O’rta asrlarda O’rta osiyo hududida amalda bo’lgan o’lchov birliklari - Tarix - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	229.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	14 Noyabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Tarix

Sotuvchi

Nozimbek

Ro'yxatga olish sanasi 14 Noyabr 2023

14 Sotish

O’rta asrlarda O’rta osiyo hududida amalda bo’lgan o’lchov birliklari

Sotib olish


Mavzu: O’rta asrlarda O’rta osiyo hududida amalda bo’lgan o’lchov birliklar i

Reja:

1.O’lchov birliklari

2. Misr o’lchov birliklari

3. Hajm va sig’im birliklari


Tarixdan ko'plab massa o'lchovlari turli o'simliklar -
don ( urug'i ) massasi: bug'doy , arpa ( qarang. gran ),
ba'zi dukkaklilar , guruch , tariq , xantal , ba'zi kaktuslar
ning standart og'irligining ko'paytmalari edi [1]
.

Mashhur massa o'lchovi tangalar edi. Ular ma'lum
belgilangan og'irlikka ega va odamlarning yonida olib
yurish qulay edi. Shuning uchun "oltin / kumushdan
qimmatroq" degan narh qiymatiga baho berish
tushsunchasi yuzaga kelgan.


Metrik tizim [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Dastlab, metrik birliklar tizimidagi o'lchov birligi 4 ° C harorat va 1
atmosfera bosimida 1 sm³ distillangan suvning massasi sifatida
belgilangan gramm edi.

Hozirgi vaqtda Xalqaro birliklar tizimida (SI) ettita asosiy SI
birliklaridan biri bo'lgan kilogramm o'lchov birligi sifatida qabul
qilingan va gramm uning sub ko'p birligi bo'lib, kilogrammning 1/1000
qismiga teng. 2019 yilgacha amal qiladigan ta'rifga ko'ra, " kilogramm
- bu kilogrammning xalqaro prototipi massasiga teng massa birligi " [2]
. O'z navbatida, kilogrammning xalqaro prototipi diametri va
balandligi 39,17 mm bo'lgan platina-iridiy qotishmasidan (90% platina ,
10% iridiy ) yasalgan va Xalqaro vazn va o'lchovlar byurosida
saqlanadigan silindrdir.


Kilogramm o'lchov birligi , ISS, MKSA,
MKSK, MKSG, MKSL, MKGSS tizimlarida
asosiy birliklardan biri [3]
sifatida hizmat
qiladi.

tonna - 10 6
(1 000 000) g yoki 1000 kg;

sentner - 10 5
(100 000) g yoki 100 kg;

karat - 0,2 g.


Qadimgi o'lchov birliklari [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Darik = 1
/
3000 Fors iste'dodi = 8,64 g

Draxma = 1/100
mina = 6
obol = 3,9 g

Mina = 390 g

Obol = 650 mg

Talant = 25,92 kg

Hulk = 81,25 mg

Shekel = 14 g


Misr o'lchov birliklari [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Bakila (bob) - misrlik massa o'lchovir. 1 bakila = 4 shamuna
= 12 qirot . Misr kirati 0,195 grammga teng ekanligiga
asoslanib, bitta bakila 2,34 grammga teng.

Shamuna - Misrning massa o'lchovi. 1 shamun = 1/4 bakila =
3 Misr qirot . Misr qirotining 0,195 grammga teng ekanligiga
asoslanib, bitta shamuna 0,585 grammga teng. Bundan
tashqari, 1,5 garamga (taxminan 1,7 gramm ) teng bo'lgan
kattaroq shamun ham bor edi.


Janubi-Sharqiy O
siyo mamlakatlar
ida
[ tahrir |
manbasini tahrirla
sh
]

Adolia = 1,2701
kg

Keti = 500 g

№ Birlik Karrali yoki, ulishli qiymatlari
SI dagi ekvivalent qiymati.
(SI ga o‘tkazish koefitsienti )
Uzunlik va masofa birliklari
1 Isba' [1] – 1.925 sm (–2 sm)
2 Qabza [2] =4 isba
– 7.7 sm
3 Qarich (Shibr) =3 qabza=12 isba
– 23.1 sm
4 Ziro' [3] =2 qarich=6 qabza= 24 isba
– 46.2 sm
5 Gaz, Arshin =8 qabza = 32 isba
– 61.6 sm
6 Sarjin =3 gaz = 8 qarich = 24 qabza
– 184.8 sm
7 Qasaba =6 gaz
– 369.6 sm – 3.7 m
8 Ashiyr =6 qasaba
– 22.176 m
9 g‘alva [4] =50 qasaba
– 184.8 m
10 Qafiyz =1.2 g‘alva
– 221.76 m
11 Musulmon mili =10 g‘alva
– 1848 m
12 Jariyb =1.2 mil
– 2217.6
13 Farsax =2.5 jariyb
– 5544 m
14 Bariyd [5] =4 farsax
– 22.176 km
15 Marhala =2 bariyd
– 44.352 km
16 Qasr masofasi =2 marhala
– 88.704 km

Hajm va sig‘im birliklari
1 Qadoq – 0.516 L
2 Mudd [6] – 0.688 L
3 Botmon =2 qadoq – 1.04 L
4 Qist = qadah [7] =2 mudd – 1.375 L
5 So‘= maxtum =2 qist – 2.75 L
6 Makkuk =1.5 so‘ – 4.125 L
7 Faraq =2 makkuk – 8.25 L
8 Pud (kayla) =2 faraq – 16.5 L
9 Qafiyz =4 faraq – 33 L


Adabiyot

Xinz, Valter.

Metrik tizimga o'tish bilan musulmon o'lchovlari va
vaznlari :

Muallif tomonidan tuzatilgan va qo'shimchalar
bo'yicha. 1955 yil nashri / Per. u bilan. Yu. E. Bregel.
- M., 1970 yil.

Xulosa :

Boy madaniy merosga ega bo`lgan, jahon fani xazinasiga ulkan hissa qo`shgan
o`zbek xalqi qadimdan o`lchovshunoslik sohasiga va uning rivojlanishiga juda
katta ahamiyat berib kelgan. Shuning uchun bo`lsa kerak xalqimiz tomonidan shu
sohaga tegishli yuzlab naqllar yaratilgan: Bog`ni boqsang bog` bo`lur, botmon-
botmon yog` bo`lur», «Yemak tuz bilan , tuz o`lchov bilan», «Yetti o`lchab, bir
kes», «Har yerning oz botmoni bor», «Har kim o`z qarichi bilan o`lchar», «Har
yerni qilma orzu, har yerda bor tosh –tarozu» va hakozo.

Xalqimiz qadimdan dunyodagi ko`plab mamlakatlar bilan iqtisodiy, ilmiy va
boshqa ko`pgina sohalar bo`yicha aloqalar qilishgan, savdo-sotiq bilan
shug`ullanishgan. Mana shu aloqalarning samarali bo`lishida xalqimizning o`lchov
va o`lchov birliklariga katta ahamiyat berishi va ulardan to`g`ri foydalanishi
muhim bo`lgan. Ayniqsa, o`sha davrning o`qimishli kishilari o`lchash sohasiga
tegishli ilmlarning yaratilishiga o`z hissalarini qo`shish bilan birga kishilarni shu
sohadagi ilmlarni o`ganishga ham chaqirishgan. Natijada yuzlab o`lchovlar va
o`lchov birliklarini yaratishgan va amalda qo`llashgan.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Sotib olish