'quv tizimlarining samaradorligini oshirish va ta'lim sifatini yaxshilash maqsadlariga yo'l qo'yishda yordam beradi. Baholash xulosalari o'quvchilarning bilim darajalarini, o'quv tizimlarining samaradorligini va ta'lim sifatini oshirish uchun 36 kerakli bo'lgan tahlil va tasniflash jarayonlarini o'z ichiga oladi. Ular ma'lumotlarni statistik tahlil, ko'rsatkichlarni solishtirish, o'quvchilar va o'qituvchilar baholari, sinov natijalari, anketalar, portfel baholash va boshqa usullar orqali olishni o'z ichiga oladi. IEA metodologiyasidan olingan baholash xulosalari, o'quv tizimlarining o'zlashtirish darajasini oshirish, o'quvchilar bilimini yuqori darajaga oshirish va o'quv tizimlarining yanada rivojlanishiga yo'l qo'yishda muhim bo'lgan ma'lumotlar beradi. Ular o'quv tizimlarining hozirgi holatini, qo'llanishlarini, yuqori natijalarga erishish imkoniyatlarini va yanada rivojlanishi uchun kerakli yo'nalishlarni belgilashda yordam beradi. XULOSA Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, O'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariati (IEA, Niderlandiya) tomonidan tuzilgan baholash xulosalari o'quv tizimlarining samaradorligini oshirishga yo'l qo'yadigan maqsadlar bilan ishlab chiqilgan. Ushbu xulosalar o'quvchilarning yutuqlarini, o'quvchilar bilim darajasini va o'quv tizimlarining rivojlanishini tahlil qilishga imkon beradi. IEA, o'quv yutuqlarini baholash uchun tarixiy baholash natijalaridan, sinov natijalaridan, o'quvchilar va o'qituvchilar anketalaridan, ma'lumotlardan va boshqa manbalardan foydalanadi. Bu metodologiyalar o'quvchilarning bilim darajasini aniqlash, o'quv tizimlarining samaradorligini o'rganish va ta'lim sifatini yaxshilash maqsadlariga yo'l qo'yilgan. Baholash xulosalari o'quv tizimlarining rivojlanishini tahlil qilishga imkon beradi. Ular o'quvchilarning o'zlashtirish darajasini oshirish, bilim darajalarini yuqori darajaga oshirish, o'quvchilar va o'qituvchilar baholarini oshirish, o'quvchilarning o'zlashtirish usullarini yaxshilash va o'quvchilarning 37 yutuqlarini oshirishni ko'rsatadi. Baholash xulosalari o'quv tizimlarining muvaffaqiyat darajasi, o'quvchilar bilimini oshirishga yo'l qo'yish, o'quvchilarning qiziqishlarini oshirish, ta'lim usullarini yaxshilash, o'quvchilar va o'qituvchilar munosabatlarini o'rnatish va boshqalar kabi ko'rsatkichlarni tahlil qilishda foydalaniladi. IEA metodologiyasidan olingan baholash xulosalari o'quv tizimlarining o'zlashtirish darajasini oshirish, o'quvchilarning bilim darajasini yuqori darajaga oshirish va o'quv tizimlarining yanada rivojlanishiga yo'l qo'yishda kerakli ma'lumotlar va yoki yo'nalishlarni belgilashda yordam beradi. Bu baholash xulosasi, o'quv tizimlarining holatini, qo'llanishlarini, yuqori natijalarga erishish imkoniyatlarini va yanada rivojlanishi uchun kerakli yo'nalishlarni belgilashda yordam beradi. Ular o'quv tizimlarining boshqaruvini, ta'lim usullarini, o'quvchilar bilimini oshirishni va ta'lim sifatini yaxshilashni ko'rsatishda muhim ma'lumotlar beradi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR . 1. Assessing Reading, Mathematics and Scientific Literacy: A framework for PISA 2009. OECD, 2009 2. O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Xalq ta limi tizimida‟ ta lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora- ‟ tadbirlari to„g„risida” 2018-yil 8-dekabrdagi 997-sonli qarori. 3. Khodjamkulov, U., Botirova, S., Shofkorov, A., & Abdirimova, I. (2020). Bases of Organizing Cooperation between Educational Institutions through Clusters (on the Example of the Education System of Uzbekistan). Journal of Critical Reviews, 7(12), 243-247. 38 4. Abdirimova, I. K. (2020). Loyihalash faoliyatining bosqichlari loyihaga yondashuv mohiyati va maqsadlar uyg„unligi. Science and Education, 1(Special Issue 2). 18-26.22 5. Abdirimova, I. Methods and tools for the implementation of project activity in education. 6. И . К . Абдиримова Гармония образования в формировании любви к стране у молодежи Academic Research in educational sciences volume 2 (Issue 2) 2021 ISSN: 2181-1385, 1416-142 7. https://yuz.uz/news/ozbekiston-xalqaro-timss-tadiqotlari 8. http://reja.tdpu.uz. 9. https://timssandpirls.bc.edu/timss2019/ 10. https://coko.43edu.ru/evaluation-procedure/miko/iccs 39

O‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariati (IEA, Niderlandiya) mavzusi bo‘yicha


 

MUNDARIJA:

KIRISH………………………………………………………………….3

I BOB. IEA, Niderlandiya - o‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining sekretariyati. 

