Dokument ma'lumotlari

Narxi 9000UZS
Hajmi 1.9MB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 09 Mart 2024
Kengaytma pptx
Bo'lim Slaydlar
Fan Tarix

Sotuvchi

Sardor

Ro'yxatga olish sanasi 09 Mart 2024

0 Sotish

Oʻzbekiston milliy arxeologiya maktabining shakllanishi va rivojlanishi (akademik Ya.G’. Gʻulomovning xizmatlari)

Sotib olish
O zbekiston milliy arxeologiya maktabining shakllanishi va ʻ rivojlanishi(akademik Ya.G .G ulomovning xizmatlari). ʻ ʻ Reja: 1. Akademik Yaxyo G‘ulomovich G‘ulomovning hayoti va faoliyati. 2. O‘zbek arxeologiyasining rivojlanishida xizmatlari. 3. Ya.G‘.G‘ulomovning shogirdlarining o‘zbek arxeologiyasidagi o‘rni O‘tgan asrning 30-40 yillaridan arxeologiyaga mahalliy kadrlar kirib kela boshladilar. Bu kadrlarning eng dastlabki qaldirg‘ochi, o‘zbek xalqining taniqli arxeologi, tarixchisi va sharqshunos olimi, akademik YAxyo G‘ulomovich G‘ulomov 1908 yilning 1 mayida Toshkent shahridagi Madrasa mudarrisi oilasida tavallud topdi. Otasidan juda erta qolib, boshlang‘ich qizlar maktabida dars beradigan onasi qo‘lida tarbiyalanadi. 1921 yildan esa, bolalar maktab internatida, boshlanig‘ich ta’limning 6 sinfini tugatgandan keyin esa, xalq ta’limi yo‘nalishidagi erkaklar instituti (1921- 1926 yy.)ni tugallagandan keyin Toshkent shahridagi boshlang‘ich maktabda dars beradi. 1921-1930 yillarda Y a xyo G‘ulomovich o‘sha davrlardagi O‘zbekistonning birinchi poytaxti Samarqandda tashkill etilgan O‘zbek Davlat pedagogika akademiyasiga o‘qishga kirgan. 1921-yildan 1931 yilgacha YA.G‘ulomov Xalq Komissarlari huzuridagi tarix kabinetini asissenti va aspiranta, 1933-1940 yillarda esa qadimgi yodgorliklar va san’atni saqlash qo‘mitasini (Uzkomstaris) ilmiy xodimi va ilmiy kotibi lavozimlarida ishladi. Aynan shu davrlardan YAxyo G‘ulomov arxeologik razvedkalarda va arxeologik qazishmalarda ishtirok etadi, hamda arxeologiya bilan yaqindan tanishadi. YA.G‘.G‘ulomovga juda ko‘p narsani o‘rgatgan olimlardan yana biri V.L.Vyatkin edi( Ulug`bek rasadxonasidagi qazishma ). O‘sha davrning eng yirik tarixchi, sharqshunos va arxeologlari bilan birga ekspedisiyalarda bo‘lib, ularning tajribalarini o‘rganadi. 1933 yilda u M.E.Masson boshchiligidagi Termiz ekspedisiyasida, sharqshunos olim A.YU.YAkubovskiy tashkil etgan Zarafshon ekspedisiyasida, 1936-1938 yillarda esa, S.P.Tolstov boshchiligidagi Xorazm ekspedisiyasida bevosita ishtirok etadi. 1940 yildan boshlab YA.G‘.G‘ulomov Ittifoq Akademiyasi O‘zbekiston filialining bo‘lim boshlig‘i bo‘ldi. 1943 yildan boshlab esa, yangi tashkil etilgan O‘zbekiston FA Tarix instituti filialining qadimgi va o‘rta asrlar tarixi bo‘limining boshlig‘i lavozimlarida ishladi. YA.G‘.G‘ulomov 1943 yilda “Xiva va uning yodgorliklari ” mavzu s ida nomzodlik, va 1950 yilda esa, “ Xorazmni qadimgi davrlardan bugungi kungacha sug‘orilishi tarixi” mavzu s ida doktorlik dissertasiyasini himoya kiladi. 