O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan foydalanish usullari - Adabiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15900UZS
Hajmi	40.7KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	25 Noyabr 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Adabiyot

Sotuvchi

Sherzod Sultonov

Ro'yxatga olish sanasi 10 Iyun 2025

0 Sotish

O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan foydalanish usullari

Sotib olish

Mavzu: O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy
tahlillardan foydalanish usullari
KURS ISHI
1.BOB. O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirish
1.1. O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirishning asosiy bosqichlari
1.2. Analitik kompetensiyasini asosiy jihatlari va ustunliklari
2. BOB. Analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan foydalanish
usullari
2.1. . Analitik kompetensiyasining adabiy tahlillarining o’quvchilarga va foydasi
va o’rgatish usullari
2.2. Analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan foydalanish
usullari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyhotlar
Kirish
Kurs ishining maqsadi: 2021-2025 yillarda O’zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida
ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo’nalishida umumiy o’rta ta’lim sifatini
tubdan oshirish, talab yuqori bo’lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o’rganish
vazifalari belgilib berilgan. Bu ta’lim jarayonini zarur axborotlar bilan ta’minlash,

ularni o’zlashtirib borishning maqbul yechimlarini topish va joriy qilish
imkoniyatlarini kengaytiradi[1]. Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan ta’lim
o’quvchilarni o’zlashtirilgan axborotlarni o’quv va hayotiy faoliyat turlarining
standart va nostandart vaziyatlarida qo’llay olishga tayyorlashi bilan
harakterlanadi. Maktab ta’limini zamonaviy rivojlanish talablariga moslashtirish
fanlardan elektron ta’lim resurslarini takomillashtirish, o’quvchilarning elektron
manbalar bilan faol muloqotini ta’minlash, mustaqil ta’limini amalga oshirish va
o’z-o’zini baholash, zaruriy ma’lumotni operativ izlab topish va yuzaga kelayotgan
muammolarni hal etishda undan foydalanish kompetensiyalarini shakllantirishni
nazarda tutadi. Shu nuqtai nazardan ta’lim sifati ko’rsatkichlaridan biri
kompetentlilik hisoblanadi. U faqatgina bilim va ko’nikmalar yig’indisi bo’libgina
qolmay, o’quvchilarning egallagan bilimlarini mobillashtirish va aniq vaziyatlarda
tajribada qo’llay olishi bilan tavsiflanadi.
Kurs ishining vazifasi: Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan o’qitishning
asosiy mohiyati kasbga yo’naltiruvchi fanlardan tashkil qilingan ta’lim-tarbiya
jarayonida o’quvchilar tomonidan egallangan bilim, ko’nikma va malakalarni o’z
shaxsiy hayoti davomida, shuningdek, kelgusi kasbiy va ijtimoiy faoliyatlarida
qo’llay olish kompetensiyalarini shakllantirishga yo’naltirish sanaladi. O’quvchilar
kelgusi hayoti davomida shaxsiy, ijtimoiy, iqtisodiy va kasbiy munosabatlarga
kirishishi, jamiyatda o’z o’rnini egallashi, mazkur jarayonda duch keladigan
muammolarning yechimini hal etishi, eng muhimi o’z sohasi, kasbi bo’yicha
raqobatbardosh bo’lishi uchun zaruriy tayanch kompetensiyalarga ega bo’lishi
lozim.
Kurs ishining ahamiyati: O’quvchilarda shakllantiriladigan kompetensiyalar uch
darajaga ajratiladi: tayanch kompetensiyalar; umumiy (predmetli)
kompetensiyalar; xususiy kompetensiyalarO’quvchi shaxsining umumiy
rivojlanishiga zamin tayyorlaydigan kompetensiyalar tayanch kompetensiya, faqat
o’quv fani orqali shakllantiriladigan kompetensiyalar xususiy kompetensiyalar
deyiladi. Ma’lumki, umumiy o’rta ta’lim maktablari zimmasiga ta’lim-tarbiya

jarayoni orqali o’quvchilarda tayanch kompetensiyalar, jumladan, kommunikativ,
axborot bilan ishlay olish, shaxs sifatida o’z-o’zini rivojlantirish, ijtimoiy faol
fuqarolik, umummadaniy, matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan
xabardor bo’lish hamda foydalanish kompetensiyalarini shakllantirish vazifasi
yuklatilgan.
Kurs ishining yaratilishi: Kurs ishi 2 bob , 4 bo’lim , xulosa va foydalanilgan
adabiyotlardan tuzilgan
1.BOB. O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirish
1.1. O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirishning asosiy
bosqichlari
Zamonaviy yondashuvlar o’qitish jarayonida pedagogik va axborot
texnologiyalarini o’zaro integratsiyalash orqali o’quvchilarda tayanch va fanga oid
xususiy kompetensiyalarni shakllantirishni nazarda tutadi. Dunyoning yetakchi
ilmiy markazlari va oliy ta’lim muassasalarida kompetensiyaviy yondashuvni
kasbiy ta’lim, umumta’lim fanlari standartlari mazmuniga kiritish tamoyillari,
ularning pedagogik tizim bo’g’inlaridagi o’zgarishlarga ta’siri, psixologik va
metodologik asoslari va xususiyatlari, mustaqil ravishda ta’lim natijalariga erishish
konsepsiyasi, kompetensiyaviy yondashuv talqini, shaxsni rivojlantirishga
yo’naltirilgan, ijtimoiy va ma’lum bir sohadagi faoliyatga doir kompetensiyalarga
oid ilmiy tadqiqotlar amalga oshirilmoqda. O’qituvchilarning kompetentligini
oshirishning o’quv-metodik ta’minoti sifatini oshirishga qaratilgan ilmiy
yondashuvlar, amaliy mashg’ulotlarning virtual shakllarini joriy etish, kasbga
yo’naltirilgan fanlarni o’qitishdagi kompetensiyaviy yondashuvlar, fanlararo

bog’liqlikni aks ettiruvchi amaliy mashg’ulotlar asosida o’qitish ta’limning sifati
va samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda[6]. O’zbekiston Respublikasi Xalq
ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasida - uzluksiz ta’lim tizimi
mazmunini sifat jihatidan yangilash, o’qitish metodikasini takomillashtirish, asosiy
fanlarni chuqur o’rganishga e’tiborni qaratish, davlat ta’lim standartlarida ko’zda
tutilgan kompetensiyalarga asoslangan pedagogik faoliyatni baholash mezonlarini
ishlab chiqish kabi vazifalar belgilangan[2]. Bu esa ushbu fanlar misolida o’qitish
metodikasini takomillashtirishga yo’naltirilgan ta’lim mazmuni va o’quvchilarning
kompetentligini rivojlantirishdagi zaruriy tayanch va fanga oid kompetensiyalar
tarkibini aniqlashtirish, tayanch va fizika faniga oid umumiy kompetensiyaviy
yondashuvlar asosida o’quvchilarning kompetentligini rivojlantirish modeli va
metodlarini takomillashtirish zaruratini asoslaydi.
Kompetensiya so’ziga turlicha ta’riflar, yondashuvlar mavjud. Xususan,
«O’zbekiston milliy ensiklopediyasi»da kompetensiya so’zi quyidagicha
izohlanadi: kompetensiya (lot. competo – erishyapman, munosibman, loyiqman) –
muayyan davlat organi (mahalliy o’zini o’zi boshqarish organi) yoki mansabdor
shaxsning qonun, ustav yoki boshqa hujjat bilan belgilangan vakolatlari, huquq va
burchlari doirasi; u yo bu sohadagi bilimlar, tajriba. “Kompetensiya” atamasi keng
ma’noda umumiy masalalarni hal etishda amaliy tajribalar asosida bilim va
malakalarni qo’llash, muvaffaqiyatli harakat qilish qobiliyatini bildiradi. Lotincha“
campetere”-muvofiq bo’lmoq so’zidan kelib chiqqan. “Tashabbuskorlik”
kompetensiyasi. Aniqlash: harakatni boshlab berish va shaxsiy ijobiy jihatlari bilan
voqeaga samarali ta’sir ko’rsata olish. Doimo izlanishda bo’lish, yangi vazifalarni,
qo’shimcha ishlarni o’z zimmasiga olish. Odatda har bir lavozim uchun 5-10 ta
asosiy kasbiy kompetensiya belgilanadi. Ular bayon etiladi. Bunday holatda
o’qituvchi tomonidan test savollari shakllantirilsa maqsad muvofiq bo’ladi.
Berilayotgan test savollarining har biri ma’lum kompetensiyaga moslashtiriladi.
Test o’quvchining ushbu kompetensiyalarni qanchalik egallanganliklarini
ko’rsatadi. Uning natijalariga ko’ra, o’quvchining kompetensiyani egallash
darajalari aniqlanadi.

