Dokument ma'lumotlari

Narxi 10000UZS
Hajmi 144.3KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 21 Dekabr 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Infografika
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Xojibobo

Ro'yxatga olish sanasi 21 Dekabr 2024

0 Sotish

O‘zbekiston iqtisodiyotining oxirgi 100 yildagi umumiy rivojlanish tarixi haqida qisqacha ma’lumot

Sotib olish
O‘ZB Е KISTON R Е SPUBLIKASI RAQAMLI T Е XNOLOGIYALAR VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHK Е NT AXBOROT T Е XNOLOGIYALARI UNIV Е RSIT Е TI “ Moliyaviy savodxonlik asoslari ” fanidan Esse Bajardi: Xojibobo Shokirov Tekshirdi: Zuxurova Nargiza Toshkent 2024 Reja: I. Kirish O‘zbekiston iqtisodiyotining oxirgi 100 yildagi umumiy rivojlanish tarixi haqida qisqacha ma’lumot. II. Asosiy qism 1. Sovet Ittifoqi davri (1917–1991) 2. Mustaqillik va o‘tish davri (1991–2000-yillar) 3. Iqtisodiy liberallashtirish va diversifikatsiya (2000-yillar – hozirgi kungacha) 4. Hozirgi va kelajakdagi yo‘nalishlar III. Xulosa Kirish O‘zbekiston iqtisodiyoti so‘nggi 100 yil ichida chuqur o‘zgarishlarni boshdan kechirdi. 1917-yilgi inqilobdan keyin Sovet Ittifoqi tarkibida bo‘lgan O‘zbekiston iqtisodiyoti markazlashgan tizimga moslashtirilib, asosan qishloq xo‘jaligiga, ayniqsa paxta yetishtirishga yo‘naltirildi. 1991-yilda mustaqillikka erishgach, mamlakat o‘z iqtisodiy yo‘lini tanlash imkoniga ega bo‘ldi, ammo bu davrda bozor iqtisodiyotiga o‘tish bosqichma-bosqich amalga oshirildi. So‘nggi yillarda esa iqtisodiy islohotlar kuchayib, mamlakat global iqtisodiyotga kengroq integratsiyalashmoqda. Mazkur esseda, O‘zbekiston iqtisodiyotining o‘tgan asrdagi asosiy bosqichlari va rivojlanish jarayonlari muhokama qilinadi. Sovet Ittifoqi davri (1917–1991) 1917-yilda O‘zbekiston Sovet Ittifoqi tarkibiga kirganidan so‘ng, iqtisodiy hayot to‘liq markaziy rejalashtirish tizimiga moslashtirildi. O‘zbekistonning iqtisodiy modeli asosan qishloq xo‘jaligiga, ayniqsa paxta yetishtirishga qaratildi. O‘zbekistonga "oq oltin" nomi berilgan paxta mahsulotini yetishtirishda majburiy mehnat va katta miqdorda suv resurslaridan foydalanish keng qo‘llanildi. Bu esa ekologik muammolar, xususan, Orol dengizining qurishiga olib keldi. Markaziy rejalashtirilgan tizim O‘zbekiston iqtisodiyotini boshqa tarmoqlardan uzib qo‘ydi. Paxtachilikka asoslangan iqtisodiy struktura ishlab chiqarish samaradorligini oshirishni chekladi, shuni ngdek, iqtisodiy o‘sishni ta’minlovchi innovatsiyalar va raqobatbardosh tarmoqlar rivojlana olmadi. Sovet davrida ishlab chiqarish asosan paxta va undan ishlab chiqariladigan mahsulotlar bilan cheklangan edi, bu esa mamlakatning iqtisodiy o‘zgaruvchanligini qiyinlashtirdi. Mustaqillik va o‘tish davri (1991–2000-yillar) O‘zbekiston 1991-yilda mustaqillikka erishgach, iqtisodiy rivojlanishda o‘z yo‘lini tanlash imkoniga ega bo‘ldi. Biroq, o‘zgaruvchan iqtisodiyotni yaratish uchun vaqt va resurslar talab qilindi. Islom Karimov prezidentligida O‘zbekiston iqtisodiy siyosatini ehtiyotkorlik bilan, davlat boshqaruvi ostida bosqichma-bosqich isloh qilishga kirishdi. Ushbu davrda iqtisodiyotda davlat nazorati saqlanib qoldi va paxta yetishtirish asosiy tarmoq bo‘lib qoldi. Mamlakat iqtisodiy rivojlanishni ta’minlash uchun ichki resurslarga tayanishga majbur bo‘ldi, xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda esa ehtiyotkorlik bilan yondashildi. Mustaqillik yillarida kichik biznes va xususiy sektor sekin-asta rivojlana boshladi, ammo iqtisodiy o‘sish darajasi hali ham past edi. Iqtisodiy liberallashtirish va diversifikatsiya (2000-yillar – hozirgi kungacha) 2000-yillarning boshlaridan boshlab iqtisodiyotni liberallashtirish jarayoni bosqichma-bosqich amalga oshirila boshladi. 