1955 yilda professor unvonini oladi, 1956 yilda O‘zFA muxbir a’zosi, 1966 yilda esa, O‘zFA akademigi etib saydandi. YA.G‘.G‘ulomov haqiqiy olim sifatida biron-bir lavozimga o‘tirishni orzu qilmadi, shunga qaramay 1956-1959 yillarda O‘zFA tarix va arxeologiya institutini direktori lavozimida ishladi. Y a .G‘.G‘ulomov o‘zining doktorlik dissertasiyasining mavzusini sug‘orilish tarixi bo‘yicha qildi, chunki sug‘orilish tarixi O‘rta Osiyo sharoitida eng muhim yo‘nalish bo‘lib, bu erdagi dehqonchilik sug‘orilish bilan bog‘liqdir. Demak, O‘rta Osiyo sharoitida vujudga kelgan xo‘jalik- iqtisodiy va madaniy jarayonlar ham sug‘orilish tarixi bilan bog‘liqdir. Sug‘orilish tarixini juda qadimgi davrlardan eng keyingi davrlargacha qamrab oldi. Sug‘orilish tarixini o‘rganish uchun arxeologik materiallardan tashqari juda ko‘plab qo‘lyozmalardan, saqlangan toponimik atamalardan va shu jumladan etnografik ma’lumotlardan mukammal foydalandi. Sug‘orilish tarixining tariximizni o‘rganishdagi ahamiyatini yaxshi tushungan Y a .G‘.G‘ulomov o‘zining shogirdlariga dissertasiya mavzularini ham sug‘orilish tarixidan berdi. SHuning uchun Y a xyo G‘ulomovning juda ko‘plab shogirdlari - A.R.Muhammadjonov, S.Jalilov, A.Abdulhamidov, S.Anorboev, M.Tagiev, R. Ravshanov kabilar o‘z mavzularini aynan sug‘orilish tarixidan olishdi. Y a xyo G‘ulomovich G‘ulomovning ilmiy faoliyatini juda katta qismini tashkiliy ishlar tashkil etgan. Uni 1967 yilda Respublika tarixiy obidalarni saqlash bo‘yicha to‘zilgan jamiyatning ta’sis sezdi bo‘lib o‘tadi va unda Y a xyo G‘ulomov xay’at a’zoligiga saylanadi. 1971 yildan esa, Y a xyo G‘ulomov shu jamiyatning arxeologiya seksiyasining raisi etib tayinlanadi. Bu ishni Y a xyo G‘ulomov mazkur seksiya ishining asosiy vazifasi qilib respublika hududidagi arxeologik obidalarini xaritasini to‘zishni asosiy vazifa qilib belgilaydi. Bu o‘ta muhim va zarur ishga barcha ilmiy muassasalar, viloyat va o‘lka muzeylari jalb qilinadi. Arxeologiyani jon-dilidan sevgan Y a xyo G‘ulomov respublika arxeologik obidalarini xaritasini to‘zishda shoshma-shosharlikka yul qo‘ymaslikni qayta-katta takrorlar edi. Ushbu say-harakatlarning natijasi ularoq 1950-70 yillarda tarixchi va arxeologlarning o‘ziga xos “G‘ulomov maktabi” dunyoga keldi va shu asosda “o‘zbek arxeologiya maktabi”ga asos solindi. Ushbu “maktab”ning vakillaridan bo‘lmish O‘zRFA akademiklari A.Asqarov, A.Muhammadjonov, O‘.Islomov, YU.F.Buryakov, professorlar M.Qosimov, T.Mirsoatov, A.Abdurazzaqov, M.Jo‘raqulov, R.Sulaymonov, A.Abdulhamidov, M.Isxoqov, M.Mambetullaev, M.Isomidsinov, T.SHirinov, A.Sagdullaev, B.Matboboev, SH.SHaydullaev, fan nomzodparidan I.Axrorov, U.Alimov, M.I.Filanovich, N.B.Nemseva, SH.R.Pidaev, J.Mirzaaxmedov, K.Abdullaev, A.Anorboev kabi ko‘plab olimlarni O‘zbekistonda arxeologiya fanini rivojlanishiga qo‘shgan hissalari kattadir. 