Keng ma’noda kompetensiya masalaning, shuningdek, muayyan bilim
sohasining mohiyatini muvafaqqiyatli hal eishda amaliy tajribaga asoslanib, bilim
va ko’nikmalarni qo’llay olish qobiliyatidir. Ta’limda kompetentlik bilan
yondashuv o’quvchilarni turli ko’nikmalarni egallash, kelajakda ijtimoiy, kasbiy va
shaxsiy hayotlarida samarali harakat qilishga yo’naltiradi. Kompetensiya – bu
kutilgan natijaga olib keluvchi faoliyat belgisidir. U bilim mahsuli bo’lib,
mutaxassis tomonidan uni amaliyotda qo’llay olish qobiliyatidir.
Kompetensiyaning bilimdan farqi shundaki, vazifani amaliy bajarmasdan turib, uni
aniklab ham, baxolab ham bo’lmaydi.
Malaka kompetentlikning muhim mezoni bo’lib, u turli holatlarda, shu
qatori muammoli vaziyatlarda ham bir necha bor qo’llash natijasida namoyon
bo’ladi. Amaliy kompetentlik - bilim mahsuli bo’lib, amaliyotda qo’llay bilish
qobiliyati. SHuningdek, kompetensiya, bilimdan farqli, amaliy faoliyatsiz
namoyan bo’lmaydi va uni baholay olish mumkin emas. Kasbiy kompetentlik –
kasbiy faoliyatga oid masalalarni hal etishda bilim va ko’nikmalarni amaliy
tajribada samarali qo’llay olish qobiliyatidir."Tayanch kompetensiya" va
"malakalar ustuvorligi" atamalari, asosan ta'lim va ish faoliyati kontekstida
qo'llaniladi. Ularning har biri muayyan vazifalarni bajarish yoki maqsadlarga
erishish uchun zarur bo'lgan bilim, ko'nikma va qobiliyatlarni ifodalaydi. Tayanch
Kompetensiya Tayanch kompetensiya — bu shaxsning muayyan vazifalarni
bajarish uchun zarur bo'lgan umumiy qobiliyatlari va ko'nikmalarini anglatadi.
Kasbni, ishni yaxshi o zlashtirish natijasida orttirilgan taj-riba, ko nikmalar;ʻ ʻ
mahorat malaka atamasi bilan ataladi Bu ikki tushuncha yonma yon qo‘llanish
sababi shundaki, shaxs muayyan kompetentlikka ega bo‘lgandan keyin unda
malaka shakllanib boshlaydi. Ya’ni malaka egasi avvalo, kompetentlikka ega
bo‘lishi kerak.
Tayanch kompetensiyalar o‘quvchilarning turli hayotiy vaziyatlarda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishlari uchun zarur bo‘lgan asosiy ko‘nikma va
qobiliyatlar yig‘indisidir. Bu kompetensiyalar o‘quvchiga nafaqat o‘qituvchining

taqdim etgan bilimini o‘zlashtirish, balki uni amalda qo‘llay olish imkonini beradi.
Uzluksiz ta’limni modernizasiyalash orqali o quv-tarbiya jarayoni sifati vaʻ
samaradorligini oshirishga qaratilgan Farmon va qarorlar ana shu dolzarb
masalalarga jiddiy yondashishga ko mak beradi. Ushbu dolzarb masalalarni
ʻ
yechishda soha rahbarlari, metodistlar oldida qator vazifalar turibdi. Bular:
O quvtarbiya jarayonigao qitishning zamonaviy ilg or shakllarini, yangi pedagogik
ʻ ʻ ʻ
va axborot texnologiyalarini, ma’naviy-ma’rifiy tarbiyalashning samarali shakllari
va usullarini joriy etish; o qitishning mazmuni, ta’lim-tarbiya jarayoni, dars
ʻ
mashg ulotlarining sifatli tashkil etilishini ta’minlashda o qituvchining kasb
ʻ ʻ
mahoratini oshirish; dars jarayonida ilg or pedagogik va axborot-kommunikasiya
ʻ
texnologiyalari asosida yaratilgan metodik qo llanmalar, ularning multimedia
ʻ
ilovalaridan samarali foydalanish hamda har bir o quvchi tomonidan
ʻ
o zlashtirilishini nazorat qilib borishga oid ilg or tajribalarni o rganish hamda
ʻ ʻ ʻ
targ ib etish; o qituvchilarning kasbiy kompetentligini, bolalar psixologiyasi,
ʻ ʻ
hozirgi zamon ta’lim pedagogikasi va bu sohadagi ilg or tajribalar, shaxsga
ʻ
yo naltirilgan ta’lim konsepsiyasi va kompetensiyaviy yondashuv asoslarini
ʻ
egallashlariga erishish; yangi avlod darsliklarining mazmuni kompetensiyaviy
yondashuvga asoslangan davlat ta’lim standarti va o quv dasturiga mos bo lishini
ʻ ʻ
ta’minlash; darsliklar o quv jarayonining axborotli modelga aylanishiga, o quv
ʻ ʻ
materiallarining o quvchilarni muloqotga undashiga erishish ishlarini
ʻ
takomillashtirishdir. Kompetensiyalar ta’rifiga bir qancha yondashuvlar mavjud: -
Amerikancha yondashuvda kompetensiyalar xodimlarning xulq-atvori namunasi
sifatida ko‘rib chiqiladi. Agar xodim zarur ko‘nikma va bilimlarga ega bo‘lsa,
yaxshi natijalarni namoyish etadi. - Yevropacha yondashuvda kompetensiyalar ish
vazifalari va kutilgan ish natijalarining tavsifi, ya’ni qabul qilingan standartlarga
muvofiq harakat qilish qobiliyati sifatida ko‘riladi[3]. Ya’ni o‘quvchi
kompetentlikligi bu har bir faoliyat jarayonini togri bajarishi to‘g’ri bajarish uchun
pedagog kompetentlik va kompetensiya tushunchasini bilishi, har tomonlama
rivojlanib, kasbiy o‘sishi uchun qaysi yo‘nalishda harakatlanishini bilishi kerak
ya’ni o‘z-o‘zini rivojlantira olishi kerak. Davlatimiz rahbari Oliy Majlis hamda

O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan Murojaatnomasida ta’lim xizmatlari sifatini oshirish
hamda jamiyatni rivojlantirish bo‘yicha muhim vazifalarni belgilab bergan.
Mamlakat salohiyati bilim hamda tafakkurda ekanligiga urg‘u berib, “ta’lim
sifatini oshirish – Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining yakka-yu yagona to‘g‘ri
yo‘li”1 ekanligini ta’kidlagan. Mana shunday fikrlar esa o‘z navbatida,
umumta’lim maktablari o‘qituvchilarining oldida naqadar dolzarb vazifalar
qo‘yilganidan dalolat beradi. Ushbu jarayonda esa pedagog muntazam o‘z ustida
ishlab, takomillashtirilgan o‘qitish texnologiyalaridan, yangicha o‘qitish
metodikalaridan unumli foydalangan holda o‘quvchilarda zamonaviy bilim va
ko‘nikmalarni shakllantirishi zarurdir. Dunyo miqyosida amalga oshirilayotgan
raqamlashtirish jarayonlariga muvaffaqiyatli moslashuvini ta’minlash, raqamli
iqtisodiyot sharoitida ko‘p tarmoqli axborotlarni izlash, qayta ishlash, tizimli va
tanqidiy fikrlash, kreativ texnikalarni o‘zlashtirish ko‘nikmalarini rivojlantirish esa
eng muhim vazifalar sirasiga kiradi. Ayniqsa, o‘quvchilarda kreativlikni
rivojlantirishning pedagogik shartsharoitlarini takomillashtirish, hamkorlikdagi
loyihaviy faoliyat orqali ta’lim olayotgan yoshlarni, shu jumladan, 5-9-sinf
o‘quvchilarini erkin fikrlashga o‘rgatish, darslarni, xususan, adabiyot fanini tahlil
qilish orqali kreativ shaxsni shakllantirishning pedagogik mexanizmlarini ishlab
chiqish alohida ahamiyat kasb etadi. Kreativ pedagogikaning imkoniyatlarini
kengaytirib borish orqali o‘quvchilarning ijodiy-intellektual salohiyatini
rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Mamlakatimizda maktab ta’limini sifat
jihatdan yangi bosqichga ko‘tarish, o‘quvchilarda sog‘lom, kuchli va ta’sirchan
motivatsiyani shakllantirish, ularni kasbiy o‘sishini mustaqil rejalashtirishga
o‘rgatish, zamonaviy kasblarni egallash layoqatini tarbiyalashga katta e’tibor
qaratish pedagogdan ulkan salohiyat, kuchli bilim hamda tinimsiz harakatni talab
etadi. Darhaqiqat, elektron xizmatlar, virtual olam, internet singari inson
ijodkorligining hayratlanarli namunalariga duch kelishimiz tabiiy holatga aylanib
ulgurdi. Mana shunday ijodiy tafakkurni shakllantirish ta’lim-tarbiya jarayonidan
boshlanishini esa barchamiz yaxshi bilamiz. Ta’limning sifati va samaradorligini
oshirishda o‘qitishning zamonaviy usullari, shakl hamda vositalari, o‘yin