2016-yilda Shavkat Mirziyoyev prezidentlikka saylangach, iqtisodiyotda keng qamrovli islohotlar boshlandi. Bu islohotlar mamlakat iqtisodiyotini diversifikatsiya qilish va ochiqlikni ta'minlashga qaratilgan edi. Mirziyoyev islohotlarining asosiy yo‘nalishlari quyidagicha bo‘ldi: - Valyuta bozorini liberallashtirish: Valyuta kurslari erkinlashtirildi, bu esa xalqaro savdo va investitsiyalarni rivojlantirishga zamin yaratdi. - Xususiylashtirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash: Davlat mulkini xususiylashtirish va xususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash orqali raqobat muhiti yaratildi. - Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish: Xorijiy investorlar uchun qulay sharoit yaratish, investitsiya muhitini yaxshilash va iqtisodiyotni yanada ochiqroq qilishga intilish. - Soliq islohotlari: Soliq tizimi isloh qilinib, biznes yuritish osonlashdi. Mustaqillikka erishganimizdan beri O zbekiston ko‘plab yutuqlarʻ va kamchiliklar bilan yuzlashdi. Bu jarayonni quyidagicha umumlashtirish mumkin: Yutuqlar: Iqtisodiy o'sish va rivojlanish: Mustaqillik yillarida O zbekiston ʻ iqtisodiyotida sezilarli o‘sish kuzatildi. Ko‘pgina tarmoqlarda, jumladan, qishloq xo‘jaligi, sanoat va qurilish sohalarida yangi loyihalar amalga oshirildi. Milliy valyutaning mustahkamlanishi va investitsiyalarning jalb qilinishi ham iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda yordam berdi. Xorijiy investitsiyalar va iqtisodiy islohotlar: Xorijiy sarmoyadorlarni jalb qilish uchun qulay sharoitlar yaratilib, O zbekiston ʻ bir qancha xalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorlikni mustahkamladi. So‘nggi yillarda investitsion jozibadorlik va islohotlar tufayli xorijiy kapital oqimi ortdi. Transport va infratuzilma rivojlanishi: Temir yo llar, avtomobilʻ yo llari, aeroportlar va boshqa infratuzilma loyihalari rivojlantirilib, ʻ transport tarmog‘i mustahkamlandi. Ayniqsa, Xitoy bilan loyihalashtirilgan yangi yo‘llar va “Yangi Ipak yo‘li” dasturi orqali mintaqaviy aloqalar kengaydi. Ta'lim va sog'liqni saqlash sohasidagi islohotlar: O‘zbekistonda yangi universitetlar ochildi, xalqaro universitetlar bilan hamkorliklar yo‘lga qo‘yildi. Sog‘liqni saqlash sohasida esa davolash muassasalari soni va sifatini yaxshilash, tibbiy texnologiyalarni yangilash bo‘yicha sezilarli o‘zgarishlar amalga oshirildi. Kuchli milliy identitetni rivojlantirish: Mustaqillik yillarida xalqning milliy iftixori, madaniy va tarixiy merosini qadrlash kuchaydi. Navro‘z bayrami, Imom Buxoriy, Alisher Navoiy kabi allomalar merosi keng nishonlana boshlandi va bu qadriyatlar milliy iftixorni oshirdi. Kamchiliklar: Ijtimoiy tengsizlik va qashshoqlik: Iqtisodiy yutuqlarga qaramay, ayrim hududlarda va aholining ba’zi qatlamlari orasida qashshoqlik darajasi yuqori darajada saqlanib qolmoqda. Ishsizlik