1970-yilda O‘zbekiston Fanlar Akademiyasining Arxeologiya institutini Samarqand shahrida ochilishi va shu institutning o‘ziga O‘zbekiston hududida olib borilayotgan qazishmalarga “Ochiq varaqa” berish xuquqini berilishi juda katta ahamiyat kasb etdi. Mustaqillik yillarida arxeologiya faniga va ayniqsa uni qazish, fiksasiya qilish, hozirgi zamon texnologiyalari asosida kompyuterlar xotirasiga solish, hududlarni arxeologik yodgorliklarini o‘rganishda kosmosdan olingan suratlardan foydalanish, arxeologik obidalarni, arxeologik materiallarni, adabiyotlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasini yaratish bo‘yicha juda katta ishlar qilindi. O‘zbekiston hududida dunyodagi eng rivojlangan mamlakatlar arxeologlari bilan ko‘p yillik shartnomapar to‘zildi va shu shartnomalar asosida o‘zbek arxeologlari jahonning turli mamlakatlari markaziga borib ularning tajribasini o‘rganish bilan birga o‘z tajribalarini ularga o‘rgatdi. Xalqaro ekspedisiyalar to‘zilib O‘zbekistonning barcha tarixiy-madaniy hududlaridagi asosiy yirik yodgorliklarda birgalikda qazishmalar o‘tqazish yo‘lga qo‘yildi. O‘zbekiston hududida Avstraliya, AQSH, Germaniya, Italiya, Ispaniya, Fransiya, Polsha, Rossiya, YAponiya va Turkiya kabi davlatlarining olimlari bilan hamkorlikda arxeologik tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Arxeologik izlanishlarda yangi, hozirgi zamon qazish usullarini joriy etishga, eng zamonaviy texnikalardan foydalanishga va uni xayotda qo‘llashga muvaffaq bo‘ldilar. Ya.G‘.G‘ulomov — ko‘plab ilmiy nashrlarning mas’uliyatli muharriri: “Buxoro va Xivaning Rossiya bilan o‘zaro tarixiy aloqalariga oid ayrim manbalar” A.R. Muxamedjonov va T. Nig‘matovlar bilan birga (1957); “O‘zbek SSR tarixi”, bir boblik (1958); “XVI—XIX asrlarda O‘rta Osiyo va Sibir” X.Ziyoyev bilan birga (1962); “Varaxsha” V.A. Shishkina bilan birga (1963); “VIII — IX asr boshlarida Movaraunnahr va Xurosonda dehqonlar qo‘zg‘oloni tarixidan” T. Qodirov bilan birga (1965); “Zarafshon etagida ibtidoiy madaniyat va qurib borayotgan ziroatchilik” Ya.G‘.G‘ulomov, U.Islomov, A. Askarov (1966); “O‘zbekistonda muzey ishi” N.S. Sodiqov (1975); “XVI asrda Samarqand va Buxoroda hunarmadchilik tarixidan ocherklar” R.G.Mukmunov (1976) va boshqalar. O‘zbekiston mustaqillikka chiqqandan keyin Y a xyo G‘ulomovich G‘ulomovning xalqimiz tarixini, o ‘tmish madaniyatimizni o‘rganishga kushgan buyuk ishlarini inobatga olib Vazirlar maxkamasining karori bilan “Y a xyo G‘ulomov nomidagi O‘zbek xalqi va uning davlatchiligi tarixi” ilmiy seminari tashkil etildi. O‘zbekiston Fanlar akademiyasining Arxeologiya institutiga Y a xyo G‘ulomov nomi berildi. Vatanimizdagi ko‘plab shaharlarining k o ‘chalari, kollej va liseylariga ham Y a xyo G‘ulomov nomi berildi. E’TOBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Oʻzbekiston milliy arxeologiya maktabining shakllanishi va rivojlanishi (akademik Ya.G’. Gʻulomovning xizmatlari)

Sotib olish