texnologiyalari, muammoli o‘qitishning noan’anaviy metodlari ham muhim o‘rin
egallaydi. Amerikalik psixolog P.Torrensning fikricha, “kreativlik muammo yoki
ilmiy farazlarni ilgari surish, farazni tekshirish va o‘zgartirish, qaror natijalarini
shakllantirish asosida muammoni aniqlash, muammo yechimini topishda bilim va
amaliy harakatlarning o‘zaro qarama-qarshiligiga nisbatan ta’sirchanlikni
ifodalaydi” 2 . Shu o‘rinda aytish lozimki, har bitta inson qaysidir ma’noda, kreativ
qobiliyat bilan dunyoga keladi. Ana shuni qaysi yo‘lga yo‘naltirish hamda
rivojlantirish o‘qituvchi zimmasiga yuklatiladi. Demak, umumta’lim maktablarida
ta’limning barcha turlarida 5–9-sinf o‘quvchilarining kreativ qobiliyatini
rivojlantirishga e’tibor qaratish barkamol avlodni tarbiyalashning tayanch nuqtasi
bo‘lib xizmat qiladi. Kreativlik tushunchasi “create” – yaratish, “creative”
yaratuvchi, ijodkor, ingliz tilidan tarjima qilganda ijod ma’nosini anglatadi.
Kreativlikni ijodga intilish, hayotga ijodiy yondashish, o‘ziga doimiy tanqidiy
nazar bilan qarash hamda tahlil etish, desak ham mubolag‘a bo‘lmaydi.
Kreativlikning zamirida originallik, noodatiylik va erkinlik mujassamdir.
Shaxsning kreativligi uning tafakkurida, muloqotida, histuyg‘ularida, muayyan
faoliyat turlarida aks etib turadi. Kreativlik shaxsni yaxlit holda yoki uning
muayyan xususiyatlari, zehni o‘tkirligini ifoda etadi. Qolaversa, iqtidorning muhim
omili sifatida namoyon bo‘ladi. Kreativlik o‘quvchining o‘zidagi mavjud
bilimning ko‘p qirrali bo‘lgani bilan baholanmaydi, balki yangi g‘oyalarga intilish,
hayotiy muammolarni yechishda noodatiy yondashish qobiliyati, kutilmagan
qarorlar chiqara olish fazilatlarida zohir bo‘ladi. “Didaktik faoliyat o‘qituvchi va
o‘quvchilarning xatti-harakatlaridan iborat. Bunday faoliyat natijasida o‘quvchilar
bilim, iqtidor va ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar, o‘z dunyoqarashini, shaxsiy
qadriyatlar tizimini shakllantiradilar. Bunday o‘zgarishlarni kuzatish, hisobga olish
pedagogik tadqiqotlarning asoslaridan hisoblanadi. Yuqoridagi o‘zgarishlar,
o‘qituvchining didaktik faoliyati ta’siridagi va o‘z shaxsiy xatti-harakatlari
ta’siridagi o‘zgarishlar orasidagi qonuniyatlarni ochishga, ularni tahlil qilishga
imkon beradi. o‘quvchilar va o‘qituvchilarning o‘quv ishlari, sharoitlari,
harakatlari, ta’lim mazmuni, metod va vositalari orasidagi bog‘liqliklar tabiat

qonuniyatlari qanday obyektiv xarakterga ega bo‘lsa, shunday obyektiv xarakterga
egadir”3 . Sinfda kreativ fikrlashni bunday o‘ziga xos tarzda namoyon etuvchi
omillar bir-biriga o‘zaro chambarchas bog‘langan bo‘ladi. Kreativ fikrlashni
ijtimoiy jihatdan rag‘batlantiruvchi omillar umumiy madaniy tartiblar yoki
qonuniyatlar yordamida o‘z-o‘zidan shakllanadi, Ta’lim olish jarayonida
o‘quvchilarning kreativ fikrlash qobiliyatlarini ragbatlantirilishi ularning
yaratuvchanlik qobiliyatlariga bo‘lgan ishonchini, o‘zini o‘zi boshqarish
xususiyatlarida va faoliyatlarida samaradorlikni oshirishga qaratilgan. Bu o‘z
navbatida, o‘quvchilarning individual qobiliyatlarini rivojlantiruvchi omillar
tarzida shakllanishi hamda mustahkamlanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Fikr tarbiyasiga
qaratilgan ilmiy-amaliy manbalar eng qadimgi yozma yodgorliklardan bo‘lmish
“Avesto”da ezgu fikr, ezgu so‘z va ezgu amal ko‘rinishida o‘z ifodasini topgan.
Sharqning buyuk allomalari bo‘lmish AlBuxoriy, At-Termiziy, Burxoniddin
Marg‘iloniy, Mahmud Qoshg‘ariy, Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu
Ali Ibn Sino, Sa’diy Sheroziy, Alisher Navoiy, Bobur, Mahmudxo‘ja Behbudiy,
Abdurauf Fitrat, Abdulla Avloniy kabi mutafakkirlarimizning ijodiy faoliyatida bu
borada chuqur fikr-mulohazalar yuritilgan. Ichki ijodiy samaradorlik o‘quvchini
biror vazifani ijodkorona amalga oshirish qobiliyatiga ega bo‘lishi uchun kerakli
ishonchga nisbatan aytiladi.
1.2. Analitik kompetensiyasini asosiy jihatlari va ustunliklari
Maqsadga yo‘nalganlik va kreativlik borasida o‘ziga ishonch bir-biri bilan
chambarchas boglangan bo‘lib, ayrim tadqiqotchilar insondagi ichki ijodiy
samaradorlikuning qiyinchilikka qaramasdan harakat qilishi, nihoyat oldiga
qo‘ygan vazifani to‘liq bajarishini aniqlashda muhim ahamiyatga ega, deb
hisoblaydi. Insondagi bunday qat’iy ishonch, o‘z navbatida, insonda mavjud
bo‘lgan tirishqoqlik, kayfiyat va bajarilishi kerak bo‘lgan vazifaning ijtimoiy

holatiga bog‘liq ekanligini qayd etish o‘rinli bo‘ladi. Zamonaviy an’anaviy ta’lim
tizimi jiddiy qayta qurishni talab qiladi, chunki zamonaviy sharoitda informatsion
va doimiy xarakterini taqqoslaydi, shaxsiy sharoitda va jamiyatni shakllantiradi,
uslubiy, tizimli, ijodiy fikrlash bilan ijodiy shaxsiyat kerak. Bolani ijodkor shaxsga
aylantirish pedagogik jarayon texnologiyasiga bog’liq. 1 O’quvchilar kelgusida
hayoti davomida shaxsiy, ijtimoiy, iqtisodiy va kasbiy munosabatlarga kirishishi,
jamiyatda o’z o’rnini egallashi, mazkur jarayonda duch keladigan muammolarning
echimini hal etishi, eng muhimi o’z sohasi, kasbi bo’yicha raqobatbardosh bo’lishi
uchun zarur bo’lgan tayanch kompetentsiyalarga ega bo’lishi lozim. Ma’lumki,
ta’lim-tarbiya jarayoni orqali o’quvchilarda tayanch kompetentsiyalar, jumladan,
kommunikativ, axborot bilan ishlay olish, shaxs sifatida o’z-o’zini rivojlantirish
kompetentsiyasi, ijtimoiy faol fuqarolik kompetentsiyasi, umummadaniy
kompetentsiyalar, matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor
bo’lish hamda foydalanish kompetentsiyalarini tarkib toptirish vazifasi yuklatilgan.
Fikrlash rivojlanish jarayonlarini faollashtirish va tezlashtirish bo'yicha
moslashtirilgan "Tezyutsion davolash muolajasi" pedagogika sohasida keng
tarqaldi. Bu dunyoda o'qitishning yagona tizimi deyarli emas. Bu ijodkorlik
usullari bo'yicha bolalar tomonidan o'zlashtirishning maqbul shakli tizimi bo'lgan
ijodiy vazifalar tizimidir, chunki Bolalarning asosiy faoliyatining asosiy turi - bu
o'yin, keyin barcha ijodiy vazifalar, shuningdek, muvaffaqiyatli ijodkorlik uchun
ish olib boradigan ijodiy shaxsning sifatlari haqida umumlashtirilgan. Taqdim
etilgan materialni ishda, yosh mutaxassislar ham, tajribaga ega bo'lish.2 Ta’lim-
tarbiya jarayoniga kompetentsiyali yondashuv o’qitish maqsadlari¬ga erishish
uchun ta’lim mazmunini boyitish o’quv jarayonini innovatsion texnologiyalar
asosida tashkil etish va natijalarini tahlil etishga imkon beradigan umumiy
printsiplar yig’indisi sanaladi. Kompetentsiya tarkib toptirish usullari va shaxs
hayotidagi ahamiyatiga ko’ra darajalarga ajratiladi. O’quvchi shaxsining umumiy
rivojlanishiga zamin tayyorlaydigan kompetentsiyalar tayanch kompetentsiya,
faqat o’quv fani orqali tarkib toptiriladigan kompetentsiyalar xususiy
kompetentsiyalar deyiladi. Adabiyotlar tahlili o’quvchilarda tarkib toptiriladigan