muammosi ham iqtisodiy yuksalishni sekinlashtiruvchi omil sifatida ko‘rilmoqda. Korruptsiya va byurokratiya: Ma’muriy islohotlarga qaramay, ba’zi sohalarda korruptsiya va byurokratiya muammosi hanuz dolzarb hisoblanadi. Bu muammolar xalqning davlat organlariga ishonchini pasaytirib, iqtisodiy islohotlarni samaradorligini pasaytirishi mumkin. Ekologik muammolar: Orol dengizi fojiasi va boshqa ekologik muammolar aholi salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Atrof-muhit muhofazasiga yetarli e'tibor berilmaganligi sababli ayrim hududlarda suv va tuproq ifloslanishi kabi muammolar saqlanib qolmoqda. Ijtimoiy xizmatlarning sifati: Ayrim mintaqalarda ijtimoiy xizmatlar (ta’lim, sog‘liqni saqlash, uy-joy) sifati va qulayligi kamchiliklarga ega. Bu hududiy tengsizlik va aholining hayot sifati o‘rtasidagi tafovutni kuchaytirmoqda. Demokratiya va inson huquqlari: O‘zbekistonda siyosiy islohotlar olib borilgan bo‘lsa-da, ba’zi tanqidiy mavzularda so‘z erkinligi va inson huquqlarini himoya qilish bo‘yicha kamchiliklar kuzatilmoqda. O‘zbekistonning mustaqillikdan keyingi yutuqlari va kamchiliklarini tahlil qilish mamlakat rivojlanish yo‘lida olib borilishi kerak bo‘lgan islohotlarga nisbatan muhim tushuncha beradi. Shu bilan birga, bu yutuqlar va kamchiliklardan xulosa chiqarib, oldinga intilishda kuchliroq va barqaror davlat qurishga yo'naltirilgan yangi maqsadlar qo‘yish zarur. O ‘ zbekiston iqtisodiyoti bu davrda diversifikatsiyalashdi : xizmat ko ‘ rsatish , texnologiya , qurilish va turizm kabi tarmoqlarda sezilarli o ‘ sish kuzatildi . Xalqaro tashkilotlar O‘zbekistonning iqtisodiy islohotlarini ijobiy baholab, mamlakat xalqaro savdo va investitsiyalar bo‘yicha salohiyatini oshirib bormoqda. Hozirgi va kelajakdagi yo‘nalishlar Bugungi kunda O‘zbekiston iqtisodiyoti qishloq xo‘jaligidan ko‘ra ko‘proq xizmat ko‘rsatish va ishlab chiqarish tarmoqlariga yo‘naltirilgan. Mamlakatda qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Kelajakda raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va xalqaro integratsiyalashuv jarayonlarini jadallashtirish orqali iqtisodiy o‘sishni davom ettirish rejalashtirilmoqda. Kelajakda energiya resurslari, xususan, quyosh va shamol energiyasidan foydalanish rejalari bilan mamlakatning energetika sohasidagi mustaqilligini oshirish kutilmoqda. Shuningdek, O‘zbekiston xalqaro bozorlarga integratsiyalashish orqali raqobatbardosh iqtisodiyot yaratishni maqsad qilmoqda. Xulosa O‘zbekistonning oxirgi 100 yillik iqtisodiy rivojlanishi turli davrlarda o‘zgarishlarni boshdan kechirdi. Sovet Ittifoqi davridagi markazlashgan iqtisodiyotdan tortib, mustaqillik yillaridagi ehtiyotkorlik bilan bosqichma-bosqich o‘zgartirilgan iqtisodiy siyosat va oxirgi yillarda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar O‘zbekiston iqtisodiyotining o‘sishiga turtki bo‘ldi. Mamlakatning hozirgi iqtisodiy islohotlari xalqaro maydonda raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qilmoqda. Iqtisodiy o‘sish va farovonlikka erishish uchun davom etayotgan islohotlar O‘zbekiston iqtisodiyotining diversifikatsiyalangan va barqaror rivojlanish yo‘lida muvaffaqiyat qozonishiga umid bag‘ishlaydi.

O‘zbekiston iqtisodiyotining oxirgi 100 yildagi umumiy rivojlanish tarixi haqida qisqacha ma’lumot

Sotib olish