1.1.     IEA, o'quv yutuqlarini baholashdagi  tahlil vositalari………..….6

1.2. IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlari ……………………………9

1.3. IEA, Niderlandiya - o'quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasining tahlil va baholash jarayonlaridan olingan natijalarining taqdimi…………………………………………………………………….…12

II BOB. Xalqaro baholash dasturlarining me’yoriy asoslari.

2.1. Xalqaro baholash dasturlarining Yuridik asoslar……………..…....16

2.2. Xalqaro baholash dasturlarining Standartlar va ko'rsatgichlar……...19

2.3. Xalqaro baholash dasturlarining tahlil usullari…….........………....22

III BOB. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasi.

3.1. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasining maqsadni aniqlash……………..…………………………………………………….....25

3.2. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasida baholashning metodlarini tanlash……………………………………………………………........…....28

3.3. Xalqaro baholash dasturlari metodologiyasidan olingan baholash xulosalarni tahlil qilish………………………………………………..........31

XULOSA…………………………………………………………......34

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………..…35

 

 

 

 

 

 

KIRISH

Kurs ishining dolzarbligi va asoslanganligi. IEA (O‘quv yutuqlarini baholash xalqaro Assotsiatsiyasi) sekretariati xush kelibsiz! Bizning g‘oyaviy tashkilotimiz, dunyodagi o‘quv yutuqlarini baholash sohasida global tajribaga ega bo‘lgan va rivojlanayotgan mamlakatlarni birlashtiradi. xalqaro ta'lim tizimini rivojlantirish va o‘quv yutuqlarini oshirishda yordam berishdir. Bu, o‘quv yutuqlarini baholash, tahlil qilish va ma'lumotlarini taqdim etish, ta'lim sohasidagi innovatsiyalarni o‘rganish va ta'lim sifatini oshirish bilan bog‘liq yuqori sifatli ma'lumotlarni taqdim etishni o‘z ichiga oladi. IEA sekretariati, o‘quv yutuqlarini baholashda tarixiy ma'lumotlarga, samaradorlikga, transparensiyaga, obyektivlikka va xalqaro standartlarga asoslangan amaliyotlarni qo‘llaydi. Bizning baholash tizimlarimiz va usullarimiz, tadqiqotlar, o‘quv yutuqlarini baholash natijalari va ma’lumotlarini tahlil qilish, shu jumladan o‘quv yutuqlarini mustahkamlash uchun yuqori sifatli ta'lim usullarini kengaytirishga yordam beradi. IEA sekretariati hozirgi vaqtda dunyo bo‘ylab ko‘p mamlakatlarning ta'lim sohasidagi yangiliklarini, qo‘shimcha ko‘rsatkichlarni, qo‘llanmalar va yangi texnologiyalar bilan tanishadi. Biz, shaxsiy va jamoaviy o‘qishning, o‘quv yutuqlarini baholashning va ta'lim sohasining zamonaviy o‘zgarishlarga moslashtirishning kengayishini ta'minlashga harakat qilamiz. o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi mutaxassislar tomonidan boshqariladi va o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida, ta'lim sohasidagi yutuqlarni oshirish uchun xalqaro hamkorliklar bilan ishlashga intiladi. o‘quv yutuqlarini baholash sohasida o‘zaro ishlashni o‘rgatish, eng yaxshi amaliyotlarni almashish va global ta'lim sifatini oshirishdir. Bizga eng muhim bo‘lgan narsa, o‘quv yutuqlarini baholash tizimlarimizni rivojlantirish va o‘quv yutuqlarini oshirishda davlatlar, tashkilotlar va sohalar orasida o‘zaro hamkorlikni mustahkamlashdir. Reyting natijalari har yili yangi o‘quv yili boshlanishidan kechikmay Inspeksiyaning rasmiy veb-saytida e’lon qilinadi va OAVda yoritiladi.

Kurs ishining obʼekti: kurs ishining obekti shundan iboratki IEA, ta'lim sohasidagi birlashgan mamlakatlarning hamkorliklarini mustahkamlash, o‘quv yutuqlarini baholash usullarini rivojlantirish va ta'lim sifatini oshirishga yo‘naltirilgan tadqiqotlar va tajribalar bilan hamkorlik qilishdir.

Kurs ishining maqsadi. Kurs ishining asosiy maqsadi.  Uning asosiy maqsadi, o‘quv yutuqlarini baholashning dunyodagi standartlarini yaratish va o‘quv yutuqlarini baholash sohasidagi eng yaxshi amaliyotlarni o‘rgatish, almashish va tarqatishdir.

  1. Kurs ishining vazifalari.  Mavzuning vazifalari, , O‘quv yutuqlarini baholashning maqsadlari: IEA, o‘quv yutuqlarini baholashning maqsadlarini aniqlab, ularga qarab o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida yuqori sifatli natijalar olishni ta'minlaydi.
  2. Baholash tizimlarini rivojlantirish: IEA, o‘quv yutuqlarini baholash jarayonida ishlatiladigan tizimlar va usullarni rivojlantiradi. Bu, barcha taraflar uchun obyektiv va soliqqa muvofiqlik ko‘rsatadigan baholash natijalarini ta'minlashga qaratilgan.
  3. Ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish: IEA, o‘quv yutuqlarini baholash bo'yicha ma'lumotlarni to'plab, tahlil qiladi va ularga asoslangan qarorlar olishda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Bu ma'lumotlar, o‘quv yutuqlarini mustahkamlash va ta'lim sohasidagi yangiliklarni aniqlash uchun asosiy manba sifatida qo‘llaniladi.
Sotib olish