kompetentsiyalar uch darajaga ajratilishini ko’rsatdi: 1. Tayanch kompetentsiyalar
–o’quv rejasidan o’rin olgan barcha o’quv fanlari mazmuni va o’qitish jarayoni
orqali tarkib toptiriladigan kompetentsiyalar sanaladi. 2. Umumiy (predmetli)
kompetentsiyalar - o’quv rejadan o’rin olgan ijtimoiygumanitar, tabiiy-matematik
va amaliy o’quv fanlarni o’qitishda o’zaro fanlararo bog’lanishlarni amalga
oshirish orqali tarkib toptirila¬di¬gan kompetentsiyalar nazarda tutiladi. 3.
Xususiy kompetentsiyalar – ta’lim-tarbiya jarayonida DTS bilan me’yorlangan
bilim, ko’nikma va malakalar asosida tarkib toptiriladigan kompetentsiyalar
hisoblanadi. O’quvchining kompetentsiyasi – o’quvchilar egallagan bilim,
ko’nikma va malakalarini kundalik hayotida duch keladigan amaliy va nazariy
masalalarni echishda foydalanish va amaliyotda qo’llay olish qobiliyatidir.
O’quvchilarda yuqorida qayd etilgan tayanch kompetentsiyalarni tarkib toptirish
maqsadida o’quv fani mazmunini tahlil, etishi, o’qitishning barcha shakllari: dars,
darsdan tashqari ishlar, ekskursiyalar va guruhdan tashqari mashg’ulotlarda olib
boriladigan ishlarni tizim va bir-biriga uzviy ravishda amalga oshirishni
loyihalashi lozimQuyida fanlarni o’qitishda o’quvchilarda tayanch
kompetentsiyalarni tarkib toptirish imkoniyatlari yuzasidan fikr yuritiladi.
O’qituvchilar kommunikativ kompetentsiyani tarkib toptirishni nazarda tutgan
holda barcha darslarda o’quvchilarning kelgusida jamiyatda muloqotga kirishishi
uchun zarur bo’ladigan og’zaki va yozma nutqni mukammal o’zlashtirishi, o’z
fikrini aniq va tushunarli bayon etish, darslik va qo’shimcha adabiyotlardagi matn
asosida mantiqiy ketma-ketlikda savollar tuzish, savollarga yozma va og’zaki
javob yozish, o’z o’rtoqlari va ustozlar bilan muloqotda muomala madaniyati
me’yorlariga amal qilish, kichik guruhlarda ishlash jarayonida guruh a’zolarining
fikrini hurmat qilgan holda o’z fikrini bayon eta olish, jamoaviy hamkorlikda
ishlay olish, o’zlashtirgan bilim, ko’nikma va malakalariga asoslangan holda o’z
fikrini himoya qilish va ishontira olish, darslarda tashkil etiladigan o’quv bahslar
va turli ziddiyatli vaziyatlarda o’z ehtiroslarini boshqarish, muammo va
kelishmovchiliklarni hal etishda zarur bo’lgan qarorlarni qabul qila olish, o’z ona
tili bilan bir qatorda horijiy tillarni o’zlashtirishiga zamin yaratishi lozim. DTS

bilan me’yorlangan quyidagi o’quv mehnati ko’nikmalari o’quvchilarda
kommunikativ kompetentsiya tarkib toptirishga asos bo’ladi: O’quv adabiyotlari
bilan ishlash ko’nikmalari: • O’quv adabiyotlarining kirish qismida berilgan
ko’rsatmalarni bilish va qo’llash; • Rang bilan ajratilgan iboralarni ajrata olish; •
O’quv adabiyotning mundarijasi asosida mo’ljal olish; • Simvollar va tayanch
signallarni bilish va foydalanish; • Kolontitullardan foydalanishni bilish; •
Ko’rsatmalardan foydalana olish. Matn ustida ishlash ko’nikmalari: • O’qilgan
matnga reja tuza olish; • Matndan foydalanib savollarga javob topish; • Matndan
foydalanib ma’ruza yozish; • Darslik matnidan foydalanib amaliy xarakterdagi
topshiriqlarni bajara olish; • Darslik matnidan foydalanib jadval, diagramma,
sxemalar tuza olish; • Darslik matnidan foydalanib tushuncha, qoidalarni topa
olish; • Ob’ektning tavsifini tuzish, xulosa yasash. O’quvchilarda yuqorida qayd
etilgan o’quv mehnati ko’nikmalarining tarkib toptirilishi uchun o’qitish
jarayonida innovatsion texnologiyalardan foydalanish tavsiya etiladi. Shuni qayd
etish kerakki, o’quv mashg’ulotlarida didaktik o’yin texnologiyasining
konferentsiya, matbuot konferentsiyasi, o’yin mashqlar, hamkorlikda o’qitish
texnologiyasining kichik guruhlarda ishlash, komandada o’qitish, “Arra” yoki
“Zigzag”, “Birgalikda o’qiymiz” metodlari, muammoli ta’lim texnologiyasini
“Aqliy hujum”, “Keys-stadi” metodlaridan foydalanish orqali o’quvchilarda bilim,
ko’nikma va malakalarni tarkib toptirish barobarida kommunikativ
kompetentsiyalarni rivojlantirish imkoniyati mavjud. O’quvchilarda kommunikativ
kompetentsiyalarni rivojlantirishda turli kechalar va tanlovlar muhim ahamiyat
kasb etadi. O’qituvchi o’quvchilarda axborot bilan ishlash kompetentsiyasini tarkib
toptirish maqsadida mavzuga oid o’quv va videofilmlardan foydalanishi,
qo’shimcha adabiyotlar va internet saytlaridagi ma’lumotlarni saralashi, shu asosda
o’quvchilarga referat, doklad va taqdimot materiallarini tayyorlash yuzasidan
topshiriqlarni berish orqali ularning ilmiy dunyoqarashini kengaytirishi uchun dars,
darsdan tashqari ishlar, ekskursiyalar va sinfdan tashqari mashg’ulotlardan
samarali va o’z o’rnida foydalanishi zarur. O’qituvchi to’garakning ish rejasini
tuzishda o’quvchilarda axborot bilan ishlash kompetentsiyasini tarkib toptirish

nazarda tutishi lozim. O’qituvchi o’quvchilarning shaxs sifatida o’z-o’zini
rivojlanti-rish kompetentsiyasini tarkib toptirish maqsadida o’quvchilarning
mustaqil ishlari va ta’limiga e’tibor qaratishi, o’quvchilarning o’z-o’zini baholashi
uchun mavzular bo’yicha standart va nostandart o’quv va test topshiriqlari bazasini
yaratishi, uni kompyuter xotirasiga joylashtirib adaptiv test topshiriqlariga
aylantirishi, shuningdek, o’quvchilar bilan o’tkaziladigan ma’naviyat daqiqalarida
jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga erishishga yo’naltirish talab
etiladi. Ta’lim-tarbiya jarayonida innovatsion texnologiyalar, jumladan, o’quvchi
shaxsiga yo’naltirilgan texnologiyalardan foydalanish o’quvchilarning shaxs
sifatida o’z-o’zini rivojlanti¬rish kompetentsiyasini tarkib toptirish imkonini
beradi. Fanlarni o’qitish jarayonida o’quvchilarda ijtimoiy faol fuqarolik
kompeten¬tsiya¬sini tarkib toptirishda turli darslar, darsdan tashqari ishlar,
ekskursiyalar va guruhdan tashqari mashg’ulotlar muhim o’rin tutadi. Mazkur
jarayonda o’quvchilarni tabiat va jamiyatda bo’layotgan voqea, hodisa va
jarayonlar, mavzuga doir O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi moddalari bilan
tanishtirish, aqliy, ma’naviy-axloqiy, iqtisodiy, huquqiy, jismoniy, mehnat
tarbiyasiga e’tibor qaratish, muayyan kasbni mukammal egallash orqali Vatan
ravnaqiga hissa qo’shish, jamiyat va oilasi manfaatlari uchun xizmat qilish,
insonlarga mehr-muruvvat ko’rsatish, saxovatli bo’lishga undash zarur.
O’quvchilarda ijtimoiy faol fuqarolik kompeten¬tsiya¬sini tarkib toptirishda
o’qitishning barcha shakllari: dars, darsdan tashqari ishlar, ekskursiyalar va
guruhdan tashqari mashg’ulotlarda olib boriladigan ishlar muhim o’rin tutadi.
Tabiat muhofazasiga oid kechalar, ko’kalamzorlashtirish tadbirlari, taniqli
yozuvchilar va olimlar bilan uchrashuvlar o’tkazish o’quvchilarda ijtimoiy faol
fuqarolik kompeten¬tsiya¬sini tarkib toptirishga zamin tayyorlaydi. O’quvchilarda
umummadaniy kompetentsiyalarni tarkib toptirish uchun o’qituvchi fanlarni
o’qitishda o’quvchi-yoshlar ongi va qalbiga milliy va umuminsoniy qadriyatlarni
singdirish orqali o’zgalarning dunyoqarashi, diniy e’tiqodi, milliy va etnik
hususiyatlari, an’ana va marosimlarini hurmat qilish, xalqning tarixiy, ma’naviy va
madaniy merosini avaylab asrash, jamiyatda o’rnatilgan odob-axloq qoidalariga

rioya qilish, orasta kiyinish, yurish – turishda madaniy me’yorlarga va sog’lom
turmush tarziga amal qilish, aqliy, ma’naviy-axloqiy, iqtisodiy, huquqiy, jismoniy,
mehnat tarbiyasi barobarida estetik tarbiyaga e’tibor qaratishi lozim. O’quvchilar
bilan o’tkaziladigan mavzuli kechalar, tadbirlar, uchrashuvlar, shanbaliklar
o’quvchilarda umummadaniy kompetentsiyalarni tarkib toptirishda muhim rol
o’ynaydiTomas Edisonning qayd etishicha, “kreativlik – g‘ayriixtiyoriy jarayon”
ekan. Kreativ fikrlovchi insonlar biror bir manzarani o‘zgacha tasavvur etadi, hech
kim ilg‘amagan jihatlarni payqaydi. Mana shunday kreativ tafakkurni rivojlantirish
tashkil etilgan darsning qanday metod hamda usullardan foydalanganlik darajasiga
bog‘liq bo‘ladi. Bunda esa interfaol usullar yaqindan yordan beradi. Interfaol
ta’lim turlaridan biri esa kreativ ta’lim hisoblanadi. Kreativ usulda o‘tilgan
mavzuni o‘quvchi to‘liq o‘zlashtirishi bilan birga, ijodkorlik qobiliyatlarini ham
rivojlantiradi. Adabiyot fanini o‘qitishga kompetensiyaviy yondashuv yoshlarni
biror ijodkorning asari yoki o‘zi haqidagi bilimini oshirishi bilan qatorda
muammoli vaziyatlarda mana shu bilimlardan o‘rinli, maqsadli foydalanish
ko‘nikmasini shakllantirishga xizmat qiladi. Agar o‘quvchida she’r yozishga
moyillik bo‘lsa, u ijodiy matnni she’r orqali ham ifodalash imkoniyatiga ega
bo‘ladi. Darvoqe, ta’limtizimida o‘quvchilar lirik turning deyarli barcha janrlari
bilan tanishishi, ulardan estetik zavqlanishi zarur jarayon hisoblanadi. Lirik asarlar
tahlili bilan bog‘liq eng muhim jihat avvalo, badiiy matn o‘qib, o‘zlashtirilishi
joizdir. Shundan keyin esa tahlilga tortilishi o‘rinli bo‘ladi. O‘rganilayotgan asarni
butunlay yoki ayrim qismlarini o‘qituvchi yoddan ifodali aytib bersa,
o‘quvchilarning diqqatini oson jalb qiladi. Ular o‘qituvchisining adabiyotga,
she’riyatga muhabbatini his qiladilar, butun e’tiborlarini sharhlanishi lozim
bo‘lgan she’r yoki hikoya matniga, uning shakliy tarovati, mazmuniy mohiyatiga
yo‘naltiradilar. Badiiy matn nafaqat o‘qib eshittirish, balki yoddan ifodali aytib
berilishi kerak. Bu esa o‘z navbatida, tahlil qilinayotgan matn qismlari o‘rtasidagi
yaxlitlik, uzviylik ham buzilmasligini ta’minlaydi. Adabiy ta’limda nafaqat
o‘qituvchi, balki o‘quvchilarning ham ko‘plab she’r yodlashi muvaffaqiyat
garovidir. She’rni yod olish o‘quvchi xotirasi bilan bog’liq jarayon bo‘lsa-da,

she’rdagi estetik mohiyat, hissiy-emotsional ifoda, badiiy latofat uning qalbidagi
hislarini tarbiyalashga, kommunikativ, og‘zaki va yozma nutqiy
kompetensiyalarini rivojlantirishga, ma’naviyatini boyitishga ulkan hissa qo‘shadi.
Buning uchun o‘qituvchidan o‘z sohasi bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lish bilan
birga, ta’limdagi samarali metod hamda usullardan ham xabardorlikni talab etadi.
Chunki kelajakdagi yangi innovatsiyalar va ixtirolarning barchasi aynan kreativ
kompetensiya orqali vujudga keladi. “Insonning bilim, ko‘nikma va qobiliyatlarini
tashxis qilish bilan bog‘liq kasbga yaroqlilik darajasini baholash elementlarining
paydo bo‘lish tarixi uzoq asrlarga borib taqaladi. Eramizgacha bo‘lgan III ming
yillikdayoq qadimgi Vavilonda mirzalar tayyorlovchi maktabda bitiruvchilar
sinovdan o‘tkazib borilgan”4 . Ta’kidlash lozimki, har qanday o‘quv fani bo‘yicha
darsliklarning asosiy didaktik ashyosi matnlar, savol-topshiriqlar, mashqlar yoki
misol-masalalar hisoblanadi. Ta’lim olayotgan yoshlarni mustaqil fikrlashga
o‘rgatishda darslik, o‘quv qo‘llanmalar va ta’lim beruvchining alohida ahamiyatini
ta’kidlash shart emas, balki uni mavzudagi ilg‘or fikrlar, ilmiy xulosalar, amaliy
haqiqatlar, voqeahodisa yoki inson shaxsiga o‘z munosabatini bildirishga
yo‘naltirish kerak bo‘ladi. Kreativ yondashuv o‘quvchilarning bir-birlari bilan,
o‘qituvchi, dialog, ta’lim, ishbilarmon va rolli o‘yinlar shaklida turli xil axborot
manbalari bilan faol samarali hamkorligi, yangi ijtimoiy hamda professional
tajribani o‘zlashtirish uchun o‘quv (kasbiy) vazifalarni hal etishga asoslangan aniq
vaziyatlarni tahlil qilish sifatida ko‘rib chiqiladi. Bu metodlar qo‘llanganida ta’lim
beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Shuni ham aytish lozimki,
lirik asarlarni tahlil qilishda samarali natijaga erishish uchun adabiy ta’lim
jarayonida quyidagi tartibda amalga oshirish maqsadga muvofiq. Xususan: – har
qanday lirik asar iloji boricha o‘qituvchi yoki o‘quvchi tomonidan yoddan ifodali
aytib eshittirilishi yoki mohir suxandonlar tomonidan ifodali ijro etilgan video-
audio tasmalaridan foydalanishi; – she’rning mavzusi va mazmuni bilan
tanishgach, dasturga tayangan holda uning o‘rganilishi ko‘zda tutilgan asosiy
jihatlarini belgilashi; – matndagi lug’at so‘zlar izohi ustida ishlashi, tushunilishi
qiyin bo‘lgan so‘zlarni leksik ma’nosi hamda she’riy matn mazmunida

ifodalanayotgan ma’nosidagi farqlanishlar ustida to‘xtalishi; – matnning umumiy
mazmuni va g‘oyaviy yo‘nalishi sharhlangach, ijodkorning badiiy niyatini
shakllantirishga xizmat qilgan, mazmunni gavdalantirgan shakliy unsurlarni
aniqlashi, bunda, birinchi galda band, bayt, misralarni tayin etgan qofiya, radif,
turoqlar va ularning mazmunni yuzaga chiqarishga va ma’no qatlamlarini
shakllantirishga qo‘shgan hissa ustida to‘xtalish joiz. She’riy asar haqidagi
umumiy tasavvurlar shakllangan bandlar alohidaalohida, baytma-bayt, misrama-
misra tahlilga tortiladi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi.
Ta’lim oluvchi markazda bo‘lgan yondashuvning foydali jihatlari quyidagilarda
namoyon bo‘ladi: – asosiy e’tibor ijodiy ishga qaratilishi; – ta’lim samarasi yuqori
bo‘lgan o‘qish-o‘rganish; – o‘quvchining yuqori darajada rag‘batlantirilishi; –
ilgari orttirilgan bilimning ham e’tiborga olinishi; – o‘qish shiddati o‘quvchining
ehtiyojiga muvofiqlashtirilishi; – ta’lim oluvchining tashabbuskorligi va
mas’uliyatining qo‘llabquvvatlanishi; – amalda bajarish orqali o‘rganilishi; – ikki
taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi.J.Delor o‘z tadqiqotlarida tayanch
kompetensiyalarni to‘rt ustunga jamlagan edi. Ular: bilishni o‘rganish, bajara
olishni o‘rganish, birgalikda yashashga o‘rganish, yashashga o‘rganish [1].
V.F.Burmakinaning ta’biricha, axborot kompetensiyasi aniq o‘quv predmetiga oid
bilimlarni o‘rganish jarayonida o‘quvchilarning axborotlar hamda atrof-muhitga
bo‘lgan munosabati va faoliyat ko‘nikmalarini ifodalovchi hodisa. Uning
doirasiga, birinchi navbatda, axborot vositalarini o‘zlashtirish va axborot
kommunikatsiya texnologiyalari kiradi. Shu bilan bir qatorda ularning tarkibiga
quyidagi ko‘nikmalar ham kiradi. Ular: zarur axborotlarni tahlil qilish va
sharhlash, ularni qayta shaklantirish, saqlash va uzatish kabilar [2].
V.V.Bashevning ta’kidlashicha, kompetensiya sharoitdan kelib chiqqan holda
layoqatlarni ko‘chirishdan iborat bo‘lib, u shaxsning dastlabki hayotiy faoliyati
davomida hosil bo‘lad.
2. BOB. Analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan
foydalanish usullari

2.1. . Analitik kompetensiyasining adabiy tahlillarining o’quvchilarga va
foydasi va o’rgatish usullari
Professionallik va kompetentlik bir-biriga o‘hshash bo‘lsada, har xil ma’noga ega
bo‘lgan atamalardir. Professionallik deganda nafaqat ma’lum bilimlar, balki
mehnatga bo‘lgan munosabat, ishning o‘ziga xos xususiyatlari tushuniladi.
Rivojlangan kompetensiyalar darhol seziladi, chunki professional pedagog o‘z
ko‘nikmalarini rivojlantirishga harakat qiladi, muayyan maqsad va natijalarga
erishishga intiladi, ishchan qadriyatlar ishlab chiharadi va bular odatda ish
jarayonining standartiga mos keladi. Kompetentlik esa biroz murakkab mazmunga
ega, sababi, nafaqat bilimlarning mavjudligini, balki shu bilan birga ularni qo‘llash
qobiliyatini ham taqozo etadi. Kompetentlik faqat keng qamrovli baholash va
kuzatish paytida aniqlanishi mumkin. Kompetensiyaning har bir turi ko‘nikmalar,
bilimlar, ko‘nikmalar to‘plamini o‘z ichiga oladi. Pedagoglarda ular turli
darajalarda namoyon bo‘ladi. Xizmat vazifalarini bajarishda uning xatti-harakatlari
ko‘rsatkichlariga e’tibor berib, u yoki boshqa kompetensiyalar qanday
rivojlanganligini aniqlash mumkin. . Kompetenlik modelini yaratish bo‘yicha
quyidagi algoritmni taklif etishimiz mumkin: 1 bosqich – lavozim yo‘riknomasini
ishlab chiqish. Ushbu bosqichda lavozim uchun zarur bo‘lgan kompetensiyalar
turlarini aniq ko‘rsatish muhimdir. 2 bosqich – tekshirish sur’atini aniqlash. Bu
ta’lim muassasasining o‘ziga xos xususiyatlariga va kadrlar almashinuviga bog’liq.
3 bosqich – har bir o‘rin uchun taqqoslash asosida sinov yoki imtihonni o‘tkazish
tartibini tasdiqlash. 4 bosqich – sinov yoki imtihondan o‘tish. 5 bosqich –
ma’lumotlarni tahlil qilish va ularni tizimga keltirish 6 bosqich – baholash
natijalari to‘g’risida qaror qabul qilish: qo‘shimcha o‘qishga yuborish, boshqa
lavozimga o‘tish, ishdan bo‘shatish. 7 bosqich – hisobot davrida ta’lim
muassasasining vakolati va ishini baholash samaradorligini yakuniy tahlilini qilish.
8 bosqich – xavf-xatar va to‘siqlar bo‘yicha ish namunasini to‘liq ishlab chiqish.
Xususiy yoki asosiy kompetensiyalarga ega bo‘lish uchun qanday vakolatlarga ega

bo‘lish har qanday ishda qo‘llanilishi kerak. Ular ta’lim muassasaning
qadriyatlariga bog’liq: strategiya, axloq kodeksi. Shaxsiy samaradorlik
kompetensiyalari pedagogning shaxsiy fazilatlari bilan birga o‘z ichiga
quyidagilarni oladi: - yetuklik, o‘sishga intilish, masalan, kasbiy qadriyatlarni
izlash, ijodiy qobiliyat; - yetarli darajada o‘zini o‘zi anglash va o‘ziga ishonch; -
moslashuvchanlik, o‘zgartirish istagi; - ish etiketini bilish; - stressga qarshi o‘z-
o‘zini boshqarish; - imidj. O‘zbekiston Respublikasida ta’limning uzluksizligi,
barkamol shaxsni tarbiyalashga yo‘naltirilganligidan kelib chiqqan holda, umumiy
o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limida o‘qitiladigan umumta’lim fanlari
mazmunining izchilligini ta’minlash maqsadida tayanch kompetensiyalar hamda
har bir o‘quv fani mazmunidan kelib chiqqan holda xususiy kompetentsiyalar
belgilandi. Tayanch kompetensiyalar: 1.Kommunikativ kompetensiya; 2.Axborot
bilan ishlash kompetensiyasi; 3.Shaxs sifatida o‘z-o‘zini rivojlantirish
kompetensiyasi; 4.Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi; 5.Umummadaniy
kompetensiyalar; 6.Matematik savodxonlik, Fan va texnika yangiliklaridan
xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi. Kompetensiyaga ega bo‘lish
shunchaki bilim, ko‘nikmalarni egallab olishnigina anglatmasdan kishining shu
bilimlarni hayotda aniq maqsadlar asosida qo‘llay olishini bildiradi. Boshlang‘ich
ta’limda – o‘quvchilarning savodxonligini ta’minlash, og‘zaki va yozma nutqida
adabiy nutq me’yorlariga rioya qilishni shakllantirishdan iborat. Kommunikativ
kompetensiya – bu o‘quvchining turli ijtimoiy sharoitlarda o‘z fikrini aniq va
ravon ifodalash qobiliyati. Axborot texnologiyalari bilan ishlash kompetensiyasi –
zamonaviy texnologiyalarni samarali qo‘llash va ulardan foydalana bilish Axborot
kompetensiyasining tarkibiy qismlari ilmiy adabiyotlarda turlicha tasniflangan.
Jumladan, S.V.Trishina quyidagilarni ko‘rsatib o‘tgan: 1. Kognitiv – bilimlar va
axborotlardan amaliyotda to‘g‘ri foydalanishni ta’minlashga qaratilgan. Ushbu
komponent o‘z tarkibiga quyidagi tayanch jarayonlarni mujassamlashtiradi: tahlil,
qayta ishlash, qo‘lga kiritish, uzatish, bashorat qilish, taqdim qilish, axborotlarni
saralash, saqlash va boshqalar. 2. Qadriyatli-motivli yondashuvga asoslanish
axborotlarni o‘zlashtirish va ulardan foydalanish ko‘nikmasini shakllantirishga

yo‘naltiriladi. Bularning barchasi o‘quvchilarning bilim doiralarini kengaytirish,
natijada esa bilimlar majmuini taqdim etish bilan belgilanadi. 3. Texnik-texnologik
komponent o‘zida axborot texnologiyalari vositasida axborotlar bilan ishlash
jarayonini mujassamlashtiradi. Bu jarayonda o‘quvchilar turli rusumdagi
kompyuterlar bilan ishlaydilar. 4. Kommunikativ komponent esa muloqot va
axborotlarni uzatish uchun zarur bo‘lgan nutq va boshqa ifoda belgilari bilan
ishlash jarayonini qamrab oladi. 5. Refleksiv komponent o‘quvchida axborotlar
olamida o‘z o‘rnini anglash, axborot maydonida o‘z harakatlarini tahlil qilish
ko‘nikmalarini shakllantirishga yo‘naltirildi [4].. Ijodiy va tanqidiy fikrlash
kompetensiyasi – yangilik yaratish va muammolarni ijodiy hamda tanqidiy tahlil
qilish qobiliyati. Hamkorlikda ishlash kompetensiyasi – jamoa bilan birgalikda
faoliyat olib borish, samarali muloqot qilish va kooperatsiya qilish ko‘nikmalari.
O‘qish va o‘rganish kompetensiyasi – o‘quvchining doimiy ravishda o‘z ustida
ishlashi va o‘qishni davom ettirish qobiliyati. Ijtimoiy faoliyat kompetensiyasi –
o‘quvchining ijtimoiy jarayonlarda faol ishtirok etishi va o‘z jamiyatiga hissa
qo‘shishi. O‘zgaruvchan va tez rivojlanayotgan jamiyatda o‘quvchilarning
kelajakda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishlari uchun tayanch kompetensiyalarni
rivojlantirish alohida ahamiyatga ega. Ustuvorliklar quyidagi yo‘nalishlar orqali
namoyon bo‘ladi: 1. Zamonaviy jamiyat talablariga moslashuvchanlik 2. Ijodiy va
tanqidiy fikrlashni rivojlantirish 3. O‘qish ko‘nikmasi Zamonaviy jamiyat
talablariga moslashuvchanlik tayanch kompetensiyalarning asosiy maqsadlaridan
biri hisoblanadi. Tayanch kompetensiyalar nafaqat maktab muhitida, balki
kelgusida o‘quvchilarning professional faoliyatida ham muhimdir. Misol uchun,
kommunikativ va texnologik kompetensiyalar bugungi kunda har qanday sohada
zarur hisoblanadi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi
o‘quvchilarning kompyuter savodxonligini oshirishni taqozo etadi. Ijodiy va
tanqidiy fikrlashni rivojlantirish masalasi bugungi ta’lim jarayonida asosiy vazifa
hisoblanib, bu o‘z navbatida yangicha yondoshuvni talab qiladi. XXI asrda
muammolarni ijodiy hal qilish qobiliyati ustuvor kompetensiya hisoblanadi.
O‘quvchilar o‘rganilgan bilimni an’anaviy yo‘l bilan emas, balki uni yangi

sharoitlarda qo‘llashni o‘rganishlari zarur. Tanqidiy fikrlash orqali ular hayotiy
vaziyatlarni tahlil qilib, to‘g‘ri qaror qabul qilishga o‘rgatiladi. Yosh avlodning
ijtimoiy moslashuvi va faolligi masalasi o‘quvchilarda tayanch kompetensiyalarni
shakllantirish jarayonida quyidagi natijalarni kafolatlaydi. Faollik Muvafaqiyatlilik
O‘z fikrini o‘zgalar oldida ifodalay isbotlay olish Vaziyatlarga baho bera olish
muammolilik yechimini topa bilishIjtimoiy faollik o‘quvchilarning jamiyatdagi
o‘rni va roli haqida tushuncha hosil qiladi. Bu kompetensiyani rivojlantirish orqali
o‘quvchilar ijtimoiy jarayonlarda faol ishtirok etib, o‘z huquq va burchlarini
anglashadi. Bu esa kelgusida ularning jamiyat hayotidagi muvaffaqiyatini
ta’minlaydi Hayot davomida o‘rganish va rivojlanish uchun zarur bo‘lgan
ko‘nikmalar o‘quvchilarga bilimlarini doimiy ravishda yangilab turish imkonini
beradi. O‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyasi o‘quvchilarda doimiy bilim
olishga bo‘lgan ehtiyojni shakllantiradi. Ta’lim jarayonida kompetensiyalarning
shakllanishi Tayanch kompetensiyalarni shakllantirishda pedagoglarning roli katta.
Ta’lim jarayonini rejalashtirishda pedagoglar quyidagilarni hisobga olishlari lozim:
Innovatsion o‘qitish uslublari – zamonaviy o‘qitish texnologiyalarini, jumladan,
interfaol metodlarni qo‘llash orqali o‘quvchilarning qiziqishlarini oshirish va
ularning faoliyatini rivojlantirish mumkin. Kompetensiyaga asoslangan yondashuv
– darslarni tashkil qilishda o‘quvchilarning faqatgina bilim olishlari emas, balki
bilimlarni amaliyotda qo‘llashga o‘rgatish maqsadida kompetensiyalarni
rivojlantirishga yo‘naltirish kerakTayanch kompetensiyalar va malakalar
zamonaviy ta'limning asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
O‘quvchilarni kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar sifatida shakllantirish uchun
ularning tanqidiy fikrlash, muloqot, texnologiyalarni o‘zlashtirish va ijodiy
yechimlar topish kabi kompetensiyalarini rivojlantirish zarur. Ushbu
kompetensiyalarni rivojlantirish jarayoni ta’limning samaradorligini oshirib, yosh
avlodni global jamiyat talablari va ehtiyojlariga mos ravishda tayyorlashga xizmat
qiladi. Xulosa shuki, kompetentlikni shakllantirish bosqichma-bosqich va uzluksiz
jarayondir. U oliy ta’lim muassasasida boshlanadi va ish joyida tajribali ustozlar
nazorati ostida davom etadi. Shuni unutmaslik kerakki, yuqori kasbiy kompetentlik

nafaqat bilim darajasi, balki xodimning amaliy ko‘nikmalari, tajribasi va shaxsiy
fazilatlari hamdir. Ma’lumki, mamlakatning kelajagi hamda uning ajralmas qismi,
eng muhim hayotiy zarurati ta’lim tizimi hisoblanadi. Shu bois, yurtimizda
uzluksiz ta’lim tizimini tubdan isloh qilish, takomillashtirish, uni yangi sifat
bosqichiga olib chiqish, ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy qilish
hamda
ta’lim samaradorligini oshirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Xususan, yangi
tahrirdagi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunning qabul qilinishi bilan uzluksiz
ta’lim tizimi orqali har tomonlama yetuk, jahonning eng rivojlangan
mamlakatlari yoshlari bilan bellasha oladigan, kreativ fikrlay oladigan
o‘quvchi-yoshlarni tarbiyalashga alohida e’tibor qaratilayotganligining isbotidir.
Qolaversa, davlatimiz rahbarining 2022-yil 28-yanvardagi “2022–2026-yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi
Farmonidahamda mazkur sohaga tegishli boshqa me’yoriyhuquqiy hujjatlarda
ta’lim tizimini takomillashtirish hamda shu orqali o‘quvchi-yoshlarning
kreativ sifatlarini shakllantirish borasida eng muhim ustuvor vazifalar belgilangan.
Darhaqiqat, shu o‘rinda qayd etish lozimki, “kreativ pedagogika” tushunchasi
qo‘llanishni boshlaganiga hali unchalik ko‘p vaqt bo‘lmadi. Biroq o‘qitish
jarayoniga innovatsion hamda ijodkorlik yondashuvlarini qaror toptirishga
bo‘lgan ehtiyoj mavjudligi uning naqadar muhim ekanligini namoyon
etmoqda. Axir, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish orqali o‘quvchilarni
egallayotgan bilimlarini o‘zlari qidirib topish, mustaqil o‘rganish va fikrlash, tahlil
qilish, hatto yakuniy xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishga o‘rgatadi. Ijodkor
shaxsning shakllanishini shaxsning o‘zaro mos tarzda bajarilgan
ijodiy faoliyat va ijodiy mahsulotlarni yaratish borasidagi rivojlanishi sifatida
belgilash mumkin. Ushbu jarayonning sur ati va qamrovi biologik va ijtimoiyʼ
omillar, shaxsning faolligi va kreativ sifatlari, shuningdek, mavjud shart-
sharoit, hayotiy muhim va kasbiy shartlangan hodisalarga bog‘liq. Ta’lim

tizimida yuksak professional mahoratga ega bo‘lgan intellektual, ijodkor kadrlar
avlodini shakllantirish,mutaxassislarning shaxsiy va kasbiy tayyorgarligini
takomillashtirish, ta’lim tizimida kreativkompetentlikni takomillashtirish
texnologiyalarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish zarur.
Zamonaviy sharoitda pedagogning kreativlik sifatlariga ega bo‘lishi taqozo
etadi. So‘nggi yillarda yetakchi xorijiy mamlakatlarning ta lim tizimida kreativlikʼ
sifatlarini shakllantirish masalasiga jiddiy e tibor qaratilmoqda. Buni Bronson,
ʼ
David Merriman (2010-yil), Ken Robinson (2007-yil), Fisher J.W, Frey B.S,
(2008-yil), Begetto, Skott Barry Kaufman (2013-yil), А li (2011-yil), Treffinger
D.J, (2008-yil)tomonidan amalga oshirilgan tadqiqotlarning natijalaridan ko‘rish
mumkin. Kreativlik o‘quvchini yaxlit holda yoki uning muayyan xususiyatlarini
tavsiflagan holda iqtidorning muhim omili sifatida ham aks etadi. Shuningdek,
kreativlik zehni o‘tkirlikni belgilaydi, o‘quvchilar e’tiborini ta’lim jarayonlariga
faol jalb etishni ta’minlaydi. Psixolog olimlar V.Davidova, A.Zaporojsa,
B.Lomovalarning ta’kidlashicha, psixologiyada bu tushuncha ikkita yo‘nalishda:
“ijodkor shaxsning hayotiy tajribasi va individual xususiyati (shaxsiyatli omillar);
ijodiy tafakkur va uning mahsulari (kreativ omillar -tafakkur
ongliligi, aniqligi, o‘zgaruvchanligi, muammolarga nisbatan sezuvchanligi,
o‘ziga xosligi, topqirligi, ularning yechimini topishda konstruktivligi) sifatida
ko‘rib chiqadi”
. Demak, yoshlarni zamonaviy bilimlar bilan o‘qitish, mustaqil ta’lim olish
ko‘nikmalarini shakllantirish, egallangan bilimlarini ijodiy tarzda qo‘llash
zamonaviy ta’limning asosiy masalalaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
2.2. Analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan foydalanish
usullari

Tajribali pedagoglar o‘qitish jarayonini isloh qilish yo‘llarini qidirishda
davom etib quymasdan, pedagogik texnologiyalari yoki o‘qitish
texnologiyalarini yaratishga katta ahamiyat kasb qilmoqda.
Shunday ekan, o‘quvchilarda kreativ qobiliyatlarini aniqlash, shakllantirish, uni
rivojlantirish ularning kelajakda har tomonlama yetuk, keng fikrli, dunyoqarashi
keng insonlar bo‘lib yetishishlariga xizmat qiladi. Buning uchun o‘qituvchining
ijodkor, kreativ bo‘lishi yoki bo‘lmasligi emas, balki darslarni ijodkorlik,
kreativlik ruhida tashkil etishi, yangi g‘oyalarni ta’lim jarayonida sinab ko‘rishga
intilishi zarur. “Maqsad va vazifalarni amalga oshirish uchun adabiy manba va
materiallarning o‘zi kamlik qiladi. Bu yerdagi eng asosiy holat o‘qituvchi va
o‘quvchi hamkorligiga bog‘liq. Har qanday asarning badiiy tahlili eng zamonaviy
texnologiya va usullarga tayansa, shuningdek, pedagogik jarayondagi barcha
qatnashchilarning to‘la faolligi ta’minlansagina tegishli samara beradi. Aks holda
hech qanday ijobiy natijaga erishish mumkin bo‘lmaydi”. Kreativ ta’lim
texnologiyasini samarasini oshirish uchun turli metodlardan foydalanish kerak.
Masalan: “Idrok xarita”, “Atirgul”, “T-sxemasi”,“Zinama-zina”, “FSMU”,
“Aqliy hujum”, “Esse”, “bayon, insho” yozish, “Blits so‘rov” kabi texnologiya va
metodlar o‘quvchining bilim olish motivatsiyasini oshiradi.
Darvoqe, birgina adabiy ta’lim xususida to‘xtaladigan bo‘lsak, aytish lozmki,
o‘quvchilarda badiiy asarni anglash va tushunish kompetentligini
takomillashtirish texnologiyalari hamda ularni amaliyotga
tatbiq etish mexanizmlarini ishlab chiqish zarur. Bunda ajdodlarimizdan
meros qolgan madaniy,ma’naviy obidalar, adabiy asarlar asosiy manba bo‘lib
xizmat qiladi va yosh avlodni milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida
munosib tarbiyalash, ta’lim-tarbiya tizimini rivojlantirish muhim omil
xizmat qiladi. Adabiy ta’limga innovatsion yondashuv o‘quvchini o‘qitish
kerak emas, uni o‘zi o‘qiydigan holatga olib kelish lozimligini ta’minlaydi.
Agar o‘quvchi badiiy asarni o‘qib tahlil qilmaydigan bo‘lsa, asar voqealariga

munosabat bildira olmasa, adabiy ta’limda yutuqqa erishib bo‘lmaydi. Bunga
erishish uchun adabiy ta’limda faoliyat yuritayotgan pedagoglar kreativ
kompitentligini yanada rivojlantirishi, didaktik vositalar jumboqli xarakterga
ega bo‘lgan, o‘quvchilarni o‘ylanishga, izlanishga, sinab ko‘rishga da’vat
qiladigan tarzda tuzilgan bo‘lishi darkor. Adabiyot darslarida kreativ ta’lim
texnologiyalaridan foydalanishda uning tizimliligi, ilmiyligi, qayta
tiklanuvchanligi, qo‘shiluvchanligi, samaradorligi, motivlashganligi,
algoritmliligi, axborotliligiga e’tibor qaratiladi va ayni mana shu jihatlar
adabiy ta’limning samaradorligini ta’minlaydi hamda o‘quvchilarda mustaqil
fikr yuritish, ijodkorlik, o‘zining bilim darajasiga tanqidiy yondashish
ko‘nikmalarini shakllantiradi. Buning uchun esa avvalo, o‘qituvchining o‘zi
mustaqil fikr egasi va ijodkor bo‘lishi lozim. Ammo o‘qituvchilarda bu ikki
holatni birdek rivojlanmaganligi tufayli “uzluksiz ta’lim tizimida
shakllantirilayotgan bilim va ko‘nikmalar hamda jamiyatning ijtimoiy, fan va
texnologiyalar taraqqiyoti darajasi qo‘yadigan talablar o‘rtasidagi nomutanosiblik
yuzaga kelmoqdaDemak, adabiyot fani o‘qituvchilari o‘quvchilarningining
yosh, individual hamda psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda
o‘zlarining pedagogik faoliyatlarini olib borishi talab etadi. Bola shaxsning
shakllanishida muhit, tarbiya, faoliyat bilan bir qatorda insonning ichki
kechinmalarini o‘zida mujassam etgan badiiy adabiyotning ham o‘rni
beqiyosdir. Shu nuqtay nazardan aytish joizki, bola shaxsiga ta’sir etadigan
turli omillar, albatta, badiiy asar qahramoni ruhiyati, sezgilari, his-hayajonlari,
fikr-mulohazalari chizgisida namoyon bo‘ladi.
Xulosa
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, та’limda kreativ fikrlash va zamonaviy
axborot texnologiyalari foydalanishda kompyuter vositalari yordamida olib

boriladigan dars an’anaviy darsdan o‘quv jarayonini tashkil etish va unda
ishlatiladigan metodlar bilan ham farqlanadi. Adabiyot o‘qituvchilarining
kreativligi bolalarning psixologik xususiyatlarini bilishda yaqqol namoyon
bo‘ladi. Badiiy tasvirlardagi aniqlik, bo‘rtiqlik, yorqinlik, jozibadorlik
o‘quvchida beixtiyor xis-tuyg‘ularni junbushga keltiradi natijada esa hech
qanday irodaviy zo‘riqishsiz osongina asarni idrok etadi. Ushbu jarayonda
asar voqealari tasviridagi aniqlik,voqealardagi hayotiylik ixtiyorsiz diqqatning
to‘planishi, markazlashuvi va barqarorlashuviga ijobiy ta’sir etadi. Adabiy
ta’limda innovatsion texnologiyalardan o‘z o‘rnida foydalanish o‘quvchilar
faolligini oshirib, materialni mantiqiy jihatdan o‘zlashtirishga, tahlil etishga
va umumiylashtirishlariga imkon yaratadi. Adabiy ta’limga innovatsion
yondashuv ta’limda o‘quvchilarning ixtiyoriy, barqaror,mustahkam, kuchli,
to‘planuvchan, taqsimlanuvchan, faol, ongli diqqatni rivojlantirishga qulay
shartsharoit yaratadi. Bilim olish uchun mustaqil aqliy mehnat qilish,
mustaqil fikr bildiridh asar voqealari tahlilga kreativ yondashish singari
ko‘nikmalarni tarkib toptiradi. Adabiy ta’lim mohiyatini aks ettiruvchi
innovatsiyon texnologiyalarning samarali turlaridan biri muammoli o‘qitish
texnologiyasi
hisoblanadi. Metodist olima Q.Husanboyeva “Adabiyot darslarida o‘quvchilar
o‘zlashtirishlari lozim bo‘lgan bilimlarni o‘zlarining kuchi, tafakkuri bilimi, va
mehnati bilan o‘zlashtirishlarini ta’minlash maqsadida bolalar oldiga muammo
shaklida qo‘yish yo‘li bilan amalga oshiriladigan o‘qitish jarayonini muammoli
adabiy ta’lim deb atash mumkin”– deydi.
. O‘qish jarayoni o‘quvchining mustaqil bilim olishiga asoslanadi. Bu tamoyil
o‘qitish jarayonida ishtirok etadigan subyektlarning munosabatini va
o‘qituvchining jarayondagi rolini aniqlaydi. Shuning uchun ham axborot
texnologiyalari, kompyuter asosida darslarda qiziqish, o‘zini-o‘zi boshqarish,
yangi bilimlarni o‘zlashtirib borishga intilish dars oxirigacha saqlanib qoladi.
Badiiy asar tahlil jarayonida muammoli ta’limning samaradorligini ta’minlovchi

vosita o‘qituvchining ijodkorligi, ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalarni
o‘rinli qo‘llash orqli o‘quvchilarning o‘zaro fikr almashishlarini ta’minlash,
nazariybadiiy bilimlarini boyitish hamda ularni adabiy asarlarni o‘qib-o‘rganish
jarayonida qo‘lga kiritayotgan yutuqlar va izlanishlari bilan yaqindan tanishtirish
imkoniyatini yaratadi va o‘qituvchining innovatsion faoliyati ta’sirida
o‘quvchilarda ham kreativ kompitentlikni kamol toptiradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI.
1. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni.-O‘zbekiston
Respublikasi Qonun
hujjatlari to‘plami, 2020-yil 23-sentyabr, 13-16-modda.
2. 2022-yil 28-yanvardagi “2022–2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi
O‘zbekistonning Taraqqiyot
strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-sonli Farmoni.
3. Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote
innovative thinking and
problem soving). Alexandria-Virginia, USA: ASCD, 2014.
4. Давыдова В.В., Запорожца А.В., Ломова Б.Ф. Психологический
словар. – М.: Педагогика,
1983. – 448 с.
5. To‘xliyev B., Sarimsoqov B... Adabiyot. Akademik litseylar uchun o‘quv
dasturi. – T.: 2000, 4-b.
6. Sharipov Sh. “O‘quvchilar kasbiy ijodkorligi uzviyligini ta’minlashning
nazariyasi va amaliyoti”

Pedagogika fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya
avtoreferati. T.: 2012.17-bet.
7. Sayidahmedov N. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. – T.: Oliy
pedagogika instituti, 2003.
8. Sultonova G.A. Pedagogik mahorat. darslik– T.: Nizomiy nomidagi TDPU,
2005.
9. Nuraliyeva Nargiza Bazarbayevna, Darslarda o’quvchilarning kretiv fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirish.
10. NuraliyevaN. B. Boshlang'ich ta’limda triz-texnikasini qo’llanishi | journal of
new century innovations
11. Barakayevich, Q. S., & Baxtiyorovna, A. S. (2021). Xalqaro dastur talabalari
asosida innovatsion ta'lim muhitini yaratish.
12.Sayidahmedov N. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. – T.:
Oliy
pedagogika instituti, 2003.
13. Sultonova G.A. Pedagogik mahorat. darslik– T.: Nizomiy nomidagi TDPU,
2005.
14. Nuraliyeva Nargiza Bazarbayevna, Darslarda o’quvchilarning kretiv
fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirish. Science and innovation international scientific journal
volume 1 issue 8. Uif-2022: 8.2. 1424-bet
15. NuraliyevaN. B. Boshlang'ich ta’limda triz-texnikasini qo’llanishi | journal of
new
century innovations 1.Home / 2.Archives / 3.Vol. 7 No. 4 (2022): Journal of new

century innovations | Volume-7 |79-80-betlar
16. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining parlamentga
murojaatnomasi. 20- dekabr 2022- yil .
17. Mehnat ta’limi o‘qitish metodikasi, kasb tanlashga yo‘llash: darsiik /
N.A. Muslimov, Sh.S. Sharipov, O.A. Qo‘ysinov; O‘zbekiston Respublikasi
Oliy
va o‘rta maxsus taiim vazirligi. – Toshkent: O‘zbekiston faylasuflari milliy
jamiyati
nashriyoti, 2014. – 456-b.
.18. Mirziyoyev Sh.M.”Adabiyot va san’at ma’naviy olamini mustahkamlash
poydevoridir”. O‘zbekiston ijodkor ziyolilari bilan uchrashuvdagi ma’ruza. 2017.
3-avgust.
19. Mirziyoyev Sh.M. “O‘zbek mumtoz va zamonaviy adabiyotini xalqaro
miqiyosda
o‘rganish va targ‘ib qilishning dolzarb masalalari”. 2018. 7-avgust.
20. Jumaboyev M. Bolalar adabiyoti. Toshkent, O‘qituvchi 2011.
21. Safarov O., Barakayev R., Jamilova B. Bolalar adabiyoti. - Buxoro.:
Durdona,2019.- 420 b
22. Masharipova Z. O‘zbek xalq og‘zaki ijodi. T., 2008

O’quvchilarning analitik kompetensiyasi rivojlantirishda adabiy tahlillardan foydalanish usullari

Sotib olish